Art. 11: 17 Obniżenie świadczenia po doprowadzeniu świadczenia do stanu zgodnego...
ART.
17.OBNIŻENIE
ŚWIADCZENIAPO
DOPROWADZENIUŚWIADCZENIA
DOSTANU
ZGODNEGO ZZOBOWIĄZANIEM
Wierzyciel
możeobniżyć
własneświadczenie, jeżeli wartość
przedmiotuświadczenia doprowadzonego przez
dłużnikado
stanuzgodnego z
zobowią
zaniemnie
odpowiada wartościświadczenia, gdyby zobowiązanie
zostało należyciewykonane.
A. Podstawy regulacji
A.
l. Analizaprawnoporównawcza -
źródłaNorma zawarta
w art.11: 17 projektu nie
ma wyraźnychwzorców
ani w polskim prawie,ani w projektach unifikacji prawa
umów. Obowiązujący art. 561§3 k. c. przewiduje jednak,
żenaprawa lub wymiana rzeczy wadli
wej nie
wyłącza
uprawnienia do żądania obniżenia ceny. Inspiracji dla nor my
zawartejw
art.11:
17projektu
można poszukiwaćrównież
w regulacjidyrektywy o podróżach
pakietowych, przewidującejobniżenie ceny imprezy turystycznej
wprzypadku dostarczenia przez organizatora
turystykiimprez
zastępczycho jakości
niższej niż określone w pierwotnejtreści umowy.
A.2. Uzasadnienie
regulacji - rozwój instytucji
Stosunek
uprawnienia
doobniżenia
własnegoświadczenia
do innych środkówdoprowadzenia
dozgodności
świadczenia ztreścią zobowiązania
niestanowi typowego przedmiotu regulacji ani też
szczególnegozaintereso
wania
piśmiennictwa. W
obowiązującym stanieprawnym
art.561 §3
k.c.
jest
interpretowany wtym kierunku,
żewymiana lub naprawa przedmiotu
świadczenia, któranie
doprowadziła doosiągnięcia przez niego
zamierzo
nejwartości,
uprawnia kupującego dowykonania uprawnienia do obniżenia własnego
świadczenia.Sytuacja taka jest natomiast
wykluczona na gruncie ustawyo
szczególnychwarunkach
sprzedaży konsumenckiej, ze względuna
przyjętą przez nią, wślad
za regulacją dyrektywy 1999/44o szczególnych warunkach
sprzedażytowarów
konsumpcyjnych, sekwencyjnośćupraw
nień.
Napoziomie europejskim przepisy,
któremogą
byćkwalifikowane jako przewidujące
omawiane uprawnienia,zawiera natomiast
dyrektywa90/314/EEC
o
podróżachpakietowych365.
Należy w tymmiejscu
zwrócićjedynie
uwagę, że normydotyczące obniżenia
ceny imprezyturystycznej
wprzypadku braku lub obniżonej
jakościokreślonych świadczeń mają cha
rakter
mocno specyficzny, związanyz
ogólną regulacją obowiązkurealnego wykonania zobowiązania
przezorganizatora
turystyki.360 Art. 4 ust. 6 i 7; jako obniżenie ceny (a nie odszkodowanie) kwalifikują je O. Remien [w: ] H. Schulze-Noltke, R. Schulze, Europäisches..., s. 54; U. Magnus, Das Recht..., s. 274.
A.
3. Założenia politycznoprawneU
podstaw regulacjiuprawnień przyznanych wierzycielowi w razie
na
ruszeniazobowiązania
przez dłużnika, w tym równieżinstytucji
obniże
niaświadczenia,
leży przekonanie o możliwiejak
najdalej idącejneutral
ności
środków
przysługującychna wypadek naruszenia
zobowiązania;ani dłużnik, ani wierzyciel nie
powinienznaleźć się
wskutekich
zastosowa
niaw
sytuacjilepszej,
niż znajdowałbysię
wówczas, gdyby zobowiązaniezostało
wykonane prawidłowo.Winny
onezatem być ukształtowane w ten
sposób,by
możliwie doprowadzić do sytuacji,jakby
donaruszenia
zobowią
zaniaw ogóle nie doszło lub - jeżeli
alternatywa pierwszanie jest
możliwalub wierzyciel nie
chceskorzystać
ześrodków o takim
charakterze -jak
by
przedmiotemzobowiązania od początku
byłoświadczenie, które
rzeczy wiście zostało spełnione
zarówno co do stanu,jak i
co dojego
wartości.Obniżenie
własnegoświadczenia
przezwierzyciela
ze względu na spadek wartości świadczenia wynikającyz doprowadzenia
go dozgodności
zzo
bowiązaniem
przezdłużnika
łączy wsobie
obydwa teelementy.
Obejmuje ono sytuacje, wktórych podjęcie przezdłużnika
środków zmierzającychdo doprowadzenia świadczenia
dostanu
zgodnego z zobowiązaniem nienada-
jesię
wpełni
dousunięcia
skutkówpierwotnego naruszenia
zobowiązaniai zmierza
wkonsekwencji
do ukształtowaniaobowiązków stron
tak, jakby świadczeniedoprowadzone
do stanuzgodnegoz zobowiązaniem
(typowo: na prawione) od początku
odpowiadałotreści
zobowiązania.B.
KomentarzB. l. Cel i znaczenie regulacji
Środki przysługujące
wierzycielowi wprzypadku
naruszeniazobowiąza
nia polegającego
na
spełnieniuświadczenianiezgodniez treścią zobowiązania mają
nacelu
doprowadzenie do możliwie takiego stanu,jakby zobowiązanie
zostałood
początku wykonane prawidłowo. Służytemu również
uprawnienieniweczące
dłużnikado doprowadzenia świadczenia dostanu
zgodnegoz
zobo wiązaniem, przyznane
muwart. 11: 8
§2projektu.
Specyfika niektórychświad
czeń powodujejednak, żejego przedmiot
doprowadzony
do stanu określonego w treści zobowiązania, wszczególności
przez naprawę,będzie miał
mniejszą wartość, niżmiałby
przedmiotniewadliwy w
chwilispełnienia
świadczenia.Wyrównaniu uszczerbku
wartości po stronie
wierzycielasłużyć
może upraw
nienie doobniżenia własnego
świadczenia wtakim zakresie, w jakimwartość
świadczeniadoprowadzonego przez
dłużnikadostanu
zgodnegoz zobowiąza
niem jestniższa
od
wartości świadczenianiewadliwego. Przyznanie
wierzy
cielowiuprawnienia
doobniżenia własnego
świadczeniaw opisanej
sytuacjima
doniosłeznaczenie również w
świetleokoliczności,
że co dozasady
dopro wadzenie
przezdłużnikaprzedmiotu
świadczenia dostanu
zgodnegoz
zobo wiązaniem
powoduje bezskutecznośćodstąpienia
przezwierzycielaod
umowy (chybaże zaszłyprzesłanki określone
wart. 11:
10 projektu). Mniejszeznacze
nie projektowana norma będzie natomiast
odgrywać wówczas, gdy
dłużnikArt. 11: 17 Obniżenie świadczenia po doprowadzeniu świadczenia do stanu zgodnego...
doprowadzi świadczenie
dostanu
zgodnegoz zobowiązaniem
przezwymianęjego przedmiotu.
Ogólna formuładoprowadzenia
świadczenia dostanu zgod
negoz zobowiązaniem pozwala także
dłużnikowina skorzystanie z
innychniż
wymienione wart.
11:4
§ 3 projektuśrodków
służącychosiągnięciuzamie
rzonego celu (o
ilejest
touzasadnione
charakteremświadczenia);
nie można w konsekwencjiwykluczyć,
żesięgnięcie po nie
doprowadzi wprawdzieprzed
miot
świadczenia
dostanu
zgodnegoz
zobowiązaniem,lecz
wartośćświadcze
nia będzie
odbiegać od
wartościświadczenia spełnionegowpełniniewadliwie.
W
szczególności, jak się wydaje,jako
sytuację,w
którejświadczenie
zostało doprowadzoneprzez
dłużnika dostan
zgodnegoz zobowiązaniem (w
sposóbinny niż wymieniony
wart. 11:4 § 3 projektu),
leczo
mniejszej wartości w ro
zumieniuart. 11:
17projektu,
trzebabędzie
kwalifikowaćsytuację
zapropono
wania przez organizatoraturystki
świadczenia zastępczego przewidzianego wobowiązującym art.
16austawy
o świadczeniu usług turystycznych.Z
punktuwidzenia konsumenta zawierającego
umowęsprzedaży konsu
menckiej,
projektowana
normaprzyznaje
mu dodatkoweuprawnienie, nie- przysługujące
anina gruncie dyrektywy o sprzedaży
konsumenckiej,ani też
polskiejustawy o
szczególnych warunkachsprzedaży
konsumenckiej.Obowiązująca
aktualnie sekwencyjność korzystania
zuprawnień z tytułu
niezgodnościtowaru z
umowąpowoduje,
żekonsument
niemoże
sięgnąć po środkiprzysługujące
muw
drugiej kolejności,jeżeli przedsiębiorca zadość
uczynił roszczeniomo
doprowadzenietowaru
do stanuzgodnego z umową
(art. 5ust.
3 dyrektywyo
sprzedaży konsumenckiej, art.8 ust. 4
ustawy o szczególnychwarunkach sprzedaży konsumenckiej). Skutku
takiego nie przewidują regulacjeprojektuirównieżkonsument będzie
mógłzrealizować
przewidzianew
art.11: 17 uprawnienie
wopisanejw
nimsytuacji.Projekt nie przewiduje żądania
przezwierzyciela
doprowadzenia świad czenia do stanu
zgodnegoz
zobowiązaniem w sytuacji, gdy dłużnikprzed
nadejściem terminuspełnienia świadczenia
oświadcza, że nie będziego
w stanie wykonać(por. komentarz
doart.
11:4projektu). Brak zatemnormy
odpowiadającej wprost w alternatywiezawartej
wart. 4 ust. 6
dyrektywyo
podróżachpakietowych;deficyt nie
występujenatomiastwzakresie upraw
nieniaklienta doobniżenia własnego
świadczenia
(cenyimprezy). O ileklient będzieuprawniony
do żądaniausługi
zastępczej przed rozpoczęciemimprezy turystycznej
(naszczególnej
podstawie),czy to
w jejtrakcie, na podstawie art.
11:4§3 projektu, art.
11:17 projektuprzyznaje mu uprawnienie doobni
żenia
własnego świadczenia,
jeżelizaakceptuje on
usługęo niższym
standar
dzie,niż
przewidywałapierwotna umowa o
świadczenieusług turystycznych.
W zakresie obniżenia
własnegoświadczenia
przezklienta proponowana re
gulacjajestzatem
zgodna z celem dyrektywy o podróżach
pakietowych.B.2. Kontekst regulacji -
zakres zastosowaniaKomentowany art. 11:17
projektu wprowadzadodatkową możliwość
obni żenia
świadczenia w sytuacji, gdyjego
przedmiotzostał
przez dłużnikado
prowadzony
dostanu zgodnego
z zobowiązaniem,lecz mimo to
jego wartość jestniższa,
niżbyłaby wówczas,
gdyby zobowiązanieod początku
zostałowykonane
prawidłowo.Dla
jegorealizacji
niema
znaczenia,czy
dodopro
wadzenia świadczenia do
stanu
zgodnegoz zobowiązaniem doszło
wskutek żądania wierzyciela opartegona
art. 11:4§
3 projektuczy
teżwkonsekwencji
skorzystaniaprzez dłużnika
zuprawnienia
niweczącego (right tocure), za
gwarantowanegow art.
11:8 §
2projektu. Jego
zakres zastosowania obejmuje zatemwpierwszej
kolejnościprzypadki,
wktórychprzedmiotem świadczenia
byłarzecz wadliwa
wchwili wykonania,
a następnie naprawionaprzez
dłuż
nika,przy
czym wartość naprawionej rzeczyodbiega od
wartościrzeczy nie- naprawianej. Podobnyukład
interesów może sięrysować w sytuacji, wktó rej
doprowadzenie świadczenia do stanuzgodnego
zzobowiązaniem polega na
uzupełnieniu świadczenia. Przepis ten nierozwiązuje
natomiast kolizji wynikającejz
wymiany rzeczybędącej
przedmiotem świadczenia na rzecz pozbawioną wad dostrzeżonychprzez
wierzyciela, któraokazuje
sięwadliwa
w inny sposób.W tej sytuacji należy
uznać, że zastosowaniepowinna zna
leźć ponownie procedura
określona wart.
11:8i
n.projektu.
Wierzyciel może zatem zachować wadliwy(w
innymzakresie) przedmiot
świadczenia iob
niżyć
własneświadczenie lub skorzystać z uprawnienia
doodstąpienia od umowy, o
ile dłużniknie doprowadzi
go dostanu zgodnego z
zobowiązaniem.Uprawnienie
doobniżenia własnego
świadczenianapodstawie
art. 11:17 pro
jektupowstanie
w przypadku świadczenia wdrodze
wymiany rzeczywadli
wej także w
tych wypadkach,
wktórych nie jest
dopuszczalneskorzystanie
przezdłużnika z możliwości doprowadzenia
świadczenia dostanu
zgodne
go z zobowiązaniem.Uprawnienie
doobniżenia własnego
świadczenia na podstawiekomentowanego przepisu
wprzypadku
uszczerbkuwartościprzez świadczenie doprowadzone
dostanu zgodnego z zobowiązaniem
przysługuje na gruncieprojektu
takżekonsumentowi; również wówczas, gdy przedsię
biorca
doprowadził świadczenie
dostanu
zgodnegoz zobowiązaniem
w spo
sóbwskazany przez
konsumentazgodnie
zart.
11:8§3
projektu.B.3.
Wykładnia
Do ustalenia wysokości
obniżenia własnego świadczenia przez
drugą stronę umowy stosujesię zasady
określone w art. 11:15projektu. Obniżenie świadczenia odpowiadać
zatem powinnoróżnicy wartości pomiędzy
świad
czeniemspełnionym w
sposóbzgodny z
zobowiązaniem aświadczeniem
doprowadzonym przezdłużnika
dotego
stanu napodstawie
cenz chwili,
w której świadczeniepowinno
było zostać spełnione zgodnie ztreścią zobo
wiązania. Dla
tego zagadnienia
wpełni miarodajne są uwagi poczynione
w uzasadnieniu do art. 11:15projektu.
B.4.
Przykłady
1. Kupujący nabył w
salonie samochodowym nowy samochód; po pew
nym
czasie okazało się,
że ma wadęsilnika. Została ona usunięta
przezsprzedawcę
w drodze naprawy.Nowe
samochodyz
tego rocznikaz
napra
wianym
silnikiem byływ chwili
zawierania umowy tańszeo
8000 złniż
Art. 11:17 Obniżenie świadczenia po doprowadzeniu świadczenia do stanu zgodnego...
samochody
niewadliwe.
Pousunięciu wady (pół roku po dniu
zawarciaumo
wy)
nowe, niewadliwe samochody
ztego rocznika
wartesą już 10000 zł mniej, a
wadliwe- 12000
zł.[Kupujący
będzie
mógłdomagać
sięod
sprzedawcyzapłaty
8000 zł,czy
li kwotyodpowiadającej różnicy wartości pomiędzy
przedmiotem świad czenia
odpowiadającym treścizobowiązania a
przedmiotem świadczenia doprowadzonym dotego
stanu przez dłużnikapo stwierdzeniu jego wadli
wości,
występującej wchwili, wktórej świadczeniewinno było
być spełnione wsposób
prawidłowy zgodnie ztreścią
zobowiązania. Kupujący niemoże udaremnić uprawnienia
sprzedawcy dodoprowadzenia świadczenia
do sta nu
zgodnegoz
zobowiązaniem nawetwówczas, gdy
mimodoprowadzenia
świadczenia dostanu
zgodnegoz
zobowiązaniemjego wartość
nie osiągapoziomu,
którymiałoby
świadczenieniewadliwe od początku.
2. Klient zawarł z biurem
podróżyumowę o
imprezęturystyczną
obejmują cą
przelotsamolotem doTajlandii,zakwaterowanie
whotelu oraz
kilka wycie
czek,obsługiwanych przez
samochódterenowy zabierający
conajwyżej
czteryosoby,
zacenę 8000
zł. Namiejscu
okazałosię,że część
wycieczekniemoże się
odbyć. W tomiejsce biuro proponowało wycieczki
winne
okolice,obsługiwane dużym
autokarem,a nie
komfortowymsamochodem
terenowym. Klient mimoto zdecydował
się skorzystać z wycieczek.Wycieczki obsługiwane autokarem oferowane były
przez tobiuro podróży
wramach
imprezy za cenę5000 zł, ale obejmującej przytym również
zakwaterowanie whotelu
niższejkategorii.
[Klient
będzie mógł skorzystaćz możliwości obniżenia
świadczeniaprzewidzianej
wart. 11:17 projektu. Organizator zaproponował mu po
roz poczęciu
imprezy turystycznej świadczenie zastępczeo niższej jakości niż ustalone w umowie
(por. art. 16austawy o usługach
turystycznych).Tym
samym podjąłśrodek zmierzający
dodoprowadzenia świadczenia
(rozumia
negow
tym miejscugeneralnie jako impreza
turystycznaopisana w
umowieo świadczenie usług turystycznych) do stanu
zgodnegoz zobowiązaniem, tj.
objęcianim także określonej
liczby wycieczek. Uszczerbek jakościuza
sadnia w
tym
wypadku obniżenie świadczenia. Jego rozmiar niebędzie
oczywiściezdeterminowany ceną
imprezy turystycznej, w której świadcze
nie (tu:) zastępcze jestświadczeniem głównym, lecz konieczne będzie usta
lenie,
jaki
udziałw cenie danejimprezy
turystycznejmają
wycieczkio
okre
ślonymstandardzie
orazjak kształtowałaby
sięcena
imprezy wprzypadku,
gdybyobejmowała ona wysoki
standard hotelu orazfaktycznie zaoferowane wycieczki.
Namarginesie tego
przykładu należyzauważyć,
żeprzy jednoli
tych
zasadachobniżenia
świadczenia w przypadkuspełnienia
świadczeniaz naruszeniem zobowiązania
oraz doprowadzeniaprzedmiotu
świadczenia dostanu
zgodnego zzobowiązaniem, lecz
niewartości leżącej
u podstaw pierwotnegozobowiązania, znika konieczność
precyzyjnegookreślenia, czy
w danych okolicznościach faktycznych świadczeniezostało
spełnionez
na ruszeniem zobowiązania, czy też
działaniadłużnika zmierzały do dopro
wadzenia spełnionego uprzednio świadczenia do
stanu
zgodnegoz zobowią
zaniem