Michał Siwiec-Cielebon
Godzina próby wybiła : Pszczyna i
Jordanów. 12 pułk piechoty ziemi
wadowickiej w bitwie granicznej
Wadoviana : przegląd historyczno-kulturalny 7, 17-28
M ic h a ł S iw ie c-C ielebo n
G odzina próby w ybiła
P szczy n a i J o rd an ó w .
12 pu łk p iech o ty ziem i w a d o w ic k ie j w b itw ie gran iczn ej
R o z p o c z ę c ie d z ia ła ń w o je n n y c h 1 w r z e ś n ia 1 9 3 9 r. z a s ta ło w ię k s z o ś ć o d d z ia łó w 12 p p w W a d o w ic a c h i K ę ta c h . T y lk o n ie lic z n e p o d o d d z ia ły p u łk u o ra z p rz e z e ń m o b iliz o w a n e tk w iły n a p o z y c ja c h o b r o n n y c h . E fe k te m w c z e ś n ie js z e g o ro z c z ło n k o w a n ia p u łk u i p rz y d z ie le n ia p o s z c z e g ó ln y c h c z ę ś c i d o ró ż n y c h s tr u k tu r A rm ii „K ra k ó w ” , b y ło je g o w y k o rz y s ta n ie na ro z b ie ż n y c h k ie ru n k a c h o p e ra c y jn y c h . P ie rw s z e p o d o d d z ia ły 1 2 p p, k tó re s ta rły s ię z n ie p rz y ja c ie le m , to 6 k o m p a n ia s trz e le c k a p o d d o w ó d z tw e m p o r u c z n ik a W ła d y s ła w a W o ja s a i 2 k o m p . c ię ż k ic h k a ra b in ó w m a s z y n o w y c h d o w o d z o n a p rz e z p or. F ra n c is z k a M ic h a ła C z u ła . W ra m a c h k o m b i n o w a n e g o IV b a ta lio n u 1 6 p p „W ła d y s ła w " m a jo ra S te fa n a R a c h w a ła z a ję ły o n e p o z y c je n a p ie rw s z e j lin ii o b r o n y n a z a c h ó d o d P s z c z y n y . W k ilk a g o d z in p ó ź n ie j, n a d ra n e m 2 w rz e ś n ia n a p o d ta trz a ń s k im k ie ru n k u , w re jo n ie S p y tk o w ic i J o rd a n o w a d o w a lk i w e s z ło z g ru p o w a n ie 1 2 p p d o w o d z o n e p rz e z d o w ó d c ę 12 p p , p o d p u ł k o w n ik a d y p lo m o w a n e g o M a ria n a S tra ż y c a .
Pszczyna. Na najważniejszym kierunku
W lip c u 1 9 3 9 r. S z ta b G łó w n y w y d a ł z g o d ę n a b u d o w ę u m o c n ie ń p o lo w y c h w re jo n ie P s z c z y n y . R ó w n o c z e ś n ie s k ie ro w a n o ta m o d d z ia ł w y d z ie lo n y „Ig n a c y " d o w o d z o n y p rz e z d o w ó d c ę p ie c h o ty d y w iz y jn e j 6 d y w iz ji p ie c h o ty , p u łk o w n ik a Ig n a c e g o M is ią g a . S k ła d a ł s ię z d w ó c h b a ta lio n ó w , k o m b in o w a n e g o IV b a o n u 1 6 p p , k tó ry tw o rz y ły s z ó s te k o m p a n ie s trz e le c k ie 1 2 i 1 6 p p, 2 k o m p a n ia c ię ż k ic h k a ra b in ó w m a s z y n o w y c h i p lu to n d z ia łe k z k o m p a n ii p rz e c iw p a n c e r n e j 12 p p o ra z III b a o n u 2 0 p p d o w o d z o n e g o p rz e z m jra T y tu s a B rz ó s k ę . W s p a rc ie a rty le ry js k ie m ia ł z a p e w n ić p lu to n a rty le r ii p ie c h o ty 1 2 p p por. S ta n is ła w a K u b ic k ie g o a p ó ź n ie j ta k ż e I d y w iz jo n 6 p u łk u a rty le rii le k k ie j. O d d z ia ł „Ig n a c y " m ia ł o s ła n ia ć g łó w n ą p o z y c ję p s z c z y ń s k ą n a p o z y c ji p rz e s ła n ia n ia w p a s ie B ra n ic a - B rz e ź c e - W is ła W ie lk a d o c z a s u d o ta r c ia n a p o z y c ję g łó w n y c h s ił 6 d p . N a g łó w n e j p o z y c ji p s z c z y ń s k ie j b y ł je s z c z e p lu to n p io n ie r ó w 1 2 p p (p u łk o w y c h s a p e ró w ) o ra z 5 6 p lu to n a rty le rii p o z y c y jn e j m o b iliz o w a n y p rz e z 1 2 p p . N a k ie ru n k u p s z c z y ń s k im s p o d z ie w a n o s ię n a ta rc ia n ie m ie c k ie j 5 d y w iz ji p a n c e rn e j. 6 d p m o b iliz o w a n a b y ła d o p ie ro w o s ta tn ic h d n ia c h s ie rp n ia w g ru p ie „ż ó
ł-Por. W ła d ysła w Wojas d o w ó d c a 6 k o m p a n ii strz e le c k ie j 12 pp. R anny 0 4 .0 9 .1 9 3 9 p o d R a jskie m .
te j” , ja k o je d n o s tk a o d w o d u o s ło n y g ra n ic y . P rz e w id z ia n a b y ła ja k o o d w ó d d o w ó d c y a rm ii „K ra k ó w ” , g e n . b ry g . A n to n ie g o S z y llin g a a le o je j u ż y c iu m ia ł z a d e c y d o w a ć N a c z e ln y W ó d z . 2 9 s ie rp n ia d o w ó d c a d y w iz ji, g e n . b ry g . B e rn a rd M o n d o tr z y m a ł ro z k a z s k o n c e n tr o w a n ia 6 d p w re jo n ie W a d o w ic i Z a to ra . D w a d n i w c z e ś n ie j, 2 7 s ie rp n ia s k ie ro w a n o tra n s p o rte m k o le jo w y m z K ra k o w a d o K ę t III b a ta lio n 12 pp, d o w o d z o n y p rz e z p p łk a R o m a n a W a rta . M ia ł o n s ta n o w ić o d w ó d d o w ó d c y G ru p y O p e ra c y jn e j „B ie ls k o ” g e n . b ry g a d y M ie c z y s ła w a B o ru ty - S p ie c h o w ic z a . 31 s ie rp n ia p rz e s u n ię to p lu to n a rty le rii p ie c h o ty 1 2 p p z o d c in k a IV b a o n u 16 p p (B ra n ic a ) n a o d c in e k Ili b a o n u 2 0 p p (B rz e ź c e ).
A więc wojna
J e s z c z e o g o d z in ie 6 .0 0 w d n iu 1 w r z e ś n ia d o w ó d c a A r m ii „ K r a k ó w ” w r o z m o w ie t e l e f o n ic z n e j z d o w ó d c ą 6 d p p o d trz y m y w a ł in fo rm a c ję , ż e d y w iz ja ja k o o d w ó d N a c z e ln e g o D o w ó d z tw a m o ż e b y ć u ż y ta n ie ty lk o w re jo n ie P s z c z y n y , a le ta k ż e n a p o łu d n iu , n a k ie ru n k u p o d ta trz a ń s k im . T y m c z a s e m g łó w n e s iły 6 d p ro z lo k o w a n e b y ły n a s tę p u ją c o : d o w ó d z tw o d y w iz ji i 6 d y w iz jo n a rty le rii c ię ż k ie j w Z a to rz e , I b a ta lio n 2 0 p p w P io tro w ic a c h , II d y o n 6 p a l w P rz e c is z o w ie a 1 6 pp w G ie ra łto w ic a c h . W m a rs z u w s tro n ę p o z y c ji g łó w n e j p o d P s z c z y n ą b y ły w re jo n ie B rz e s z c z d o w ó d z tw o o ra z II b a o n 2 0 p p. S z ta b d y w iz ji w re jo n ie Z a to ra o s ła n ia ła z m o b iliz o w a n a p rz e z 12 p p 51 k o m p a n ia c k m p r z e c iw lo tn ic z y c h p o d d o w ó d z tw e m por. S ta n is ła w a M ig i, k tó ra o k o ło g o d z . 1 7 .0 0 1 w r z e ś n ia w y r u s z y ła w ś la d z a k o lu m n ą II b a o n u 2 0 p p w s tro n ę p o z y c ji p s z c z y ń s k ie j. Z g o d n ie z p rz e w id y w a n ia m i p o ls k ic h s z ta b o w c ó w 1 w rz e ś n ia o ś w ic ie n a s ty k G ru p O p e ra c y jn y c h „Ś lą s k " i „B ie ls k o ” w y s z ło u d e rz e n ie n ie m ie c k ie j 5 d p a n c . O k o ło g o d z . 1 1 .0 0 N ie m c y p o z a c ię ty c h w a lk a c h o p a n o w a li R y b n ik b ro n io n y p rz e z o d d z ia ł w y d z ie lo n y „R y b n ik " m jra W ła d y s ła w a M a ż e w s k ie g o i s k ie ro w a li s ię w s tro n ę Ż o r, a n a s tę p n ie d a le j na w s c h ó d . N ie m c y m ie li n a d z ie ję n a s z y b k ie p r z e ła m a n ie p o z y c ji p r z e s ła n ia ją c e j i z a ję c ie P s z c z y n y .Pierwsi w boju
1 w r z e ś n ia o g o d z in ie 5 ra n o z a a la r m o w a n e k o m p a n ie b a o n u „ W ła d y s ła w ” s k ie ro w a n e z o s ta ły w re jo n m ie js c o w o ś c i B ra n ic a , o k o ło 8 k ilo m e tró w n a z a c h ó d o d P s z c z y n y . 6 k o m p a n ia z a ję ła s ta n o w is k a n a s k ra ju la s u p o o b u s tro n a c h s z o s y P s z c z y n a -Ż o ry , I p lu to n p o p ra w e j s tro n ie s z o s y a II p lu to n p o le w e j je j s tro n ie . III p lu to n p o z o s ta ł w o d w o d z ie . W p o b liż u s z o s y , z a lin ią p ie c h o ty u s ta w io n o d z ia łk a p rz e c iw p a n c e r n e z I p lu to n u k o m p a n ii p rz e c iw p a n c e r n e j 12 p p , p o d d o w ó d z tw e m p o d p o ru c z n ik a L o ttin g e ra . M ia ły o n e b lo k o w a ć o g n ie m s z o s ę K o b ió r - B ra n ic a - P s z c z y n a . N a le w o o d k o m p a n ii 12 p p z a ję ła p o z y c je k o m p . 1 6 p p, p o d d o w ó d z
Gen. b ryg . M ieczysław B o ru ta -S p ie c b o w ic z d o w ó d c a g ru p y o p e ra c y jn e j
tw e m k a p ita n a R a c z k o w s k ie g o . K o m p a n ia c k m m ia ła w s p ie ra ć o b y d w ie k o m p a n ie s trz e le c k ie . W y d a n o o s trą a m u n ic ję i g ra n a ty .
C z o łó w k a w o js k n ie m ie c k ic h p o ja w iła s ię n a p r z e d p o lu o b r o n n y m B ra n ic y w p o łu d n ie . P ie rw s z e n ie m ie c k ie n a ta rc ie ro z p o c z ę ło s ię o k o ło g o d z in y 13. P o p o d e jś c iu d o p o ls k ic h p o z y c ji N ie m c y z o s ta li p o w ita n i g ra d e m p o c is k ó w i s tra c ili im p e t. P o c h w ili n ie m ie c k ie c z o łg i, o d p a rte n a o d c in k u 6 k o m p a n ii 1 2 p p s k ie ro w a ły s ię n a K ryry, n a to m ia s t n a p o z y c je p o ls k ie s k ie ro w a n o n a w a łę a rty le ry js k ą . O k o ło g o d z . 1 7 .0 0 N ie m c y p o n o w ili n a ta rc ie n a o d c in k u B ra n ic a . G łó w n e u d e rz e n ie p o d w ie z io n e j t r a n s p o r te r a m i o p a n c e r z o n y m i p ie c h o ty n ie p r z y ja c ie la w y s z ło n a s ty k k o m p a n ii p or. W o ja s a i k p t. R a c z k o w s k ie g o . N a p o ru n ie p rz y ja c ie la n ie w y trz y m a ł II p lu to n w a d o w ic k ie j k o m p a n ii i z a c z ą ł s ię w y c o fy w a ć . K ry z y s o w i z a p o b ie g ła in te rw e n c ja d o w ó d c y k o m p a n ii. W ie c z o re m n a p ó r N ie m c ó w o s ła b ł. O k o ło g o d z in y 2 1 .0 0 b a o n „W ła d y s ła w ” o tr z y m a ł ro z k a z w y c o fa n ia s ię na g łó w n ą p o z y c ję o b ro n y . 6 k o m p . 1 2 p p u b e z p ie c z a ła o d w r ó t b a ta lio n u . W ty m s a m y m d n iu n a p o z y c ji p o d B rz e ź c a m i p lu to n a rt. p ie c h o ty 12 p p s to c z y ł s w o ją p ie r w s z ą w a lk ę z n ie m ie c k im i c z o łg a m i. J e d e n z p o d ja z d ó w n ie m ie c k ic h p rz e je c h a ł p rz e z w ie ś i u tk n ą ł d o p ie ro p o d o g n ie m d z ia ło n u k a p ra la S te fa n a P er- n a la z 1 2 p p. N ie m c y z a w ró c ili p o z o s ta w ia ją c z a w s ią c z te ry w ra k i c z o łg ó w . W n o c y w r a z z c a ły m III b a o n e m 2 0 p p p lu to n a rt. 1 2 p p p r z e s z e d ł n a p o z y c ję g łó w n ą w re jo n ie w s i L ą k a -G o c z a łk o w ic e .
Na pozycji głównej
2 w r z e ś n ia o k o ło g o d z . 5 .0 0 ra n o o d d z ia ły IV b a o n u 1 6 p p z a ję ły p o z y c ję w re jo n ie C z a rk o w a , n a p ó łn o c o d P s z c z y n y . D w a p lu to n y w a d o w ic k ie j k o m p a n ii z a ję ły p o z y c je w p ie rw s z e j lin ii, a trz e c i s ta n ą ł w o d w o d z ie w re jo n ie m ie js c o w o ś c i P ia s e k . N a p o łu d n ie o d IV b a o n u p o z y c je z a ją ł II b a o n 2 0 p p d o w o d z o n y p rz e z kp t. W a c ła w a N o w a c k ie g o , a je s z c z e d a le j n a p o łu d n ie III b a o n 2 0 p p.
P ie rw s z e n a ta rc ie n ie m ie c k ic h c z o łg ó w i p ie c h o ty , w y p ro w a d z o n e n a C z a rk ó w o k o ło g o d z . 1 2 .0 0 z o s ta ło p rz e z 6 k o m p . o d p a rte . O g o d z . 1 4 .0 0 N ie m c y ro z p o c z ę li n a w a łę a rty le ry js k ą , a o k. g o d z . 1 6 .0 0 u ż y li ta k ż e lo tn ic tw a . W s p a rta c z o łg a m i n ie m ie c k a p ie c h o ta k ilk a k ro tn ie u s iło w a ła n a c ie ra ć , a le b e z s k u te c z n ie . N a jw ię k s z e z m a s o w a n ie o g n ia n ie m ie c k ie g o n a s tą p iło o g o d z . 1 8 .0 0 . O g ie ń k o n c e n tr o w a ł się s z c z e g ó ln ie n a p o z y c ja c h p ra w e g o s k rz y d ła 6 k o m p a n ii. W ty m c z a s ie IV b a o n n ie m ia ł ju ż łą c z n o ś c i a n i z d o w ó d c ą d y w iz ji, a n i z d o w ó d c ą p ie c h o ty d y w iz y jn e j. J e d y n y k o n ta k t u trz y m y w a n o z e s to ją c y m w o d w o d z ie w m ie js c o w o ś c i P ia s e k I b a o n e m 16 p p m jra P io tra R y b y .P rz e z c a ły d z ie ń 2 w rz e ś n ia N ie m c o m n ie u d a ło s ię s fo r s o w a ć p o z y c ji IV b a o n u , a le ju ż o 1 0 .0 0 ra n o p rz e ła m a li o b r o n ę III b a o n u 2 0 p p w re jo n ie s z o s y Ł ą k a -S z n e lo w ic e . C z ę ś ć c z o łg ó w n ie p rz y ja c ie la s k ie ro w a ła s ię do P s z c z y n y i d a le j n a w s c h ó d w k ie ru n k u Ć w ik lic . N ie m c y ro z b ili ta m II d y w iz jo n 6 p a l- u a n a s tę p n ie s k ie r o w a li s w e p o d ja z d y w k ie r u n k u p r z e p r a w n a W iś le . 51 k o m p . c k m p lo tn . u d a ło s ię u n ik n ą ć lo s u II d y w iz jo n u , k tó ry w ty m c z a s ie o s ła n ia ła . K o m p a n ia d z ia ła ła p lu to n a m i. N a p ó łn o c o d s z o s y G ó r a - Ć w ik lic e z a jm o w a ły s ta n o w is k a p lu to n y I p p o r. M a ria n a M a rc h o c k ie g o i II p p o r. Z y g m u n ta Z a ją c z k o w s k ie g o. N a p o łu d n ie o d s z o s y ro z lo k o w a n y z o s ta ł p lu to n III p p o r. W ła d y s ła w a S ik o ry a n a le w o o d n ie g o p lu to n IV p p o r. W ła d y s ła w a G a c k a . P lu to n w s p a r c ia (m o ź d z ie
rzy) p o d d o w ó d z tw e m p p o r. W ła d y s ła w a K ie re s a p o z o s ta ł w r a z z ta b o re m k o m p a nii w J a w is z o w ic a c h i w w a lc e u d z ia łu n ie b ra ł. W w y n ik u n a w a ły a rty le ry js k ie j o k. g o d z . 1 1.0 0 z e rw a n a z o s ta ła łą c z n o ś ć p o m ię d z y p o s z c z e g ó ln y m i p lu to n a m i i s ta n o w is k ie m d o w o d z e n ia d o w ó d c y k o m p a n ii. W c z a s ie n a ta rc ia n ie p rz y ja c ie ls k ic h c z o łg ó w p lu to n y k o m p a n ii p o w s tr z y m y w a ły je o g n ie m c k m , a n a s tę p n ie p o ro z k a z ie d o w y c o fa n ia o s ła n ia ły o d w r ó t p o d o d d z ia łó w p ie c h o ty .
W s p ie ra ją c y III b a o n 2 0 p p p lu to n a rt. 12 p p o k o ło p o łu d n ia 2 w r z e ś n ia o trz y m a ł o d d o w ó d c y b a ta lio n u , m a jo ra B rz ó s k i ro z k a z w y c o fa n ia s ię w s tro n ę W is ły . P o p o łu d n iu d z ia ło n y z a ję ły s t a n o w is k a z a rz e k ą z z a d a n ie m o s tr z e liw a n ia m o s tu w re jo n ie B rz e s z c z , g d y b y s ię d o n ie g o z b liż a li N ie m c y . P rz e d p o łu d n ie m te g o d n ia p s z c z y ń s k ie p o le b itw y o b s e rw o w a ł d o w ó d c a G O „B ie ls k o ” , któ ry p o in fo rm o w a ł g e n e ra ła M o n d a , ż e k ie ru je d o n ie g o w s p a rc ie w p o s ta c i III b a o n u 1 2 p p z K ę t. B a o n m ia ł z o s ta ć ja k n a js z y b c ie j p rz e rz u c o n y n a ty ły p o z y c ji o b ro n n e j p o d P s z c z y n ą . R ó w n o c z e ś n ie g e n . B o ru ta p o in fo r m o w a ł M o n d a , ż e p rz y g o to w a n e z o s ta n ie n a ta rc ie 21 d y w iz ji p ie c h o ty g ó rs k ie j z re jo n u C z e c h o w ic - D z ie d z ic n a ty ły n ie m ie c k ie j 5 d p a n c . 6 d p m ia ła N ie m c ó w w ią z a ć w a lk ą o d c z o ła .
T y m c z a s e m w re jo n ie s z o s y G ó r a - Ć w ik lic e d o s z ło d o n ie r ó w n e j w a lk i II i III b a o n ó w 1 6 p p , k tó re m a s z e r o w a ły z la s u B r z e z in y w k ie ru n k u g łó w n e j p o z y c ji p s z c z y ń s k ie j. O b y d w a b a ta lio n y z o s ta ły d o s ło w n ie z m ia ż d ż o n e p rz e z c z o łg i i n a w a łę o g n io w ą n ie p rz y ja c ie la . P o te j w a lc e c z ę ś ć n ie m ie c k ic h c z o łg ó w s k ie ro w a ła s ię n a p ó łn o c i o k o ło p o łu d n ia u d e rz y ła o d ty łu n a s ta n o w is k a I d y o n u 6 p a l-u o ra z 6 d a c -u w re jo n ie J a n k o w ie . T a k ż e ta w a lk a z a k o ń c z y ła s ię tra g ic z n ie d la p o ls k ic h a rty le rz y s tó w . O k o ło g o d z . 1 3 .0 0 g e n . M o n d z a m e ld o w a ł d o w ó d c y A rm ii „K ra k ó w ” , ż e 6 d p ,,(...)z o s ta ła ro z je c h a n a p r z e z c z o łg i i ro z b ita tak, ż e p rz e d s ta w ia w a rto ś ć
o k o ło d w ó c h b a ta lio n ó w i k ilk u b a te rii." G e n e ra ł M o n d o tr z y m a ł ro z k a z u d a n ia s ię
d o O ś w ię c im ia , z e b r a n ia ta m ja k n a jw ię k s z e j ilo ś c i p o d o d d z ia łó w i z o rg a n iz o w a n ia o b r o n y m ia s ta . O d w r ó t p ie c h o ty w z d łu ż s z o s y Ć w ik lic e -M ie d ź n a -G ó ra o s ła n ia ły m .in . c k m - y III p lut. 51 k o m p . N a jw a ż n ie js z y m p r o b le m e m d la d o w ó d z tw A rm ii i G O b y ło w ty m m o m e n c ie u s ta le n ie , w k tó rą s tro n ę s k ie r u je s w e d a ls z e n a ta r c ie n ie m ie c k a 5 d p a n c . W y ło m w ś ro d k u o b r o n n e g o u g ru p o w a n ia A rm ii „K ra k ó w ” m ó g ł b o w ie m s p o w o d o w a ć je j k lę s k ę ju ż w trz e c im d n iu w o jn y . Z g o d n ie z w c z e ś n ie js z ą z a p o w ie d z ią g e n B o r u ta s k ie r o w a ł III b a o n 1 2 p p w re jo n B rz e s z c z . 9 k o m p . s trz e l, k p t. J a n a P io tra Ł u ż e c k ie g o w r a z z p lu to n e m c k m o ra z p o c z e t d o w ó d c y b a o n u p o d d o w ó d z tw e m p p łk a W a rta w y ru s z y ły z K ę t a u to b u s a m i o k o ło g o d z . 1 4 .3 0 . P o z o s ta ła c z ę ś ć b a o n u p o m a s z e r o w a ła p ie s z o p o d d o w ó d z tw e m d o w ó d c y 7 k o m p . s trz e l., p o r u c z n ik a J e rz e g o A n to n ie g o L e - w a n d o w ic z a . B a o n m ia ł u c z e s tn ic z y ć w p la n o w a n y m e w e n tu a ln ie p rz e c iw n a ta rc iu , a g d y b y d o n ie g o n ie d o s z ło m ia ł z o rg a n iz o w a ć o b r o n ę lin ii W is ły w re jo
Gen. b ryg . B e rn a rd S ta n i s ła w M o n d do w ó d ca 6 dp.
n ie m ie js c o w o ś c i G ó ra . O k o ło g o d z . 1 7 .0 0 lin ia W is ły w r a z z m o s te m w G ó rz e z o s ta ła o b s a d z o n a . D z ię k i tw a rd e j p o s ta w ie b a o n u p o d c z a s p ie rw s z e j n ie m ie c k ie j p ró b y p rz e k ro c z e n ia rz e k i s y tu a c ja w re jo n ie W is ły z o s ta ła o p a n o w a n a a N ie m c y c o fn ę li s ię . C k m -y III p lu t. 51 k o m p a n ii p lo tn . b lo k o w a ły k ie ru n e k Ć w ik lic e -M ie d ź - n a -G ó ra o d g o d z . 1 3 .0 0 d o 1 7 .0 0 , k ie d y p o d n a p o re m , n ie p rz y ja c ie ls k ic h c z o łg ó w w y c o fa ły s ię z a W is łę , g d z ie d o w ó d c a k o m p a n i z a
m e ld o w a ł s ię u p p łk a W a rta . T u ta j p o łą c z y ły s ię p lu to n y III i IV 51 k o m p a n ii. B ra k b y ło n a ra z ie w ia d o m o ś c i o lo s a c h d w ó c h p o z o s ta ły c h p lu to n ó w c k m .W re jo n ie C z a rk o w a i P ia s k u trw a ły n a p o z y c ja c h IV i I b a o n y 1 6 p p, trz y m a ły p o z y c je II b a o n 2 0 p p i d w ie k o m p a n ie III b a o n u te g o p u łk u , a w p a rk u p a ła c o w y m w P s z c z y n ie n a d a l s ta ł w o d w o d z ie ! b a o n 2 0 p p m a jo ra L u d w ik a B a ło s a . D o w ó d z tw a 6 d p , G O i A rm ii n ie w ie d z ia ły , ż e o d d z ia ły te je s z c z e is tn ie ją i s ą z d o ln e d o w a lk i. W ie d z ie li je d n a k o ty m N ie m cy, k tó rz y m u s ie li c z ę ś ć s ił 5 d p a n c z a tr z y m a ć w re jo n ie P s z c z y n y .
Dowodzą majorowie
M a jo r L. B a ło ś p o d p o rz ą d k o w a ł s o b ie p o z o s ta ją c e w re jo n ie P s z c z y n y o d d z ia ły 2 0 p p i o k o ło g o d z . 1 7 .0 0 p o d ją ł d e c y z ję o o d w ro c ie . Z e w z g lę d u n a z a ję c ie re jo n u J a n k o w ie i M ię d z y rz e c z a p rz e z N ie m có w , m jr B a ło ś s k ie ro w a ł s w o je o d d z ia ły n a P ia s e k , B ie ru ń S ta r y i C h e łm . W ie c z o r e m 2 w r z e ś n ia , p ou c ic h n ię c iu w a lk i m a jo r R y b a p o d p o r z ą d k o w a ł s o b ie b a ta lio n m jr a R a c h w a ła i p o s ta n o w ił o d e rw a ć s ię o d n ie p rz y ja c ie la i w y c o fa ć o b y d w a o d d z ia ły . P o n ie w a ż je d n a k a n i m jr R y b a , a n i m jr R a c h w a ł n ie z n a li d o k ła d n ie p o ło ż e n ia n ie p rz y ja c ie la , p o d ję to d e c y z ję o w y c o fy w a n iu s ię b a r d z ie j n a w s c h ó d , n iż p o s z ły o d d z ia ły 2 0 p p .O k o ło g o d z . 2 2 .0 0 b a o n m jra R a c h w a ła ru s z y ł w k ie ru n k u s z o s y K o b ió r-P s z c z y - n a, w re jo n p rz y s ta n k u k o le jo w e g o P ia s e k m a ją c w s tra ż y p rz e d n ie j 6 k o m p . 12 pp. N ie b y ło ty lk o I p lu to n u p o d p o ru c z n ik a J ó z e fa W ó jc ik a , g d y ż łą c z n ik z ro z k a z e m nie d o ta rł na c z a s d o te g o p o d o d d z ia łu . K o le jn i g o ń c y n ie z a s ta li p lu to n u n a p o z y c ji. J a k s ię p ó ź n ie j o k a z a ło , k ie d y p p o r. J. W ó jc ik z o rie n to w a ł s ię , ż e je g o p lu to n p o z o s ta ł n a p o z y c ji s a m , ta k ż e p o d ją ł d e c y z ję o w y c o fa n iu s w o ic h ż o łn ie rz y , a le p o m a s z e ro w a ł in n ą tra s ą w r a z z I b a o n e m 2 0 p p. J e g o p lu to n ja k o je d y n y z p o d o d d z ia łó w 1 2 p p z b itw y p s z c z y ń s k ie j d o łą c z y ł d o p u łk u w re jo n ie W ie lic z k i. T y m c z a s e m b a o n y I i IV 16 pp ro z p o c z ę ły m a rs z w k ie ru n k u M ię d z y rz e c z a . O k o ło g o d z . 7 .0 0
ra n o 3 w r z e ś n ia b a o n y d o ta rły n a s k ra j la s u w re jo n ie m ie js c o w o ś c i J e d lin a . Z a rż ą -
d z o n o p o s tó j. 6 k o m p a n ia 1 2 p p u b e z p ie c z a ła p o s tó j o d s tro n y d ro g i b ie g n ą c e j p rz e z B o js z o w y w k ie ru n k u n a M ię d z y rz e c z e , w s p a rta c ię ż k im i k a ra b in a m i m a s z y n o w y m i i d z ia łk a m i p p a n c . O k o ło g o d z . 1 1 .0 0 n a s z o s ie B o js z o w y - M ię d z y r z e c z e p o ja w iły s ię n ie m ie c k ie w o z y p a n c e r n e k ie ru ją c e s ię w s tro n ę B ie ru n ia S ta re g o . M jr R a c h w a ł ro z k a z a ł ro z p o c z ą ć n a ta rc ie je d n y m p lu to n e m 6 k o m p a n ii, a le p o
M a jo r S tefan R a ch w a ł d o w ó d c a I V k o m b in o w a n e g o b a ta lio n u 16 p p „ W ła d y s ła w "
c h w ili d z ia ła n ia z o s ta ły w s trz y m a n e i ż o łn ie rz e w y c o fa n i z p rz e d p o la . P o p o łu d n iu N ie m c y z a c z ę li p o d je ż d ż a ć z k ie ru n k u S tr. B ie ru n ia w s tro n ę p o ls k ic h s ta n o w is k . G d y z b liż y li s ię n a d o g o d n ą o d le g ło ś ć , o tw o r z y ły o g ie ń p o ls k ie d z ia łk a p p a n c i c e k a e m y . N a ta r c ie n ie m ie c k ie z o s ta ło o d p a r te , le c z p o k ilk u c h w ila c h ru s z y ło k o le jn e . T y m ra z e m N ie m c y n a c ie ra li z trz e c h s tro n . O d B ie ru n ia S ta re g o , S a rz y n y i B ie ru n ia N o w e g o s z ły c z o łg i, a z a n im i p ie c h o ta . N a ta rc ie z o s ta ło p o w s trz y m a n e p rz e d n o c ą . M jr R a c h w a ł w y d a ł ro z k a z o d w ro tu b a o n u w k ie ru n k u w s c h o d n im . K o m p a n ia p o r u c z n ik a W o ja s a m ia ła u b e z p ie c z a ć w y c o fa n ie b a o n u . P o d c z a s w y d a w a n ia te g o ro z k a z u p rz e z m jra R a c h w a ła z g in ą ł d o w ó d c a 9 d ru ż y n y 6 k o m p a n ii, k a p ra l Ż a b iń s k i. P o o d e j ś c iu b a o n u ta k ż e 6 k o m p a n ia o d e r w a ła s ię o d n ie p rz y ja c ie la i d o łą c z y ła d o b a o n u .
Rajsko
P o p rz e p ra w ie n iu s ię p rz e z W is łę w re jo n ie m ie j s c o w o ś c i H a r m ę ż e , b a t a lio n k o n t y n u o w a ł m a r s z w k ie ru n k u n a R a js k o -O ś w ię c im . 6 k o m p a n ia 12 pp s z ła w s tra ż y p rz e d n ie j u b e z p ie c z a ją c b a o n . K ie d y p o d o d d z ia ły d o c h o d z iły d o to r u k o le jo w e g o B rz e s z c z e - O ś w ię c im , z o s t a ły o s t r z e l a n e p r z e z N ie m c ó w z re jo n u R a js k a . Por. W o ja s ro z w in ą ł k o m p a n ię d o n a ta rc ia . P o la c y n ie w ie d z ie li, ż e w m a ją tk u R a js k o k w a te ro w a ł z e s z ta b e m d o w ó d c a n ie m ie c k ie j 5 d p a n c , g e n . v o n V ie tin g h o ff S c h e e l. J e g o o c h r o n ę s ta n o w iła lic z n ie js z a o d p o ls k ie j k o m p a n ia o c h r o n y s z ta b u , w y p o c z ę ta i n ie b io rą c a d o tą d u d z ia łu w w a lc e . W y w ią z a ła s ię n ie ró w n a w a lk a . N ie m c y w e z w a li n a p o m o c lin io w e je d n o s tk i p ie c h o ty i c zo łg i. W ty m c z a s ie d o w ó d c a b a o n u w y d a ł p o ru c z n ik o w i W o ja s o w i ro z k a z w ią z a n ia n ie p rz y ja c ie la d o m o m e n tu w y c o fa n ia s ię b a o n u w k ie ru n k u S oły. K ie d y 6 k o m p a n ia w a lc z y ła , c z ę ś ć p o z o s ta ły c h o d d z ia łó w z d o ła ła s ię p rz e p ra w ić p rz e z rz e k ę , je d n a k w ie lu ż o łn ie rz y z g in ę ło od o g n ia n ie m ie c k ie g o i w w e z b ra n y c h n u rta c h S oły. R ze ka b y ła g łę b o k a i rw ą ca , g d y ż o tw a rto z a p o rę w P o rą b c e i s p u s z c z o n o w o d ę z e z b io rn i ka . P or. W o ja s w y d a ł ro z k a z w y c o fy w a n ia s ię w k ie ru n k u rz e k i ta k ż e ż o łn ie r z y 6 k o m p a n ii. W ie lu u s iło w a ło p rz e p ły n ą ć S o łę w p ła w , a le ty lk o n ie lic z n y m s ię to u d a ło . K ilk u d z ie s ię c iu z g in ę ło n a b rz e g u rze ki d o ku l n ie m ie c k ic h , w ś ró d n ich p po r. re z e rw y M a ria n K ró l z 2 k o m p c k m 12 pp. P o z o s ta ła na b rz e g u g ru p a b ro n iła s ię d o o s ta tk a . P o r W o ja s z o s ta ł ra n n y i s tra c ił p rz y to m n o ś ć . Z o s ta ł w z ię ty d o n ie w o li i p rz e w ie z io n y d o s z p ita la w B ie ls k u . D o n ie w o li d o s ta li s ię ró w n ie ż p o z o s ta li ż o łn ie rz e z d o w ó d c ą p lu to n u 6 k o m p a n ii 12 p p, p p o r re z . W ła d y s ła w e m O p id o w ic z e m . W s ta w a ł ś w it 4 w rz e ś n ia 1 9 3 9 r.Sprawa porucznika Lewandowicza
III b a o n 12 p p o b s a d z ił p o p o łu d n iu i w ie c z o re m 2 w rz e ś n ia lin ię W isły. 9 k o m p a n ia k p t. J. Ł u ż e c k ie g o d o ta r ła w re jo n m ie js c o w o ś c i G ó r a o k o ło g o d z . 1 7 .0 0 a p o z o s ta łe p o d o d d z ia ły p rz y m a s z e ro w a ły d o n a k a z a n e g o re jo n u ok. g o d z . 1 8 .3 0
-Kpt. A n to n i Z im m e r z 12 pp. O fic e r sztabu p ie c h o ty d y w iz y jn e j 6 dp.
1 9 .0 0 i o b s a d z iły s ta c ję k o le jo w ą w J a w is z o w ic a c h . W e d łu g re la c ji p p o r. J ó z e fa Z ię c ik a , d o w ó d c y I p lu to n u 7 k o m p . o k. g o d z . 2 0 .0 0 d w a p lu to n y s trz e le c k ie i p lu to n c k m w y s u n ię to p o d je g o d o w ó d z tw e m n a u b e z p ie c z e n ie b a o n u n a d W is łę . P or. J e rz y L e w a n d o w ic z , d o w ó d c a 7 k o m p a n ii re la c jo n o w a ł M e lc h io ro w i W a ń k o w ic z o w i, ż e o k o ło g o d z . 4 .0 0 ra n o z a rz ą d z o n o o d w r ó t n a lin ię S o ły. N a to m ia s t w e d łu g re la cji d o w ó d c y b a o n u , p p łk a W a rta b a ta lio n ro z p o c z ą ł o ś w ic ie 3 w rz e ś n ia o d w ró t na lin ię rze ki S ka w y. W e d łu g por. L e w a n d o w ic z a p rz y p rz e k ra c z a n iu S o ły p p łk W a rt p o le c ił m u p o z o s ta ć i o c z e k iw a ć p rz e z d w a d z ie ś c ia m in u t n a z a g u b io n y p lu to n ppor. Z ię c ik a . Z re la cji te g o o s ta tn ie g o w y n ik a , że o k o ło g o d z . 2 .0 0 w n o c y z o rie n to w a ł się, iż p o z o s ta ł n a d W is łą s a m z d w o m a p lu to n a m i p ie c h o ty i p lu to n e m c k m . Z o rie n to w a w s z y s ię , ż e z a rz e k ą ja k i w G ó rz e s ą N ie m c y , p o d ją ł d e c y z ję o w y c o fy w a n iu p o d o d d z ia łó w n a w s c h ó d n a jk ró ts z ą tra s ą , z ty m ż e w ra z ie ro z p o c z ę c ia w a lk i k a ż d e m u p lu to n o w i n a k a z a ł p rz e b ija n ie s ię n a w ła s n ą rę kę . P lu to n , któ ry m d o w o d z ił Z ię c ik p o z o s ta ł w ty le , a II p lu to n n a jp ra w d o p o d o b n ie j z d ą ż y ł d o łą c z y ć d o k o m p a n ii, s k o ro p p łk W a rt p o le c ił por. L e w a n d o w ic z o w i o c z e k iw a ć n a z b łą k a n y p lu to n (a w ię c je d e n p lu to n !) p po r. Z ię c ik a . R e la c ja por. L e w a n d o w ic z a s ta ła s ię k a n w ą je d n e g o z w a ń k o - w ic z o w s k ic h o p o w ia d a ń w to m ie „W rz e ś n io w y m s z la k ie m ” w y d a n y m p o d p s e u d o n i m e m J e rz y Ł u ż y c . W p ó ź n ie js z y c h w y d a n ia c h ju ż p o d n a z w is k ie m W a ń k o w ic z a ks ią ż k a u k a z a ła s ię z e z m ie n io n y m ty tu łe m ja k o „W rz e s ie ń ż a g w ią c y ” . O p is a n y ta m e p iz o d b o h a te rs k ie j o b r o n y m o s tu n a S o le w Ł ę k a c h w z b u d z ił w ie le z a s trz e ż e ń , m ię d z y in n y m i d o w ó d c y b a ta lio n u , p p łk a W a rta . W s w o je j re la cji W a rt z a rz u c a L e w a n d o w ic z o w i, ż e „(...) p o w y s a d z e n iu p r z e z s a p e ró w m o s tu n a S o le b e z z a m e ld o
w a nia o d s z e d ł n a tyły{...)". D o w ó d c a b a ta lio n u tw ie rd z i, ż e p or. L e w a n d o w ic z w ż a d
n ych w a lk a c h a n i o b ro n ie m o s tu n a S o le n ie b ra ł u d z ia łu . P ra w d a b y ła je d n a k in n a i ra c ję m ia ł por. L e w a n d o w ic z . F a k ty c z n ie o c z e k iw a ł o n z c z te re m a ż o łn ie rz a m i n a m o ś c ie w Ł ę k a c h n a n a d e jś c ie p lu to n u p po r. Z ię c ik a , a le z a m ia s t P o la k ó w n a d ro d z e p ro w a d z ą c e j na m o s t u k a z a li s ię N ie m cy. P o k ró tk ie j w a lc e , w k tó re j n a jp ra w d o p o d o b n ie j p o le g li c o n a jm n ie j trz e j ż o łn ie rz e L e w a n d o w ic z a , o n s a m z p rz e s trz e lo n ą p ie rs ią i rę k ą u s iło w a ł d o b ie c n a w s c h o d n ią s tro n ę rze ki. P o n ie w a ż w c z e ś n ie j w y s ła ł je d n e g o z s z e re g o w y c h z p o le c e n ie m d o s a p e ró w , a b y n ie c z e k a ją c n a n ie g o m o s t w y s a d z ili, d o w o d z ą c y s a p e ra m i k a p ita n o d c z e k a w s z y d o o s ta tn ie j n ie m a l c h w ili w łą c z y ł z a p a la rk ę g d y L e w a n d o w ic z d o b ie g a ł d o s k ra ju m o s tu . P o d m u c h , a n a s tę p n ie w y b u c h p o c is k u a rty le ry js k ie g o d o d a tk o w o c ię ż k o k o n tu z jo w a ły por. L e w a n d o w i c z a , któ re g o n a ty ły o d w ió z ł ła z ik ie m w y s a d z a ją c y m o s t k a p ita n s a p e ró w . N ie w ą tp li w ie tru d n o tra k to w a ć z b e le try z o w a n ą i lite ra c k o p rz y p ra w io n ą p rz e z M . W a ń k o w ic z a o p o w ie ś ć „T e p ie rw s z e w a lk i" ja k o k la s y c z n ą re la cję , n ie m n ie j je d n a k p o d s ta w o w e fa k ty d o ty c z ą c e o b ro n y m o s tu w L ę k a c h z g o d n e s ą ra cze j z re la c ją L e w a n d o w ic z a . P ro w a d z ą c y w ty m c z a s ie b a o n w s tro n ę Z a to ra p p łk W a rt p o p ro s tu n ie z n a ł p rz e b ie g u w y d a rz e ń n a d S o łą , a por. L e w a n d o w ic z a n ie s łu s z n ie u z n a ł z a d e z e rte ra . S k u t k ie m te g o je d n a k p o d c z a s z b ie r a n ia w n io s k ó w i n a d a w a n ia o d z n a c z e ń z a w a lk i w 1 9 3 9 r. por. L e w a n d o w ic z a n ie b ra n o p o d u w a g ę ja k o k a n d y d a ta d o o d z n a c z e n ia , k tó re z a w a lk ę n a d S o łą n ie w ą tp liw ie m u s ię n a le ż a ło . P p o r Z ię c ik z e s w o im p lu to n e m d o łą c z y ł d o b a o n u w re jo n ie B rz e ź n ic y i w z w ią z k u z o d ja z d e m n a ty ły ra n n e g o p o r. L e w a n d o w ic z a o b ją ł d o w o d z e n ie 7 k o m p a n ią . III b a o n 12 p p m a s z e r o w a ł w s tro n ę S k a w y , n a n o w ą lin ię o p ó ź n ia n ia .
Za
linię Skawy
W d n iu 3 w r z e ś n ia III b a ta lio n s ta n ą ł n a d S k a w ą w re jo n ie W ita n o w ic . Z a ję ły ta m ta k ż e s ta n o w is k a o b r o n n e 51 k o m p . c k m , g d z ie d o łą c z y ły d o k o m p a n ii I i II p lu to n , o ra z (w re jo n ie w z g ó r z b a c h o w ic k ic h ) p lu to n a rt. p ie c h o ty 1 2 p p . P o k ilk u g o d z in n y m p o s to ju n a lin ii S k a w y o d d z ia ły z g ru p o w a n ia 6 d p d o w o d z o n e p rz e z p łk a Ig n a c e g o M is ią g a p o m a s z e ro w a ły w n o c y z 3 n a 4 w rz e ś n ia w s tro n ę S k a w in y .
Jordanów. Zagrożenie od Orawy
G ro s 1 2 p p b ę d ą c e g o im p ro w iz o w a n y m o d w o d e m d o w ó d c y A rm ii „K ra k ó w " p o z o s ta w a ło w d n iu 1 w rz e ś n ia 1 9 3 9 r. w g a rn iz o n ie W a d o w ic e . I b a ta lio n s ta c jo n o w a ł w J a ro s z o w ic a c h n a to m ia s t II b a o n b e z p o d o d d z ia łó w b ę d ą c y c h p o d P s z c z y n ą , w C h o c z n i. W ty m d n iu p rz e d g o d z in ą 5 .0 0 ra n o d o w ó d c a 1 2 p p, p o d p u ł k o w n ik d y p lo m o w a n y M a ria n S tr a ż y c w r a z z d o w ó d c ą I b a o n u 12 p p , m a jo re m W ła d y s ła w e m S ie ń c z a k ie m i d o w ó d c ą 1 k o m p a n ii c k m , p or. J ó z e fe m K ru p ą w y je c h a li w re jo n O ś w ię c im ia , g d z ie p rz y g o to w y w a n o u m o c n ie n ia .
O k o ło g o d z . 9 .0 0 ze s z ta b u 6 d p p o w ia d o m io n o 12 p p , że p o w s ta ła m o ż liw o ś ć z a g ro ż e n ia g a rn iz o n u W a d o w ic e z k ie ru n k u p o łu d n io w e g o . A d iu ta n t 12 p p k a p ita n A d a m D y r z a rz ą d z ił u b e z p ie c z e n ie m ia s ta z te g o k ie ru n k u . W G o rz e n iu z a ję ły s ta n o w is k a o b ro n n e 1 k o m p . s trz e le c k a w ra z z p lu to n e m c k m i p lu to n e m d z ia łe k p rz e c iw p a n c e rn y c h . W g o d z in ę p ó ź n ie j n a ro z k a z d o w ó d z tw a G O „B ie ls k o " o b y d w a p o z o s ta ją c e w d y s p o z y c ji p u łk u p lu to n y p p a n c (ta k ż e te n z p o z y c ji w G o rz e n iu ) o d e s ła n o s a m o c h o d a m i d o d y s p o z y c ji d o w ó d c y I B ry g a d y G ó rs k ie j, p łk a d y p l. J a n u s z a G a ła - d y k a . S a m o c h o d y d o s ta rc z o n e z o s ta ły w ra m a c h m o b iliz a c ji p rz e z S ta ro s tw o P o w ia to w e . O g o d z . 1 1.0 0 s z e f o d d z ia łu o p e ra c y jn e g o A . „K ra k ó w ” , p p łk d y p l. J a n R z e p e c ki p rz e k a z a ł te le fo n ic z n ie ro z k a z w y m a rs z u p u łk u d o S u c h e j. W p ó ł g o d z in y p ó ź n ie j ro z k a z te n z m ie n io n o o tyle , ż e o d d a n o d o d y s p o z y c ji 12 p p k ilk u w a g o n o w y skła d k o le jo w y d la p rz e w ie z ie n ia c z ę ś c i p o d o d d z ia łó w . P o n ie w a ż k o m p a n ia z w ia d o w c z a i I b a ta lio n w y ru s z y ły ju ż m a rs z e m p ie s z y m w s tro n ę S u c h e j, d o tra n s p o rtu k o le jo w e g o s k ie ro w a n o II b a o n . Z a ła d o w a n y z o s ta ł c z ę ś c io w o w C h o c z n i, a u z u p e łn io n y w W a d o w ic a c h . O o trz y m a n y c h ro z k a z a c h a d ju ta n t 1 2 p p p o w ia d o m ił d o w ó d c ę p u łku , p o c z y m w y je c h a ł d o d o w ó d z tw a B ry g a d y w S u ch e j. P łk G a ła d y k p o le c ił p o z o s ta w ić I b a o n o ra z k o m p a n ię z w ia d o w c z ą 1 2 p p d o s w o je j d y s p o z y c ji w S u c h e j, w y z n a c z a ją c im z a d a n ie o s ło n y z k ie ru n k ó w Z a w o i i Ż y w c a . D la łł b a o n u ro z k a z y m ia ł w y d a ć d o w ó d c a 1 0 B ry g a d y K a w a le rii z m o to ry z o w a n e j, p łk d y p l. S ta n i s ła w M a c z e k , k tó re g o m ie js c e p o s to ju b y ło w J o rd a n o w ie . B a o n m ia ł z o s ta ć s k ie ro w a n y d o J o rd a n o w a tra n s p o rte m k o le jo w y m p o z a p a d n ię c iu zm ro k u .
Wypad na Spytkowice
P o z a m e ld o w a n iu s ię u p łk a M a c z k a kp t. D y r o tr z y m a ł ro z k a z w y k o n a n ia n a d ra n e m 2 w r z e ś n ia p rz e z II b a o n 12 p p w y p a d u n a S p y tk o w ic e , g d z ie w e d łu g z a ło ż e n ia s p o d z ie w a n o s ię z a tr z y m a n ia w o js k n ie m ie c P por. Tadeusz Stefaniszyn d o w ó d c a 4 k o m p a n ii s trze le ckie j 12 pp. P o le g ł 0 2 .0 9 .1 9 3 9 p o d W ysoką.
k ich n a n o c . W y p a d m ia ły p rz e p ro w a d z ić II b a o n 12 p p w s k ła d z ie 4 i 5 k o m p a n ie s trz e le c k ie o ra z p lu to n c k m , b a o n O b r o n y N a ro d o w e j w s k ła d z ie d w ó c h k o m p a n ii „ Z a k o p a n e ” i „ Ż y w ie c ” o ra z s z w a d r o n z 10 B K z m o t z p lu to n e m c k m . A k c ją m ia ł d o w o d z ić d -c a 12 p p, w g d y b y n ie z d ą ż y ł p rz y b y ć , n a js ta rs z y d o w ó d c a p rz y o d d z ia ła c h . R ó w n o c z e ś n ie z w y p a d e m o d c z o ła m ia ły
u d e rz y ć n a S p y tk o w ic e - w e d łu g re la c ji a d j. 1 2 p p, kpt. D y ra - d w a b a o n y K o rp u s u O c h r o n y P o g ra n ic z a (z 1 B G ). W e d łu g in n y c h re la c ji u d e rz e n ie c z o ło w e m ia ł p rz e p r o w a d z ić z re jo n u W y s o k ie j, z n a d p o to k u P o d ż a g a d y w iz jo n 2 4 p u łk u u ła n ó w . S z e f s z ta b u 10 B K z m o t., ó w c z e s n y m jr d y p l. F ra n c is z e k S k ib iń s k i ( p ó ź n ie js z y g e n e r a ł) n a p is a ł w s w o ic h w s p o m n ie n ia c h z a ty tu ło w a n y c h „P ie rw s z a P a n c e rn a ” , ż e p u łk o w n ik M a c z e k nie w ie d z ia ł, iż o d d a n o m u p o d r o z k a z y z g ru p o w a n ie 12 p p i z a s k o c z o n y b y ł o b e c n o ś c ią w J o rd a n o w ie p p łk a S tra ż y c a , k tó ry m ia ł s a m z a p r o p o n o w a ć M a c z k o w i, że p o p r o w a d z i o s o b iś c ie w y p a d n a S p y t k o w ic e . J e s t w te j m a te rii re la c ja m jra S k ib iń s k ie g o s p rz e c z n a z re la c ją a d j. 1 2 pp, k tó ry tw ie rd z i, ż e p p łk S tr a ż y c p rz y b y ł d o J o rd a n o w a d o p ie ro p ó ź n y m w ie c z o re m i o b ją ł d o w o d z e n ie o d d z ia ła m i 12 p p o r a z g r u p ą w y p a d o w ą . P ie rw s z e ro z k a z y d o w y p a d u n a S p y tk o w ic e m ia ł d la 12 p p o tr z y m a ć je s z c z e p rz e d p rz y b y c ie m p p łk a S tra ż y c a w ła ś n ie a d iu ta n t p u łk u , kp t. D yr. W ty m c z a s ie k o m p . p p a n c . (d w a p lu to n y ) z a ję ła s ta n o w is k a w re jo n ie O s ie lc a , w ra m a c h p o z y c ji b a o n u K O P „W o ło ż y n ” . D w a d z ia łk a o d d a n o d o d y s p o z y c ji 10 B K z m o t. i w ię c e j d o 1 2 p p n ie p o w ró c iły . O d te j c h w ili p u łk d y s p o n o w a ł je d y n ie c z te r e m a d z ia łk a m i p p a n c . I b a o n u b e z p ie c z a ł re jo n S u c h e j i o rg a n iz o w a ł o b ro n ę p lo t s z ta b u 1 B G . D o łą c z y ł d o b a o n u III d y w iz jo n 6 p a l p o d d o w ó d z tw e m m a jo ra M a k s y m ilia n a C h o je c k ie g o , k tó r y s k ie ro w a ł 8 b a te rię k p t. J a n a K u rz e i do J o rd a n o w a . II b a o n 12 p p w y ła d o w a n y z o s ta ł n a s ta c ji J o rd a n ó w o k o ło g o d z . 2 2 .3 0 i w y r u s z y ł p o o s i J o rd a n ó w - T o p o rz y s k o - fo lw a r k T o p o rz y s k o n a p o d s ta w ę w y j ś c io w ą d o w y p a d u , c z y li w z g ó r z e 6 9 3 n a d S p y tk o w ic a m i. P o d s ta w ę w y jś c io w ą p o d o d d z ia ły o s ią g n ę ły o k o ło g o d z . 4 .3 0 . W S p y tk o w ic a c h s ły c h a ć b y ło ru ch , g w a r i z a p u s z c z a n ie m o to ró w . M im o to d o w ó d c a 12 p p p o s ta n o w ił w y p a d w y k o n a ć . II b a o n 12 p p a ta k o w a ł n a z a c h ó d o d k o ś c io ła a b a o n O N n a w s c h ó d . W e d łu g n ie k tó rych re la c ji w s k u te k fo r s o w n e g o m a rs z u n a p o z y c je p o z o s ta ły w ty le p lu to n y 2 i 3 z 4 k o m p . s trz e l., a ty lk o 1 p lu to n ro z p o c z ą ł d z ia ła n ia . D o s z ło d o k ró tk ie j, a le in te n s y w n e j w a lk i w rę c z . Z n is z c z o n o lu b u s z k o d z o n o k ilk a n ie m ie c k ic h c z o łg ó w , z id e n ty fik o w a n o 2 D y w iz ję P a n c e rn ą i w z ię to d o n ie w o li je ń c a , n ie m ie c k ie g o p o d o fic e ra w r a z z k o d a m i b o jo w y m i i m a p a m i. J e ń c a w z ię li d o n ie w o li ż o łn ie r z e 4 k o m p . s trz e l. 12 p p , a p o w y p a d z ie p rz e k a z a n o g o w r a z z d o k u m e n ta m i d o s z ta b u 10 B K z m o t. N ie ste ty, p o d c z a s w y c o fy w a n ia s ię p o w y p a d z ie p o le g ł d o w ó d c a te j k o m p a n ii, p p o r. T a d e u s z S te fa n is z y n .
N ie p o w o d z e n ie ta k ty c z n e w y p a d u s ta ło s ię p o d s ta w ą w ie lu k ry ty c z n y c h o p in ii w p u b lik o w a n y c h p o w o jn ie re la c ja c h . P o ja w iły s ię za rz u ty , ż e p o d o d d z ia ły 1 2 p p
P łk d y p l. S ta n isła w M aczek d o w ó d c a 10 b ry g a d y k a w a le rii zm o to ryzo w a n e j
z a b łą d z iły w g ó ra c h i d la te g o s p ó ź n iły s ię n a w y p a d . N ie z n a jd u je to p o tw ie rd z e n ia w m a te ria ła c h ź ró d ło w y c h . O p ó ź n ie n ie w y ru s z e n ia w y p a d u b y ło s p o w o d o w a n e p ó ź n y m d o ta rc ie m II b a o n u 12 p p d o J o rd a n o w a - n a jw c z e ś n ie js z a p o d a w a n a w re la c ja c h g o d z in a to 2 1 .4 5 , a n a jp ó ź n ie js z a to 2 2 .3 0 . K o n ie c z n o ś ć p o k o n a n ia 12 k ilo m e tro w e j tra s y p o g ó rs k ic h b e z d ro ż a c h w n o c y to k o le jn a p rz y c z y n a p ó ź n e g o p rz y b y c ia b a o n u n a p o d s ta w ę w y jś c io w ą . P ik M a c z e k p o d ją ł d e c y z ję o w y c o fa n iu z n a d P o d ż a - g i d y w iz jo n u m a jo ra D e s k u ra z 2 4 puł, p o n ie w a ż n ie m ia ł łą c z n o ś c i z g ru p ą p p łk a S tra ż y c a i n ie c h c ia ł n a ra ż a ć s w o ic h o d d z ia łó w w o tw a rty m te re n ie , a p o w s c h o d z ie s ło ń c a w y c o fa n ie u ła n ó w b y ło b y z n a c z n ie tru d n ie js z e . J e s t fa k te m n ie p o d w a ż a l n ym , że g ru p a p p łk a S tra ż y c a w y z n a c z o n e z a d a n ie s ta ra ła s ię w y k o n a ć , n a to m ia s t b e z w s p ó łd z ia ła n ia u ła n ó w o d s tro n y W y s o k ie j w y p a d n ie m ó g ł p rz y n ie ś ć s p o d z ie w a n e g o e fe k tu ta k ty c z n e g o , c z y li z d e z o rg a n iz o w a n ia n ie m ie c k ic h p rz y g o to w a ń d o n a ta rc ia w d n iu 2 w rz e ś n ia . S z e f s z ta b u 10 B ry g a d y w p ie rw s z y c h s w o ic h w s p o m n ie n ia c h n a p is a ł ta k ż e , ż e d z ia ła n ie „s k o ń c z y ło s ię n a o b u s tro n n e j s trz e la n in ie z o b u s tro n z m a ły m i s tra ta m i. L e c z n ie w z ię to ż a d n y c h je ń c ó w , a p o trz e b o w a liś m y ich b a r d z o ...” . C z ę ś ć ty c h in fo r m a c ji p o w tó r z y ł S k ib iń s k i w a rty k u le „ Z a r y s d z ie jó w 1 D y w iz ji P a n c e rn e j P o ls k ic h S ił Z b ro jn y c h n a Z a c h o d z ie ” o g ło s z o n y m w p ie rw s z y m n u m e rz e „W o js k o w e g o P rz e g lą d u H is to ry c z n e g o ” z 1 9 5 6 r. N a n ie ś c is ło ś ć ty c h tw ie r d z e ń z w ró c ił lis to w n ie u w a g ę g e n . S k ib iń s k ie m u m o n o g ra f A rm ii „K ra k ó w ” , p p łk dypl. W ła d y s ła w S te b lik . W e fe k c ie w d ru g im w y d a n iu „P ie rw s z e j P a n c e rn e j" z 1 9 7 9 r., w e w s tę p ie g e n . S k ib iń s k i n a p is a ł: „W ie m , n a p rz y k ła d , ż e w b a r d z o n ie p e łn y s p o s ó b
o ś w ie tliłe m d z ia ła n ia 1 2 p u łk u p ie c h o ty , w a lc z ą c e g o w s p ó ln ie z 10 b ry g a d ą k a w a le rii p o d J o rd a n o w e m i M y ś le n ic a m i w p ie rw s z y c h d n ia c h w rz e ś n ia 1 9 3 9 ro ku . Takich n ie ś c is ło ś c i, a w s z c z e g ó ln o ś c i p o m in ię ć , je s t p ra w d o p o d o b n ie w ię c e j w m o je j ks ią ż c e . N ie s ą o n e , o c z y w iś c ie , z a m ie rz o n e ; w ż a d n y m r a z ie n ie c h c ia łe m p o m in ą ć c z y z n ie k s z ta łc ić z a s łu g w s p ó łd z ia ła ją c y c h z n a m i in n y c h p o ls k ic h je d n o s te k z k a m p a n ii w rz e ś n io w e j.” G e n . S k ib iń s k i p rz y z n a ł, ż e n ie w s z y s tk ie p o p ra w k i, k o re k ty i u w a g i u w z g lę d n ił w d ru g im w y d a n iu s w o ic h w s p o m n ie ń .
Odwrót
II b a o n 12 p p p o w y p a d z ie w y c o fa ł s ię w re jo n p o łu d n io w y c h p rz e d m ie ś ć J o r d a n o w a , g d z ie z a ją ł s ta n o w is k a n a d S k a w ą w d ru g ie j lin ii o b ro n y , w p a s ie : w z g . P o m n ik n a g ro b n y 1 ppor. T. Stefaniszyna i ż o łn ie rzy p o le g łych j w 1939 r. na cm entarzu .P p łk d yp l. M a ria n Straż) D o w ó d c a 12 pp. 5 3 4 - H a jd ó w k a - w z g . 4 9 2 n a p o łu d n ie o d N a p ra w y . W ie c z o r e m 2 w r z e ś n ia 1 0 B K z m o t. w y c o fa ła s ię z J o rd a n o w a , a II b a o n 12 p p o tr z y m a ł ro z k a z z o rg a n iz o w a n ia o b r o n y n a w z g ó r z a c h w re jo n ie O s ie lc a i z a m k n ię c ia k ie ru n k u n a S u c h ą i W a d o w ic e . D o w ó d c y p u łk u p o d p o rz ą d k o w a n o b a o n K O P „W o lo - ż y n ", a o d ś w itu 3 w rz e ś n ia p o w r ó c ił p o d je g o ro z k a z y I b a o n 12 p p. W n o c y z 2 n a 3 w rz e ś n ia w J o rd a n o w ie p o z o s ta ły ty lk o p a tro le 1 2 p p, k tó re w y c o fa ły s ię n a d ra n e m o s tr z e liw a n e p r z e z n ie p r z y ja c ie la . R a n o 3 w r z e ś n ia b a o n K O P „W o ło ż y n ” o d s z e d ł n a in n e s ta n o w is k a , n a to m ia s t I b a o n 12 p p z S u c h e j i II b a o n z O s ie lc a , w r a z z III d y o n e m 6 p a l o d m a s z e ro - w a ły p rz e z Z e m b rz y c e w re jo n B u d z o w a , s k ą d po k ró tk im p o s to ju p rz e m a s z e ro w a ły p rz e z H a rb u to w i- c e i S u łk o w ic e d o R u d n ik a , g d z ie z a tr z y m a ły s ię n a n o c z 3 n a 4 w rz e ś n ia . I b a o n z a ją ł p o z y c je w re jo n ie J a w o rn ik a a II w S u łk o w ic a c h , u b e z p ie c z a ją c p o s tó j 1 B G d o g o d z . 2 .3 0 4 w rz e ś n ia . P o d s u m o w a n i e T a k w w ie lk im s k ró c ie w y g lą d a ją w a lk i 1 2 p p w b itw ie g ra n ic z n e j w p ie rw s z y c h trz e c h d n ia c h w o jn y . Z p e r s p e k ty w y 1 2 p p i je g o p o s z c z e g ó ln y c h p o d o d d z ia łó w p re z e n to w a n ie c a łe g o tła k a m p a n ii n ie w y d a je s ię k o n ie c z n e . W a ż n ie js z e z d a n ie m a u to ra je s t w s k a z a n ie n a ja k im o d c in k u fro n tu i w k tó r y c h d z ia ła n ia c h p o s z c z e g ó ln e e le m e n ty p u łk u u c z e s tn ic z y ły . A p rz e d e
w s z y s tk im z ja k im s k u tk ie m . T ru d n o w y m a g a ć , a b y n ie w ie lk ie p o d o d d z ia ły o d c is n ę ły w y r a ź n e p ię tn o na p r z e b ie g u k a m p a n ii w s k a li s tr a te g ic z n e j, a le ju ż o p e r a c y jn ie ic h d z ia ła n ia m o g ły p r z y n ie ś ć w a ż n e s k u tk i. W p ie rw s z e j fa z ie k a m p a n ii n ie d o p rz e c e n ie n ia w y d a je s ię s z y b k ie i s k u te c z n e u c h w y c e n ie p rz e z
III b a o n
12
p p p rz e p ra w y p rz e z W is łę w re jo n ie G ó ry i u trz y m a n ie lin ii rz e k i. U m o ż liw iło to d o w ó d z tw u 6 d p i G O c z ę ś c io w e o p a n o w a n ie s y tu a c ji p o k lę s c e p s z c z y ń s k ie j i u p o rz ą d k o w a n ie o d d z ia łó w , k tó re z d o ła ły s ię s p o d P s z c z y n y w y c o fa ć . N ie m c ó w z a ś z m u s iło d o z a tr z y m a n ia s z y b k ie g o m a rs z u w g łą b M a ło p o ls k i i o p ó ź n iło z a ję c ie O ś w ię c im ia , a w d a ls z e j k o le jn o ś c i K r a k o w a . O p e r a c y jn ie z a ś z a p o b ie g ło ro z c ię c iu u g r u p o w a n ia A rm ii „K ra k ó w ” . M im o u p ły w u la t i o d c h o d z e n ia ś w ia d k ó w w y d a rz e ń n a w ie c z n ą w a rtę , o b r a z w r z e ś n io w e j b a ta lii je s t c o ra z k o m p le tn ie js z y . B y ć m o ż e p o z w o li to z c z a s e m n a b a rd z ie j o b ie k ty w n e i z g o d n e z fa k ta m i o p iPor. W ła d ysła w P ik a ła z 12 pp. Słuchacz I kursu Wyższej Szkoły W ojennej. O fic e r sztabu p ie c h o ty d y w iz y jn e j 6 dp.
sa n i© i n a ś w ie tle n ie p rz e b ie g u w y d a rz e ń . D z is ie js z y s ta n w ie d z y h is to r y c z n e j w y w o łu je b o w ie m c o ra z w ię c e j p y ta ń , p o z w a la ją c je d n a k n a u d z ie le n ie o d p o w ie d z i n a w ie le w ą tp liw o ś c i, k tó re b a d a c z o m te j p ro b le m a ty k i n a s u w a ją s ię w m ia rę p o z n a w a n ia k o le jn y c h re la c ji i d o k u m e n tó w . M ic h a ł S iw ie c C i e l e b o n - w a d o w ic z a n in , d z ie n n ik a rz G a z e ty K ra k o w s k ie j, w ła ś c ic ie l M u z e u m T ra d y c ji N ie p o d le g ło ś c io w e j d o k u m e n tu ją c e g o z w ła s z c z a d z ie je 12 p p.
