WOJEWÓDZTWO WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY ŚWIĘTOKRZYSKIE W KIELCACH
I N F O R M A C J A
O POZIOMIE I STRUKTURZE BEZROBOCIA W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM
w maju 2019 roku
Kielce, czerwiec 2019 r.
Spis treści: strona
I. POZIOM I STRUKTURA BEZROBOCIA
W WOJEWÓDZTWIE 1 - 15
II. BEZROBOCIE WEDŁUG URZĘDÓW PRACY 16 - 24
III. WYKRES I KARTOGRAMY 25
na koniec maja i w okresie 5 miesięcy 2019 roku
1. Poziom i stopa bezrobocia
Liczba bezrobotnych w woj. świętokrzyskim według stanu na 31.05.2019 r.
wyniosła 41.601 osób, w tym:
11.301 bezrobotnych do 30 roku życia (27,2% ogółu), w tym 5.216 bezrobotnych do 25 roku życia (12,5%),
21.995 bezrobotnych kobiet (52,9%),
23.304 bezrobotnych zamieszkałych na wsi (56,0%),
34.620 bezrobotnych bez prawa do zasiłku (83,2%),
6.981 bezrobotnych z prawem do zasiłku (16,8%),
1.253 bezrobotnych w okresie do 12 miesięcy
od dnia ukończenia nauki (3,0%),
2.755 bezrobotnych niepełnosprawnych (6,6%).
Poziom bezrobocia na koniec maja 2019 roku był:
- niższy o 920 osób, tj. o 2,2% w porównaniu do 30.04.2019 r., - niższy o 3.128 osób, tj. o 7,0% w porównaniu do 31.05.2018 r., - niższy o 2.517 osób, tj. o 5,7% w porównaniu do 31.12.2018 r.
W porównaniu do kwietnia 2019 roku spadek poziomu bezrobocia miał miejsce w dwunastu powiatach, przy czym najsilniejszy procentowy odnotowano w: ostrowieckim - 5,2% (214 osób), m. Kielce - 3,6% (214 osób), buskim - 3,2% (39 osób) i opatowskim - 3,0% (87 osób).W powiecie pińczowskim liczba bezrobotnych nie zmieniła się w stosunku do poprzedniego miesiąca, a wzrost wystąpił tylko w powiecie kazimierskim - 2,5% (27 osób).
W odniesieniu do maja 2018 roku liczba bezrobotnych zmniejszyła się w trzynastu powiatach, przy czym najsilniejszy procentowy spadek odnotowano w: buskim - 16,6% (237 osób), opatowskim - 11,7% (366 osób), ostrowieckim - 9,8% (422 osoby) oraz m. Kielce - 9,6% (602 osoby). Wzrost wystąpił jedynie w powiecie włoszczowskim - 3,4% (41 osób).
Stopa bezrobocia na koniec maja 2019 roku ukształtowała się w województwie na poziomie 7,8%, a w kraju wyniosła 5,4%, co oznacza spadek o 0,2 punktu procentowego w porównaniu do poprzedniego miesiąca w województwie, jak i w kraju. W skali roku stopa bezrobocia obniżyła się w województwie o 0,6 p.p. (w kraju o 0,7 p.p.).
W regionie nadal utrzymuje się znaczne zróżnicowanie terytorialne natężenia bezrobocia. Najwyższa stopa bezrobocia wystąpiła w powiatach:
skarżyskim - 14,8%, opatowskim - 12,3%, koneckim - 10,9%, kieleckim - 10,5% oraz ostrowieckim - 10,2%, natomiast najniższa w: buskim - 3,3%, m. Kielce - 5,1%, włoszczowskim - 6,0%, sandomierskim - 6,2% i pińczowskim - 6,4%.
Liczba bezrobotnych w okresie od maja 2018 r. do maja 2019 r.
2. Zmiany w poziomie bezrobocia na przestrzeni 5 miesięcy 2019 roku:
- zarejestrowano 28.707 bezrobotnych (napływ), - wyrejestrowano 31.224 bezrobotnych (odpływ).
Wśród nowo zarejestrowanych bezrobotnych:
- 16.029 zamieszkiwało na wsi (55,8% napływu), a 12.678 w mieście (44,2%), - 13.477 to kobiety (46,9%), a 15.230 to mężczyźni (53,1%),
- 6.106 posiadało prawo do zasiłku (21,3%),
- 24.521 poprzednio pracowało (85,4%), a 4.186 dotychczas nie pracowało (14,6%).
W populacji bezrobotnych poprzednio pracujących przeważali mężczyźni (53,7%), a wśród dotychczas niepracujących kobiety (50,7%).
Z ogółu nowo zarejestrowanych bezrobotnych:
- 4.343 osoby rejestrowało się po raz pierwszy, tj. 15,1% napływu, - 24.364 osoby zarejestrowały się po raz drugi i kolejny, tj. 84,9%.
Największy udział bezrobotnych powracających do rejestru po raz kolejny zanotowano w powiecie: skarżyskim - 90,2%, ostrowieckim - 89,4%, koneckim - 87,3%, starachowickim - 87,2%, staszowskim - 86,2% i kieleckim - 84,5%, natomiast najniższy w: pińczowskim - 74,6% i włoszczowskim - 80,0%.
Przyczyny wyłączenia z rejestru 31.224 bezrobotnych:
podjęcie pracy przez 14.695 osób, co stanowiło 47,1% ogółu wyłączonych,
rozpoczęcie stażu - 4.306 osób, tj. 13,8%,
rozpoczęcie szkolenia - 595 osób, tj. 1,9%,
rozpoczęcie prac społecznie użytecznych - 335 osób, tj. 1,1%,
niepotwierdzenie gotowości do pracy - 4.084 osoby, tj. 13,1%,
dobrowolna rezygnacja ze statusu bezrobotnego - 2.892 osoby, tj. 9,3%,
odmowa ustalenia profilu pomocy - 10 osób,
odmowa bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniej pracy lub innej formy pomocy, w tym PAI - 1.541 osób, tj. 4,9%,
nabycie praw emerytalnych lub rentowych, nabycie praw do świadczenia przedemerytalnego, osiągnięcie wieku emerytalnego - 672 osoby, tj. 2,1%,
pozostałe przyczyny (podjęcie nauki, inne) - 2.094 osoby, tj. 6,7% ogółu wyłączonych.
Do najważniejszych przyczyn wyłączenia z rejestrów należy podjęcie pracy (47,1%), rozpoczęcie stażu (13,8%) oraz niepotwierdzenie gotowości do pracy (13,1%).
3. Bezrobotni będący w szczególnej sytuacji na rynku pracy
Na koniec maja 2019 roku zarejestrowane były 34.962 osoby będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy1 (84,0% ogółu), w tym 19.082 kobiet (54,6%).
L.p.
Osoby, będące w szczególnej sytuacji
na rynku pracy
Liczba
bezrobotnych %* Kobiety %* Mężczyźni %*
Bezrobotni zarejestrowani w województwie na koniec kwietnia 2019 roku
1 Do 30 roku życia 11 301 27,2 6 569 15,8 4 732 11,4
w tym bezrobotni
do 25 roku życia 5 216 12,5 2 792 6,7 2 424 5,8
2 Długotrwale bezrobotni 21 306 51,2 12 360 29,7 8 946 21,5
3 Powyżej 50 roku życia 10 598 25,5 3 825 9,2 6 773 16,3
4 Korzystające ze świadczeń
pomocy społecznej 443 1,1 326 0,8 117 0,3
5
Posiadające co najmniej jedno dziecko
do 6 roku życia 8 157 19,6 7 145 17,2 1 012 2,4
6
Posiadające co najmniej jedno dziecko
niepełnosprawne do 18 roku życia
43 0,1 35 0,1 8 0,0
7 Bezrobotni
niepełnosprawni 2 755 6,6 1 245 3,0 1 510 3,6
*Dane dotyczące udziału % obliczone zostały w stosunku do ogólnej liczby zarejestrowanych bezrobotnych w województwie.
1 Liczba bezrobotnych spełniających przynajmniej jedno z kryteriów wymienionych w art. 49 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2018 r., poz. 1265 z późn.zm.). Osoby spełniające jednocześnie kilka kryteriów w ogólnej liczbie wykazywane są tylko raz.
3.1. Bezrobotni do 30 roku życia
Na koniec maja 2019 roku w rejestrach pozostawało 11.301 osób do 30 roku życia, czyli 27,2% ogółu bezrobotnych, w tym 6.569 kobiet (58,1%). W porównaniu do maja 2018 roku populacja ta zmniejszyła się o 1.532 osoby (o 11,9%), a udział obniżył się o 1,5 p.p.
W okresie 5 miesięcy 2019 roku zarejestrowano 12.265 osób (42,7%
napływu), w tym 6.063 kobiety (49,4%). Wyłączono natomiast 12.924 osoby (41,4% odpływu), pracę podjęły 5.924 osoby (45,8%), szkolenia lub staż rozpoczęło 2.810 osób (21,7%), zaś 1.633 osoby (12,6%) nie potwierdziły gotowości do pracy.
W analizowanej grupie na koniec maja 2019 roku bez pracy pozostawało 5.216 osób do 25 roku życia, czyli 12,5% ogółu bezrobotnych, w tym 2.792 kobiety (53,5%). W porównaniu do maja 2018 roku liczebność tej grupy zmniejszyła się o 866 osób (o 14,2%), a udział w populacji bezrobotnych ogółem obniżył się o 1,1 p.p.
3.2. Długotrwale bezrobotni
Na koniec maja 2019 roku zarejestrowanych było 21.306 długotrwale bezrobotnych (51,2% ogółu), tzn. pozostających w rejestrach urzędów pracy ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat2, w tym 12.360 kobiet (58,0%).
W porównaniu do maja 2018 roku populacja ta zmniejszyła się o 1.902 osoby (o 8,2%), obniżył się również jej udział w bezrobociu ogółem o 0,7 p.p.
W okresie 5 miesięcy 2019 roku zarejestrowało się 7.978 osób (27,8%
napływu), w tym 54,6% stanowiły kobiety, a wyłączono 8.947 osób (28,7%
odpływu), w tym 53,9% kobiet. Do najważniejszych przyczyn wyłączenia z rejestrów należało podjęcie pracy przez 3.137 osób (35,1%), szkolenia lub staż rozpoczęło 1.285 osób (14,4%), zaś gotowości do pracy nie potwierdziło 1.245 osób (13,9%).
3.3. Bezrobotni powyżej 50 roku życia
W końcu maja 2019 roku w ewidencji bezrobotnych pozostawało 10.598 osób powyżej 50 roku życia - 25,5% ogółu, w tym 3.825 kobiet (36,1%
tej populacji).
W porównaniu do maja 2018 roku omawiana grupa bezrobotnych zmniejszyła się o 498 osób (o 4,5%), natomiast udział zwiększył się o 0,7 p.p.
W okresie 5 miesięcy 2019 roku zarejestrowały się 5.032 osoby (17,5%
odpływu), w tym 1.827 kobiet (36,3%), a wyłączono 5.279 osób (16,9%
odpływu), w tym 1.906 kobiet (36,1%).
Spośród wyrejestrowanych bezrobotnych - 2.269 osób podjęło pracę (43,0%), a 585 osób (11,1%) nie potwierdziło gotowości do pracy.
2 Art. 2 ust. 1 pkt. 5 ustawy o promocji zatrudnienia (…).
3.4. Niepełnosprawni
Na koniec maja 2019 roku w rejestrach pozostawało 2.755 bezrobotnych niepełnosprawnych, tj. 6,6% ogółu bezrobotnych.
W porównaniu do maja 2018 roku omawiana grupa bezrobotnych zmniejszyła się o 230 osób (o 7,7%), natomiast udział obniżył się o 0,1 p.p.
W okresie 5 miesięcy 2019 roku zarejestrowano 2.129 osób, tj. 7,4%
napływu, a wyłączono 2.155 osób, w tym 921 osób z powodu podjęcia pracy (42,7% odpływu).
4. Wybrane kategorie bezrobotnych 4.1. Bezrobotne kobiety i mężczyźni
Na koniec maja 2019 roku w ewidencji urzędów pracy pozostawało 21.995 kobiet i 19.606 mężczyzn, co stanowiło odpowiednio 52,9% i 47,1%
ogółu bezrobotnych.
W porównaniu do maja 2018 roku zmniejszyła się zarówno populacja bezrobotnych kobiet jak i mężczyzn - po 1.564 osoby (odpowiednio: o 6,6%
i o 7,4%).
Większość bezrobotnych kobiet (83,6%) i mężczyzn (86,8%) pracowała przed nabyciem statusu bezrobotnego. Udział bezrobotnych kobiet posiadających prawo do zasiłku wyniósł 17,3% i był wyższy od analogicznego udziału wśród mężczyzn - 16,2%.
W okresie 5 miesięcy 2019 roku zarejestrowano mniej bezrobotnych kobiet - 13.477 (46,9% napływu) niż mężczyzn - 15.230 (53,1%).
Z ewidencji bezrobotnych wyłączono 14.715 kobiet oraz 16.509 mężczyzn odpowiednio: 47,1% i 52,9% ogółu wyłączonych.
Mężczyźni stanowili większą grupę wśród podejmujących pracę 54,1%
(7.955), kobiety zaś 45,9% (6.740), natomiast wśród osób skierowanych na staże zdecydowanie przeważały kobiety - 66,8% (2.878).
W końcu maja 2019 roku w rejestrach pozostawało 6.941 kobiet, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, tj. 31,6% ogółu kobiet.
W okresie 5 miesięcy 2019 roku w analizowanej grupie zarejestrowano 1.709 kobiet, natomiast 672 podjęły pracę.
Najwyższy odsetek bezrobotnych kobiet odnotowano w powiatach:
jędrzejowskim - 61,2%, włoszczowskim - 59,7%, staszowskim - 59,3%, koneckim - 56,9% oraz ostrowieckim - 55,9%, natomiast najniższy w m. Kielce i opatowskim - po 47,8% i skarżyskim - 50,1%.
4.2. Bezrobotni zamieszkali na wsi
W końcu maja 2019 roku zarejestrowanych było 23.304 bezrobotnych zamieszkałych na wsi, tj. 56,0% ogółu.
W odniesieniu do maja 2018 roku omawiana grupa bezrobotnych zmniejszyła się o 1.611 osób (tj. o 6,5%).
W okresie 5 miesięcy 2019 roku zarejestrowano 16.029 bezrobotnych zamieszkałych na wsi, a wyłączono z ewidencji 17.435. Pracę podjęły 7.933 osoby, tj. 45,5% odpływu.
Wśród ogółu podejmujących pracę bezrobotni zamieszkali na wsi stanowili 54,0%, a w mieście 46,0% (6.762).
W maju 2019 roku wskaźnik płynności rynku pracy dla osób zamieszkałych na wsi wyniósł 53,2%, a w grupie zamieszkałych w mieście 58,4%.
Najwyższy udział bezrobotnych zamieszkałych na wsi posiadały powiaty:
kielecki - 92,4%, włoszczowski - 79,7%, opatowski - 79,6%, kazimierski - 72,3%, konecki - 70,0% oraz buski - 69,0%, a najniższy: skarżyski - 34,3%, ostrowiecki - 34,7% i starachowicki - 41,7%.
4.3. Osoby w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki
W końcu maja 2019 roku zarejestrowano 1.253 osoby w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki, tj. 3,0% ogółu, w tym 693 kobiety (55,3%).
W porównaniu do maja 2018 roku omawiana grupa bezrobotnych zmniejszyła się o 355 osób, tj. o 22,1%.
W okresie 5 miesięcy 2019 roku zarejestrowano 2.870 osób, tj. 10,0%
napływu, w tym 1.620 kobiet - 56,4% ogółu. Pracę podjęło 1.200 osób.
4.4. Bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych
W końcu maja 2019 roku w ewidencji pozostawało 10.706 osób bez kwalifikacji zawodowych, tj. 25,7% ogółu, w tym 5.602 kobiety (52,3%).
W odniesieniu do maja 2018 roku populacja ta zmniejszyła się o 999 osób (tj. o 8,5%).
W okresie 5 miesięcy 2019 roku zarejestrowano 7.127 osób, tj. 24,8%
napływu, w tym 3.149 kobiet (44,2%). Pracę podjęło 2.846 osób bezrobotnych.
4.5. Bez doświadczenia zawodowego
W końcu maja 2019 roku w rejestrach bezrobotnych pozostawało 9.261 osób bez doświadczenia zawodowego (22,3% ogółu), tzn. dotychczas niepracujących lub wykonujących zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub prowadzących działalność gospodarczą przez łączny okres poniżej 6 miesięcy. Udział kobiet wyniósł 57,9% (5.358).
W porównaniu do maja 2018 roku populacja ta zmniejszyła się o 1.598 osób, tj. o 14,7%.
W okresie 5 miesięcy 2019 roku zarejestrowano 6.814 osób, tj. 23,7%
napływu, w tym 3.493 kobiety - 51,3% ogółu. Pracę podjęło 2.698 bezrobotnych osób.
5. Działania Urzędów Pracy w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej
5.1. Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej
W maju 2019 roku do urzędów pracy zgłoszono 3.047 wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej, tj. o 282 (o 10,2%) więcej w porównaniu do kwietnia 2019 roku i o 714 mniej (o 19,0%) w odniesieniu do maja 2018 r.
W okresie 5 miesięcy 2019 roku pracodawcy zgłosili do urzędów pracy 15.281 wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej, tj. o 2.313 mniej (13,1%) w porównaniu do 5 miesięcy 2018 roku.
Z ogółu wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej:
- 9.933, tj. 65,0 % stanowiły oferty zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, - 5.348, tj. 35,0 % to miejsca aktywizacji zawodowej.
Z sektora prywatnego pochodziło 83,8% wszystkich wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej (12.803), a z sektora publicznego 16,2%
(2.478).
Z ogółu wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej 48,6%
(7.433) to miejsca pracy subsydiowanej finansowane z Funduszu Pracy, PFRON, EFS.
Wśród wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej zgłoszonych w okresie 5 miesięcy 2019 roku:
- 4.914, tj. 32,2% stanowiły staże,
- 464, tj. 3,0% przeznaczono dla osób niepełnosprawnych, - 434, tj. 2,8% to prace społecznie użyteczne,
- 23, tj. 0,2% przeznaczono dla osób w okresie do 12 miesięcy od dnia kończenia nauki.
Największą ilość wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej pracodawcy zgłosili w m. Kielce - 2.802 oferty oraz w powiatach: kieleckim - 2.322, starachowickim - 1.654, ostrowieckim - 1.603 i koneckim - 1.117, a najmniej w: kazimierskim - 218 i pińczowskim - 277.
W okresie 5 miesięcy 2019 roku najwięcej wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej zgłoszono dla:
robotników przemysłowych i rzemieślników - 3.647 ofert (23,9%), w tym dla: robotników budowlanych robót stanu surowego, robotników budowlanych robót wykończeniowych, malarzy - 1.189 ofert, robotników w przetwórstwie spożywczym i pokrewnych - 1.001, formierzy odlewniczych, spawaczy, blacharzy, monterów konstrukcji metalowych i pokrewnych - 406, kowali, ślusarzy i pokrewnych - 308, mechaników maszyn i urządzeń - 277, elektryków budowlanych oraz elektromechaników i elektromonterów - 166;
pracowników usług i sprzedawców - 3.402 oferty (22,3%), w tym dla:
pracowników sprzedaży w sklepach - 1.064 oferty, gospodarzy obiektów - 974, fryzjerów, kosmetyczek i pokrewnych - 264, kucharzy - 262, kelnerów i barmanów - 205, innych pracowników sprzedaży i pokrewnych - 166, pracowników usług ochrony - 165 oraz kasjerów i sprzedawców biletów - 143;
pracowników wykonujących prace proste - 2.398 ofert (15,7%), w tym dla: robotników przy pracach prostych w przemyśle - 817 ofert, robotników wykonujących prace proste w górnictwie i budownictwie - 500, pomocy i sprzątaczek domowych, biurowych, hotelowych - 315, pracowników pomocniczych przygotowujących posiłki - 272;
pracowników biurowych - 2.290 ofert (15,0%), w tym dla: pracowników obsługi biurowej - 1.047 ofert, pracowników do spraw ewidencji materiałowej i transportu - 725, pracowników do spraw finansowo - statystycznych - 187, pracowników do spraw informowania klientów - 141, sekretarek - 82 oraz pozostałych pracowników obsługi biura - 78;
operatorów i monterów maszyn i urządzeń - 1.428 ofert (9,3%), w tym dla: operatorów pojazdów wolnobieżnych - 231 ofert, kierowców ciężarówek i autobusów - 189, kierowców samochodów osobowych, dostawczych i motocykli - 173, , monterów - 140, operatorów maszyn i urządzeń do produkcji wyrobów spożywczych - 136, operatorów maszyn i urządzeń do obróbki drewna i produkcji papieru - 134, operatorów maszyn do produkcji wyrobów włókienniczych, futrzarskich i skórzanych - 109, operatorów maszyn do produkcji wyrobów gumowych, z tworzyw sztucznych i papierniczych - 104;
techników i średniego personelu - 1.241 ofert (8,1%), w tym dla:
pracowników administracyjnych i sekretarzy wyspecjalizowanych - 236 ofert, agentów i pośredników handlowych - 219, średniego personelu z dziedziny prawa, spraw społecznych i religii - 155, techników nauk fizycznych, chemicznych i technicznych - 120, średniego personelu do spraw finansowych - 117 oraz innego średniego personelu do spraw zdrowia - 89, średniego personelu w zakresie działalności artystycznej, kulturalnej i kulinarnej - 78;
specjalistów - 700 ofert (4,6%), w tym dla: specjalistów do spraw sprzedaży, marketingu i public relations - 100 ofert, inżynierów (z wyłączeniem elektrotechnologii) - 89, specjalistów do spraw administracji i zarządzania - 70, innych specjalistów ochrony zdrowia - 61, bibliotekoznawców, archiwistów i muzealników oraz innych specjalistów nauczania i wychowania - po 51, architektów, geodetów i pokrewnych - 50, nauczycieli szkół podstawowych i specjalistów do spraw wychowania małego dziecka - 40;
rolników, ogrodników, leśników i rybaków - 111 ofert (0,7%), w tym dla:
rolników produkcji roślinnej - 60 ofert, robotników leśnych i pokrewnych - 33;
przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i kierowników - 64 oferty (0,4%), w tym dla: kierowników w górnictwie, przemyśle, budownictwie i dystrybucji - 30 ofert, kierowników do spraw obsługi biznesu i zarządzania - 13.
Wolne miejsca pracy przeznaczone dla: robotników przemysłowych i rzemieślników, pracowników usług i sprzedawców, pracowników wykonujących prace proste oraz pracowników biurowych - stanowiły 76,9%
wszystkich ofert.
5.2. Profile pomocy
W końcu maja 2019 roku liczba bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy z ustalonym profilem pomocy3 wynosiła 40.175 osób, z tego:
- profil I - 365 osób ( 0,9%), - profil II - 27.947 osób (69,6%), - profil III - 11.863 osoby (29,5%).
Przy ustalaniu profilu pomocy dla bezrobotnego, powiatowy urząd pracy dokonuje analizy sytuacji bezrobotnego i jego szans na rynku pracy, biorąc pod uwagę oddalenie bezrobotnego od rynku pracy i jego gotowość do wejścia lub powrotu na rynek pracy.
3 Zgodnie z art. 33 ust. 2b-2c ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2018 r., poz. 1265 z późn.zm.) powiatowy urząd pracy, udzielając bezrobotnemu pomocy, niezwłocznie po rejestracji, ustala dla bezrobotnego profil pomocy, oznaczający właściwy ze względu na potrzeby bezrobotnego zakres form pomocy określonych w ustawie.
Ustanowione zostały trzy profile pomocy i formy pomocy stosowane w ramach tych profili: profil pomocy I –pośrednictwo pracy, a także w uzasadnionych przypadkach poradnictwo zawodowe lub formy pomocy, o których mowa w art. 40 ust. 1 i 3a, art. 45, art. 46 ust. 1 pkt 2, art.
60b, art. 61e pkt 2 oraz art.66k - 66n; profil pomocy II – usługi i instrumenty rynku pracy, działania aktywizacyjne zlecone przez urząd pracy oraz inne formy pomocy z wyłączeniem Programu Aktywizacja i Integracja, o którym mowa w art. 62a; profil pomocy III – Program Aktywizacja i Integracja, o którym mowa w art. 62a, działania aktywizacyjne zlecone przez urząd pracy, programy specjalne, skierowanie do zatrudnienia wspieranego u pracodawcy lub podjęcia pracy w spółdzielni socjalnej zakładanej przez osoby prawne oraz w uzasadnionych przypadkach poradnictwo zawodowe.
5.3. Podjęcia pracy
W okresie 5 miesięcy 2019 roku z ogółu bezrobotnych wyrejestrowanych z ewidencji urzędów pracy - 14.695 osób podjęło pracę, tj. 47,1% ogółu wyłączonych (o 2.574 osoby mniej w odniesieniu do 5 miesięcy 2018 roku).
Pracę niesubsydiowaną podjęły - 11.644 osoby, tj. 79,2% ogółu podejmujących pracę, w tym:
- podjęcie działalności gospodarczej 476, tj. 3,2%, - pracy sezonowej 163, tj. 1,1%.
Pracę subsydiowaną podjęło - 3.051 osób , tj. 20,8%, w tym:
- prace interwencyjne 1.039, tj. 7,1% podejmujących pracę, - podjęcie działalności gospodarczej 569, tj. 3,9% - „ - - roboty publiczne 488, tj. 3,3% - „ - - praca poza miejscem zamieszkania
w ramach bonu na zasiedlenie 368, tj. 2,5% - „ - - refundacja kosztów zatrudnienia
bezrobotnego 353, tj. 2,4% - „ - - dofinansowanie wynagrodzenia
za zatrudnienie bezrobotnego
pow. 50 roku życia 41, tj. 0,3% - „ -.
Wśród bezrobotnych podejmujących pracę wyższy udział stanowią bezrobotni poprzednio pracujący (13.209 osób, tj. 89,9%) w porównaniu do dotychczas niepracujących (1.486 osób, tj. 10,1%).
Wśród podejmujących pracę udział wybranych grup bezrobotnych był następujący: osób do 30 roku życia - 40,3% (5.924), długotrwale bezrobotnych - 21,3% (3.137), powyżej 50 roku życia - 15,4% (2.269) oraz posiadających co najmniej jedno dziecko do 6 roku życia - 11,8% (1.731).
5.4. Aktywne programy rynku pracy
W maju 2019 roku powiatowe urzędy pracy zaktywizowały 1.697 bezrobotnych, co oznacza spadek o 362 osoby, tj. o 17,6% w odniesieniu do poprzedniego miesiąca.
W okresie 5 miesięcy 2019 roku aktywnymi programami rynku pracy objęto 8.287 bezrobotnych, co oznacza wzrost o 104 osoby, tj. o 1,3%
w odniesieniu do 5 miesięcy 2018 roku (8.183).
Najwięcej osób rozpoczęło staż - 4.306 bezrobotnych (w tym 2 osoby w ramach bonu stażowego), co stanowiło 52,0% ogółu zaktywizowanych.
Przy pracach interwencyjnych zatrudniono 1.039 osób (12,5%), zaś na szkolenia skierowano 595 osób (7,2%) w tym 88 w ramach bonu szkoleniowego. Podjęcie działalności gospodarczej dofinansowano 569 bezrobotnym (6,9%), a przy robotach publicznych zatrudniono - 488 osób (5,9%). Pracę poza miejscem zamieszkania w ramach bonu na zasiedlenie rozpoczęło - 368 osób (4,4%), natomiast pracodawcom zrefundowano koszty wyposażenia lub doposażenia stanowisk pracy dla zatrudnionych na tych miejscach 353 bezrobotnym (4,3%).
Prace społecznie użyteczne rozpoczęło - 335 osób (4,0%), a w ramach dofinansowania wynagrodzenia za zatrudnienie bezrobotnego powyżej 50 roku życia pracę podjęło 41 osób (0,5%).
*Od stycznia 2016 roku w pozycji „inne” wykazywane są osoby aktywizowane w ramach instrumentu rynku pracy umożliwiającego refundowanie pracodawcy przez okres 12 m-cy części kosztów związanych z zatrudnieniem bezrobotnych do 30 roku życia w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres, za który dokonywana jest refundacja oraz przez okres 12 m-cy po jej zakończeniu (art. 150f ustawy).
6. Zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy
6.1. Bezrobotni zarejestrowani jako zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładu pracy
Na koniec maja 2019 roku w rejestrach pozostawało 1.695 osób zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładu pracy, czyli 4,1% ogółu bezrobotnych, w tym 956 kobiet (tj. 56,4%).
W porównaniu do maja 2018 roku omawiana grupa bezrobotnych zmniejszyła się o 233 osoby (tj. o 12,1%).
W okresie 5 miesięcy 2019 roku zarejestrowano 979 osób (3,4%
napływu), w tym 480 kobiet (49,0%). Pracę podjęło 599 osób.
W analogicznym okresie roku ubiegłego zarejestrowało się 1.121 osób, co oznacza, iż w roku bieżącym napływ do bezrobocia osób zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładu pracy był niższy o 142 osoby (tj. o 12,7%).
6.2. Zwolnienia grupowe
W maju 2019 roku jak również na koniec miesiąca nie odnotowano zgłoszeń zwolnień, z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
W maju 2018 roku również nie było zgłoszeń zwolnień, natomiast na koniec miesiąca w 1 zakładzie pracy pozostawało do zwolnienia 8 osób.
W maju 2019 1 zakład pracy zwolnił 5 osób, natomiast w maju 2018 roku nie odnotowano zwolnień pracowników.
Dla porównania w okresie 5 miesięcy 2019 roku w 2 zakładach dokonano zwolnień 42 osób, zaś w okresie 5 miesięcy 2018 roku w 4 zakładach pracy dokonano zwolnień 57 osób.
Tablica 1. Zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy w okresie 5 miesięcy 2019 r.
Powiat Branża
Liczba osób zwolnionych z przyczyn dotyczących
zakładu pracy na podstawie wcześniejszych zgłoszeń m. Kielce
Roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych
(PKD 41.20.Z) 10
skarżyski Sprzedaż detaliczna pozostałej żywności prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach
(PKD 47.29.Z) 32
7. Cechy bezrobocia w województwie świętokrzyskim
Terytorialne zróżnicowanie natężenia bezrobocia.
Na koniec maja 2019 roku:
najniższą stopę bezrobocia posiadały powiaty: buski - 3,3%, m. Kielce - 5,1%, włoszczowski - 6,0%, sandomierski - 6,2% oraz pińczowski - 6,4%;
najwyższą powiaty: skarżyski - 14,8%, opatowski - 12,3%, konecki - 10,9%, kielecki - 10,5% i ostrowiecki - 10,2%.
Zróżnicowanie udziału bezrobotnych z prawem do zasiłku w powiatach, najniższy w: kazimierskim - 6,5%, pińczowskim - 7,5%, sandomierskim - 9,0% i jędrzejowskim - 9,6%, a najwyższy w: koneckim - 31,8%, kieleckim - 22,7%, ostrowieckim - 19,5% i skarżyskim - 19,3%.
Utrzymujące się wyższe bezrobocie na wsi niż w mieście.
Udział bezrobotnych zamieszkałych na wsi wynosił 56,0% ogółu zarejestrowanych.
Udział kobiet wśród bezrobotnych wyniósł 52,9%. Z ogółu zarejestrowanych kobiet - 42,9% pozostawało bez pracy ponad rok.
Analogiczny odsetek dla mężczyzn wyniósł - 31,3%.
Utrzymywanie się niekorzystnych cech w strukturze bezrobocia:
wysoki odsetek ludzi młodych do 30 roku życia - 27,2%, w wieku mobilnym 18-44 lata - 66,2%,
niski poziom wykształcenia (wykształcenie zasadnicze zawodowe, gimnazjalne podstawowe i niższe) posiadało 47,2% ogółu bezrobotnych,
długotrwałe pozostawanie bez pracy (pow. 12 m-cy) - 37,3%,
wysoki udział bezrobotnych bez stażu pracy - 14,9% ogółu.
Wysoki udział bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych - 25,7%
oraz bez doświadczenia zawodowego - 22,3%.
Udział bezrobotnych powyżej 50 roku życia wynosił 25,5%.
8. Podsumowanie
Liczba bezrobotnych w maju 2019 r. zmniejszyła się o 920 osób w odniesieniu do poprzedniego miesiąca i wyniosła 41.601 osób.
Jest to najniższy poziom bezrobocia w analizowanym miesiącu od 1999 roku.
W skali roku liczba bezrobotnych zmniejszyła się o 3.128 osób (7,0%), w tym kobiet jak i mężczyzn - po 1.564 osoby (odpowiednio: o 6,6%
i o 7,4%).
W porównaniu do 5 miesięcy 2018 roku mniej bezrobotnych zarejestrowano (o 11,7%) oraz mniej wyłączono z rejestrów bezrobocia (o 9,1%).
Najczęściej powodem wyłączenia z ewidencji bezrobotnych było podjęcie pracy (47,1%). W okresie 5 miesięcy 2019 roku zatrudnienie uzyskało 14.695 osób, w tym zdecydowana większość podjęła pracę niesubsydiowaną (79,2%).
W okresie 5 miesięcy 2019 roku pracodawcy zgłosili do urzędów pracy 15.281 wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej, tj. o 2.313 mniej (13,1%) w porównaniu do 5 miesięcy 2018 roku.
W ramach programów rynku pracy powiatowe urzędy pracy w okresie 5 miesięcy 2019 r. zaktywizowały 8.287 bezrobotnych, w tym 4.152 osoby do 30 roku życia (50,1%). Liczba osób, którym udzielono wsparcia wzrosła o 104 (1,3%) w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego.
V 2019 IV 2019 Wzrost/
spadek
BUSKO - ZDRÓJ JĘDRZEJÓW KAZIMIERZA WIELKA KIELCE KOŃSKIE OPATÓW OSTROWIEC ŚW. PIŃCZÓW SANDOMIERZ SKARŻYSKO KAM. STARACHOWICE STASZÓW WŁOSZCZOWA
1 Liczba bezrobotnych - stan na koniec
miesiąca 41 601 42 521 -920 5 679 1 195 2 515 1 116 7 751 3 247 2 766 3 902 1 099 2 278 3 683 3 065 2 069 1 236
2 Liczba bezrobotnych - stan na koniec
miesiąca poprzedniego X 42 521 X 5 893 1 234 2 558 1 089 7 873 3 297 2 853 4 116 1 099 2 341 3 700 3 138 2 081 1 249
Spadek / wzrost w liczbach X X -920 -214 -39 -43 27 -122 -50 -87 -214 0 -63 -17 -73 -12 -13
w procentach X X -2,2 -3,6 -3,2 -1,7 2,5 -1,5 -1,5 -3,0 -5,2 0,0 -2,7 -0,5 -2,3 -0,6 -1,0
Spadek / wzrost w porównaniu
do 31.05.2018 r. w liczbach X X -3 128 -602 -237 -203 -74 -252 -194 -366 -422 -38 -221 -234 -279 -47 41
w procentach X X -7,0 -9,6 -16,6 -7,5 -6,2 -3,1 -5,6 -11,7 -9,8 -3,3 -8,8 -6,0 -8,3 -2,2 3,4 5 Stopa bezrobocia w powiatach
wg stanu na 31 maja 2019 roku 7,8 8,0 X 5,1 3,3 7,2 6,9 10,5 10,9 12,3 10,2 6,4 6,2 14,8 7,8 6,6 6,0
Bezrobotni z prawem do zasiłku 6 981 7 240 -259 727 135 241 72 1 758 1 032 289 760 82 206 712 513 275 179 16
Udział [ % ] w ogólnej liczbie bezrobotnych 16,8 17,0 X 12,8 11,3 9,6 6,5 22,7 31,8 10,4 19,5 7,5 9,0 19,3 16,7 13,3 14,5
2 Bezrobotni bez prawa do zasiłku 34 620 35 281 -661 4 952 1 060 2 274 1 044 5 993 2 215 2 477 3 142 1 017 2 072 2 971 2 552 1 794 1 057
Bezrobotne kobiety 21 995 22 206 -211 2 714 650 1 539 565 3 961 1 848 1 321 2 181 610 1 230 1 846 1 565 1 227 738
Udział [ % ] w ogólnej liczbie bezrobotnych 52,9 52,2 X 47,8 54,4 61,2 50,6 51,1 56,9 47,8 55,9 55,5 54,0 50,1 51,1 59,3 59,7
w tym kobiety, które nie podjęły zatrudnienia
po urodzeniu dziecka 6 941 6 926 15 829 237 626 189 1 124 406 469 678 223 531 491 445 420 273
Bezrobotni zamieszkali na wsi 23 304 23 770 -466 0 824 1 670 807 7 160 2 272 2 203 1 353 691 1 461 1 263 1 279 1 336 985
Udział [ % ] w ogólnej liczbie bezrobotnych 56,0 55,9 X 0,0 69,0 66,4 72,3 92,4 70,0 79,6 34,7 62,9 64,1 34,3 41,7 64,6 79,7
w tym posiadający gospodarstwo rolne 3 135 3 202 -67 0 132 240 68 1 046 325 100 71 22 220 130 249 452 80
5 Osoby w okresie do 12 m-cy
od dnia ukończenia nauki 1 253 933 320 101 60 76 53 231 104 136 123 24 77 87 59 72 50
Bezrobotni:
poprzednio pracujący 35 386 36 361 -975 5 048 915 2 143 736 6 655 2 951 1 933 3 354 878 1 761 3 297 2 826 1 823 1 066
w tym, zwolnione z przyczyn
dotyczących zakładu pracy 1 695 1 740 -45 224 52 70 38 457 167 60 107 47 117 161 88 41 66
dotychczas niepracujący 6 215 6 160 55 631 280 372 380 1 096 296 833 548 221 517 386 239 246 170
7 Bez kwalifikacji zawodowych 10 706 10 947 -241 1 146 266 742 429 1 639 1 004 1 147 987 178 670 1 108 700 321 369
8 Bez doświadczenia zawodowego 9 261 9 303 -42 988 365 592 493 1 681 520 1 076 806 305 760 627 371 398 279
9 Cudzoziemcy 67 69 -2 11 2 2 1 6 3 9 7 1 8 8 5 2 2
x - wypełnienie pozycji jest niemożliwe 0 - zjawisko nie występuje
A. STAN I STRUKTURA BEZROBOCIA NA KONIEC MIESIĄCA
I. Liczba bezrobotnych, przyrost (spadek) bezrobocia
L.p. WYSZCZEGÓLNIENIE
WOJEWÓDZTWO RAZEM
MIEJSKI URZĄD PRACY W KIELCACH
POWIATOWE URZĘDY PRACY
4
6 3
4
II. Struktura bezrobocia (stan na koniec miesiąca) 1
3
V 2019 IV 2019 Wzrost/
spadek
BUSKO - ZDR JĘDRZEJÓW KAZIMIERZA WIELKA KIELCE KOŃSKIE OPATÓW OSTROWIEC ŚW. PIŃCZÓW SANDOMIERZ SKARŻYSKO KAM. STARACHOWIC STASZÓW WŁOSZCZOWA
34 962 35 604 -642 4 654 1 029 2 196 995 6 389 2 635 2 428 3 289 932 1 960 3 037 2 597 1 752 1 069
do 30 roku życia 11 301 11 520 -219 960 423 750 417 2 510 832 883 967 379 746 772 629 660 373
w tym do 25 roku życia 5 216 5 192 24 343 211 363 231 1 163 400 470 442 187 353 334 257 296 166
długotrwale bezrobotne 21 306 21 572 -266 3 026 588 1 420 689 3 493 1 375 1 716 1 948 641 1 280 1 887 1 624 985 634
powyżej 50 roku życia 10 598 10 841 -243 1 738 287 594 239 1 641 887 633 1 033 261 491 1 065 934 471 324
korzystające ze świadczeń
z pomocy społecznej 443 472 -29 32 4 189 0 2 3 0 42 0 10 43 2 10 106
posiadające co najmniej jedno dziecko
do 6 roku życia 8 157 8 237 -80 997 279 593 119 1 589 609 365 789 212 502 676 583 526 318
posiadające co najmniej jedno dziecko
niepełnosprawne do 18 roku życia 43 36 7 4 3 0 2 20 0 0 0 1 4 1 0 7 1
niepełnosprawni 2 755 2 814 -59 535 51 112 26 367 252 56 582 63 119 169 246 134 43
1 40 175 41 151 -976 5 440 1 152 2 469 1 069 7 484 3 148 2 747 3 659 1 082 2 240 3 558 2 976 1 950 1 201
2 profil I 365 364 1 0 12 21 13 49 44 5 20 13 25 18 47 28 70 17
3 profil II 27 947 28 760 -813 4 036 524 1 852 819 5 850 2 603 1 681 2 566 475 1 266 2 778 1 966 816 715
4 profil III 11 863 12 027 -164 1 404 616 596 237 1 585 501 1 061 1 073 594 949 762 963 1 106 416
1 872 852 20 66 17 17 2 288 115 36 136 3 32 85 55 10 10
1 9 9 0 1 1 0 0 0 0 1 1 0 1 3 1 0 0
2 61 63 -2 10 2 2 1 6 3 8 6 1 7 5 5 3 2
3 82 85 -3 0 9 13 1 0 13 10 6 0 2 11 10 3 4
805 819 -14 110 42 41 17 180 34 65 62 14 35 55 56 48 46
niepełnosprawni niepozostający
w zatrudnieniu 359 368 -9 83 8 10 7 61 14 15 42 1 19 32 15 31 21
pracownicy w wieku 45 lat i powyżej 55 53 2 3 8 1 0 2 4 3 2 0 7 7 15 2 1
2 519 2 233 286 714 74 139 29 316 66 48 301 60 131 115 295 148 83
188 389 -201 14 3 1 5 47 25 18 0 14 8 15 28 6 4
1 0 1 -1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2 0 5 -5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
10 L.p.
Liczba zakładów Liczba osób
w tym staże
Cudzoziemcy z prawem do zasiłku Cudzoziemcy bez prawa do zasiłku
VII. Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej (stan na koniec miesiąca) MIEJSKI URZ PRACY W KIELCACH
WYSZCZEGÓLNIENIE
Ogółem wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej
III. Profile pomocy (stan na koniec miesiąca) Liczba osób bezrobotnych z ustalonym
profilem pomocy
z tego
Osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy:
1
z wiersza 10
IV. Osoby uprawnione do dodatku aktywizacyjnego w wyniku podjęcia zatrudnienia (stan na koniec miesiąca)
Polacy z prawem do zasiłku transferowego
V. Osoby zarejestrowane w końcu miesiąca sprawozdawczego jako:
VI. Poszukujący pracy
Poszukujący pracy według stanu w końcu miesiąca sprawozdawczego 1
w tym
VIII. Zgłoszenia zwolnień z przyczyn dotyczących zakładu pracy (stan na koniec miesiąca) Liczba osób do zwolnienia
V 2019 IV 2019 Wzrost/
spadek
BUSKO - ZDRÓJ JĘDRZEJÓW KAZIMIERZA WIELKA KIELCE KOŃSKIE OPATÓW OSTROWIEC ŚW. PIŃCZÓW SANDOMIERZ SKARŻYSKO KAM. STARACHOWICE STASZÓW WŁOSZCZOWA
5 099 5 120 -21 592 160 251 143 965 496 334 565 98 233 467 347 304 144
1 057 717 340 132 40 54 38 171 99 118 93 26 54 79 62 46 45
4 042 4 403 -361 460 120 197 105 794 397 216 472 72 179 388 285 258 99
79,3 86,0 X 77,7 75,0 78,5 73,4 82,3 80,0 64,7 83,5 73,5 76,8 83,1 82,1 84,9 68,8
2 1 020 1 120 -100 129 18 58 14 222 118 32 107 18 32 79 103 52 38
3 159 194 -35 19 7 8 2 48 12 3 13 2 12 12 9 2 10
4 2 843 2 890 -47 0 103 173 112 900 332 242 189 60 146 145 142 191 108
5 710 544 166 51 24 32 34 101 82 105 72 15 32 54 33 43 32
6 6 4 2 1 0 1 0 2 1 0 1 0 0 0 0 0 0
7 1 386 1 254 132 116 29 75 73 185 194 166 148 12 83 159 74 20 52 18
8 1 483 1 195 288 125 68 58 72 265 138 177 161 35 89 115 55 80 45
9 2 506 2 392 114 270 68 142 68 461 243 153 292 45 100 234 173 169 88
10 329 305 24 44 9 23 6 64 31 10 42 4 16 31 16 24 9
11 4 864 4 783 81 543 154 235 135 958 468 325 541 88 217 435 334 280 151
12 do 30 roku życia 2 380 2 184 196 211 95 122 91 457 230 210 243 49 118 179 133 160 82
13 w tym do 25 roku życia 1 476 1 219 257 92 61 75 68 285 139 161 152 33 74 109 74 99 54
14 długotrwale bezrobotni 1 494 1 460 34 172 42 56 33 338 136 99 160 26 71 169 82 66 44
15 powyżej 50 roku życia 850 928 -78 115 21 46 16 167 90 26 97 10 30 102 73 35 22
16 korzystające ze świadczeń
z pomocy społecznej 34 51 -17 6 1 4 0 1 1 0 3 0 2 7 1 3 5
17 posiadające co najmniej jedno
dzieckodo 6 roku życia 600 668 -68 82 20 38 4 109 56 12 70 11 24 53 53 49 19
18 posiadające co najmniej jedno
dziecko niepełnosprawne do 18 r. ż. 6 3 3 0 1 0 0 3 0 0 0 1 0 0 0 0 1
19 niepełnosprawni 385 416 -31 62 7 12 3 50 41 8 96 3 9 19 44 24 7
1 4 397 4 910 -513 568 124 227 131 856 433 367 415 110 203 407 279 163 114
2 187 2 626 -439 546 108 176 39 184 94 206 134 4 127 148 169 143 109
885 1 110 -225 291 48 100 27 1 4 80 1 0 46 54 108 63 62
3 2 422 2 442 -20 149 68 64 83 843 203 85 298 81 106 243 85 93 21
Przygotowano IPD
Osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy
zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładu pracy
po raz pierwszy
cudzoziemcy mieszkańcy wsi
w tym kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka Udział powracających do rejestru [%]
po raz kolejny
L.p. WYSZCZEGÓLNIENIE
1
MIEJSKI URZĄD PRACY W KIELCACH
Nowo zarejestrowani ogółem
I. Bezrobotni zarejestrowani w miesiącu sprawozdawczym
2
osoby w okresie do 12 m-cy od dnia ukończenia nauki
z tego
bez doświadczenia zawodowego z prawem do zasiłku
II. Osoby objęte indywidualnym planem działania w miesiącu sprawozdawczym
charakterystyczne grupy nowo zarejestrowanych
Zakończyli realizację IPD w tym z powodu podjęcia pracy
kobiety
bez kwalifikacji zawodowych
Przerwali realizację IPD
w tym
