Obrywanie się mas i brył skalnych ze stropu i ociosów wyrobisk górniczych a wypadkowość, na przykładzie wybranego Zjednoczenia PW

ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ S e r ia s GÓRNICTWO z. 52

________ 1972 Nr k o l . 332

S ta n is ła w K rzem ień, Andrzej Rawioki

OBRYWANIE SIE MAS I BRYŁ SKALNYCH ZE STROPU I OCIOSÓW WYROBISK GÓRNICZYCH A WYPADKOWOŚĆ, NA PRZYKŁADZIE WYBRANEGO ZJEDNOCZENIA PW

S t r e s z c z e n ie : W a r ty k u le p rzed staw ion o i l u s t r a c j ę i l o ś ­ ciową i ja k o ścio w ą n a ju c ią ż liw s z y c h i n a j l i c z n i e j s z y c h ak­

t u a ln ie wypadków p ow stałych na sk utek oberw ania s i ę s k a ł ze stro p u i ocio só w w yrob isk g ó r n ic z y c h . Podano w a ż n ie jsz e z a l e ż n o ś o i przyczynowe tych wypadków w n aw iązan iu do m ate­

r i a ł u s ta ty o z n e g o i d okum entaoji wypadkowej. Zaproponowano ukierunkow anie p r o f ila k t y k i wypadkowej.

1 . Wstęp

Wypadki spowodowane oberwaniem s i ę mas i b r y ł sk alnych ze stro p u i o - ciosów w yrob isk g ó r n ic z y c h stan ow ią jedną z n a j l i c z n i e j s z y c h grup przyczy­

nowych wypadków w k o p a ln ia o h w ęgla kam iennego.

Jak wynika ze s t a t y s t y k i ( s t a t y s t y k a "W" grupa 01 i 0 2 ) , i l o ś ó wypad­

ków k a t . X ( ś m i e r t e ln e ) od l a t u trzym uje s i ę na stałym i wysokim poziom ie.

I tak n p . w 1968 roku wypadkom k a t . I u le g ły 66 o so b y , co sta n o w i pkoło 50# w sz y s tk ic h wypadków t e j k a t e g o r i i w oałym PW, a w 1969 - 56 osoby ( 4 1 ,8 # ) . I lo ś ó wypadków k a t e g o r i i od I - IY z tych przyczyn w całym PW j e s t rów n ież w ysoka. W yn osiła ona w 1969 r . - 2505 wypadków ( 1 9 , 6 # ) , a w 1969 r . - 2991 ( 1 9 , 2 # ) .

Już t y lk o t e dane w sk azu ją, że problem wypadków p ow stałyoh na sk utek oberw ania s i ę mas i b r y ł sk alnyoh j e s t poważny i m usi byó Jak n a jp r ę d z e j we w łaściw y sposób rozw iązany [ 3 ] .

Problem oberw ania s i ę mas i b r y ł skalnyoh n ie j e s t p ro sty i jed noznacz­

n y , ch ociażb y z teg o w zg lę d u , że pod tym p ojęciem w s t a t y s t y o e wypadkowej k ry ją s i ę zróżn icow an e z ja w isk a ; t a k ie Jak: lu ź n e , g ra w ita c y jn e p rzem iesz­

c z e n ie s i ę s k a ł do w yrob isk a (o b w a ł), d a le j - za w a ł, a ta k ż e t ą p n i ę c i e . Również i l o ś ó czynników , k tó ry ch u ak ty w n ien ie s i ę może byó przyczyną wy­

padku j e s t t e o r e t y c z n ie n ie o g r a n ic z o n a . D la teg o b ad an ia naukowe w tym w z g lę d z ie powinny i ś ó w kierunku dokładnego o k r e ś le n ia i p rze a n a lizo w a n ia m o ż liw ie n a jw ię k s z e j i l o ś c i czynników , k tó r e d ecyd u ją o p o te n o ja ln e j mo­

ż l i w o ś c i p ow stan ia wypadku, a n a s tę p n ie o k r e ś le n iu is t o t n y c h z a l e ż n o ś c i pomiędzy ty m i czynnikam i [ 4 ] .

W yznaczenie ta k ic h z a l e ż n o ś c i w ytyozy k ie r u n k i d a lsz y c h badań nauko­

wych w p o szc ze g ó ln y c h g a łę z ia c h w iedzy g ó r n ic z e j , a w k on sek w en cji um ożli­

w i opracow anie ta k lo h środków te c h n ic z n y c h i o r g a n iz a c y jn y c h , k tó r e po­

254 S ta n isła w K rzem ień. Andrzej Rawiokl

zwolą na ste r o w a n ie tym i czynnikam i n ie d o p u szc za ją c do ioh u ak tyw n ien ia s i ę w p o s t a c i wypadku lub a w a r ii.

N in ie j s z e opraoowanie n ie sta w ia s o b ie za c e l ro z w ią z a n ie tego zagad­

n ie n ia n p . p rzez w yzn aczen ie s t a ty s ty c z n y c h związków pomiędzy czynnikam i wpływającym i na m ożliw ość pow stan ia sta n u z a g r o ż e n ia zaw ałowego. W pracy przedstaw ion o j e d y n ie i l u s t r a c j ę ilo ś c io w ą i Jakościow ą problem u, a ta k ż e podano ciek aw sze z a le ż n o ś c i przyczynow e, w yn ik ające z a n a liz y wypadków.

2 . A n a l i z a m a te r ia łu s ta ty s ty c z n e g o

D la p rzeprow adzenia a n a liz y wypadkowości w g r u p ie "oberwanie s i ę mas i b r y ł sk aln ych ze stro p u i ooiosów w yrobisk górn iczych " wybrano jedno ze zjed n o czeń PW, zwane w dalszym oiągu zjed n oczen iem X . P rzean alizow an o wy­

padki k a t . I - V w la ta o h 1968 i 1969» M ateriałem źródłowym b y ły p rotoko­

ł y , u s t a l a j ą o e o k o lic z n o ś o i i przyozyny wypadków oraz k a rty wypadków przy p raoy. A n a lizą o b ję to w sz y s tk ie w ypadki, k tóryoh b ezp o śr ed n ią lub p ośred ­ n ią p rzyczyną b y ło oberw anie s i ę mas i b r y ł sk aln ych z ooiosów i stropów w yrob isk g ó r n ic z y c h .

T a b lic a 1 zaw iera procentowy u d z ia ł wypadkrw p ow stałych wskutek oberwania s i ę mas i b r y ł sk aln ych w o g ó ln e j l i o z b i e wypadków na d o l e . Takie u j ę c i e d a je poglądowy ob raz k s z ta łto w a n ia s i ę wypadków w z je d n o o ze n iu X.

Jak wynika z t a b li o y 1 , procentowy u d z ia ł wypadków pow stałyoh wskutek oberw ania s i ę mas i b r y ł sk alnych w o g ó ln e j i l o ś c i wypadków na d o le w k o - palniaoh z je d n o c z e n ia X w y n o sił w 1968 roku 2 0 ,8 * , a w 1969 roku 1 9 ,4 * .

W rozpatrywanym o k r e s ie na 40 wypadków k a t . I , k tó r e z a i s t n i a ł y na do­

l e i na p o w ie r z c h n i, 13 wypadków spowodowanyoh z o s t a ło oberwaniem s i ę mas i b r y ł sk a ln y c h , co stanow i 3 2 ,5 * w sz y stk io h wypadków k a t. I . Wśród wypad­

ków dołowyoh (na ogó ln ą i l o ś ó 32 wypadków k a t. I ) , wypadki oberwania s i ę b r y ł i mas sk aln ych sta n o w iły 4 0 ,6 * .

Dane powyższe n ie o d b ie g a ją s p e o j a ln ie od a n a lo g ic z n y c h danych w s k a l i o ałego r e s o r t u .

T a b lic a 2 p rze d sta w ia k s z ta łto w a n ie S ię wypadków k a t . I-V spowodowa­

nyoh oberwaniem s i ę mas i b r y ł sk aln ych w la t a c h 1968 ⁱ 1969 w zje d n o c z e ­ n iu X.

Z t a b lio y t e j w ynika, że i l o ś ó wypadków spowodowanyoh oberwaniem s i ę mas sk alnych w analizowanym o k r e s i e , a ta k ż e w stosunku do l a t poprzed­

n ic h (d o ty c z y to rów n ież okresu przed 1968 r . , oo w t a b li c y n ie j e s t u w i- w oozn ion e) n iep o k o ją co n ie m a le je .. Ponieważ (oo j e s t rz e o z ą n ie w ą tp liw ą ) d z ia ła l n o ś ć te c h n ic z n a , m ająca na o e lu p ozn anie 1 opanowanie górotw oru, a tak że w ie lu innych z ja w isk związanych z oberwaniem s i ę mas i b r y ł s k a l - nyoh J e s t z roku na rok d o sk o n a lsz a 1 b a r d z ie j sk u teo z n a , a mimo to i l o ś ó wypadków n ie m a le j e , wydaje s i ę s łu s z n e s t w ie r d z e n ie , że głównego ź r ó d ła teg o sta n u n a leż y szukaó w g ru p ie ozynników o rg a n lz a o y J n o -lu d z k io h oraz n a tu r a ln y c h .

Obrywanie s i ę mas 1 b r y ł sk aln ych ze stro p u 1 o c io s ó w .. 255 T a b lic a 1 Procentowy u d z ia ł wypadków K a t. I-V

spowodowanych oberwaniem s i ę mas i b r y ł sk alnych

w k o p a ln ia c h z j . X w o g ó ln e j i l o ś c i wypadków z a i s t n ia ły c h na d o le za l a t a 1^968-1969

K op aln ia Wypadki na d o le

Wypadki spowodowa­

ne oberwaniem s i ę mas i b r y ł K at. I-V

U d z ia ł %-owy grup 01 ⁱ 02 w wypadko­

w o ś c i na d o le

1968 1969 ' 1968 1969 1968 ' 1969

A 178 182 34 34 19,1 1 8 ,6

B 256 361 72 52 2 8 ,1 1 4 ,4

C 173 188 50 36 2 8 ,9 19,1

D 117 123 13 15 1 1 , 1 1 2 ,1

E 247 330 65 79 2 6 ,3 2 3 ,9

F 57 72 9 13 1 5 ,7 1 8 ,0

0 ^{132 194 25 30} 1 8 ,9 1 5 ,5

H 88 ¹³⁶ 14 22 1 5 ,9 1 6 ,2

I 146 269 32 59 2 1 ,9 2 1 ,9

J 363 266 72 129 1 9 ,8 2 2 ,8

K 60 104 6 8 10 ,0 7 ,7

Ł 130 190 17 36 1 3 ,0 1 8 ,9

M 93 126 22 ^{27 2 3 ,7 2 1 ,4}

N 195 280 40 66 2 0 ,5 2 3 ,6

X ZFW 2236 3121 471 606 20 ,8 1 9 ,4

T a b lic a 2 K sz ta łto w a n ie s i ę wypadków I-V k a t e g o r i i

spowodowanych oberwaniem b r y ł i mas sk aln ych w la ta o h 1968-1969 w s k a l i kopalń z je d n o c z e n ia X

B o k

K a t e g o r i e Bazem

I I I I I I IV V I do V

1968 ^{5 57 117 215 77 471}

1969 8 ⁶² 102 ^{284 150 606}

Bazem 13 119 219 499 ' 227 1077

256 S t a n i s ł a w K rzem ień

,

Andrzej R a w lo k l

od

/=>

Eld

U £ 0 o Cfl-H +> «a•

> I

1 o H ß

« 2 3î d

•Ö «*

aï

d o

CW-dO

* 2

o ' - JOQd

* 2 O ö 'S *

=*3

®»ß

■h a

<0 >3

a-d d o 4» =*

g i

■ sa +» ta ?

««o

* R

vO o >

•»

dUN

vO V r \

8•»

T"

d

100,00

1 d d l a s Ö3

a

tíN * X”

UN

d t" -

O X*

§ ca s

3 n

UN

T - X“

UN CM

vO O v£>

>

&

CM vO

UN O

UN X“

M O

Q%yO Q \

■Hd

O 00 o

>

M d

T -

UN O

r \ X“

d 00 CM

0 4

A M

H

H T ”

vO

\£> UN

<*N CM

O X“

M

M r \

r \

CM

CM CM

vO

M UN 1 r \ o o

- r

§ ta â

CM UN CM

0 \

T* O

o CM

X “ 5

> m

o

1

3 f ^{c -}C "-

0 0 vO O *

A U

t >

H CM

CM

CM X“

T “

oo UN

CM

O 0 4

00 O + >

d

« H H M

vO v£>

d

5 C*»

X“

X“

HM ^unCM

CN O*

CM E s

H

d 1 - UN

-i

t c.

ä

■>

P>>

3 2 d 4->

CÖ a

fl

_»

o

■H

fl

S3 O0)

■P

1 O T-Ja

P*O aJ ta

■H T Í a M d ta 00 ÉH d O H

£ M T3 a

>>

£ d

J

I lu s t r a o j ę teg o sta n o w i t a b li o a 3 i rysunek 1 p r z e d s ta w ia ją c e i l o ś c i o ­ wy ora z procentow i u d z ia ł wypadków w grupach ozynników przyozynowych.

Obrywanie s i ę mas i b r y ł sk alnyoh ze stro p u i o c io s ó w .« ._____________ 257

W s t a t y s t y o e wypadkowej s t o s u j e s i ę ilo ś c io w e m ie r n ik i w ypadkowości, zwane wskaźnikam i wypadkowośoi, k tó ry ch o k r e ś le n ie i porównanie w u s t a l o ­ nych p r z e d z ia ła o h cza su d a je obraz stan u za g r o ż e n ia wypadkowego.

W skaźniki t e o b lic z a s i ę m iędzy innymi wg wzorów:

1. w skaźnik c z ę s t o ś c i wypadków na 1000 osób z a ło g i

Wz = | . 1 0 0 0 , ( 1 )

2. w skaźnik c z ę s t o ś c i wypadków na 100000 ^dniówek

wD = | . 10^{5 ,} (2⁾

3. w skaźnik c z ę s t o ś c i wypadków na 1 ^{min ton}

2 5 6 __________________________________________ S t a n i s ł a w K r z e m i e n i A n d r z e j R a w l c k i

(3 )

4 . w skaźnik c z ę s t o ś c i wypadków na 1 min god zin

(4 )

5 . w skaźnik c i ę ż k o ś c i wypadków

( 5 )

Gdzie :

V - i l o ś ó wypadków, Z - i l o ś ó za tr u d n io n y ch ,

0 - i l o ś ć przepracowanych dniów ek, 1 — i l o ś ó ton wydobytego m in e r a łu , 6 — i l o ś ó przepracowanych g o d z in ,

Ds - i l o ś ó dniówek stra c o n y c h na sk u tek wypadku.

W opracow aniu sk o rz y sta n o ze wzorów 2 i 3o

Sposób k s z ta łto w a n ia s i ę w i e l k o ś c i w skaźnika c z ę s t o ś c i wypadków Wp w ko­

p a ln ia c h z je d n o c z e n ia X p rzed sta w ia t a b l i c a 4 .

3 . H ie k tó r e c h a r a k te r y sty c z n e z a l e ż n o ś c i w.ypadkowe w gru p ie Oi i 02 (uwarunkowania wypadkowe)

3 . 1 . Rodzaj w yrob isk a a wypadkowość

Z przeprowadzonego porównania ( t a b l i c a 5 ) w ynika, że n a jw ięk szy u d z ia ł wypadków w przedm iotow ej g ru p ie przyczynow ej n o tu je s i ę w śc ia n a c h - 7 3 $ . D ru gie m ie j s c e zajm ują p rzod k i chodnikowe - 1 8 ,3 $ , a t r z e c i e z a b ie r k i - 6 ,5 4 . S tw ie r d z e n ie to j e s t p otw ierdzeniem o b se r w a c ji [7]

K sz ta łto w a n ie s i ę w ie l k o ś c i u d ziałów procentowych wypadków w z a le ż n o ś - co od rod za ju w y ro b isk a , z uw zględnieniem sposobu k ierow an ia stropem w ś c ia n a e h , p rze d sta w ia w poglądowy sposób r y s . 2^.

n iepokojącym zjaw isk iem j e s t w ysok i w skaźnik c z ę s t o ś c i wypadków śm ier­

t e ln y c h w śc ia n a c h z podsadzką p łyn n ą.

Z a n a liz y wypadków, a z w ła szc za wypadków śm ie r te ln y c h i bardzo c i ę ż ­ k ic h w ynika, ż e c z ę s t ą przyczyną ic h p ow stan ia j e s t n a g łe o d p r ęże n ie o c io ­ su ścianow ego pod wpływem c i ś n i e n i a e k sp lo a ta c y jn e g o [1^{] .}

Kształtowaniesięwskaźnika wypadkowości ogółemna10rdn oraz wskaźnik wypadkowości wypadkówspowodowanychoberwaniemsięmasi brył skalnychw lataoh1968-1969

O b r y w a n i e s i ę m a s 1 b r y ł s k a l n y c h

ze

s t r o p u i o c i o s ó w . . . 259

•Hi—I

ctf

a ir\

o

W cU

^ G G

CO

CM

O*•»

CM

O o>

#-vO

co co CM T"

4-•»

f vO•k

f n

co IfN

I

P>>

£ ©CO

? OjiM ' o ' o o s ?*>

HO M £ fH

O-dO • ,£>

■ * 0 4 , 0 co O *H

S .‘

I A CO

cn v 'O ' CM ^{IfN IT\}n ^oCO ^{vO ‘ vO} CM CM • -4*

r \

O ITN HQ O

ClJ r •

M O

CO oj n3

^ PI U

o co •4* CM Q \ lf\ <7»

•k r\ •k •k

vO <7ł vO r a CM O V

T- ' V T” V- CM T~ CM •*-

' O•»

vD CM «7» vO V0

•N •k

IfN CM ITN 00

T - CM T" CM T -

i t4

F»> *H

? o>*

'O HD Cu3M

HO .M 0) !

o ^ - p h

h oj ci M P4.M

O T - ' IT\

o O' ^ n

CM CM r r

tr\vO

cm

2

^łf\vO 0^{> 7»}

CO -4-

v ' n

Tctv ^oC-- n

.m

•ri

G t r \ HŚJ O

Cl) T - ©

** CO ^ClJ r 0

=£ G f i

•»

CM tf\

•» 7» n

t- tfN

IT\

-4-•»

CM

T - < C**

•k *»

r \ cm

7> vO

*v *k O V-

-4*

CM CO

o"c

COv£>

o>

I g • co

^fc) ClJiM VDHD O fi F>s

HO ,łd ? G

0<d O ©,£>

rH O) G«^>

H ft tO o - H

r\ ' 5 ^-4*ir\ CM ^{V O}t- 0^{> vO}

CM -4- CM r \

CM

3

G łfN Hs} o

a) t ” •

CO aj ręjG 5= f l f i

vO CM 00 O O - 4

•k •k

i r \ vO vO n T* O trs

t - ■ V V X- CM V

<•>_•s

<7»

CM•»

IfN

•k

•4-

•k -4*

vO•*

CO

•H

? -H

HD G 9.**“

V3 Cłflu

ho a) a> I o P i - P H H r>> a)

H

a)P i

wo

-4- IfNCM

CO t f \ T“

CM

(O

CM

r \D*- ^-4-r* 7\

■4- CM

Oco o

CM n

CM

W a

Ksetuitowanlssię llośol wypadkówI-Vkatagorllspowodowanychobsrwanlenbrył1 masskalnyoh bpedalaismnarodmJ• wyrobiskgórnioByohw lataoh1966-1969

260 S t a n i s ł a w K r z e m i e ń , A n d r z e j K a w i o k i

-H

o

H P flS

+»• -M

tg

S

filn 766

LL

^<

T-

^7*

T“

⁷⁸

T-

<

1077

tg 1

(0 00

vO

O vO

4

4 c\

vO 4

T- O

vO

> ▼” r\ rv T- O

o

i-

CM T-

' ia

T-

^i~

O»

\D

>■ OX o\ 00

4

■*— M

o

■%-

CM T“ ' CO

, CM CM

łH IA T” ' O- 00 ■ V CM

O 1-1 00 O

t H

OS

n 00 «4 vO 4- • 1 CM

M -4- • vO

Hi r\ T- CM 1 1 00

1 tg 00 <A -4 T- r

rt r\ <A

ia

n

« r\ 4

> M -4 5 o\ T- 00 C-

Oi

05 -r~ T* 00 4 IA

T-

»n K\ T* c\i CM T“ T- CM

T” vO <

a

IA CM

o ł-i H o\ w

rt

t-i łH iN 4 <A vO n •■ i c-. IA

M 1A S 1 l 1 IA

jć

3

wł

03

cfl

P» O U 5*5 £ ■ ri •H M •H < M -H O N P<

a

D •H T-J

^o03

Q ci > a < ł>

!>> fi •n •H id

a

«3 - a 0) P P 'd

tg

ii •H 'Ci

d o

< D

"d o SD

^t

O ! ci tg

^X

O

o^{I Xo} o p*^{! ?}

«

^H

•H p p aJ

1

O b r y w a n i e s i ę m as 1 b r y ł s k a l n y c h z e s t r o p u 1 O c i o s ó w . . . 261

W przypadku prow adzenia e k s p l o a t a c j i w pokładach grubych w warstwach w yższych , wybieranyoh b ezp o śr ed n io pod strop em , n ie b e z p ie c z e ń stw o oberwa­

n ia s i ę s k a ł j e s t dużo w ię k sz e z uwagi na sp ęk an ia i o s ła b ie n ie z w ię z ło ś ­ c i sk a ł stropow ych spowodowane wybieraniem warstw n iż s z y c h .

W ty ch wypadkach w ydaje s i ę s łu s z n e z m n ie jsz e n ie o d l e g ł o ś c i m iędzy pod­

sadzką a czołem ś c ia n y (n p . do 5 m ), a tak że dokładne 1 prawidłowe wyko­

n a n ie Obudowy, a w r a z ie p otrzeb y zmiana t e j obudowy. Bównież n ieza d a w a - la j ą c y j e s t sta n b e z p ie c z e ń stw a w śc ia n a c h zawałowych. Warto zw rócić tu uwagę na n a stę p u ją c y f a k t : n ie b e z p ie c z e ń stw o przebyw ania w c z a s i e pracy w p o b liż u c a liz n y w ęglow ej poważnie zm alało p rzez za sto so w a n ie s tr o p n ic ozłonow ych alb o z o s t a ło c a łk o w ic ie wyeliminowane w przypadku u ż y c ia ma­

szyn zesp ołow yoh . N atom iast pracow nicy p racu jąc w b a r d z ie j b ezp ieczn y ch warunkach m n ie js z ą zw racają uwagę na prawidłową Obrywkę i k o n tr o lę s t r o ­ pu [ 3 ] ,

Wynika stą d w n io sek , że n ie w ła śc iw a p ra ca , nawet w dobrych warunkach n a tu r a ln y c h , prowadzi do z w ię k s z e n ia z a g r o ż e n ia , a co za tym i d z i e zw ię­

k s z e n ia wypadkowości.

262 S ta n isła w K rzem ień, Andrze j^Rawiokl

3 . 2 . Wykonywane c z y n n o śc i a wypadkowość

Spośród w ie lu c z y n n o śo i sk ła d a ją c y c h s i ę na c y k l produkcyjny wyodręb­

n iono k ilk a za sa d n iczy o h (n ie zm ie n n y ch , o ią g ły c h ) w c z a s ie wykonywania, k tórych p o tę n o ja ln a m ożliw ość z a i s t n i e n i a wypadku j e s t n a jw ię k sz a .

K sz ta łto w a n ie s i ę wypadków w z a l e ż n o ś c i od o zy n n o śc i wykonywanej w c h w ili z a i s t n i e n i a wypadku p rzed staw ion o w t a b l i c y 6^.

P o d z ia ł wypadków I-V k a t e g o r i i w g r u p ie 01 i 02 w edług wykonywanej c z y n n o śc i w śc ia n a c h p rze d sta w ia t a b l i c a 7 . U d z ia ły procentowe wypadków w śc ia n a c h i ohodnikaoh r y s u n k i 3 1 4 .

3 . 3 . Wysokość w yrob isk a a wypadkowość

Wyrobiska w n in ie jsz y m opracow aniu p o d z ielo n o ze w zględu ńa ic h w yso­

k ość na:

- w yrob isk a o w y so k o śc i 0^,8^-1^{,5 m,} - w yrobiska o w y so k o ści 1 , 5 1 - 2 , 5 m, - w yrobiska o w y so k o śc i 2 , 5 1 - 3 , 6 m,

■— w yrob isk a o w y so k o ści powyżej 3 ,6 ^m.

T a b lic a 8 p rze d sta w ia i l o ś ć wypadków spowodowanyoh oberwaniem s i ę b r y ł i mas sk aln ych w p o szc ze g ó ln y c h grupach w y so k o śc i w yrob isk - ogółem . Nato­

m ia st i l o ś ć wypadków w z a l e ż n o ś c i od w y so k o ści w yrob isk śoianowyoh przed­

s ta w ia t a b l i c a 9^.

W t a b li c y 9 o b lic z o n o dodatkowo obiektyw ny w skaźnik w yrażający stosu n ek i l o ś c i wypadków do i l o ś c i ozynnyoh ś c i a n . Z porównania wskaźników w po­

sz c z e g ó ln y c h p r z e d z ia ła c h w y so k o ści wynika duże prawdopodobieństwo, ż e ze wzrostem w y so k o ści w yrobisk śoianow yoh w zr a sta za g r o ż e n ie wypadkowe.

3 . 4 . Głębokość z a le g a n ia a wypadkowość

K op aln ie z je d n o c z e n ia X są w w ię k s z o ś c i k op aln iam i sta r y m i, w k tórych pokłady w yżej z a le g a j ą c e z o s t a ły w p rzew ażająoej c z ę ś c i w yek sploatow an e.

K o n ie c z n o śc ią w ięc s t a ł a s i ę e k s p lo a t a c j a pokładów na w ięk szych g łę b o k o ś­

c i a c h . N ie w ą tp liw ie in t e r e s u j ą c a i i s t o t n a j e s t odpowiedź na p y ta n ie : Jak k s z t a ł t u j e s i ę wypadkowość w z a l e ż n o ś c i od g łę b o k o ś o i e k s p lo a t a c j i?

P r o sta z a le ż n o ść pomiędzy g łę b o k o ś c ią e k s p lo a t a o j i a i l o ś c i ą wypad­

ków n ie b ę d z ie o c z y w iś c ie obiektywnym Obrazem za g r o że n ia jako że w ie lk o ść w ydobycia i zw iązana z tym i l o ś ć zatru d n ion ych j e s t odmienna d la p o sz c z e ­ góln ych p rze d z ia łó w g łę b o k o ś c i z a le g a n ia . D la teg o do porównania p r z y ję to w skaźnik c z ę s t o ś c i wypadków na 1 min t . ( t a b l i c a 1 0 ) . P r z e b ie g z a l e ż n o ś c i w skaźnika wypadkowości od g łę b o k o ś o i z a le g a n ia p rze d sta w ia r y s . 5 . Widooz- ny j e s t w zr o st w a r t o ś c i w skaźnika Wj, wraz ze wzrostem g łę b o k o ś o i e k sp lo a ­ t a c j i . K sz ta łto w a n ie s i ę w skaźnika c z ę s t o ś c i wypadków I-V k a t e g o r ii spo­

wodowanych oberwaniem s i ę mas i b r y ł sk aln ych w p r z e lic z e n iu na 1 min ton w ydob ycia, w edług grup podkładów p rze d sta w ia t a b l i c a 1 1^.

Kształtowaniesięilośoi wypadkówwedługwykonywanejozynnośoi w wyrobiskaoh

Obrywanie s i ę mas 1 b r y ł sk aln ych ze str o p u i o c i o s ó w .. 2 6 3

o)0 H•H

1

Razem 786 77 119 76 r*-

I 1077 L .

... .

oo

■'r-

— ia

& 0fc

o ^m

a> o•H 00 ■O «w

o

P MO <* T- ▼“ -* Ol Ol

a o Ol

m a

i

i <*

im <■%

id «a

<D O CM r \ T” sO n

ta n c \

h od P i M

aS n

%

irto nD tfN 00 00 r \

K \

*r\

3 3 ▼“ ■v r * Ol

T" Ol

O 0)

■rła O

cS o

*o tf\ 1 ▼" o

rO 3

vO

i iaS

*P i O O Ol o i 0%

h vO T* Ol 0*

rOO

•HO

a vO

ai 3 O l

? ^

o ,0 ^{00 CD Ol -* n}

T3 O O Ol Ol T- CM

CS h Ol CM

^ 3 a> 1 1 aj

•h aj o ta

a * & u 0%

© O +* +> Xl -ł~

O frt o 03O •

h Cd ^ CO c - 00 T~ 0* 0 k

a) iM tu j j

■H -HMD o ^ao

0%

a u * *

•H

M <D

'Ki H

O O

ta

ss U

id 04 03

'S 03 P

■*»

a ta cd

F*> o o a

£ P4 CO

T-J a ^«

0> ■H •H ■H a>

O id id id •H © O

CO P» ^{r l •H} a

*«-» 3 0) P P ta O

0) Ol id TJ »3 ©

•H rO O O p ol h

3 O o3 s i -P §

MO ta o O •H as At

Podział wypadkówI-Vkategoriispowodowanyohoberwaniembryk1 masskalnyob wedługwykonywanej ozynnośol w śoianaob

2 64 S ta n isła w K rzem ień, Andrzej Rawlokl

aJo J3aS

E4 ⁸O

09*01-

5•%

vO O l

O l t f \

•k

00 8,27

3 1•»

n Ol

ą . n

18,41 100,00

A 1

cSi .

3

o⁰⁰ C ^

vO 65

S

30 t r \

* 4 3

B CM T ” ' ▼“ C^-

B^{^ ' O}

c o

B <7\ n <7> T” Ol c ^

• 4 - *■* -4* Ol T” V 00

ca T* T " • 4

c1

C * C ^ O o vO 1 00

Ol V" O l CM O

<J\

-x~ _►M r \ O t 9 ^{O* Q>}

Ol - 4 ▼* tr* te \ r \ O

H ^CM

M U

o M T“ 4 T* vO c ^ n n KN

O 00 M X- O l x r V t T~ 00

• M

35 4->

sJ

M a - 4 0 0 r \ _{O l CM}

V CM c ^

$

H 1 n 1 CM 1 1 1

V0 <j> 4 M> t > 00 0 0 0 0

i n 0 0 CM r \ T - l i \ n

i ⁿ

O l o

* T - * T*

T - n

▼“ n vO

3

GO 00 Ol r \ t f \ 00 r - 00 T*

vO > T~ C \ ▼* T” n CM

M i ■ , T*

T~ aS

TJ M <*> K \ vO • 4 T -

o M T- CM ▼* T”

M 00 M

• O +>

a! n vO r s O x r • O tc \

35 « M T- ' * 4

M

i - 4 • 1 ^{^ ,} l 1 1 i r \

M

0)

•H

* o a j a

SD as o

O * !>»

a O *

a * 3 O

p * (U rM ■H

ca ^ a j O *

o ta s o 'O

■H M o

aS + > aS a

f l Q> CO 0) ® i d a $

a j •H • r i •H T 3 p * 0 4

? C l * d a g 0? ca

P * ® 'O CtJ M

9

^{* Ad o}

fl

^p 1 * o J d

O h o O P% o * 3 ® <D aJ

3 d • H -*->a> ? U ^{3 ca} a

i

<3 & .O a ³

^ o

•3

^O « ^O Pi H ^cO

Obrywanie s i ę mas i b r y ł sk alnych ge stro p u 1 o o l o s ó w ..._______________ 265

R ys. 3

2 6 6 S t a n i s ł a w K rzem ień, A ndrzej K awlolłl

Ry s .

4

Kształtowaniesię ilośoi wypadkówspowodowanychoberwaniemsię brył i masskalnych w poszczególnychgrupachwysokości wyrobisk- ogółem

O b ry w a n i e s i ę mas i b r y ł s k a l n y c h ze s t r o p u i o o l o s ó w « . 267

VIi—I

rt

Suma

H3 i d nd CtJ CU P*

£ ON CM

ON n CM

O ON CM

00 - 4

909

ON vO ON x r

>

4 00

*4* S I vO

t ~ O

tfN T -

h a d) - p d Ul

>M

<*>

T - ' T*

T - O

■4’ O

CM GO 4 CM

HM M

o

V IfN

4 3

l f \ CM O X~

H

M CM x r

<*N 4 CM

trs CM

\D

H 1 4 CM CM oo

00 vO 0%

V a5 COi i d ' d a t>>

? vO

V O

CM CM

CM ON v

<*N

4 T -

4

aj

■rt U

§ j

$ CtJ Ul

U- 4 tfN

CM r%

▼*

T“ C^-

-tH 00 T -

ON 4

ON CM

CM tfN

•t- CM

M H H

CM t n n

c*N T”

T“

MM CM

CM tfN

CM En

H 1 CM t*N 1 tfN

' O HO

O i d Oto

tfN T*

1

GO O

iÍN CM 1 T~

tfN T*

v£>

n 1 T~

i r \ CM

vD

<*N

.

^•

? OCU

H3 i d 1

CU F»>

cfl

1 rt

o

•HH et

rt

o ho

o HO

Mo

£

«tíO

HOO

•taa

<ł>

rHd

t a

HD£

i d

dOl

?

HOO

fl

ci O*

•p

$

w

l a "

na p* « q ct5 £ a > cd id id o ta O Ti O ł r l H h H O

? fl iH CU-HhO tfN 4

o•»

tfN 4 tfN

O•t vO

Ilośó «v.

ii 3 0

O

■%- 5 ^f vO

tfN CM ON

4T“

é i 3 . * cO £ id3

tfN

4 tfN

3 4 Of*N

CMT~ s

vOON ON V

f

5 ON

CM O

CMCM 3 \ T~

t>>

34

§ j -P0) 05 Ul

fc> 4 T-

4 n

tfN r \ T*

OT"

í>

H O T-

oT- ' <*N

ON CM ON

O CM

H MM

OT~ tfN

4 GO

CM CM tfN

00

H

H CM O

r \ vO

T- 1

3

H 1 n cM 1 tfN

00-.o ON V

Í 3 5 a i

vO IfN o

CM CMT~

T-

tfN 00

r\r\

■05H UO 0CłO) -p

> 4 CM

CM o

CM 1 vO

4

>H 20

GO 4

tfN

4 V

tfNT*

M HM

CM ON

vO ON

T- ^{r -} T"

ON

HM ^{€\J C -}CM vO

T- 1 tfN

4

H 1 CM ^{r \} 1 tfN

H ) HO idO O CO p*

3=

tfN*■»

T”

1 GO•s

o tfN CM 1 T~tfN

vO

<*N 1 ' T- tfN•s CM

vD•»

<*N

o

? OCU

ź M o5 d CO *

I S

2 6 6 | S t a n i s ł a w K r z e m i e ń , A n d r z e j K a w i o k l

T a b lic a 10 K sz ta łto w a n ie s i ę w skaźnika c z ę s t o ś c i wypadków

według g łę b o k o ś c i z a le g a n ia w w yrobiskach

Głębokośó z a l e ­ g a n ia m

Hok 1968 ^{Hok 1969}

Wydoby­

c i e T

U o ś ó wypad­

ków W

Wskaźnik c z ę s t o ś - o i wypad­

ków Wij na 1 ^min

t

Wydoby- o ie

T

I lo ś ó wypad­

ków W

Wskaźnik o z ę s t o ś ­ o i wypad­

ków Wt na 1 ^{min t}

100 - 200 1622298 27 16 ,6 ^{2961041 57 1 9 ,2}

201 - 300 3972996 70 1 7 ,6 3201192 68 2 1 ,2

301 - 400 5993698 138 2 2 ,2 7366993 189 2 5 ,7

401 - 500 3492105 78 2 2 ,3 5900018 169 2 8 ,6

501 - 600 3602325 95 2 6 ,3 2357 451 68 ^{2 8 ,8}

pow. 600 1856240 63 3 3 ,9 1947193 64 3 2 ,9

T a b lic a 11 K sz ta łto w a n ie s i ę w skaźnika o z ę s t o ś o i wypadków Xl-V k a t e g o r ii spowodowanyoh oberwaniem b r y ł i mas sk aln ych w p r z e lio z e n iu na 1 min ton wydobycia w w yrobiskaoh według grup pokładowych

Grupy podkładów

Hok 1968 ^{Hok 1969}

I lo ś ó wypad­

ków W

Wydoby- o ie

T

Wskaźnik c z ę s t o ś ­ c i wypad­

ków Wj,na 1 ^{min t}

I lo ś ó wypad­

ków W

Wydoby­

c i e T

Wskaźnik c z ę s t o ś - ' c i wypad­

ków Wj na 1 ^{min t}

300 13 724770 ' 1 7 ,9 3 21 ^{677192 31,01}

400 142 5798162 2 4 ,4 9 182 6348679 2 8 ,6 6

500 290 ^13170118 22,02 347 12803170 2 7 ,1 0

600 26 1014673 2 5 ,6 2 56 1333225 4 2 ,0 0

O b r y w a n i e s i ę m a s i b r y ł s k a l n y o h ze s t r o p u i o c i o s ó w . . . 2 6 9

20

25 30

f9681969

5

m -m 200-300 m -m m-sao 500-000 >000 gteb.zai R ys. 5

3 . 5 . D łu gość ś c ia n a wypadkowość

A n a liz u ją c wpływ d łu g o ś c i ś c ia n na wypadki oberw ania s i ę mas i b r y ł sk alnych p r z y ję to p o d z ia ł ś c ia n na c z te r y grupy:

- ś c ia n y do 60 m,

- ś c ia n y od 61 ^{m -} 120 ^m, - ś c ia n y od 12 1 - 180 m,

- ś c ia n y powyżej 180 m<>

K sz ta łto w a n ie s i ę w skaźnika w yrażającego sto su n ek i l o ś c i wypadków Ido i l o ś ­ c i czynnych ś c ia n w p o szc ze g ó ln y c h p r z e d z ia ła c h d łu g o ś c i p rze d sta w ia ta ­ b l i c a 1 2^.

Pomimo, że pomiędzy wskaźnikam i n ie ma przekonywujących r ó ż n ic wydaje s i ę , że n a le ż y zw rócić uwagę na ś c ia n y o d łu g o ś c i do 60 m i powyżej 180 m. Z a n a liz y d ok u m en tacji wypadkowej wynika bowiem, że bardzo c * ę s t ą przyczyną wypadków w g ru p ie p ie r w s z e j ( ś c ia n y do 60 m) j e s t n iep raw id łow e wykonywa­

n ie prac zw iązanych z przesuwaniem napędu p rzen o śn ik a i wykonywaniem wnęk.

K on ieczn ość wykonywania p r z e k ła d k i w ty ch śc ia n a c h j e s t o w ie le c z ę s t s z a , a n i ż e l i w śc ia n a c h d łu ż sz y c h ze w zględu na szyb szy p o stę p przodka.

W śc ia n a c h powyżej 180 m oy k l w yb ieran ia j e s t d łu ż s z y , a ta k ż e wydłuża s i ę j e s z c z e dodatkowo w związku z awariam i ruchowymi. Powoduje to w ydłuże­

n ie ozasu utrzym ania w y ro b isk a , m iędzy innym i w obudowie tym czasow ej, 00 doprowadza do O d spajan ia s i ę b r y ł ze stro p u i O ciosów .

3 . 6 . S ta ż praoy i w iek pracowników a wypadkowość w g r u p ie 01 i 02

S ta ż pracy w g ó r n ic tw ie j e s t czyn n ik iem , k tó ry ma wpływ na pow stanie wypadków przy praoy [7] . Do a n a liz y p r z y ję to p o d z ia ł z a ł o g i z je d n o c z e n ia X na s z e ś ć grup według s ta ż u p raoy.

K sz ta łto w a n ie s i ę wypadków k a t . I-V w z a le ż n o ś c i od s ta ż u p rz e d sta w ia ­ ją ry su n k i 6 ^{i 7 .}

KształtowaniesięIlości wypadkówspowodowanyoh oberwanianbrył 1 masskalny oh wzależności oddługości ścian

270 S t a n i s ł a w K r z e m i e ń , A n d r z e j R a w i o k i

aj o

■H rH

&

eS

O b r y w a n i e s i e mas 1 b r y ł s k a l n y c h z e s t r o p u i o o l c s o w . , ^

R ys. 7

3 . 7 . K w a lif ik a c j e praoowników a wypadkowość

Z m a te r ia łu s t a ty s ty c z n e g o wyodrębniono je d e n a ś c ie podstawowyoh grup praoowników d ołow ych . K sz ta łto w a n ie s i ę wypadków k a t . I-V spowodowanych oberwaniem s i ę mas i b r y ł sk aln ych według grup zawodowych p rzed sta w ia t a ­ b l i c a 1 3 .

N a jo z ę ś o ie j u le g a j ą wypadkowi g ó r n ic y , n a s tę p n ie g órn ioy przodowi i s t r z a ło w i ora z ła d o w a cze.

Zasadniczy wpływ na t a k i ro zk ła d wypadkowości ma ozyn n ik lu d z k i oraz o r g a n iz a c y jn y . Ładowanie urobku odbywa s ię b ezp o śred n io po r o b o o ie s t r z e l ­ n i c z e j , n a j c z ę ś c i e j pod n ie d o s t a t e c z n ie obudowanym stropem .

Z t a b l i c y 13 można rów nież o d c z y ta ć , ż e n a jw ię k sz a c z ę s t o ś ć wypadków spowodowanych oberwaniem s i ę b r y ł i mas sk aln ych i s t n i e j e w przodkach śoian ow ych . P o z o s t a j e to w ś c is ły m związku z za tr u d n ie n iem , zw ła szo z a na stanow isk u ładowaczy w w ię k s z o ś c i przodków ścianow ych lu d z i n ie d o śc la d o z o - n ych , lub n ie w y sta r c z a ją c o p r z e sz k o lo n y c h . Znaczna c z ę ś ć górników p rzo d o - wyoh (ścian k ow ych ) n ie ma rów n ież d o sta te c z n e g o d o św ia d c ze n ia w sam odziel­

nym wykonywaniu tego trudnego i o d p ow ied zialn ego zawodu co p otw ierd za ana­

l i z a doku m entacji wypadkowyoh.