Występowanie bąblowców (Echinococcus) w Bułgarii

STEFAN NENOW

WYSTĘPOWANIE BĄBLOWCÓW (ECHINOCOCCUS) W BUŁGARII

Obecnie wyrnz;ma się 2 gatunki tasiemców z rodzaju Echinococcu3 o

większym

zmaczeniu lekarskim i weterynaryjnym.*.

1. Echinococcus granulosus (Bat s c h, 1786, Rud o 1 phi, 1805), który

pasożytuje w przewodach pdkall'mowych psa, wilka i szakala, jako ^postiac larwalna (Echinococcus unilocularis seu polimorphus) w organizmach

człowieka, zwierząt gospodar:skich oraz dzikich 'J»"zeżuwaczy. Występuje

on na

całym świecie,

w niektórych krajach 1bardzio

często.

Liczne przy- padki u ludzi stwierdzono w Islandii, Australii ,i ArgeITTJtynie. W Europie

należy przede wszys1t'kim wymienić Holandię (Frieslandię), Włochy (Sar- dynia, Sycylia, okolice Neapolu), Grecję, Tmcję i Hiszipanię. W Zwiąmrn

Radzieckim

bąblowce

spotylka

się

u ludzi i

,zwierząt na,jczęściej

na po-

łudniu, południowym wschodzie i zachodzie Syberii. Z innych krajów, gdzie stosunkowo często wysitępują bąblowce, należy wymienić: pół­

nocne Chi.llly, Mongolię, Japonię, Filipiny, Izrael, AI,abię, północną Afry-

kę, Tungainikę, T,asmanię, Nową Zelandię,

Paragwaj, Uru1gwaj i

południo­

wą Brazylię.

2. Echinococcus multilocularis Le u ck art, 1863 bytuje w postaci dojrzałej u lisów, psów, kotów i wHików, a jako postać larwalna (Echino- coccus alveolaris seu multilocularis) u człowieka, u drobnych ssalków

leśnych i polnych oraz prawdopodobnie u zwierząt hodowlanych. Pa-

sożyt ¹

ten znany jest

dotąd

,tylko w Eutiopie, Azji i Ameryce

Północnej.

Opisywano go w połudiniowych Niemczech (południowa Bawarria i Wir- tembergia), w Szwajcarii (na południe od Jeziora Bodeńskie1go), w Austrii

(południowo-wschodni Tyrol), w Związku Radzieckim (w okolicach Tom-

~ka, republikach: Kazachskiej, Tatarskiej, Baszkimskiej,

Ukraińs\kie¹j

* Patrz

artykuł:

S. T arc z

y ń

ski, Wiad. Paraz. IV, 2: 109, ,1958

(,przyp.

Red.).

,,Wiadomości Parazytologiczne·•, t. VI, nr I, 1960.

32

^{S. NENO-N}

i Arerbejdżańskieij) oraz w Ameryce Półinocnej (Alaska). Wśród pozna- nych

żywideli pośrednich

, tego tasiemca

należy wymienić:

Lemmus obensis, Microtus agrestis major, Arvicola terrestris, Cricetus cricetus, Clethrionomys glareolus, Apodemus agrarius, Citellus nusulatus, Merio- nes unguiculatus, Microtus economus, Ondatra ZJibethica, Clethrionomys rutilus, Microtus arvalis i Sigmodon hispidus. Bąblowce te lokalizują si~

głównie w wątrobie oraz drogą przerzutów w krezkowych węzłach chłonnych.

Człowiek jako żywiciel 1pośredni zajmuje szczególne miejsce w roz- woju tasiemców rodzaju Echinococcus. Wśród czynników wpływ,ających

n,a

stopień zakażenia

u ludzi

lllależy wymienić: liczebność

psów, rozwój hodowli <bydła i owiec, organizację i jakość kontroli sanitarnej i wetery-- naryjnej oraz poziom kultuTalno-'higienkzny

ludności.

Echinokokkoza jest w

Bułgarii

bardzo rozpowszechniona. Dla zilu- strowania tego zagadnienia podamy tu dane o

zafoażeniu

psów,

zwierząt

domowych i ludzi.

Musimy na

,~tępie choć

w

przy;bliżeniu określić liczebność

psów w róż,nych okolicach kr,aju i jej zależność od ilości zwierząt gospodar- skich, co ma niewątpliwie wpływ na odsetki· za1każenia. Pawłow sądził,

że tuż

przed II

,wojną światową było

w

Bułga.:r,ii około

1 OOO OOO psów.

Według danyoh Zarządu WeterynarH w r. 1954 poddano szczepieniu 4;;3 850 psów w

całym

kraju. Stosunkowo mniej tych

zwierzą:t

zareje- sb:iowano w okręgach B1agojewgrad (11 500), Burgas (16 900) i Chaskowo (17 350). Właśnie w tych rejonach hodowla bydła jest sła1biej rozwinięta.

Natomiast znacz:nie więcej psów (oraz większą ilość zwierząt gospodar- skich) rejestruje

się

w

okręgach

Ruse (54 800), W,airna ( 48 700) i Wraca (47 400) (mapa 1). Dane te tłumaczą nam częściowo epidemiologię echi- nokdkkozy w Bułgarii.

P.ierws:ze materiały odnośnie do zakażenia psów tasiemcem Echino- coccus granulosus

opublikował

w

Bułgarii

Cze r new (1929) . Jego zda- niem psy w Sofii zak!ażone były w 30/o, podczas gdy na wsi w 660/o. Nieco

późiniej

Mat o w (1934)

ustalił

odsetek

zakażeni,a

psów miejskich na 18,640/o i wiejskich na 300/o. S to im e n o w (1958) stwierdził w rejonie Kolarowgriadiu zaik,ażenie 1psów miejskich w 12,850/o, wiejskich w 25.59°/o oraz bezdomnych w 57,14°/o. Ostatnie dane dla całego kraju zestawił

Popow (1955). Wyikazal on, ^że do 400/o psów wiejskich i ^około 16°/q psów miejskich jest

zak,ażonych

· tasiemcem

·bą,blowcowym.

Gdy porówna

się ite licz:by z danymi innymi autorów, okaże się,

,że jeśli

idzie o roz- przestri;enienie echinokokkozy,

Bułgaria

zajmuje jedno z pierwszych miejsc na

świecie.

W Isl, amdii psy zakażone były w 28°10 (Cr a be, 1912), w Aus.bralii

w 40 -. 500/o (Thom as, 1929} - lub w :30,51 do 39°/o (R os s, 1929). We-

ECIUNOKOKKOZA W BUŁGARII

33

dług De w (1928) odsetek zakażenia psów paisterskich oraz trzymanych w rzeźni w Melbourne sięgał 1000/o, roaniem zaś L a n de n fe 1 da {1932)

zak,aiżenie u psów dingo wynosiło 800/o. Dla innych kr,ajów lub okolic podano następujące odsetki zakażenia psów: Urugwaj 300/o (O 1 i v er, 1948), Grecj,a 17°/o {T o o 1 e , 1930), Rumunia 120/o, KJopenhaga 0,40/o, Berlin 10/o, Zurych 3,90/o, Lyon 7,10/o. Mestr ow podał, że w ZwiąZJku

@ SOFIA

44500

o

-· PLEWEN

) ~ ;;) ---/ \, __ _

_,. ...

\ L-:.:i

-48700 ---.,,/ .... , ... , .. ,.- '··; .,-···/ 37100 \_

·{ ,_, _ O _ . ....--··'WARNA O 35600

TYRNOWO

o

:, KOLAROWGRAD)

( .

>:•.'"· .. ,''~; ·-.-

. . -

\ ... -··

~···• ..•... _ •...

--,,..

₁₆₉₀₀

\ BURGAS 37100

38700 STARA ZAGORA

o

Ryc . 1.

Uość

psów w ,poozczególny, ch rej. onach

Bułgarii według

danych Dep. We- terynarii w r. 1954

Radzieckim psy mkażone są w 30/o, wg N os i g a (1938) jednak odsetek ten 'Sięga 12°/o. R a us c h i S chi 11 er (1954) wykazali na Aliasce 40 - 1000/o zakażenia u lisów polarnych i 120/o u psów.

Drugim zagadnieniem, które tu .pragniemy prz.eds:tawić, jes t wy

l'>tę-

1x,w,anie

¹bąhlowców

u

zwierząt

gospodarsldch . Misze w (1931) zare-

jestrował pasoży;ty wśród zwierząt poddawanych ubojowi w Sofii u owiec w 71 O/o, u byldła w 76,980/o, u W!Ołów w 53,920/o, u kóz w 6,580/o. Zdaniem tego autora u 0,180/o badanych ow:iec i 4,440/o

1bydła wysitępował

Echi- noccus multilocularis. Wkrótce potem A n g eł o w (1936) opublikował również materfały z rzeźni , w Sofii, wyk!azują'c 69,840/o za~ażema bytlła,

66,540/o wołów oraz 6,60/o świń. Około 28,30/o pęcherzy s twierdzonych u

¹

bydła w płucach i około 20,280/o wykrywanych w wątrobie było tzw.

płodnych, ipodcZJas gdy , prawie 700/o wszys

¹

tkich za!każonych 2JWierz.ąt miał

o

tzw. sterylne

pącherze.

Ka new (1945)

stwierdził

w

rzeźni

w

Łowecz 3

34

^{S. NENOW}

bąblowce ru owiec w 68,740/o, u bydła zaś w 65,80/o. Natomiast Di ko w (1925) wykiazał w BUT1gas 410/o zakażenia owiec, 110/o kóz, 160/o bydła,

4'7,050/o wołów i 14,930/o śwliń. Najddkład:111iej:sze dane, obejmujące cały

k,raj, pochodzą z ,lat 1953/1954. Wśród w:ięk1szej ilości badanych zwierząt rzeźnych ustalono dla Bułgarii echinokokkozę u owiec w 66,50/o, u bydła

w 40,80/o, u świń w 4,42°/o. Można więc powield:tieć, że s:redlnio dkoło

. I

\

I

~,-I

I I

I

',

I

\

"'

70·2

.... , 45 o

PLEWEN

\. WRACA

/' ... -·· 0 ^Ei

r' ··;._,-··· ... ./

^63·1

•,.

\./-~

._.,.,,

. 35 2 ( 21 3 .

o

74 .7

~ ) KOLAROW3RAD / TvR2owo

'

c ...

>· , ... ·

ć:;_

....

,.r-J ~

( 37·3 @SOFIA '···-... \.- ... ·/27·3 ~

39 3

\

⁽ ____ .. "·,.) ~

( ,...

~~--~

''; STA~A Z,t,GORA

,.,,·\.J

25

90

\ \ ___

.,.:./

^·· ...• ,

, ... _ ,.,..· ... ...,,,,. ... -~ ... · \ o ···••,.•'\ ,,-... , :

^1/,

7

O PLOWDIW .. ....- '... ... '/ .,\.,. ___ /..,_.,-..._\.._

r-"'-~

\~LAOOJEW0R"'f' , .... ,... o CHASKOwo;·'9 '--

? ~g:~ ··, .. \. ~~:~ r_-;--l

!

,-..r\__/) \

I l -r ____ _,.,...J'\,.J \_...,.../ <.

.., IJ"--"'-..._

, _______ _

_ /

Ryc. 2. Od:,etkri

zakażenia bąblowcem

owiec (licz.by nad

kreską)

i

bydła

(Liczby pod

k•re!>ką)

w pos1Zczególnych ,rejonach

Bułgarii według

danych z

rzeźni

za lata

1953 - 1954

50 - 700/o rllwierząt rzeźnych j€St w Bułgarii zakażonych larwami Echino- coccus (mapa 2). Dla •porównani,a przytoczymy podobne wyniki z !kilku in- nyoh bajów. Według Mer 1 a (1955) owce były w Sm~dynii zakażone bąblowcem w 68,70/o, bydło w 55,10/o, świnie w 33,20/o. Dość wysokie od- setki, zbliżone do uzyskanych w Bułgarii, podano •też dla Dalmacji: owce do 630/o, bydło 78°/o, świnie 700/o. W wielu innych krajacih odsetki zaka-

żonych zwie['zą't są

zniaoznie

·niższe.

I tak F 1 eis che r (1930) podaje dla Holandii 1tylko 0,010/o zakażeni1a owiec, 1,340/o bydła i 0,950/o świń,

Sna pier (1943)_dl1a Belgii 1,150/o owiec, 20/o byidł1a !i 20/o świń. WedJ,ug D e ^{v e} go w Szwajcarii zakażonych lbyło 20/o owiec, 20/o bydła i 0,50/o

świń.

Pierwsze dane o zakażeniu bąblowcem ludzi w Bułgarii pochodzą od

Ta n t ił o w a {1908), który wykonując sekcję 9770 zwłok w s2'lpifalu

ECHlNOKOKKOZA W BUŁGARII

35

Aleksandra w Sofii,

stwierdził

pęcherze

,pasożyta -aż

u 10,290/o ,badanych

mężczyzn

i 1,6°/o kobiet. St oj a n ow (1936) w , trakcie sekcj01nowania 8500 zwłok wykazał larwalną postać tego pa1s:ożyta u 65 osób, czyli u 0,660/o.

Podobne są analogiczne dane z innych krajów: W Danii, wg Fi bi- g er a (1925) 0.04

⁶

/o, we Włoszech 0,50/o, w Czecha

¹

dh 0,230/o, w Lombar- dii 0,11 °/o. Odsetki chorych ,na bąblowce sięgają w Anglii 0,150/o (Mur- e 'his o n, 1932), w Norwegii 4,680/o (Do u n :g a 1, 1946), w Grecji 2,30/o (To o 1 e, 1930), w Ar,gentynie 3,33°/o (E 1 i z a 1 de i Il o z, 1938).

Mo 11 o w (1929)

obserwował

w swej klinice w latach 1901-1928

łą­

cznie 135 przyipadlków

bąblowca.

Moskow , i P , rodanow (1926) wy- kazali, że wśród 4fi 556 pacjentów Kliniki Wydz. Lekarskiego w Sofii

było 0,80/o przypadków bąblowca. Tom o w (1950) zarejestrował w la- tach 1940-1950 w 69 różnych szpitalach Bułgarii 2222 chorych na bą­

blowca. Najwięcej chorych spotykano w wieku od 20 do 60 lat (do 15 lat - 299 przypadków, 15 - 30 lat - 706 przyp., 30 - 6H lat - 1295 przyp.).

Przeważały

zachorowania u kobiet (

¹

kobiety - 1295,

mężczy­

źni

- 927) oraz u

ludności

wiejskiej ( 1 rolnicy - 1625,

mieszkańcy

miast - 957).

Zrozumiałe

jest,

że bąblowce występują

pr, awie 3 razy

częściej

u

ludności

wiejskiej

niż

miejskiej.

Przyczyną

tego

są

prace za- wodowe oraz warunki

życia.

Zależnie

·od umiejs

¹

cowienia

można było podzielić

zarejes·trowane przy;pak:llki na : bąlblowoe wątroby - 1350 (60,80/o chorych), bąblowce płuc - 632 (23,9°/o),

1bąblowce

innych ^narządów - 240 (15,30/o). To- mow podał irównież, że w samej tylko klinice Wydz. Lekarskiego 1w So- fii spotkano w okresie 1921 - 1947 aż 1774 chorych na bąblowca

.

Stwier- dzono

wśród

nich a~ 29

różnyoh

sposobów lok, aHzacji

,pasożyta.

Naj-

częściej jednak umiejscawiały się one w wątrobie (52,550/o), później

w płucach (33,220/o), śledzionie (2,3°/o) i nerkach (2,20/o). Porównują,c od- setkli chorych · z umiejscowieniem

bąblowca

w

płucach

w podiallle• j

wyżej

grupie 2222 przyp. (23,9%) oraz w następnej grupie 1147 chorych (33,220/o), widać, ż~ w ostatnich latach zniacz:nie częstsze jest umiejsco- wienie

pasożyta

w tym

naTządzie.

Według

De v ego (1927)

bąblowce umiejsoowiają się

w

wątrOlbie

przeciętnie w 74,90/o, podczas gdy w płuoach tyliko w 8,6°/o. I<rmi auto- rzy

podają następujące

stosunki lokalizacji

bąblowców

w

wątrdbie

i w

płuoach.

Grinuei 50:69, A , n , tomoci 59,54:20,72, Lemar

64,22:12,84, Vergas i Cromuel 66,39:7,01, Pucu 53,7 : 16,62,

Lehmann 72 :8, Madelung 69 : 11,9, Neisser 50:7,4. Do nie-

daw:na więc większość autorów stwierdza.la znacznie niższe odsetki loka-

lizacji bąblowca w płucach niż w wątrobie. Dopiem ostatnio Red i i

(1946) podał proporcje ^zbliżone do naszych, a mianowicie w ^płuoaoh

36

^{S. NENOW}

53,70/o, w wątr-obie 400/o. T os ze w (1947) operował w ciąigu 10 1ait 598 chorych na bąlblowce. W 52,50/o dotyczył on wątroby, w 33,220/o płuc,

w 14,230/o innych narządów. Rume now {1957) stwierdzał

•bąblowce

w wątrobie w 460/o, w

•płucach

w 360/o, w

¹

śledzionie w 2,60/o, w nerkach w 1,20/o.

Niektórzy arutorzy zagraniczni opraoowali 'bardzo duże i:lo.ści przy- padków bą,blowca. To o 1 e (1930) zestawił w Grecji za 30 lat 2839 przy- padków, F o n ta n a (1935)

zaś zarejestrował

w Urugwaju w latach 1929 - 1934 2618 przypadków.

D im itr o w (l 950) zebrał · z bułgariskich klinik chir urgicznych z[>.

Lafa 1940 - 1950 2044 przy.padkL W 271 przypaidlro,ch pęcherze były

umiejscowione

równocześnie

w 2

narządach;

z tego w

płucach

i

wątrobie

w 91 przyp., w wątrobie i nerkach w 13 przyp., w wątrobie i innych na-

rządach w 19 przyp., w płucach ri innych narządach w 12 przyp. U ludzi nie notuje

•się

na ogól rozsianej echinokokkozy, takiej,

jaką

spotyka

się

np. u krów. Mimo to

różne

umiejscowienie

pęcherzy

nakazuje jednak przy stwierdzeniu jednego poszukrwanie dalszych. Dimitrow (1950) obser-

wował przypadki bąblowca u dzieci w wieku O - 10 lat oraz u młodzie­

ży w wiei.ku 10 - 20 lat. W pierwszej grurpie było 37 przyp. z lokalizacją pasożyta w płucach, 71 z lokali2Jacją w wą,trobie i 15 z

•lokalizacją

w 2 na-

~ząda~h

.

Wśród młodzieży było 118 przyp.

·bą·blowców płuc,

177 wątroby

i 4 7 w 2 narządach.

O

·bąblowcach

z innych, poza Sofią, rejonów Bułgarii donoszą: Ma-

n ew (1957) - 561 przyp. w Płowdiw, T od or o w (1957) - 529 przyp.

w dkręgu Stara Zagora, Gradew (1957) - 116 'Przyp. w okr. Burgas, Karamiszew (1950) - 103 przyp. operow:aine w Plewen, Milew (1950) - 184 przyp. w Warnie, Grabowska (1957) - 214 przyp.

w

okręgu

Wr a,ca (mapa 3). Na

uwagę zasługują

danie K o w cz a sowa (1956) o 78 przyp. z olm-ęgu Ruse, które różnią się meco pod ^względem epidemiologicznym od innych. Operowano tu więcej mężczyzn ni·ż ko- biet (40 : 35), a umiejscowienie pasożyta w

-płucach było

• prawie równie

częste jak w wątrobie (37 : 38).

Problem echinokokkozy w wieku dziecięcym omówił wyczerpująco

Fik o w (1957). Obserwował on w latach 1922 - 1955 80 przypadków.

U dzieci

¹

obserwuje się pewne osobliwości w ro2'Jillieszczeniu ibąblowco

w różnych narządach. Według 2 erb i • n o u dzieci wy:stępują częścieJ

rozisiane pęcherze (w 340/o obserwowany, ch

¹

pr, zypadków). Postać mózgowa

bąblowoa zajmuje u dzieci trzecie miejsce, · podczas • gdy u dorosłych 7 albo 8. Inny jest też stosunek częstości ·bąblowca płuc do bąblowca wą­

troby . W materiale klinicZIIlym Fik o w a w 24 przyip. (300/o) lcl!fwy umiejscowione były w wątrdbie i w 40 ,przy.p. (500/o) w płucach.

Według statystyki ?Jachorowań zanotowano w Bułgarii w ciągu 10

ECHINOKOKKOZA W BUł,GARil

37

- - ---- ··

^..

- - --

} , at w zakładach leczniczych i profilaktycznych 3210 przyp_ bąblawca.

Przedętmy odsetek chorych do lic2Jby mies2Jkańców wynosi 0,050/o. Je-

żeli zisumujemy wsz~stkie dotychczas opuhli!kowaine materiały, uzyskamy dla Bułigarii 5617 przyp. bąblowca u ludzi w okresie od 1901 do 1959.

Można więc powiedzieć, że w zakładach leczniczo-profilalktycznych re- jestruje się i leczy co roku około 350 chorych.

I I

r.1) ( I I \

'l I

' ^,-, _',

\

214

. 74

o

PLEWEN

C,

. ~< ... ··-...

^{V • ••---' 188}

')

^WRACA

^o

²⁶²

^.

::, KOLAROWGRAD

^o

)

^....

TYR~OWO \ ..

- ·>··.,·-,_

,'

I

,.,,--.1 200

\

,,

I

(.,.

fJ

\

(O SOFIA

529

249

694

o

ST AR~ ZAGORA

>·-

:\,/'•~ .... -)

', ... • ·~·· o

''--{ Ó /

PLOW0IW . ·\. i ~- - \ __ :' · /

_/°'oJ"\._

^,v-

\BLAGOJEWGl!Ą0 QCHASKOV.0

c-,__y-- _,--

\ 32 :'•,... ,,__,.,

) ·. c--'

196

,~,J

( 1 ~

I

~~~

__ ) )

I _.,_,._J '

c,

l ___ / ... ____ ..,... -"i l"V"'-..._ . . /

.... , ___

^~

__ ^,, __

^.,,..

Hyc. 3.

Występowailllie

eoh,i,nolwkk,ozy u ludz,i w

Buł.garii według

s, tatystyk kli- nicznych w latach 1944 - 1954

PT1ognoza choroby zależy od umiejscowienia pęcherzy w różnych na-

rządach. Dawniej sądzono, że śmiertelność pTZy bąblowcu umiejscowio- nym w mięśniach wynosi 00/o, pod.czas gdy w mózgu 1 OOO/o. C r o n w e 11 i V er as (1910) przyjmowali śmiertelmość z powodu bąblowców w Ar- gentynie na 13,40/o, Duglas i Fenley (1924) w Australii na 19,1°/o, Gr er o u 1 a n os (1931) w Grecji na 90/o. Wśród przypadków spotylka- nych w Bułgarii śmiertelność wynosiła wg Tom o w a (1950) 50/o, wg Dym itr o w a (1950) 6,070/o.

1'nteresujące są przypadki o rzadko spotylmnej lokalizacji pęcherzy.

Umiejscowienie pasożyita w mózgu spotyika się w 0,5 do 100/o. Według

:!\1adelunga ,wynosiło ono 0,510/o, wg Cobhola 80/o, wg Thoma- s a 100/o . W większości statysty,k podaje się prz.edętnie 1,50/o. W Buł,ga­

rii bąblowce mózgu zajmują · trz.ecie miejsce po lokali~acji w wątrolbie

i płucach. Tom o w (1947) rejestrował 5,930/o takich przypadków, Fi-

38

^{S. NENOW}

·-- --- · -- ·- ·- --·- - - ···

- - - - -

lippow (1950) 7,21°/c, Fikow (1957) 3,750/o u dzieci. Z 30 przypad- ków

bąblowca

mó2Jgu zarejestrowanych w ostatmich 10 latach tylko 5 przyp.

miało

przebieg

śmiertelny_

Bąblowce śledziony

nie

są częstym

zj<awiskiem. IvI o 11 o w (1932)

spotkał

w

ciągu

40-letniej praktyki tylko 6 -takich przypadków na 185

ogółem

badanych.

Według

De v ego

bąblowce śledziiony

spotyka

się

w 2,30/o, wg N eis sera w 3,10/o, wg Vi

¹

tala w 10°/o. W

Bułgarii

wg Cz er we na k owa (1956) z,arejestrowano 34 przypadki, w tym ;'\

o ,przebiegu

śmiertelnym.

Podobnie rnadko spotyka

się

w

Bułgarii bąblowce

nerek. N i ca i s e

zanotował

w latach 1925 - 1935

aż

4 7 4 talkie przypadki, C a m p be 11 287 przyp., G ,a 1 66, T u 1 e 46, G o i g n ar d 36.

Prz,eciętny

odsetek

wahał się

od 1 (Go i gna r d) do 4 (Rag i n). W

Bułgarii

wynosi , on

średnio

1,5°/c,

ponieważ

zarejeS'trowano

dotąd

tylko 40 tego rodzaju przypadków.

W dalszej

kolejności należy wymienić

umiejscowienie

bąblowców

w

kctś,ciaich

(7 ,przyp.), w

mięśniach

(10 przyp.), w otrzewnej (6 przyp.), w oczodole (10 przyp.), w ta,rczycy (7 przyp.), w sercu (5 przyp.), w prze- wodach

żółciowych

( 4 przyp.) itd.

Bąblowce

typu alveolaris prawie wcale nie

występują

w

Bułgarii.

Mo 11 o w (] 932)

spotkał

ty1ko jeden taki , przypadek, drugi opisali Pr ,o- d a n o w a i Rumenow (1949).

Z przedstawionych tu danych , o

występowaniu

w

Bułgarii

echino- kdkkozy u psów,

zwi•erząąt

domowych i u

człowieka można wyciągnąć następujące

wnioski. Jest to

niewątpHwie

powszechnie

występująoa

w n a- szym kraju helmintozoonoza, i to we wszystkich rejonach. Istnieje

ści­

~ła zależność między

odsetkami przypadków u ludzi i

zwierząt

domo- wych a

ilością

psów. W okolicach, w których jest

dużo

psów i inten- sywna jest hodowla

bydła, częstsze są ;z;ak!ażenia

u ludzi i

zwierząt.

Zwa1czanie iJnwa"Zji winno

być

kompleksowe,

według

za; sad deiwa,stacji.

Niezbędna

je.st

ścisła współpraca między służbą

zdrowia a

~eterynarią

Otrzymano 20 VIII

1959 Z

Działu Parazytologi"i

'Instytutu Epidemiologii

i

Mikr,1biologii

w

Sofii

LITER.\'ITRA*

}. AH

re

Jl OB

M.,

IlpHHOC !{"1,11{

1rny•-ianane

CXJ,(HOHOJ{(J:l:n·a IIO 1~0Ma111mtTe HIHHOTHH

B B1,JirapHH. .JJ:HcepTaI\HH 1936. Co1PHH.

2. BaeB B., BacHJi e H 11., B1,pxy exHH01rn1.o:1aTu na 1rnll'1,H•iepnoApoGmtTe IBJl'I,'IHU n1,THll1a. crr. XupypauR 1m. 5. 1953. Co,Inrn.

Uwzględniono tylko literaturę hulgarską.

ECHINOKOKKOZA W Bl!ŁGARIT

39

3. B ae

Ił

M. <l>., Ex1rno1rn1; Ha 61,6pexa.

Ba1Hlapc1.a R,iUHUl,,U

KH. 10. 194i.

4. B onr yp o

Il

K,

CJ1yąafi

Ha pe6peH ex:irnoHOR crr. XupypeuR nH. 2-3. 1951.

5. B1,Jrnapon B., EA11H ca~·qafr OT narnomr R npo6mr n cToMaxa ex1rnoKoH na µ;aJ!alla 1940.

6. Bac 1r JH '

n

·H ., CJiy<raii'. c cx mco1rn1,

Ha

ll(IITOBil)];HaTa *aeaa. crr. Xupypeu.q

1-rn.

5.

195:1.

7. I'aI!'ICH ll ..

Echfo.oco<:('118 orbitae.

en. Eo.ie. H.11,unu1.a 1rn. 6. 1949.

8. I' PH

o ¹¹

r. , II

e

u

o JJ C-r.,

l'eo rpaqic1rn paanpocTpaHemre Ha xemnrHT0311Te y ,ronei,;a n B1,,1rap11H.

I !l58.

Co1Jnrn.

9.

,lJ. eau o n l~-, ExmrnHoKona HHCTa na ea1u;a. crr.

Có8p.

,11,ed. KH.

:3.

1950.

10. ,IJ.11 Ho B r. C. MHc.:rn 111,pxy 0op6aTa npo•r1rn napa:nrT1IT e Bbll a1n:rna c paanpocTpa- HeHHC1'0 ua Hfl!WH npe11aca11~n ce OT anmoTHHTe Ha 'IOBei,a

ąe1rneu

y n ac. roJ.

Co,fi. ,V

nueepcumem. 1930 / :l l.

11. ,lJ.HMHTlJOB C.,

b)chinococciis

1mlnbt111·111n. en. Xup. u o,fimon. 1950.

12. )~HMOH r., l'a:iypi,;oH H., Ex11HoK01;

mi

c·r,pAI\eTo. en. XypypiuH 1955.

13.

H.TIH('Jl

C., ll)HJl\l'l!TIIO HTHOllfPHHC u a PXlfH•HWKa

Ił

'!eJ)HlIT!'

H

Ge .:nr

;:ą10ÓOBC- H

OBl\t"l'I'

li

1;0:m1•1•.

j(Hti.!J)1'alll!H. L92\l.

14. i-loHHOH

li.,

l~XHHOJillliOJJa uo<1 eCT. iiled. rnucrrnue irn.

1. Hl40.

15. KanHTaHoH I'., fH1111a XHp_vprHr(. 194,. Coqnca.

16.

Hap,HUflU('Jł

H„

1-hpX,\"

C.'1,V'lattTl' OT exHHOKOn , :1e1,yBaH1f

R

XII})J})PH'-IHOTO oT,1,e.rrcmrn 11p11 ll:H·111•HCJ;a-ra oi;p1,nuia ;11,pmaumi 60.,nurrn

:H

Bpe~1e-r,_i ••T

1.

I. 1940

)(O

25. V. 19,,0.

I'.

li.

1{1,neH ,lI.,

Pa:mpocTpa1ceHm' Ha exHHonon a

no

;i;p,,6mt-rf'

11

e;1pn pa60-r1{n

arn-

HOTHH , aa i;:iamr

11

.TJ,rnetl\i;aTa 1-rnaH111\a. ,IJ:Hc. 1945.

18. j l e

J(O Jl

m:.. Pa:mpocTlJiJ.H('HH~TO

Ha

f'XHH 01,0 1rnaaTa

I[

6opGaTa npoTUB Hefl.

,IJ.ucepTaq1rn 1945.

19. MaToB I~ .• ITpH1rnc

1;-1,M

Hay•rn1Ja1-1e 11aanpocTpaH eHneTo Ha Ecli. yranulosus H µ;pyrHT('

ąpeBIUt

Xl'JIMHJITO:JU

Il

V·1,,II'apna. Bemepunap1w cóuph·o

EH. 4.

1934.

20. Ma To B n., BeTepmrapua uapa,rnToJiorna I •racT Xe. nmH-ro.1:<)rHA: 1958.

21. MwJieH ;~., OnepaTuBHH pe3yJITanr npu . -1 e•remreTo

Ha

ex1rno1rnErn:-iaTa

B

.T.J:1,pma- BHaTa GO.lHHQa - - Bap1ca. 1950.

22. Mnxatl: JIOB _ \1., !<JxHHOno1rn:iaTa n HamaTa npa1,nma. en. X upypwH - 19:i:5.

23. Mn m

c

u Jl., ),f 3c.rrc;1naue B1>pxy p acnpocTpam•HncTo Ha

Ech. alreolari.s II

c1,0THo- meHne-ro MY c

Ech.

polyuborphus

R

r0Be;1a-ra, ÓHHo.crn-re OB{\eTe

1t

1rn:rn1e. ,Uncep- i·aQHfl rn:n.

24. MoJIJIOll IL '-lpeBHH n apa:mTH. 19:H-19!{2.

25. M axa

tl: ,;jo B

i\l., l{eTI1J)l1!Hl;ll'C8T rO):\HllleH onnT

B

rre,1eHneTo na exnHOIWI,;\

Ha

6eanTe npoóo1ie Ha xHpyp1·wwc1-.oro OT

;i;t•nemłe

npn oi;p1,muaTa uorrHnl\ a Pyce.

en.

Xupypzu;1

1m.

4.

19/W.

26. 1-IHJ- ;OJi aen H., lhpxy (;'X: HHOJ;OJ;a Ha MaTKaTa n a;lHl:'KCI!Te.

}lift<). cnuca.nue

KH 1. 1930.

27. II aB,110B II., l'1,1;oHO;.\CTBO no neTelJHHapHa napa3HTO.:IOrl!A:. 1941.

28 . n a 111 e B H., 11 :JCJIC):\BaHitfl BbJ)XY O'IHHTe napaa11TH y Hac. 194

L.

29. Ila111en H., Pe;i;KH o•rnH TyMopn n O'IHH»T pai-; y Hac. 1954. BAH.

30. ITpoAa11011 A., PyMenou

11.,

Cay,iatl: Ha aJIBeo,TJ:apen ex11HOIIOK na xyMepyca onepnpaJI c.:ren noBe'!e OT 12 roi-\. en.

XupypwR

1951.

31. PaAaHOB P. MHoa-eCTB~ll l'XHUOKOK Ha ;\BaTa 6e.TJ:H ;i;poóa. en.

CaptJ. MeiJ.

,m.

7.

1951.

32. To Mo u B., ExuHOnOKOBa1•a rrpo6 , 1eMa B B1,.,rapHR. 1vleu. AeMo.1u cu TOM X XIL

1947.

40

^{S, NENOW}

- - - -- - - -- - - - - - - - - - - -- ~--- - -- - -- .

33. To Mo a B., IlpHHOC K'bM B'bIIpoca

aa aeporeHHaTa

HHIJlemorn Ha

óemrn APOÓ

c

exHH0H0H.

Mn,. ~.X.Jl. npu EAH. 1955.

34. To me B IO., CTaTHCTH'lecmr

):laHHlł

l!opxy

exHH0H01{03aTa B IO am a EoJiraplUI.

1 1Jea • .1emonucu. 1947.

35. Cllun o B A., ExHHOHORoaaTa B ;:i;eTcnaTa n1,apacT. 1957. Co<pHII.

36. C!JHJIHITOll Cll., Echinococcus cerebri c npHH0C

f;l,M onepaTIIBH0T0

MY

Jie•iemrn.

20a. Corfi. Ynuoepcumem. 1945-46.

37. ~OH'lel! n., CJiy'latl: Ha exHH0R0H Ha rp1,6Ha'IHJUIT CT1,

.'

!Ó. 1958.

38. qepaeHaHOB A., PenRH

JI0RaJIH8aqm1

Ha

eXHH0R0H03aTa.

1950.

39.

ąepHaea

Il., CpaaHHTeJIHH HBCJiennamrn Bopx:y npo11eHTa n CTeneuTa Ha HH- naanRra Ha exHH0H0Ra Ha óemue H

ąepHH

APOÓOB

e

Ha eAplUI poraT ):IOÓHT1,R (roBe/la, óKBoaH)

H

cmme. ,IJ;ncepTal.\HJl. 1930.

40. q

e

pH a e B ~-, Taenia echinococcus,

6HoJiorHfl,

p

a,mpocrpaue1rneTolt no

Hy•ieTaTa a E1,JirapH11

H

npo4'HJiaRTHHa. ,Il;Hcepr. 1929.

S. NENOW

OCCURRENCE OF ECHINOCOCCUS 1N BULGARIA

Tihe problem of echinococcosis in

Bułgaria

is discussed in the light of world 1itera.ture. The percentages

of

dogs infestecl with EcMnococci al'e: 160/o in towns, and 400/o in the country. The invasion happens frequently also in slaughter ani- mals and was found in 66.50/o of shee,p, 40.80/o of cattle and 4.420/o of swine.

Infections of man are not rar,{!- In the years 1901 -1959 a total of 5 617 cases was recorded, v.nhat means 350 - cases yearly on the average. This concerns partirularly rural popu1ation, whereby w-0men more fr-equently bec,ome infected than men.

The author als-o discusses the locaHzati-on of the parasite in varfous organs

of ma-n, the more unique and interesti1I1g clin:kal cases, the mortali.ty and other

epi-demii01o~ical data. This is a summ

¹

ing up of a nwmber of papers and publica-

tions which on this subject appearecl in the Bulgarian lit.erature.