Dziennik Ustaw Nr Poz USTAWA. z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw 1)

Art. 1. W ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. — Ko- deks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z póên.

zm.²⁾) wprowadza si´ nast´pujàce zmiany:

1) w art. 9 § 4 otrzymuje brzmienie:

„§ 4. Postanowienia uk∏adów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumieƒ zbiorowych, regulaminów oraz statutów okre- Êlajàcych prawa i obowiàzki stron stosunku pracy, naruszajàce zasad´ równego traktowa- nia w zatrudnieniu, nie obowiàzujà.”;

2) w art. 9¹§ 4 otrzymuje brzmienie:

„§ 4. Pracodawca przekazuje porozumienie w∏a- Êciwemu inspektorowi pracy.”;

3) art. 11 otrzymuje brzmienie:

„Art. 11. Nawiàzanie stosunku pracy oraz ustale- nie warunków pracy i p∏acy, bez wzgl´du na podstaw´ prawnà tego stosunku, wy- maga zgodnego oÊwiadczenia woli pra- codawcy i pracownika.”;

4) art. 11³otrzymuje brzmienie:

„Art. 11³. Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnie- niu, bezpoÊrednia lub poÊrednia, w szczególnoÊci ze wzgl´du na p∏eç, wiek, niepe∏nosprawnoÊç, ras´, religi´, narodowoÊç, przekonania polityczne, przynale˝noÊç zwiàzkowà, pochodzenie

etniczne, wyznanie, orientacj´ seksual- nà, a tak˝e ze wzgl´du na zatrudnienie na czas okreÊlony lub nieokreÊlony albo w pe∏nym lub w niepe∏nym wymiarze czasu pracy — jest niedopuszczalna.”;

5) w art. 18 § 3 otrzymuje brzmienie:

„§ 3. Postanowienia umów o prac´ i innych ak- tów, na podstawie których powstaje stosu- nek pracy, naruszajàce zasad´ równego trak- towania w zatrudnieniu sà niewa˝ne. Za- miast takich postanowieƒ stosuje si´ odpo- wiednie przepisy prawa pracy, a w razie bra- ku takich przepisów — postanowienia te na- le˝y zastàpiç odpowiednimi postanowienia- mi niemajàcymi charakteru dyskryminacyj- nego.”;

6) w dziale pierwszym rozdzia∏ IIa otrzymuje brzmie- nie:

„Rozdzia∏ IIa

Równe traktowanie w zatrudnieniu

Art. 18^3a. § 1. Pracownicy powinni byç równo traktowani w zakresie nawiàzania i rozwiàzania stosunku pracy, wa- runków zatrudnienia, awansowa- nia oraz dost´pu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególnoÊci bez wzgl´du na p∏eç, wiek, niepe∏- nosprawnoÊç, ras´, religi´, naro- dowoÊç, przekonania polityczne, przynale˝noÊç zwiàzkowà, pocho- dzenie etniczne, wyznanie, orien- tacj´ seksualnà, a tak˝e bez wzgl´du na zatrudnienie na czas okreÊlony lub nieokreÊlony albo w pe∏nym lub w niepe∏nym wy- miarze czasu pracy.

§ 2. Równe traktowanie w zatrudnie- niu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpoÊred- nio lub poÊrednio, z przyczyn okreÊlonych w § 1.

§ 3. Dyskryminowanie bezpoÊrednie istnieje wtedy, gdy pracownik z jednej lub z kilku przyczyn okre- Êlonych w § 1 by∏, jest lub móg∏- by byç traktowany w porówny- walnej sytuacji mniej korzystnie ni˝ inni pracownicy.

2081

U S TAWA

z dnia 14 listopada 2003 r.

o zmianie ustawy — Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw¹⁾

———————

1) Niniejszà ustawà zmienia si´ ustawy: ustaw´ z dnia 6 marca 1981 r. o Paƒstwowej Inspekcji Pracy, ustaw´

z dnia 26 stycznia 1982 r. — Karta Nauczyciela, ustaw´

z dnia 12 wrzeÊnia 1990 r. o szkolnictwie wy˝szym, usta- w´ z dnia 23 maja 1991 r. o zwiàzkach zawodowych, usta- w´ z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zak∏adach opieki zdrowot- nej, ustaw´ z dnia 25 paêdziernika 1991 r. o organizowa- niu i prowadzeniu dzia∏alnoÊci kulturalnej, ustaw´ z dnia 4 marca 1994 r. o zak∏adowym funduszu Êwiadczeƒ socjal- nych, ustaw´ z dnia 26 czerwca 1997 r. o wy˝szych szko-

∏ach zawodowych, ustaw´ z dnia 9 listopada 2000 r.

o zmianie ustawy — Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, ustaw´ z dnia 24 sierpnia 2001 r. — Kodeks post´- powania w sprawach o wykroczenia i ustaw´ z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiàzywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczà- cych pracowników.

2) Zmiany tekstu jednolitego ustawy zosta∏y og∏oszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 113, poz. 717, z 1999 r. Nr 99, poz. 1152, z 2000 r. Nr 19, poz. 239, Nr 43, poz. 489, Nr 107, poz. 1127 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r.

Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, Nr 123, poz. 1354, Nr 128, poz. 1405 i Nr 154, poz. 1805, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 196, poz. 1660, Nr 199, poz. 1673 i Nr 200, poz. 1679 oraz z 2003 r. Nr 166, poz. 1608.

§ 4. Dyskryminowanie poÊrednie ist- nieje wtedy, gdy na skutek pozor- nie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub podj´tego dzia∏ania wyst´pujà dysproporcje w zakresie warun- ków zatrudnienia na niekorzyÊç wszystkich lub znacznej liczby pracowników nale˝àcych do gru- py wyró˝nionej ze wzgl´du na jednà lub kilka przyczyn okreÊlo- nych w § 1, je˝eli dysproporcje te nie mogà byç uzasadnione inny- mi obiektywnymi powodami.

§ 5. Przejawem dyskryminowania w rozumieniu § 2 jest tak˝e:

1) dzia∏anie polegajàce na zach´- caniu innej osoby do narusza- nia zasady równego traktowa- nia w zatrudnieniu,

2) zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie god- noÊci albo poni˝enie lub upo- korzenie pracownika (molesto- wanie).

§ 6. Dyskryminowaniem ze wzgl´du na p∏eç jest tak˝e ka˝de nieakcep- towane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszàce si´ do p∏ci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie god- noÊci lub poni˝enie albo upoko- rzenie pracownika; na zachowa- nie to mogà si´ sk∏adaç fizyczne, werbalne lub pozawerbalne ele- menty (molestowanie seksualne).

Art. 18^3b. § 1. Za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu, z za- strze˝eniem § 2—4, uwa˝a si´

ró˝nicowanie przez pracodawc´

sytuacji pracownika z jednej lub kilku przyczyn okreÊlonych w art. 18^3a § 1, którego skutkiem jest w szczególnoÊci:

1) odmowa nawiàzania lub roz- wiàzanie stosunku pracy, 2) niekorzystne ukszta∏towanie

wynagrodzenia za prac´ lub in- nych warunków zatrudnienia albo pomini´cie przy awanso- waniu lub przyznawaniu in- nych Êwiadczeƒ zwiàzanych z pracà,

3) pomini´cie przy typowaniu do udzia∏u w szkoleniach podno- szàcych kwalifikacje zawodo- we

— chyba ˝e pracodawca udowod- ni, ˝e kierowa∏ si´ obiektywnymi powodami.

§ 2. Zasady równego traktowania w za- trudnieniu nie naruszajà dzia∏ania polegajàce na:

1) niezatrudnianiu pracownika z jednej lub kilku przyczyn okre- Êlonych w art. 18^3a § 1, je˝eli jest to uzasadnione ze wzgl´du na rodzaj pracy, warunki jej wy- konywania lub wymagania za- wodowe stawiane pracowni- kom,

2) wypowiedzeniu pracownikowi warunków zatrudnienia w za- kresie wymiaru czasu pracy, je-

˝eli jest to uzasadnione przy- czynami niedotyczàcymi pra- cowników,

3) stosowaniu Êrodków, które ró˝nicujà sytuacj´ prawnà pra- cownika ze wzgl´du na ochro- n´ rodzicielstwa, wiek lub nie- pe∏nosprawnoÊç pracownika, 4) ustalaniu warunków zatrudnia-

nia i zwalniania pracowników, zasad wynagradzania i awan- sowania oraz dost´pu do szko- lenia w celu podnoszenia kwa- lifikacji zawodowych — z uwzgl´dnieniem kryterium sta˝u pracy.

§ 3. Nie stanowià naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnie- niu dzia∏ania podejmowane przez okreÊlony czas, zmierzajàce do wyrównywania szans wszystkich lub znacznej liczby pracowników wyró˝nionych z jednej lub kilku przyczyn okreÊlonych w art. 18^3a

§ 1, przez zmniejszenie na korzyÊç takich pracowników faktycznych nierównoÊci, w zakresie okreÊlo- nym w tym przepisie.

§ 4. Ró˝nicowanie pracowników ze wzgl´du na religi´ lub wyznanie nie stanowi naruszenia zasady równego traktowania w zatrud- nieniu, je˝eli w zwiàzku z rodza- jem i charakterem dzia∏alnoÊci prowadzonej w ramach koÊcio-

∏ów i innych zwiàzków wyznanio- wych, a tak˝e organizacji, których cel dzia∏ania pozostaje w bezpo- Êrednim zwiàzku z religià lub wy- znaniem, religia lub wyznanie pracownika stanowi istotne, uza- sadnione i usprawiedliwione wy- maganie zawodowe.

Art. 18^3c. § 1. Pracownicy majà prawo do jedna- kowego wynagrodzenia za jedna- kowà prac´ lub za prac´ o jedna- kowej wartoÊci.

§ 2. Wynagrodzenie, o którym mowa w § 1, obejmuje wszystkie sk∏ad- niki wynagrodzenia, bez wzgl´du na ich nazw´ i charakter, a tak˝e inne Êwiadczenia zwiàzane z pra- cà, przyznawane pracownikom w formie pieni´˝nej lub w innej formie ni˝ pieni´˝na.

§ 3. Pracami o jednakowej wartoÊci sà prace, których wykonywanie wy- maga od pracowników porówny- walnych kwalifikacji zawodo- wych, potwierdzonych dokumen- tami przewidzianymi w odr´b- nych przepisach lub praktykà i do- Êwiadczeniem zawodowym, a tak-

˝e porównywalnej odpowiedzial- noÊci i wysi∏ku.

Art. 18^3d. Osoba, wobec której pracodawca na- ruszy∏ zasad´ równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszko- dowania w wysokoÊci nie ni˝szej ni˝

minimalne wynagrodzenie za prac´, ustalane na podstawie odr´bnych przepisów.

Art. 18^3e. Skorzystanie przez pracownika z uprawnieƒ przys∏ugujàcych z tytu∏u naruszenia zasady równego trakto- wania w zatrudnieniu nie mo˝e sta- nowiç przyczyny uzasadniajàcej wy- powiedzenie przez pracodawc´ sto- sunku pracy lub jego rozwiàzanie bez wypowiedzenia.”;

7) po art. 22 dodaje si´ art. 22¹w brzmieniu:

„Art. 22¹. § 1. Pracodawca ma prawo ˝àdaç od osoby ubiegajàcej si´ o zatrudnie- nie podania danych osobowych obejmujàcych:

1) imi´ (imiona) i nazwisko, 2) imiona rodziców,

3) dat´ urodzenia,

4) miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),

5) wykszta∏cenie,

6) przebieg dotychczasowego za- trudnienia.

§ 2. Pracodawca ma prawo ˝àdaç od pracownika podania, niezale˝nie od danych osobowych, o których mo- wa w § 1, tak˝e:

1) innych danych osobowych pra- cownika, a tak˝e imion i nazwisk oraz dat urodzenia dzieci pracow- nika, je˝eli podanie takich danych jest konieczne ze wzgl´du na ko- rzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnieƒ przewi- dzianych w prawie pracy,

2) numeru PESEL pracownika nada- nego przez Rzàdowe Centrum In- formatyczne Powszechnego Elek- tronicznego Systemu Ewidencji LudnoÊci (RCI PESEL).

§ 3. Udost´pnienie pracodawcy danych osobowych nast´puje w formie oÊwiadczenia osoby, której one doty- czà. Pracodawca ma prawo ˝àdaç udokumentowania danych osobo- wych osób, o których mowa w § 1 i 2.

§ 4. Pracodawca mo˝e ˝àdaç podania in- nych danych osobowych ni˝ okreÊlo- ne w § 1 i 2, je˝eli obowiàzek ich po- dania wynika z odr´bnych przepisów.

§ 5. W zakresie nieuregulowanym w § 1—4 do danych osobowych, o których mowa w tych przepisach, stosuje si´ przepisy o ochronie da- nych osobowych.”;

8) w art. 23¹:

a) § 3 i 4 otrzymujà brzmienie:

„§ 3. Je˝eli u pracodawców, o których mowa w § 1, nie dzia∏ajà zak∏adowe organizacje zwiàzkowe, dotychczasowy i nowy praco- dawca informujà na piÊmie swoich pracow- ników o przewidywanym terminie przejÊcia zak∏adu pracy lub jego cz´Êci na innego pra- codawc´, jego przyczynach, prawnych, eko- nomicznych oraz socjalnych skutkach dla pracowników, a tak˝e zamierzonych dzia∏a- niach dotyczàcych warunków zatrudnienia pracowników, w szczególnoÊci warunków pracy, p∏acy i przekwalifikowania; przekaza- nie informacji powinno nastàpiç co naj- mniej na 30 dni przed przewidywanym ter- minem przejÊcia zak∏adu pracy lub jego cz´- Êci na innego pracodawc´.

§ 4. W terminie 2 miesi´cy od przejÊcia zak∏adu pracy lub jego cz´Êci na innego pracodaw- c´, pracownik mo˝e bez wypowiedzenia, za siedmiodniowym uprzedzeniem, rozwiàzaç stosunek pracy. Rozwiàzanie stosunku pra- cy w tym trybie powoduje dla pracownika skutki, jakie przepisy prawa pracy wià˝à z rozwiàzaniem stosunku pracy przez pra- codawc´ za wypowiedzeniem.”,

b) po § 5 dodaje si´ § 6 w brzmieniu:

„§ 6. PrzejÊcie zak∏adu pracy lub jego cz´Êci na innego pracodawc´ nie mo˝e stanowiç przyczyny uzasadniajàcej wypowiedzenie przez pracodawc´ stosunku pracy.”;

9) w art. 23^1aw § 2 wyrazy „§ 2—4” zast´puje si´ wy- razami „§ 1—4”;

10) art. 25¹otrzymuje brzmienie:

„Art. 25¹. § 1. Zawarcie kolejnej umowy o prac´

na czas okreÊlony jest równoznacz-

ne w skutkach prawnych z zawar- ciem umowy o prac´ na czas nie- okreÊlony, je˝eli poprzednio strony dwukrotnie zawar∏y umow´ o prac´

na czas okreÊlony na nast´pujàce po sobie okresy, o ile przerwa mi´- dzy rozwiàzaniem poprzedniej a na- wiàzaniem kolejnej umowy o prac´

nie przekroczy∏a 1 miesiàca.

§ 2. Uzgodnienie mi´dzy stronami w trakcie trwania umowy o prac´ na czas okreÊlony d∏u˝szego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy uwa˝a si´ za zawarcie, od dnia nast´pujàcego po jej rozwiàza- niu, kolejnej umowy o prac´ na czas okreÊlony w rozumieniu § 1.

§ 3. Przepis § 1 nie dotyczy umów o pra- c´ na czas okreÊlony zawartych:

1) w celu zast´pstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecnoÊci w pracy,

2) w celu wykonywania pracy o cha- rakterze dorywczym lub sezono- wym albo zadaƒ realizowanych cyklicznie.”;

11) art. 29 otrzymuje brzmienie:

„Art. 29. § 1. Umowa o prac´ okreÊla strony umo- wy, rodzaj umowy, dat´ jej zawarcia oraz warunki pracy i p∏acy, w szcze- gólnoÊci:

1) rodzaj pracy,

2) miejsce wykonywania pracy, 3) wynagrodzenie za prac´ odpowia-

dajàce rodzajowi pracy, ze wskaza- niem sk∏adników wynagrodzenia, 4) wymiar czasu pracy,

5) termin rozpocz´cia pracy.

§ 2. Umow´ o prac´ zawiera si´ na pi- Êmie. Je˝eli umowa o prac´ nie zo- sta∏a zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóêniej w dniu rozpocz´cia pracy przez pracownika, potwierdziç pra- cownikowi na piÊmie ustalenia co do rodzaju umowy oraz jej warunków.

§ 3. Pracodawca informuje pracownika na piÊmie, nie póêniej ni˝ w ciàgu 7 dni od dnia zawarcia umowy o prac´, o obowiàzujàcej dobowej i tygodniowej normie czasu pracy, cz´stotliwoÊci wyp∏aty wynagrodze- nia za prac´, urlopie wypoczynko- wym oraz d∏ugoÊci okresu wypowie- dzenia umowy, a je˝eli pracodawca nie ma obowiàzku ustalenia regula- minu pracy — dodatkowo o porze nocnej, miejscu, terminie i czasie

wyp∏aty wynagrodzenia oraz przyj´- tym sposobie potwierdzania przez pracowników przybycia i obecnoÊci w pracy oraz usprawiedliwiania nie- obecnoÊci w pracy.

§ 4. Zmiana warunków umowy o prac´

wymaga formy pisemnej.

§ 5. Przepisy § 1—4 stosuje si´ odpo- wiednio do stosunków pracy nawià- zanych na innej podstawie ni˝ umo- wa o prac´.”;

12) po art. 29 dodaje si´ art. 29¹i 29²w brzmieniu:

„Art. 29¹. § 1. Umowa o prac´ z pracownikiem skierowanym do pracy na obszarze paƒstwa nieb´dàcego cz∏onkiem Unii Europejskiej na okres przekra- czajàcy 1 miesiàc, niezale˝nie od warunków okreÊlonych w art. 29

§ 1, powinna okreÊlaç:

1) czas wykonywania pracy za gra- nicà,

2) walut´, w której b´dzie wyp∏aca- ne pracownikowi wynagrodzenie w czasie wykonywania pracy za granicà.

§ 2. Pracodawca jest obowiàzany poin- formowaç na piÊmie pracownika, o którym mowa w § 1, o Êwiadcze- niach przys∏ugujàcych mu z tytu∏u skierowania do pracy za granicà, obejmujàcych zwrot kosztów prze- jazdu oraz zapewnienie zakwatero- wania.

Art. 29². § 1. Zawarcie z pracownikiem umowy o prac´ przewidujàcej zatrudnienie w niepe∏nym wymiarze czasu pracy nie mo˝e powodowaç ustalenia jego warunków pracy i p∏acy w sposób mniej korzystny w stosunku do pra- cowników wykonujàcych takà samà lub podobnà prac´ w pe∏nym wymia- rze czasu pracy, z uwzgl´dnieniem jednak proporcjonalnoÊci wynagro- dzenia za prac´ i innych Êwiadczeƒ zwiàzanych z pracà, do wymiaru cza- su pracy pracownika.

§ 2. Pracodawca powinien, w miar´ mo˝- liwoÊci, uwzgl´dniç wniosek pracow- nika dotyczàcy zmiany wymiaru cza- su pracy okreÊlonego w umowie o prac´.”;

13) po art. 33 dodaje si´ art. 33¹w brzmieniu:

„Art. 33¹. Okres wypowiedzenia umowy o prac´

zawartej na czas okreÊlony w okoliczno- Êciach, o których mowa w art. 25 § 1 zdanie drugie, wynosi 3 dni robocze.”;

14) w art. 36¹§ 1 otrzymuje brzmienie:

„§ 1. Je˝eli wypowiedzenie pracownikowi umowy o prac´ zawartej na czas nieokreÊlony nast´- puje z powodu og∏oszenia upad∏oÊci lub li- kwidacji pracodawcy albo z innych przyczyn niedotyczàcych pracowników, pracodawca mo˝e, w celu wczeÊniejszego rozwiàzania umowy o prac´, skróciç okres trzymiesi´cz- nego wypowiedzenia, najwy˝ej jednak do 1 miesiàca. W takim przypadku pracowniko- wi przys∏uguje odszkodowanie w wysokoÊci wynagrodzenia za pozosta∏à cz´Êç okresu wypowiedzenia.”;

15) w art. 37:

a) § 1 otrzymuje brzmienie:

„§ 1. W okresie co najmniej dwutygodniowego wypowiedzenia umowy o prac´ dokonane- go przez pracodawc´ pracownikowi przy- s∏uguje zwolnienie na poszukiwanie pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.”, b) w § 2 pkt 1 otrzymuje brzmienie:

„1) 2 dni robocze — w okresie dwutygodniowe- go i jednomiesi´cznego wypowiedzenia,”;

16) art. 39 otrzymuje brzmienie:

„Art. 39. Pracodawca nie mo˝e wypowiedzieç umowy o prac´ pracownikowi, któremu brakuje nie wi´cej ni˝ 2 lata do nabycia prawa do emerytury z Funduszu Ubez- pieczeƒ Spo∏ecznych.”;

17) w dziale drugim rozdzia∏ IIa otrzymuje brzmienie:

„Rozdzia∏ IIa

Warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z paƒstwa b´dàcego cz∏onkiem Unii Europejskiej Art. 67¹. § 1. Przepisy niniejszego rozdzia∏u sto-

suje si´ w przypadku wykonywa- nia pracy na terytorium Rzeczypo- spolitej Polskiej przez pracownika skierowanego do tej pracy na okre- Êlony czas przez pracodawc´ majà- cego siedzib´ w paƒstwie b´dà- cym cz∏onkiem Unii Europejskiej.

§ 2. Pracodawca, o którym mowa w § 1, kierujàcy pracownika do pracy na terytorium Rzeczypospo- litej Polskiej:

1) w zwiàzku z realizacjà umowy zawartej przez tego pracodawc´

z podmiotem zagranicznym, 2) w zagranicznym oddziale (filii)

tego pracodawcy,

3) jako agencja pracy tymczasowej

— zapewnia pracownikowi, w za- kresie okreÊlonym w art. 67², wa- runki zatrudnienia nie mniej ko- rzystne ni˝ wynikajàce z przepi-

sów Kodeksu pracy oraz innych przepisów regulujàcych prawa i obowiàzki pracowników.

Art. 67². § 1. Warunki zatrudnienia dotyczà:

1) norm i wymiaru czasu pracy oraz okresów odpoczynku dobowego i tygodniowego,

2) wymiaru urlopu wypoczynko- wego,

3) minimalnego wynagrodzenia za prac´, ustalanego na podstawie odr´bnych przepisów,

4) wysokoÊci dodatku za prac´

w godzinach nadliczbowych, 5) bezpieczeƒstwa i higieny pracy, 6) uprawnieƒ pracowników zwià-

zanych z rodzicielstwem, 7) zatrudniania m∏odocianych, 8) zakazu dyskryminacji w zatrud-

nieniu,

9) wykonywania pracy zgodnie z przepisami o zatrudnianiu pra- cowników tymczasowych.

§ 2. Do pracowników, o których mowa w art. 67¹, wykonujàcych wst´pne prace monta˝owe lub instalacyjne poza budownictwem przez okres nie d∏u˝szy ni˝ 8 dni, przepisu § 1 pkt 2—4 nie stosuje si´.

Art. 67³. Przepisy art. 67¹i 67²stosuje si´ odpo- wiednio w przypadku wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez pracownika skierowane- go do tej pracy przez pracodawc´ ma- jàcego siedzib´ w paƒstwie nieb´dà- cym cz∏onkiem Unii Europejskiej.”;

18) w art. 68 § 1 otrzymuje brzmienie:

„§ 1. Stosunek pracy nawiàzuje si´ na podstawie powo∏ania w przypadkach okreÊlonych w od- r´bnych przepisach.”;

19) w art. 69 w pkt 2 uchyla si´ lit. b;

20) w art. 72 § 3 otrzymuje brzmienie:

„§ 3. Przepis § 2 stosuje si´ odpowiednio w razie odwo∏ania pracownika, któremu brakuje nie wi´cej ni˝ 2 lata do nabycia prawa do emery- tury z Funduszu Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych.”;

21) w dziale drugim w rozdziale III oddzia∏ 3 otrzymu- je brzmienie:

„Oddzia∏ 3

Stosunek pracy na podstawie mianowania Art. 76. Stosunek pracy nawiàzuje si´ na pod-

stawie mianowania w przypadkach okreÊlonych w odr´bnych przepisach.”;

22) art. 77³otrzymuje brzmienie:

„Art. 77³. § 1. Warunki wynagradzania za prac´

i przyznawania innych Êwiadczeƒ zwiàzanych z pracà dla pracowni- ków zatrudnionych w paƒstwowych jednostkach sfery bud˝etowej, je˝eli nie sà oni obj´ci uk∏adem zbioro- wym pracy, okreÊli, w drodze rozpo- rzàdzenia — w zakresie niezastrze-

˝onym w innych ustawach do w∏a- ÊciwoÊci innych organów — mini- ster w∏aÊciwy do spraw pracy na wniosek w∏aÊciwego ministra.

§ 2. Z dniem wejÊcia w ˝ycie uk∏adu zbiorowego pracy do pracowników paƒstwowych jednostek sfery bu- d˝etowej obj´tych tym uk∏adem nie majà zastosowania przepisy rozpo- rzàdzenia, o którym mowa w § 1.

§ 3. Rozporzàdzenie, o którym mowa w § 1, powinno w szczególnoÊci okreÊlaç warunki ustalania i wyp∏a- cania:

1) wynagrodzenia zasadniczego pracowników,

2) innych, poza wynagrodzeniem zasadniczym, sk∏adników uzasad- nionych zw∏aszcza szczególnymi w∏aÊciwoÊciami lub warunkami wykonywanej pracy, kwalifikacja- mi zawodowymi pracowników, z tym ˝e wysokoÊç sk∏adnika wy- nagrodzenia, którego przyznanie uwarunkowane b´dzie d∏ugoÊcià przepracowanego okresu, o ile taki sk∏adnik zostanie okreÊlony, nie mo˝e przekroczyç 20 % wy- nagrodzenia zasadniczego, 3) innych Êwiadczeƒ zwiàzanych

z pracà, w tym takich, które mogà byç uzale˝nione od okresów prze- pracowanych przez pracownika;

w szczególnoÊci mo˝e to doty- czyç nagrody jubileuszowej i jed- norazowej odprawy pieni´˝nej przys∏ugujàcej pracownikowi, którego stosunek pracy usta∏

w zwiàzku z przejÊciem na rent´

z tytu∏u niezdolnoÊci do pracy lub emerytur´.”;

23) w art. 87:

a) uchyla si´ § 6,

b) po § 7 dodaje si´ § 8 w brzmieniu:

„§ 8. Potràceƒ nale˝noÊci z wynagrodzenia pra- cownika w miesiàcu, w którym sà wyp∏a- cane sk∏adniki wynagrodzenia za okresy d∏u˝sze ni˝ 1 miesiàc, dokonuje si´ od

∏àcznej kwoty wynagrodzenia uwzgl´dnia- jàcej te sk∏adniki wynagrodzenia.”;

24) po art. 87 dodaje si´ art. 87¹w brzmieniu:

„Art. 87¹. § 1. Wolna od potràceƒ jest kwota wy- nagrodzenia za prac´ w wysokoÊci:

1) minimalnego wynagrodzenia za prac´, ustalanego na podstawie odr´bnych przepisów, przys∏ugu- jàcego pracownikom zatrudnio- nym w pe∏nym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu sk∏adek na ubezpieczenia spo∏eczne oraz za- liczki na podatek dochodowy od osób fizycznych — przy potràca- niu sum egzekwowanych na mo- cy tytu∏ów wykonawczych na po- krycie nale˝noÊci innych ni˝

Êwiadczenia alimentacyjne, 2) 75 % wynagrodzenia okreÊlone-

go w pkt 1 — przy potràcaniu za- liczek pieni´˝nych udzielonych pracownikowi,

3) 90 % wynagrodzenia okreÊlone- go w pkt 1 — przy potràcaniu kar pieni´˝nych przewidzianych w art. 108.

§ 2. Je˝eli pracownik jest zatrudniony w niepe∏nym wymiarze czasu pra- cy, kwoty okreÊlone w § 1 ulegajà zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.”;

25) w art. 91 dodaje si´ zdanie drugie w brzmieniu:

„W takim przypadku wolna od potràceƒ jest kwo- ta wynagrodzenia za prac´ w wysokoÊci okreÊlo- nej w art. 87¹§ 1 pkt 1.”;

26) w art. 92 uchyla si´ § 1¹;

27) w art. 94 po pkt 2 dodaje si´ pkt 2a i 2b w brzmieniu:

„2a) organizowaç prac´ w sposób zapewniajàcy zmniejszenie ucià˝liwoÊci pracy, zw∏aszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z gó- ry tempie,

2b) przeciwdzia∏aç dyskryminacji w zatrudnieniu, w szczególnoÊci ze wzgl´du na p∏eç, wiek, niepe∏nosprawnoÊç, ras´, religi´, narodo- woÊç, przekonania polityczne, przynale˝noÊç zwiàzkowà, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientacj´ seksualnà, a tak˝e ze wzgl´du na zatrudnienie na czas okreÊlony lub nieokre- Êlony albo w pe∏nym lub w niepe∏nym wy- miarze czasu pracy,”;

28) art. 94¹otrzymuje brzmienie:

„Art. 94¹. Pracodawca udost´pnia pracownikom tekst przepisów dotyczàcych równego traktowania w zatrudnieniu w formie pi- semnej informacji rozpowszechnionej na terenie zak∏adu pracy lub zapewnia pracownikom dost´p do tych przepisów w inny sposób przyj´ty u danego praco- dawcy.”;

29) po art. 94¹dodaje si´ art. 94²w brzmieniu:

„Art. 94². Pracodawca jest obowiàzany informo- waç pracowników w sposób przyj´ty u danego pracodawcy o mo˝liwoÊci za- trudnienia w pe∏nym lub w niepe∏nym wymiarze czasu pracy, a pracowników zatrudnionych na czas okreÊlony — o wolnych miejscach pracy.”;

30) po art. 94²dodaje si´ art. 94³w brzmieniu:

„Art. 94³. § 1. Pracodawca jest obowiàzany prze- ciwdzia∏aç mobbingowi.

§ 2. Mobbing oznacza dzia∏ania lub za- chowania dotyczàce pracownika lub skierowane przeciwko pracowniko- wi, polegajàce na uporczywym i d∏u- gotrwa∏ym n´kaniu lub zastraszaniu pracownika, wywo∏ujàce u niego za- ni˝onà ocen´ przydatnoÊci zawodo- wej, powodujàce lub majàce na celu poni˝enie lub oÊmieszenie pracow- nika, izolowanie go lub wyelimino- wanie z zespo∏u wspó∏pracowników.

§ 3. Pracownik, u którego mobbing wy- wo∏a∏ rozstrój zdrowia, mo˝e docho- dziç od pracodawcy odpowiedniej sumy tytu∏em zadoÊçuczynienia pie- ni´˝nego za doznanà krzywd´.

§ 4. Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiàza∏ umow´ o prac´, ma pra- wo dochodziç od pracodawcy od- szkodowania w wysokoÊci nie ni˝- szej ni˝ minimalne wynagrodzenie za prac´, ustalane na podstawie od- r´bnych przepisów.

§ 5. OÊwiadczenie pracownika o rozwià- zaniu umowy o prac´ powinno na- stàpiç na piÊmie z podaniem przy- czyny, o której mowa w § 2, uzasad- niajàcej rozwiàzanie umowy.”;

31) w art. 104¹w § 1:

a) pkt 2 otrzymuje brzmienie:

„2) systemy i rozk∏ady czasu pracy oraz przyj´- te okresy rozliczeniowe czasu pracy,”, b) pkt 5 otrzymuje brzmienie:

„5) termin, miejsce, czas i cz´stotliwoÊç wyp∏a- ty wynagrodzenia,”;

32) uchyla si´ art. 104⁴;

33) w art. 105 dodaje si´ zdanie drugie w brzmieniu:

„Odpis zawiadomienia o przyznaniu nagrody lub wyró˝nienia sk∏ada si´ do akt osobowych pracow- nika.”;

34) uchyla si´ art. 107;

35) w art. 108 § 1 otrzymuje brzmienie:

„§ 1. Za nieprzestrzeganie przez pracownika usta- lonej organizacji i porzàdku w procesie pra- cy, przepisów bezpieczeƒstwa i higieny pra- cy, przepisów przeciwpo˝arowych, a tak˝e przyj´tego sposobu potwierdzania przybycia i obecnoÊci w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecnoÊci w pracy, pracodawca mo˝e stosowaç:

1) kar´ upomnienia, 2) kar´ nagany.”;

36) dzia∏ szósty otrzymuje brzmienie:

„DZIA¸ SZÓSTY CZAS PRACY

Rozdzia∏ I Przepisy ogólne

Art. 128. § 1. Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zak∏adzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

§ 2. Ilekroç w przepisach dzia∏u jest mowa o:

1) pracy zmianowej — nale˝y przez to rozumieç wykonywa- nie pracy wed∏ug ustalonego rozk∏adu czasu pracy przewidu- jàcego zmian´ pory wykonywa- nia pracy przez poszczególnych pracowników po up∏ywie okre- Êlonej liczby godzin, dni lub ty- godni,

2) pracownikach zarzàdzajàcych w imieniu pracodawcy zak∏a- dem pracy — nale˝y przez to rozumieç pracowników kieru- jàcych jednoosobowo zak∏a- dem pracy i ich zast´pców lub pracowników wchodzà- cych w sk∏ad kolegialnego or- ganu zarzàdzajàcego zak∏adem pracy oraz g∏ównych ksi´go- wych.

§ 3. Do celów rozliczania czasu pracy pracownika:

1) przez dob´ — nale˝y rozumieç 24 kolejne godziny, poczynajàc od godziny, w której pracownik rozpoczyna prac´ zgodnie z obowiàzujàcym go rozk∏adem czasu pracy,

2) przez tydzieƒ — nale˝y rozu- mieç 7 kolejnych dni kalenda- rzowych, poczynajàc od pierw- szego dnia okresu rozliczenio- wego.

Rozdzia∏ II

Normy i ogólny wymiar czasu pracy Art. 129. § 1. Czas pracy nie mo˝e przekraczaç

8 godzin na dob´ i przeci´tnie 40 godzin w przeci´tnie pi´cio- dniowym tygodniu pracy w przy- j´tym okresie rozliczeniowym nie- przekraczajàcym 4 miesi´cy, z za- strze˝eniem § 2 oraz art. 135—138, 143 i 144.

§ 2. W rolnictwie i hodowli, a tak˝e przy pilnowaniu mienia lub ochro- nie osób mo˝e byç wprowadzony okres rozliczeniowy nieprzekracza- jàcy 6 miesi´cy, a je˝eli jest to do- datkowo uzasadnione nietypowy- mi warunkami organizacyjnymi lub technicznymi majàcymi wp∏yw na przebieg procesu pracy

— okres rozliczeniowy nieprzekra- czajàcy 12 miesi´cy. Nie jest jed- nak dopuszczalne stosowanie przed∏u˝onego okresu rozliczenio- wego w systemach czasu pracy, o których mowa w art. 135—138.

Art. 130. § 1. Obowiàzujàcy pracownika wymiar czasu pracy w przyj´tym okresie rozliczeniowym, ustalany zgodnie z art. 129 § 1, oblicza si´:

1) mno˝àc 40 godzin przez liczb´

tygodni przypadajàcych w okre- sie rozliczeniowym, a nast´pnie 2) dodajàc do otrzymanej liczby

godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozosta∏ych do koƒca okre- su rozliczeniowego, przypadajà- cych od poniedzia∏ku do piàtku.

§ 2. Ka˝de Êwi´to wyst´pujàce w okre- sie rozliczeniowym i przypadajàce w innym dniu ni˝ niedziela obni˝a wymiar czasu pracy o 8 godzin.

Je˝eli jednak w tygodniu obejmu- jàcym siedem dni od poniedzia∏ku do niedzieli, wystàpià dwa Êwi´ta w inne dni ni˝ niedziela, obni˝enie wymiaru czasu pracy o 8 godzin nast´puje tylko z tytu∏u jednego z tych Êwiàt.

§ 3. Wymiar czasu pracy pracownika w okresie rozliczeniowym, ustalo- ny zgodnie z art. 129 § 1, ulega w tym okresie obni˝eniu o liczb´

godzin usprawiedliwionej nie- obecnoÊci w pracy, przypadajà- cych do przepracowania w czasie tej nieobecnoÊci, zgodnie z przyj´- tym rozk∏adem czasu pracy.

Art. 131. § 1. Tygodniowy czas pracy ∏àcznie z godzinami nadliczbowymi nie

mo˝e przekraczaç przeci´tnie 48 godzin w przyj´tym okresie rozliczeniowym.

§ 2. Ograniczenie przewidziane w § 1 nie dotyczy pracowników zarzà- dzajàcych w imieniu pracodawcy zak∏adem pracy.

Rozdzia∏ III Okresy odpoczynku

Art. 132. § 1. Pracownikowi przys∏uguje w ka˝- dej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpo- czynku, z zastrze˝eniem § 3 oraz art. 136 § 2 i art. 137.

§ 2. Przepis § 1 nie dotyczy:

1) pracowników zarzàdzajàcych w imieniu pracodawcy zak∏a- dem pracy,

2) przypadków koniecznoÊci pro- wadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony ˝ycia lub zdro- wia ludzkiego, ochrony mienia lub Êrodowiska albo usuni´cia awarii.

§ 3. W przypadkach okreÊlonych w § 2 pracownikowi przys∏uguje, w okre- sie rozliczeniowym, równowa˝ny okres odpoczynku.

Art. 133. § 1. Pracownikowi przys∏uguje w ka˝- dym tygodniu prawo do co naj- mniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmujàcego co najmniej 11 godzin nieprzerwane- go odpoczynku dobowego.

§ 2. W przypadkach okreÊlonych w art. 132 § 2 oraz w przypadku zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w zwiàzku z jego przejÊciem na innà zmian´, zgod- nie z ustalonym rozk∏adem czasu pracy, tygodniowy nieprzerwany odpoczynek mo˝e obejmowaç mniejszà liczb´ godzin, nie mo˝e byç jednak krótszy ni˝ 24 godziny.

§ 3. Odpoczynek, o którym mowa w § 1 i 2, powinien przypadaç w niedziel´. Niedziela obejmuje 24 kolejne godziny, poczynajàc od godziny 6.00 w tym dniu, chyba ˝e u danego pracodawcy zosta∏a ustalona inna godzina.

§ 4. W przypadkach dozwolonej pracy w niedziel´ odpoczynek, o którym mowa w § 1 i 2, mo˝e przypadaç w innym dniu ni˝ niedziela.

Art. 134. Je˝eli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 go-

dzin, pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwajàcej co najmniej 15 mi- nut, wliczanej do czasu pracy.

Rozdzia∏ IV

Systemy i rozk∏ady czasu pracy

Art. 135. § 1. Je˝eli jest to uzasadnione rodza- jem pracy lub jej organizacjà, mo-

˝e byç stosowany system równo- wa˝nego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przed∏u˝enie dobowego wymiaru czasu pracy, nie wi´cej jednak ni˝ do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprze- kraczajàcym 1 miesiàca. Przed∏u-

˝ony dobowy wymiar czasu pracy jest równowa˝ony krótszym dobo- wym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy.

§ 2. W szczególnie uzasadnionych przy- padkach okres rozliczeniowy, o któ- rym mowa w § 1, mo˝e byç prze- d∏u˝ony, nie wi´cej jednak ni˝ do 3 miesi´cy.

§ 3. Przy pracach uzale˝nionych od po- ry roku lub warunków atmosfe- rycznych okres rozliczeniowy, o którym mowa w § 1, mo˝e byç przed∏u˝ony, nie wi´cej jednak ni˝

do 4 miesi´cy.

Art. 136. § 1. Przy pracach polegajàcych na do- zorze urzàdzeƒ lub zwiàzanych z cz´Êciowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy mo˝e byç stosowany system równowa˝ne- go czasu pracy, w którym jest do- puszczalne przed∏u˝enie dobowe- go wymiaru czasu pracy, nie wi´- cej jednak ni˝ do 16 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprze- kraczajàcym 1 miesiàca.

§ 2. W systemie czasu pracy, o którym mowa w § 1, pracownikowi przy- s∏uguje, bezpoÊrednio po ka˝dym okresie wykonywania pracy w przed∏u˝onym dobowym wy- miarze czasu pracy, odpoczynek przez czas odpowiadajàcy co naj- mniej liczbie przepracowanych godzin, niezale˝nie od odpoczyn- ku przewidzianego w art. 133.

Art. 137. Do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a tak˝e pracowników zak∏adowych stra˝y po˝arnych i zak∏adowych s∏u˝b ratowniczych mo˝e byç stosowany system równowa˝nego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przed∏u˝e- nie dobowego wymiaru czasu pracy

do 24 godzin, w okresie rozliczenio- wym nieprzekraczajàcym 1 miesiàca.

Przepisy art. 135 § 2 i 3 oraz art. 136

§ 2 stosuje si´ odpowiednio.

Art. 138. § 1. Przy pracach, które ze wzgl´du na technologi´ produkcji nie mogà byç wstrzymane (praca w ruchu ciàg∏ym), mo˝e byç stosowany system czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przed∏u˝enie czasu pracy do 43 godzin przeci´tnie na tydzieƒ w okresie rozliczeniowym nieprzekraczajàcym 4 tygodni, a jednego dnia w niektórych tygo- dniach w tym okresie dobowy wy- miar czasu pracy mo˝e byç prze- d∏u˝ony do 12 godzin. Za ka˝dà godzin´ pracy powy˝ej 8 godzin na dob´ w dniu wykonywania pra- cy w przed∏u˝onym wymiarze cza- su pracy pracownikowi przys∏ugu- je dodatek do wynagrodzenia, o którym mowa w art. 151¹ § 1 pkt 1.

§ 2. Przepis § 1 stosuje si´ tak˝e w przypadku, gdy praca nie mo˝e byç wstrzymana ze wzgl´du na ko- niecznoÊç ciàg∏ego zaspokajania potrzeb ludnoÊci.

§ 3. W przypadkach okreÊlonych w § 1 i 2 obowiàzujàcy pracownika wy- miar czasu pracy w przyj´tym okre- sie rozliczeniowym oblicza si´:

1) mno˝àc 8 godzin przez liczb´

dni kalendarzowych przypada- jàcych w okresie rozliczenio- wym, z wy∏àczeniem niedziel, Êwiàt oraz dni wolnych od pra- cy wynikajàcych z rozk∏adu cza- su pracy w przeci´tnie pi´cio- dniowym tygodniu pracy, a na- st´pnie

2) dodajàc do otrzymanej liczby liczb´ godzin odpowiadajàcà przed∏u˝onemu u danego pra- codawcy tygodniowemu wy- miarowi czasu pracy.

§ 4. Liczba godzin odpowiadajàca przed∏u˝onemu u danego praco- dawcy tygodniowemu wymiarowi czasu pracy nie mo˝e przekraczaç 4 godzin na ka˝dy tydzieƒ okresu rozliczeniowego, w którym nast´- puje przed∏u˝enie czasu pracy.

§ 5. Przepisy art. 130 § 2 zdanie drugie i § 3 stosuje si´ odpowiednio.

Art. 139. § 1. Je˝eli jest to uzasadnione rodza- jem pracy lub jej organizacjà, mo-

˝e byç stosowany system przery- wanego czasu pracy wed∏ug z gó-

ry ustalonego rozk∏adu przewidu- jàcego nie wi´cej ni˝ jednà prze- rw´ w pracy w ciàgu doby, trwajà- cà nie d∏u˝ej ni˝ 5 godzin. Przerwy nie wlicza si´ do czasu pracy, jed- nak˝e za czas tej przerwy pracow- nikowi przys∏uguje prawo do wy- nagrodzenia w wysokoÊci po∏owy wynagrodzenia nale˝nego za czas przestoju.

§ 2. Systemu przerywanego czasu pra- cy nie stosuje si´ do pracownika obj´tego systemem czasu pracy, o którym mowa w art. 135—138, 143 i 144.

§ 3. System przerywanego czasu pra- cy wprowadza si´ w uk∏adzie zbio- rowym pracy, z zastrze˝eniem § 4.

§ 4. U pracodawcy b´dàcego osobà fi- zycznà, prowadzàcego dzia∏alnoÊç w zakresie rolnictwa i hodowli, u którego nie dzia∏a zak∏adowa or- ganizacja zwiàzkowa, system przerywanego czasu pracy mo˝e byç stosowany na podstawie umowy o prac´. Pracownikowi przys∏uguje wynagrodzenie za czas przerwy, o której mowa w § 1, je˝eli wynika to z umowy o prac´.

Art. 140. W przypadkach uzasadnionych rodza- jem pracy lub jej organizacjà albo miej- scem wykonywania pracy mo˝e byç stosowany system zadaniowego czasu pracy. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezb´dny do wykonania powierzonych zadaƒ, uwzgl´dniajàc wymiar czasu pracy wy- nikajàcy z norm okreÊlonych w art. 129.

Art. 141. § 1. Pracodawca mo˝e wprowadziç jednà przerw´ w pracy niewlicza- nà do czasu pracy, w wymiarze nieprzekraczajàcym 60 minut, przeznaczonà na spo˝ycie posi∏ku lub za∏atwienie spraw osobistych.

§ 2. Przerw´ w pracy, o której mowa w § 1, wprowadza si´ w uk∏adzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy albo w umowie o prac´, je-

˝eli pracodawca nie jest obj´ty uk∏adem zbiorowym pracy lub nie jest obowiàzany do ustalenia re- gulaminu pracy.

Art. 142. Na pisemny wniosek pracownika pra- codawca mo˝e ustaliç indywidualny rozk∏ad jego czasu pracy w ramach systemu czasu pracy, którym pracow- nik jest obj´ty.

Art. 143. Na pisemny wniosek pracownika mo-

˝e byç do niego stosowany system skróconego tygodnia pracy. W tym

systemie jest dopuszczalne wykony- wanie pracy przez pracownika przez mniej ni˝ 5 dni w ciàgu tygodnia, przy równoczesnym przed∏u˝eniu dobowe- go wymiaru czasu pracy, nie wi´cej ni˝

do 12 godzin, w okresie rozliczenio- wym nieprzekraczajàcym 1 miesiàca.

Art. 144. Na pisemny wniosek pracownika mo˝e byç do niego stosowany system czasu pracy, w którym praca jest Êwiadczona wy∏àcznie w piàtki, soboty, niedziele i Êwi´ta. W tym systemie jest dopusz- czalne przed∏u˝enie dobowego wymia- ru czasu pracy, nie wi´cej jednak ni˝ do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczajàcym 1 miesiàca.

Art. 145. § 1. Skrócenie czasu pracy poni˝ej norm okreÊlonych w art. 129 § 1 dla pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie ucià˝li- wych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia mo˝e polegaç na usta- nowieniu przerw w pracy wlicza- nych do czasu pracy albo na obni-

˝eniu tych norm, a w przypadku pracy monotonnej lub pracy w ustalonym z góry tempie polega na wprowadzeniu przerw w pracy wliczanych do czasu pracy.

§ 2. Wykaz prac, o których mowa w § 1, ustala pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedsta- wicielami w trybie i na zasa- dach okreÊlonych w art. 237^11a i art. 237^13a oraz po zasi´gni´ciu opinii lekarza sprawujàcego profi- laktycznà opiek´ zdrowotnà nad pracownikami.

Art. 146. Praca zmianowa jest dopuszczalna bez wzgl´du na stosowany system czasu pracy.

Art. 147. W ka˝dym systemie czasu pracy, je˝eli przewiduje on rozk∏ad czasu pracy obejmujàcy prac´ w niedziele i Êwi´ta, pracownikom zapewnia si´ ∏àcznà licz- b´ dni wolnych od pracy w przyj´tym okresie rozliczeniowym odpowiadajà- cà co najmniej liczbie niedziel, Êwiàt oraz dni wolnych od pracy w przeci´t- nie pi´ciodniowym tygodniu pracy przypadajàcych w tym okresie.

Art. 148. W systemach i rozk∏adach czasu pracy, o których mowa w art. 135—138, 143 i 144, czas pracy:

1) pracowników zatrudnionych na sta- nowiskach pracy, na których wyst´- pujà przekroczenia najwy˝szych do- puszczalnych st´˝eƒ lub nat´˝eƒ czynników szkodliwych dla zdrowia, 2) pracownic w cià˝y,

3) pracowników opiekujàcych si´

dzieckiem do ukoƒczenia przez nie 4 roku ˝ycia, bez ich zgody

— nie mo˝e przekraczaç 8 godzin. Pra- cownik zachowuje prawo do wynagro- dzenia za czas nieprzepracowany w zwiàzku ze zmniejszeniem z tego po- wodu wymiaru jego czasu pracy.

Art. 149. § 1. Pracodawca prowadzi ewidencj´

czasu pracy pracownika do celów prawid∏owego ustalenia jego wy- nagrodzenia i innych Êwiadczeƒ zwiàzanych z pracà. Pracodawca udost´pnia t´ ewidencj´ pracow- nikowi, na jego ˝àdanie.

§ 2. W stosunku do pracowników obj´- tych systemem zadaniowego czasu pracy, pracowników zarzàdzajàcych w imieniu pracodawcy zak∏adem pracy oraz pracowników otrzymujà- cych rycza∏t za godziny nadliczbowe lub za prac´ w porze nocnej nie ewi- dencjonuje si´ godzin pracy.

Art. 150. § 1. Systemy i rozk∏ady czasu pracy oraz przyj´te okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala si´ w uk∏adzie zbiorowym pracy lub w regulami- nie pracy albo w obwieszczeniu, je˝eli pracodawca nie jest obj´ty uk∏adem zbiorowym pracy lub nie jest obowiàzany do ustalenia re- gulaminu pracy, z zastrze˝eniem

§ 2 i 3 oraz art. 139 § 3 i 4.

§ 2. Pracodawca, u którego nie dzia∏a zak∏adowa organizacja zwiàzko- wa, a tak˝e pracodawca, u które- go zak∏adowa organizacja zwiàz- kowa nie wyra˝a zgody na ustale- nie lub zmian´ systemów i rozk∏a- dów czasu pracy oraz okresów rozliczeniowych czasu pracy, mo-

˝e stosowaç okresy rozliczeniowe czasu pracy okreÊlone w art. 129

§ 2 i w art. 135 § 2 i 3 — po uprzednim zawiadomieniu w∏a- Êciwego inspektora pracy.

§ 3. Zastosowanie do pracownika sys- temów czasu pracy, o których mo- wa w art. 143 i 144, nast´puje na podstawie umowy o prac´.

§ 4. Do obwieszczenia, o którym mo- wa w § 1, stosuje si´ odpowiednio art. 104³.

Rozdzia∏ V

Praca w godzinach nadliczbowych

Art. 151. § 1. Praca wykonywana ponad obo- wiàzujàce pracownika normy czasu pracy, a tak˝e praca wyko-

nywana ponad przed∏u˝ony do- bowy wymiar czasu pracy, wyni- kajàcy z obowiàzujàcego pra- cownika systemu i rozk∏adu cza- su pracy, stanowi prac´ w godzi- nach nadliczbowych. Praca w go- dzinach nadliczbowych jest do- puszczalna w razie:

1) koniecznoÊci prowadzenia ak- cji ratowniczej w celu ochrony

˝ycia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub Êrodowi- ska albo usuni´cia awarii, 2) szczególnych potrzeb praco-

dawcy.

§ 2. Przepisu § 1 pkt 2 nie stosuje si´

do pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na któ- rych wyst´pujà przekroczenia najwy˝szych dopuszczalnych st´-

˝eƒ lub nat´˝eƒ czynników szko- dliwych dla zdrowia.

§ 3. Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych w zwiàzku z okolicznoÊciami okreÊlonymi w § 1 pkt 2 nie mo˝e przekroczyç dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzo- wym.

§ 4. W uk∏adzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umo- wie o prac´, je˝eli pracodawca nie jest obj´ty uk∏adem zbioro- wym pracy lub nie jest obowiàza- ny do ustalenia regulaminu pra- cy, jest dopuszczalne ustalenie in- nej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym ni˝ okre- Êlona w § 3.

§ 5. Strony ustalajà w umowie o prac´

dopuszczalnà liczb´ godzin pracy ponad okreÊlony w umowie wy- miar czasu pracy pracownika za- trudnionego w niepe∏nym wymia- rze czasu pracy, których przekro- czenie uprawnia pracownika, oprócz normalnego wynagrodze- nia, do dodatku do wynagrodze- nia, o którym mowa w art. 151¹

§ 1.

Art. 151¹. § 1. Za prac´ w godzinach nadliczbo- wych, oprócz normalnego wyna- grodzenia, przys∏uguje dodatek w wysokoÊci:

1) 100 % wynagrodzenia — za prac´ w godzinach nadliczbo- wych przypadajàcych:

a) w nocy,

b) w niedziele i Êwi´ta nieb´- dàce dla pracownika dniami

pracy, zgodnie z obowiàzu- jàcym go rozk∏adem czasu pracy,

c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za prac´ w nie- dziel´ lub w Êwi´to, zgodnie z obowiàzujàcym go rozk∏a- dem czasu pracy,

2) 50 % wynagrodzenia — za prac´ w godzinach nadliczbo- wych przypadajàcych w ka˝- dym innym dniu ni˝ okreÊlony w pkt 1.

§ 2. Dodatek w wysokoÊci okreÊlonej w § 1 pkt 1 przys∏uguje tak˝e za ka˝dà godzin´ pracy nadliczbo- wej z tytu∏u przekroczenia prze- ci´tnej tygodniowej normy czasu pracy w przyj´tym okresie rozli- czeniowym, chyba ˝e przekrocze- nie tej normy nastàpi∏o w wyniku pracy w godzinach nadliczbo- wych, za które pracownikowi przys∏uguje prawo do dodatku w wysokoÊci okreÊlonej w § 1.

§ 3. Wynagrodzenie stanowiàce pod- staw´ obliczania dodatku, o któ- rym mowa w § 1, obejmuje wy- nagrodzenie pracownika wynika- jàce z jego osobistego zaszere- gowania okreÊlonego stawkà go- dzinowà lub miesi´cznà, a je˝eli taki sk∏adnik wynagrodzenia nie zosta∏ wyodr´bniony przy okre- Êlaniu warunków wynagradzania

— 60 % wynagrodzenia.

§ 4. W stosunku do pracowników wy- konujàcych stale prac´ poza za- k∏adem pracy wynagrodzenie wraz z dodatkiem, o którym mo- wa w § 1, mo˝e byç zastàpione rycza∏tem, którego wysokoÊç po- winna odpowiadaç przewidywa- nemu wymiarowi pracy w godzi- nach nadliczbowych.

Art. 151². § 1. W zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pra- codawca, na pisemny wniosek pracownika, mo˝e udzieliç mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy.

§ 2. Udzielenie czasu wolnego w za- mian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych mo-

˝e nastàpiç tak˝e bez wniosku pracownika. W takim przypadku pracodawca udziela czasu wol- nego od pracy, najpóêniej do koƒca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o po∏ow´ wy˝szym

ni˝ liczba przepracowanych go- dzin nadliczbowych, jednak˝e nie mo˝e to spowodowaç obni˝enia wynagrodzenia nale˝nego pra- cownikowi za pe∏ny miesi´czny wymiar czasu pracy.

§ 3. W przypadkach okreÊlonych w § 1 i 2 pracownikowi nie przys∏uguje dodatek za prac´ w godzinach nadliczbowych.

Art. 151³. Pracownikowi, który ze wzgl´du na okolicznoÊci przewidziane w art. 151

§ 1 wykonywa∏ prac´ w dniu wolnym od pracy wynikajàcym z rozk∏adu cza- su pracy w przeci´tnie pi´ciodnio- wym tygodniu pracy, przys∏uguje w zamian inny dzieƒ wolny od pracy udzielony pracownikowi do koƒca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym.

Art. 151⁴. § 1. Pracownicy zarzàdzajàcy w imie- niu pracodawcy zak∏adem pracy i kierownicy wyodr´bnionych ko- mórek organizacyjnych wykonu- jà, w razie koniecznoÊci, prac´

poza normalnymi godzinami pra- cy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytu∏u pracy w go- dzinach nadliczbowych, z zastrze-

˝eniem § 2.

§ 2. Kierownikom wyodr´bnionych komórek organizacyjnych za pra- c´ w godzinach nadliczbowych przypadajàcych w niedziel´

i Êwi´to przys∏uguje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytu∏u pracy w godzinach nad- liczbowych w wysokoÊci okreÊlo- nej w art. 151¹ § 1, je˝eli w za- mian za prac´ w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy.

Art. 151⁵. § 1. Pracodawca mo˝e zobowiàzaç pracownika do pozostawania po- za normalnymi godzinami pracy w gotowoÊci do wykonywania pracy wynikajàcej z umowy o prac´ w zak∏adzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawc´ (dy˝ur).

§ 2. Czasu dy˝uru nie wlicza si´ do czasu pracy, je˝eli podczas dy˝u- ru pracownik nie wykonywa∏ pra- cy. Czas pe∏nienia dy˝uru nie mo˝e naruszaç prawa pracowni- ka do odpoczynku, o którym mo- wa w art. 132 i 133.

§ 3. Za czas dy˝uru, z wyjàtkiem dy-

˝uru pe∏nionego w domu, pra- cownikowi przys∏uguje czas wol-

ny od pracy w wymiarze odpo- wiadajàcym d∏ugoÊci dy˝uru, a w razie braku mo˝liwoÊci udzielenia czasu wolnego — wy- nagrodzenie wynikajàce z jego osobistego zaszeregowania, okreÊlonego stawkà godzinowà lub miesi´cznà, a je˝eli taki sk∏adnik wynagrodzenia nie zo- sta∏ wyodr´bniony przy okreÊla- niu warunków wynagradzania — 60 % wynagrodzenia.

§ 4. Przepisu § 2 zdanie drugie oraz

§ 3 nie stosuje si´ do pracowni- ków zarzàdzajàcych w imieniu pracodawcy zak∏adem pracy.

Art. 151⁶. § 1. W razie ustania stosunku pracy przed up∏ywem okresu rozlicze- niowego pracownikowi przys∏u- guje, oprócz normalnego wyna- grodzenia, prawo do dodatku, o którym mowa w art. 151¹ § 1, je˝eli w okresie od poczàtku okre- su rozliczeniowego do dnia usta- nia stosunku pracy pracowa∏

w wymiarze godzin przekraczajà- cym normy czasu pracy, o któ- rych mowa w art. 129.

§ 2. Przepis § 1 stosuje si´ odpowied- nio w razie nawiàzania stosunku pracy w trakcie okresu rozlicze- niowego.

Rozdzia∏ VI Praca w porze nocnej

Art. 151⁷. § 1. Pora nocna obejmuje 8 godzin mi´dzy godzinami 21.00 a 7.00.

§ 2. Pracownik, którego rozk∏ad czasu pracy obejmuje w ka˝dej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okre- sie rozliczeniowym przypada na por´ nocnà, jest pracujàcym w nocy.

§ 3. Czas pracy pracujàcego w nocy nie mo˝e przekraczaç 8 godzin na dob´, je˝eli wykonuje prace szczególnie niebezpieczne albo zwiàzane z du˝ym wysi∏kiem fi- zycznym lub umys∏owym.

§ 4. Wykaz prac, o których mowa w § 3, okreÊla pracodawca w po- rozumieniu z zak∏adowà organi- zacjà zwiàzkowà, a je˝eli u praco- dawcy nie dzia∏a zak∏adowa or- ganizacja zwiàzkowa — z przed- stawicielami pracowników wy- branymi w trybie przyj´tym u da-

nego pracodawcy, oraz po zasi´- gni´ciu opinii lekarza sprawujà- cego profilaktycznà opiek´ zdro- wotnà nad pracownikami, uwzgl´dniajàc koniecznoÊç za- pewnienia bezpieczeƒstwa pracy i ochrony zdrowia pracowników.

§ 5. Przepis § 3 nie dotyczy:

1) pracowników zarzàdzajàcych w imieniu pracodawcy zak∏a- dem pracy,

2) przypadków koniecznoÊci pro- wadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony ˝ycia lub zdro- wia ludzkiego, ochrony mie- nia lub Êrodowiska albo usu- ni´cia awarii.

§ 6. Na pisemny wniosek pracowni- ka, o którym mowa w § 2, praco- dawca informuje w∏aÊciwego in- spektora pracy o zatrudnianiu pracowników pracujàcych w no- cy.

Art. 151⁸. § 1. Pracownikowi wykonujàcemu prac´ w porze nocnej przys∏uguje dodatek do wynagrodzenia za ka˝dà godzin´ pracy w porze noc- nej w wysokoÊci 20 % stawki go- dzinowej wynikajàcej z minimal- nego wynagrodzenia za prac´, ustalanego na podstawie odr´b- nych przepisów.

§ 2. W stosunku do pracowników wy- konujàcych prac´ w porze nocnej stale poza zak∏adem pracy doda- tek, o którym mowa w § 1, mo˝e byç zastàpiony rycza∏tem, które- go wysokoÊç odpowiada przewi- dywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej.

Rozdzia∏ VII Praca w niedziele i Êwi´ta

Art. 151⁹. § 1. Dniami wolnymi od pracy sà nie- dziele i Êwi´ta okreÊlone w przepi- sach o dniach wolnych od pracy.

§ 2. Za prac´ w niedziel´ i Êwi´to uwa˝a si´ prac´ wykonywanà mi´dzy godzinà 6.00 w tym dniu a godzinà 6.00 w nast´pnym dniu, chyba ˝e u danego praco- dawcy zosta∏a ustalona inna go- dzina.

Art. 151¹⁰. Praca w niedziele i Êwi´ta jest do- zwolona:

1) w razie koniecznoÊci prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony

˝ycia lub zdrowia ludzkiego,

ochrony mienia lub Êrodowiska albo usuni´cia awarii,

2) w ruchu ciàg∏ym, 3) przy pracy zmianowej, 4) przy niezb´dnych remontach, 5) w transporcie i w komunikacji, 6) w zak∏adowych stra˝ach po˝ar-

nych i w zak∏adowych s∏u˝bach ratowniczych,

7) przy pilnowaniu mienia lub ochro- nie osób,

8) w rolnictwie i hodowli,

9) przy wykonywaniu prac koniecz- nych ze wzgl´du na ich u˝ytecz- noÊç spo∏ecznà i codzienne potrze- by ludnoÊci, w szczególnoÊci w:

a) placówkach handlowych, b) zak∏adach Êwiadczàcych us∏u-

gi dla ludnoÊci, c) gastronomii,

d) zak∏adach hotelarskich,

e) jednostkach gospodarki komu- nalnej,

f) zak∏adach opieki zdrowotnej i innych placówkach s∏u˝by zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wy- maga ca∏odobowych lub ca∏o- dziennych Êwiadczeƒ zdrowot- nych,

g) jednostkach organizacyjnych pomocy spo∏ecznej oraz pla- cówkach opiekuƒczo-wycho- wawczych, zapewniajàcych ca-

∏odobowà opiek´,

h) zak∏adach prowadzàcych dzia-

∏alnoÊç w zakresie kultury, oÊwiaty, turystyki i wypoczyn- ku,

10) w stosunku do pracowników za- trudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest Êwiad- czona wy∏àcznie w piàtki, soboty, niedziele i Êwi´ta.

Art. 151¹¹. § 1. Pracownikowi wykonujàcemu prac´ w niedziele i Êwi´ta, w przypadkach, o których mowa w art. 151¹⁰pkt 1—9, pracodaw- ca jest obowiàzany zapewniç in- ny dzieƒ wolny od pracy:

1) w zamian za prac´ w niedzie- l´ — w okresie 6 dni kalenda- rzowych poprzedzajàcych lub nast´pujàcych po takiej nie- dzieli,

2) w zamian za prac´ w Êwi´to

— w ciàgu okresu rozliczenio- wego.

§ 2. Je˝eli nie jest mo˝liwe wykorzy- stanie w terminie wskazanym w § 1 pkt 1 dnia wolnego od pracy w zamian za prac´ w nie- dziel´, pracownikowi przys∏ugu- je dzieƒ wolny od pracy do koƒ- ca okresu rozliczeniowego, a w razie braku mo˝liwoÊci udzielenia dnia wolnego od pra- cy w tym terminie — dodatek do wynagrodzenia w wysokoÊci okreÊlonej w art. 151¹ § 1 pkt 1, za ka˝dà godzin´ pracy w nie- dziel´.

§ 3. Je˝eli nie jest mo˝liwe wykorzy- stanie w terminie wskazanym w § 1 pkt 2 dnia wolnego od pra- cy w zamian za prac´ w Êwi´to, pracownikowi przys∏uguje do- datek do wynagrodzenia w wy- sokoÊci okreÊlonej w art. 151¹

§ 1 pkt 1, za ka˝dà godzin´ pra- cy w Êwi´to.

§ 4. Do pracy w Êwi´to przypadajàce w niedziel´ stosuje si´ przepisy dotyczàce pracy w niedziel´.

Art. 151¹². Pracownik pracujàcy w niedziele po- winien korzystaç co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pra- cy. Nie dotyczy to pracownika za- trudnionego w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 144.”;

37) art. 153 otrzymuje brzmienie:

„Art. 153. § 1. Pracownik podejmujàcy prac´ po raz pierwszy, w roku kalendarzo- wym, w którym podjà∏ prac´, uzy- skuje prawo do urlopu z up∏ywem ka˝dego miesiàca pracy, w wymia- rze 1/12 wymiaru urlopu przys∏ugu- jàcego mu po przepracowaniu ro- ku.

§ 2. Prawo do kolejnych urlopów pra- cownik nabywa w ka˝dym nast´p- nym roku kalendarzowym.”;

38) art. 154 otrzymuje brzmienie:

„Art. 154. § 1. Wymiar urlopu wynosi:

1) 20 dni — je˝eli pracownik jest za- trudniony krócej ni˝ 10 lat, 2) 26 dni — je˝eli pracownik jest za-

trudniony co najmniej 10 lat.

§ 2. Wymiar urlopu dla pracownika za- trudnionego w niepe∏nym wymia- rze czasu pracy ustala si´ propor- cjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, bioràc za podsta- w´ wymiar urlopu okreÊlony w § 1;

niepe∏ny dzieƒ urlopu zaokràgla si´

w gór´ do pe∏nego dnia.

§ 3. Wymiar urlopu w danym roku ka- lendarzowym, ustalony na podsta- wie § 1 i 2, nie mo˝e przekroczyç wymiaru okreÊlonego w § 1.”;

39) w art. 154¹ dotychczasowà treÊç oznacza si´ jako

§ 1 i dodaje si´ § 2 w brzmieniu:

„§ 2. W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub wi´cej stosunkach pracy wli- czeniu podlega tak˝e okres poprzedniego niezakoƒczonego zatrudnienia w cz´Êci przy- padajàcej przed nawiàzaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.”;

40) po art. 154¹dodaje si´ art. 154²w brzmieniu:

„Art. 154². § 1. Urlopu udziela si´ w dni, które sà dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiàzujàcym go roz- k∏adem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadajàcym dobowemu wymiarowi czasu pra- cy pracownika w danym dniu, z za- strze˝eniem § 4.

§ 2. Przy udzielaniu urlopu zgodnie z § 1, jeden dzieƒ urlopu odpowia- da 8 godzinom pracy.

§ 3. Przepis § 1 i 2 stosuje si´ odpo- wiednio do pracownika, dla które- go dobowa norma czasu pracy, wynikajàca z odr´bnych przepi- sów, jest ni˝sza ni˝ 8 godzin.

§ 4. Udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzino- wym odpowiadajàcym cz´Êci do- bowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie w przypad- ku, gdy cz´Êç urlopu pozosta∏a do wykorzystania jest ni˝sza ni˝ pe∏ny dobowy wymiar czasu pracy pra- cownika w dniu, na który ma byç udzielony urlop.”;

41) uchyla si´ art. 159;

42) w art. 171:

a) § 1 otrzymuje brzmienie:

„§ 1. W przypadku niewykorzystania przys∏ugu- jàcego urlopu w ca∏oÊci lub w cz´Êci z po- wodu rozwiàzania lub wygaÊni´cia sto- sunku pracy pracownikowi przys∏uguje ekwiwalent pieni´˝ny.”,

b) uchyla si´ § 2;

43) w art. 172 zdanie pierwsze otrzymuje brzmienie:

„Za czas urlopu pracownikowi przys∏uguje wyna- grodzenie, jakie by otrzyma∏, gdyby w tym czasie pracowa∏.”;

44) po art. 172 dodaje si´ art. 172¹w brzmieniu:

„Art. 172¹. § 1. Je˝eli pracodawca na podstawie odr´bnych przepisów jest obowià-

zany objàç pracownika ubezpiecze- niem gwarantujàcym mu otrzyma- nie Êwiadczenia pieni´˝nego za czas urlopu, pracownikowi nie przys∏u- guje wynagrodzenie przewidziane w art. 172 lub ekwiwalent pieni´˝ny, o którym mowa w art. 171.

§ 2. Je˝eli Êwiadczenie pieni´˝ne za czas urlopu, o którym mowa w § 1, jest ni˝sze od wynagrodzenia prze- widzianego w art. 172 lub od ekwi- walentu pieni´˝nego, o którym mowa w art. 171, pracodawca jest obowiàzany wyp∏aciç pracowniko- wi kwot´ stanowiàcà ró˝nic´ mi´- dzy tymi nale˝noÊciami.”;

45) art. 178 otrzymuje brzmienie:

„Art. 178. § 1. Pracownicy w cià˝y nie wolno za- trudniaç w godzinach nadliczbo- wych ani w porze nocnej. Pracowni- cy w cià˝y nie wolno bez jej zgody delegowaç poza sta∏e miejsce pracy ani zatrudniaç w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139.

§ 2. Pracownika opiekujàcego si´

dzieckiem do ukoƒczenia przez nie 4 roku ˝ycia nie wolno bez jego zgody zatrudniaç w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139, jak równie˝ dele- gowaç poza sta∏e miejsce pracy.”;

46) po art. 178 dodaje si´ art. 178¹w brzmieniu:

„Art. 178¹. Pracodawca zatrudniajàcy pracownic´

w porze nocnej jest obowiàzany na okres jej cià˝y zmieniç rozk∏ad czasu pracy w sposób umo˝liwiajàcy wyko- nywanie pracy poza porà nocnà, a je˝e- li jest to niemo˝liwe lub niecelowe, przenieÊç pracownic´ do innej pracy, której wykonywanie nie wymaga pracy w porze nocnej; w razie braku takich mo˝liwoÊci pracodawca jest obowiàza- ny zwolniç pracownic´ na czas nie- zb´dny z obowiàzku Êwiadczenia pra- cy. Przepisy art. 179 § 4—6 stosuje si´

odpowiednio.”;

47) w art. 179 § 3 otrzymuje brzmienie:

„§ 3. Przepis § 2 stosuje si´ odpowiednio do pra- codawcy w przypadku, gdy przeciwwskaza- nia zdrowotne do wykonywania dotychcza- sowej pracy przez pracownic´ w cià˝y lub karmiàcà dziecko piersià wynikajà z orzecze- nia lekarskiego.”;

48) w art. 180 § 2 otrzymuje brzmienie:

„§ 2. Pracownicy, która wychowuje dziecko przy- sposobione lub która przyj´∏a dziecko na wy- chowanie jako rodzina zast´pcza, z wyjàt-

kiem rodziny zast´pczej pe∏niàcej zadania pogotowia rodzinnego, przys∏uguje urlop macierzyƒski w wymiarze 18 tygodni rów- nie˝ przy pierwszym porodzie.”;

49) art. 183 otrzymuje brzmienie:

„Art. 183. § 1. Pracownik, który przyjà∏ dziecko na wychowanie i wystàpi∏ do sàdu opie- kuƒczego z wnioskiem o wszcz´cie post´powania w sprawie przysposo- bienia dziecka lub który przyjà∏ dziec- ko na wychowanie jako rodzina za- st´pcza, z wyjàtkiem rodziny zast´p- czej pe∏niàcej zadania pogotowia ro- dzinnego, ma prawo do 16 tygodni urlopu na warunkach urlopu macie- rzyƒskiego, nie d∏u˝ej jednak ni˝ do ukoƒczenia przez dziecko 12 miesi´- cy ˝ycia. Przepisy art. 180 § 5—7 sto- suje si´ odpowiednio.

§ 2. Je˝eli pracownik, o którym mowa w § 1, przyjà∏ dziecko w wieku do 1 roku, ma prawo do 8 tygodni urlopu na warunkach urlopu macie- rzyƒskiego.”;

50) art. 186 otrzymuje brzmienie:

„Art. 186. § 1. Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesi´cy ma prawo do urlopu wy- chowawczego w wymiarze do 3 lat w celu sprawowania osobistej opie- ki nad dzieckiem, nie d∏u˝ej jednak ni˝ do ukoƒczenia przez nie 4 roku

˝ycia. Do szeÊciomiesi´cznego okresu zatrudnienia wlicza si´ po- przednie okresy zatrudnienia.

§ 2. Pracownik majàcy okres zatrudnie- nia okreÊlony w § 1, bez wzgl´du na to, czy korzysta∏ z urlopu wycho- wawczego przewidzianego w tym przepisie, mo˝e skorzystaç z urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat, nie d∏u˝ej jednak ni˝ do ukoƒ- czenia przez dziecko 18 roku ˝ycia, je˝eli z powodu stanu zdrowia po- twierdzonego orzeczeniem o nie- pe∏nosprawnoÊci lub stopniu nie- pe∏nosprawnoÊci dziecko wymaga osobistej opieki pracownika.

§ 3. Rodzice lub opiekunowie dziecka spe∏niajàcy warunki do korzystania z urlopu wychowawczego mogà jednoczeÊnie korzystaç z takiego urlopu przez okres nieprzekraczajà- cy 3 miesi´cy.

§ 4. Urlopu wychowawczego udziela si´

na wniosek pracownika.

§ 5. Urlop wychowawczy mo˝e byç wy- korzystany najwy˝ej w 4 cz´- Êciach.”;

51) po art. 186 dodaje si´ art. 186¹—186⁷w brzmieniu:

„Art. 186¹. § 1. Pracodawca nie mo˝e wypowie- dzieç ani rozwiàzaç umowy o pra- c´ w okresie od dnia z∏o˝enia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakoƒczenia tego urlopu. Rozwià- zanie przez pracodawc´ umowy w tym czasie jest dopuszczalne tyl- ko w razie og∏oszenia upad∏oÊci lub likwidacji pracodawcy, a tak˝e gdy zachodzà przyczyny uzasad- niajàce rozwiàzanie umowy o pra- c´ bez wypowiedzenia z winy pra- cownika.

§ 2. W przypadku z∏o˝enia przez pra- cownika wniosku o udzielenie urlo- pu wychowawczego po dokonaniu czynnoÊci zmierzajàcej do rozwià- zania umowy o prac´, umowa roz- wiàzuje si´ w terminie wynikajà- cym z tej czynnoÊci.

Art. 186². § 1. W czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjàç prac´

zarobkowà u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo innà dzia∏alnoÊç, a tak˝e nauk´ lub szkolenie, je˝eli nie wy∏àcza to mo˝liwoÊci sprawowania osobi- stej opieki nad dzieckiem.

§ 2. W razie ustalenia, ˝e pracownik trwale zaprzesta∏ sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa pracownika do stawienia si´ do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie póê- niej jednak ni˝ w ciàgu 30 dni od dnia powzi´cia takiej wiadomoÊci i nie wczeÊniej ni˝ po up∏ywie 3 dni od dnia wezwania.

§ 3. Przepis § 2 stosuje si´ tak˝e w razie stwierdzenia przez pracodawc´, ˝e z urlopu wychowawczego korzy- stajà w tym samym czasie oboje rodzice lub opiekunowie dziecka;

nie dotyczy to przypadku okreÊlo- nego w art. 186 § 3.

Art. 186³. Pracownik mo˝e zrezygnowaç z urlopu wychowawczego:

1) w ka˝dym czasie — za zgodà praco- dawcy,

2) po uprzednim zawiadomieniu praco- dawcy — najpóêniej na 30 dni przed ter- minem zamierzonego podj´cia pracy.

Art. 186⁴. Pracodawca dopuszcza pracownika po zakoƒczeniu urlopu wychowawczego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a je˝eli nie jest to mo˝liwe, na stanowi- sku równorz´dnym z zajmowanym przed

rozpocz´ciem urlopu lub na innym sta- nowisku odpowiadajàcym jego kwalifi- kacjom zawodowym, za wynagrodze- niem nie ni˝szym od wynagrodzenia za prac´ przys∏ugujàcego pracownikowi w dniu podj´cia pracy na stanowisku zaj- mowanym przed tym urlopem.

Art. 186⁵. Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakoƒczenia, wlicza si´ do okresu zatrudnienia, od którego zale˝à upraw- nienia pracownicze.

Art. 186⁶. Minister w∏aÊciwy do spraw pracy okre- Êli, w drodze rozporzàdzenia, szczegó∏o- we warunki udzielania urlopu wycho- wawczego, w tym form´ i termin z∏o˝e- nia wniosku w sprawie udzielenia urlo- pu, bioràc pod uwag´ wymagania doty- czàce zapewnienia normalnego toku pracy w zak∏adzie pracy, oraz dodatkowe wymagania dotyczàce wniosku o udzie- lenie urlopu wychowawczego, w przy- padkach okreÊlonych w art. 186 § 2 i 3.

Art. 186⁷. Pracownik uprawniony do urlopu wycho- wawczego mo˝e z∏o˝yç pracodawcy wniosek o obni˝enie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie ni˝szego ni˝ po∏o- wa pe∏nego wymiaru czasu pracy w okre- sie, w którym móg∏by korzystaç z takiego urlopu. Pracodawca jest obowiàzany uwzgl´dniç wniosek pracownika.”;

52) art. 188 otrzymuje brzmienie:

„Art. 188. Pracownikowi wychowujàcemu przy- najmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przys∏uguje w ciàgu roku kalen- darzowego zwolnienie od pracy na 2 dni, z zachowaniem prawa do wyna- grodzenia.”;

53) art. 189¹otrzymuje brzmienie:

„Art. 189¹. Je˝eli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka sà zatrudnieni, z uprawnieƒ okreÊlonych w art. 148 pkt 3, art. 178

§ 2, art. 186 § 1 i 2, art. 186¹—186⁵, art. 186⁷ i art. 188 mo˝e korzystaç jed- no z nich.”;

54) w dziale dziesiàtym tytu∏ rozdzia∏u V otrzymuje brzmienie:

„Czynniki oraz procesy pracy stwarzajàce szcze- gólne zagro˝enie dla zdrowia lub ˝ycia”;

55) art. 222 otrzymuje brzmienie:

„Art. 222. § 1. W razie zatrudniania pracownika w warunkach nara˝enia na dzia∏a- nie substancji, preparatów, czynni- ków lub procesów technologicz- nych o dzia∏aniu rakotwórczym lub mutagennym, pracodawca zast´pu- je te substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne mniej

szkodliwymi dla zdrowia lub stosu- je inne dost´pne Êrodki ogranicza- jàce stopieƒ tego nara˝enia, przy odpowiednim wykorzystaniu osià- gni´ç nauki i techniki.

§ 2. Pracodawca rejestruje wszystkie ro- dzaje prac w kontakcie z substancja- mi, preparatami, czynnikami lub procesami technologicznymi o dzia-

∏aniu rakotwórczym lub mutagen- nym, okreÊlonymi w wykazie, o któ- rym mowa w § 3, a tak˝e prowadzi rejestr pracowników zatrudnionych przy tych pracach.

§ 3. Minister w∏aÊciwy do spraw zdro- wia, w porozumieniu z ministrem w∏aÊciwym do spraw pracy, uwzgl´dniajàc zró˝nicowane w∏a- ÊciwoÊci substancji, preparatów, czynników lub procesów technolo- gicznych o dzia∏aniu rakotwórczym lub mutagennym, ich zastosowanie oraz koniecznoÊç podj´cia niezb´d- nych Êrodków zabezpieczajàcych przed zagro˝eniami wynikajàcymi z ich stosowania, okreÊli, w drodze rozporzàdzenia:

1) wykaz substancji, preparatów, czynników lub procesów techno- logicznych o dzia∏aniu rakotwór- czym lub mutagennym i sposób ich rejestrowania,

2) sposób prowadzenia rejestru prac, których wykonywanie po- woduje koniecznoÊç pozostawa- nia w kontakcie z substancjami, preparatami, czynnikami lub pro- cesami technologicznymi o dzia-

∏aniu rakotwórczym lub muta- gennym,

3) sposób prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach,

4) wzory dokumentów dotyczàcych nara˝enia pracowników na sub- stancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne o dzia∏a- niu rakotwórczym lub mutagen- nym oraz sposób przechowywa- nia i przekazywania tych doku- mentów do podmiotów w∏aÊci- wych do rozpoznawania lub stwierdzania chorób zawodo- wych,

5) szczegó∏owe warunki ochrony pracowników przed zagro˝enia- mi spowodowanymi przez sub- stancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne o dzia∏a- niu rakotwórczym lub mutagen- nym,