WO JE WÓ D ZK I K O NK URS P O L O NIST YC ZNY
dla uczniów gimnazjów oraz klas dotychczasowych gimnazjów prowadzonych w szkołach innego typu województwa opolskiego
w roku szkolnym 2018/2019
etap: wojewódzki
1 marca 2019 r., godz. 10.00
Witamy Cię w ostatnim etapie konkursu!
Myślą przewodnią tego arkusza są słowa Susan Sontag:
W gruncie rzeczy aparat zmienia każdego człowieka w turystę wędrującego po rzeczywistości innych ludzi, a ostatecznie także po własnej.
1. Przed Tobą dziewiętnatostronicowy zestaw, który zawiera zadania otwarte i zamknięte. Zanim przystąpisz do pracy, upewnij się, czy wszystkie strony są czytelne. Ewentualną nieczytelność lub brak strony zgłoś komisji.
2. Czytaj uważnie polecenia. Zaznaczaj i wpisuj odpowiedzi w wyznaczonych miejscach.
3. W zadaniach zamkniętych tylko jedna odpowiedź jest właściwa (chyba że polecenie stanowi inaczej) – trzeba ją zaznaczyć, przekreślając znakiem X odpowiednią literę.
4. Jeżeli przy wyborze się pomylisz, błędną odpowiedź otocz kółkiem i zaznacz inną.
5. W zadaniach otwartych udzielaj precyzyjnych i wyczerpujących odpowiedzi.
6. Zadania rozwiązuj długopisem lub piórem. Nie używaj ołówka, zmazika ani korektora.
7. Na końcu arkusza znajduje się brudnopis, który nie będzie sprawdzany – jest tylko do Twojej dyspozycji, możesz umieszczać tam swoje notatki.
8. Laureatem konkursu zostanie każdy, kto zdobędzie co najmniej 51 punktów.
9. Na rozwiązanie zadań masz 120 minut.
10. Zachowaj spokój. Jesteś w finale, to już wielki sukces!
Powodzenia!
Tu wpisz swój kod: ...…
Uzupełnia komisja:
Maksymalna liczba punktów 60 100%
Uzyskane punkty
cz. testowa
wypraco- wanie
Czytelny podpis osoby sprawdzającej
I. Czytanie ze zrozumieniem [5p.]
Kilka słów o fotografii humanistycznej
Hanna Maria Giza: Akt fotografowania – jak pan kiedyś powiedział – jest procesem żywym, niepowtarzalnym. Czy to znaczy, że fotograf musi uczestniczyć w procesie tworzenia obrazu całym sobą, razem ze swoimi wszystkimi emocjami, ze swoim samopoczuciem, razem ze swoim stosunkiem do ludzi, życia, ze swoim postrzeganiem świata?
Marian Schmidt: Jak najbardziej. Nie można mieć dystansu do tego, co się widzi. Nie można także tego analizować, zanim się to sfotografuje. Tak jak powiedział Jiddu Krishnamurti: „Umysł powinien być pusty, aby jasno widzieć”. Akt fotografowania powinien być autentycznym procesem twórczym, w który jest się w pełni zaangażowanym. I to nie tylko emocjonalnie, ale w stopniu wyższym, duchowym. Jeżeli nie przeżywa się czegoś bardzo intensywnie, to nie warto tego przekazać. Te przeżycia są niepowtarzalne, unikalne. Człowiek, który fotografuje, nigdy nie jest dwa razy taki sam i to, co widzi, też nie jest dwa razy takie samo (…).
HMG: Powiedział pan kiedyś tak: „Włócząc się z aparatem, można robić pojedyncze zdjęcia, a nawet całe tematy życia codziennego, które nie mają nic wspólnego z tym, co się aktualnie dzieje na świecie, czyli z wojnami, katastrofami, wydarzeniami politycznymi. Tworzy się raczej coś w rodzaju wewnętrznego dokumentu, który wyraża intymne stany fotografa i jego stosunek do świata”. Czy to właśnie jest fotografia humanistyczna?
MS: Tak, to jest ładne określenie. To są właśnie zdjęcia, które się robi bez konkretnego celu. (…) Dla mnie fotografia jest wejściem w inny świat, równoległy do życia codziennego, w którym nie ma żadnych niepotrzebnych napięć. Jedyne napięcie, które się pojawia, to walka z czasem, aby nie przeoczyć tego ulotnego ułamka sekundy, kiedy przeżycie jest najbardziej intensywne.
Wkroczenie w ten inny świat jest możliwe po uprzednich przygotowaniach mentalnych. Wtedy zmienia się nasze podejście do ludzi, natury, świata w ogóle. Ten zmieniony stan świadomości może trwać kilka godzin, dni, tygodni. Wtedy fotografowani ludzie inaczej reagują na fotografa, a zdjęcia, które powstają, mają głębszą treść. Tak bym określił fotografię humanistyczną:
bezinteresowne fotografowanie ludzi z poczuciem miłości do nich (…)
HMG: Henri Cartier-Bresson (…) uważał, że wszystkie wydarzenia (…) trzeba sfotografować.
Żeby uchwycić „moment decydujący” (…) - czyli to, co jest kwintesencją danej chwili.
I tu wchodzimy na teren fotografii prasowej, fotografii newsowej. Jak to się ma do tego fotografowania, które nazywamy humanistycznym?
MS: (…) Jego fotografie nie były takie jak te, które oglądamy dzisiaj, np. w World Press Photo.
Jego zdjęcia zawsze były spokojniejsze. Chodziło o to, że w czasie takich wydarzeń, jak na przykład pielgrzymka czy koronacja króla, ludzie zapominają o sobie, nie kontrolują się i już nie zauważają fotografów. Dzięki temu, że są tak skupieni na tym, co się dzieje dookoła nich, udaje się sfotografować „to coś”. Jest to naprawdę fantastyczna szansa dla fotografa. Cartier Bresson chciał być świadkiem wydarzeń, które zmieniają nasze życie (…). Dzisiaj jest taki zalew obrazów, że ludzie o wiele mniej się na nich skupiają, nie angażują się emocjonalnie. Wtedy nie szukało się sensacji w fotografiach, które się robiło dla czasopism typu „Life”. Szukało się ważnych, znaczących w życiu człowieka wydarzeń. A teraz to jest efekciarstwo, które ma skłonić ludzi do tego, żeby kupowali czasopisma czy oglądali programy telewizyjne.
Od fotografa czy filmowca wymaga się, aby dostosował się do oczekiwań przeciętnego człowieka, który traktowany jest jako konsument, a nie jako odbiorca zdolny do głębokich, wartościowych przeżyć (…)
HMG: Czym jest filozofia fotografowania?
MS: Filozofia fotografowania polega przede wszystkim na bezpośrednim patrzeniu. Istotna jest umiejętność odróżnienia tego, co się widzi, od tego, co się myśli, że się widzi. To tak jak z malarstwem. Różnica między dobrym malarzem a drugorzędnym malarzem polega na tym, że drugorzędny malarz stara się zrobić reprodukcję rzeczywistości. Coś widzi i chce to namalować.
Dobry malarz patrzy na coś, przepływa przez niego jakieś wrażenie, przeżycie, jakieś emocje i on stara się przekazać to wrażenie, to przeżycie, te emocje poprzez to, co maluje.
Z fotografowaniem jest pozornie łatwiej, ponieważ nie trzeba rysować ani malować, lecz tak samo trudno jak w malarstwie, bo mogą przeszkadzać niepotrzebne, prywatne skojarzenia, których nikt inny oprócz autora nie jest świadom. Wszyscy mamy pewne skojarzenia oczywiste – patrzę i widzę: dom, pies, człowiek, rzeka. Jednak te bajki, które sobie opowiadamy o tym, co widzimy, przeszkadzają, bo reagujemy na własne myśli, a nie na to, co jest przed nami. Tych bajek nikt inny nie widzi, tylko my. I wtedy nie widzimy bezpośrednio. Filozofia fotografii polega na tym, żeby nauczyć się patrzeć bezpośrednio w absolutnym skupieniu, bez żadnych bajek i bez złudzeń.
(…)
HMG: Czego pan poszukuje w fotografii?
MS: Autentycznych, głębokich przeżyć i możliwości przekazania ich innym ludziom. Fotografia nie jest dla mnie sposobem na życie, ale sposobem życia. Jeśli nie fotografuję, to źle się czuję.
Wynika to z ogromnej potrzeby wypowiedzi. Piszę książki i eseje, z wielką przyjemnością uczę
fotografii, amatorsko gram na flecie, medytuję, słuchając muzyki poważnej, a jednak najszczęśliwszy jestem wtedy, kiedy fotografuję.
Na podstawie wywiadu z Marianem Schmidtem, [w:] Hanna Maria Giza, Artyści mówią. Wywiady z mistrzami fotografii, Warszawa 2011.
Marian Schmidt - (ur. w Żyrardowie w 1945 r., zm. w Warszawie w 2018 r.) dzieciństwo spędził w Wenezueli. Po maturze wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie uzyskał doktorat z matematyki. W 1997 roku powrócił razem z rodziną na stałe do Polski. W 2002 roku otrzymał tytuł doktora habilitowanego w dziedzinie fotografii. Był dyrektorem i wykładowcą Warszawskiej Szkoły Fotografii, autorem wielu albumów. Ma na swoim koncie ponad sześćdziesiąt prestiżowych wystaw fotograficznych na całym świecie. Jego prace znajdują się w kolekcjach państwowych i prywatnych, m. in. w USA, we Francji, w Niemczech i we Włoszech.
1. Na podstawie tekstu wyjaśnij, jak rozumiesz sformułowanie: "Człowiek, który fotografuje, nigdy nie jest dwa razy taki sam". [1p.]
………
………
………
………
………
………
2. Która definicja nie odnosi się do formuły "fotografii humanistycznej"? [1p.]
a) fotografowanie człowieka w codziennych sytuacjach;
b) fotograf szczególną uwagę poświęca aspektom technicznym zdjęcia;
c) próba oddania na fotografii prawdy o człowieku;
d) fotografowanie, któremu nie przyświeca myśl o zysku.
3. Co najbardziej pociąga Mariana Schmidta w pracy fotografa? Spośród zaproponowanych odpowiedzi wybierz trzy prawidłowe. Zapisz je w wyznaczonym miejscu poniżej. [1p.]
a) Możliwość oddania za pomocą fotografii bogactwa człowieczeństwa.
b) Fakt, że można zarabiać na życie, wykonując fascynujący zawód.
c) Możliwość podróżowania po świecie.
d) Okazje do kontaktów z wybitnymi osobistościami naszych czasów.
e) Szansa uchwycenia ulotnej chwili.
f) Możliwość bycia w centrum najważniejszych wydarzeń.
g) To, jak zmieniające się warunki wpływają na cechy fotografowanego obiektu.
Prawidłowe odpowiedzi: ………..
4. Filozofię fotografowania Marian Schmidt wiąże z „bezpośredniością patrzenia”, która polega na tym, że: [1p.]
a) fotografia jest formą opisywania świata „tu i teraz”, naśladowaniem rzeczywistości;
b) fotograf patrzy przez pryzmat własnych przeżyć, wrażeń, emocji;
c) fotograf oddaje momenty niepozowane, a przez to autentyczne;
d) twórca zdjęć potrafi zatrzymać ulotne momenty.
5. Która z poniższych wypowiedzi najpełniej oddaje filozofię fotografowania Mariana Schmidta: [1p.]
a) Fotografie to kęsy czasu, które można wziąć do ręki. /Angela Carter
b) Nagle dostrzegłam, że wszystko dokoła jest fascynujące. Ale dopiero na fotografii./
Joanna Helander
c) W doskonałej fotografii chodzi o głębię uczucia, nie o głębię ostrości./ Peter Adams.
d) Rutynowo fotografuję w myśli wszystko, co widzę./ Minor White
II. Interpretacja wiersza [8 p.]
Stanisław Barańczak Zdjęcie
Nie ruszaj się; tak, brawo;
tylko poczekam, aż przejdą ci ludzie i sprawy, z którymi zbyt mało masz wspólnego; o, to jest dobre;
tylko przybliżę się, żeby usunąć poza obręb miliony niepotrzebnych
nieszczęść i słów; o, tak stój właśnie tak; tylko nastawię ostrość, żeby na jawie uchwycić twój sen, twój
cień; tak, z tą właśnie miną, w tej pozie;
tylko się cofnę może, żeby nie za wyraźnie
rysowały się linie
na twarzy, na murze w tle;
tak, dobrze, właśnie te myśli, nie inne;
tylko migawka: niech na mgnienie się uciszy czas, jego śmiech nie najżyczliwszy;
tak, wreszcie, bądź tak chwilkę;
z tym, że już zmierzch:
a został jeden tylko jednorazowy flesz
Widokówka z tego świata, wyd. 1988 w Paryżu
6. Oceń prawdziwość zdań dotyczących podmiotu lirycznego wiersza S. Barańczaka.
Zaznacz X we właściwym miejscu w tabeli. [2p.]
ZDANIE PRAWDA FAŁSZ
Fotografujący dobrze znał osobę fotografowaną.
Fotografujący robi wszystko, żeby osoba fotografowana wyszła na zdjęciu jak najlepiej.
Według podmiotu lirycznego osoba fotografowana czuje więź z ludźmi, którzy ją otaczają.
Fotografujący ma świadomość ulotności chwil, przemijania i tego, że z czasem człowiek nie wygra.
7. W wierszu panuje napięta atmosfera. Kto/co ją wywołuje? [1p.]
a) fotograf, który nie potrafi ustawić aparatu i bardzo się tym denerwuje;
b) fotograf, który stale coś poprawia, starając się zrobić perfekcyjne zdjęcie; c) pozujący do zdjęcia, który nie potrafi sprostać wymaganiom fotografującego;
d) przypadkowi przechodnie przeszkadzający w uchwyceniu odpowiedniego kadru.
8. Czemu służą wielokrotnie powtórzone przez podmiot liryczny słowa „tak” oraz „tylko”?
[1p.]
………
………
………
………
………
………
………
………
9. Poeta zastosował w wierszu liczne znaki interpunkcyjne (przecinki, dwukropki, średniki).
Jaki to może mieć związek z sytuacja liryczną? [1p.]
………
………
………
………
………
………
………
………
10. Czego podmiot liryczny nie chce ująć na zdjęciu? O czym to świadczy? [2p.]
………
………
………
………
……….………
………
………
………
………
………
11. Wyjaśnij, jak rozumiesz frazę: „niech/ na mgnienie się uciszy/ czas, jego śmiech/ nie najżyczliwszy”. [1p.]
………
………
………
………
………
………
………
………...………
III. Znajomość lektur konkursowych [7p.]
12. Na podstawie znanych Ci fragmentów Pana Tadeusza Adama Mickiewicza dopasuj do każdej odpowiedzi po jednym bohaterze wpisanym do ramki. [2p.]
1. Gerwazy; 2. Podkomorzy; 3. Wojski; 4. Sędzia; 5. Zosia; 6. Tadeusz;
7. Woźny; 8. ksiądz Robak; 9.Hrabia; 10. Telimena; 11. Rejent.
a) ganił modę francuską; miał tabakierę z wizerunkiem króla Stanisława - ………..
b) wygłosił słynną naukę o grzeczności, która nie jest nauką łatwą ani małą - ………
c) jako pierwszy przywitał w dworku Tadeusza; najlepiej znał się na polowaniu - ………….
d) czekało na nią puste miejsce w czasie wieczerzy w zamku; rozmawiała z Tadeuszem po francusku - ………
e) w czasie wieczerzy w zamku nie zabierał głosu w sprawach politycznych ze względu na obecność przy stole Moskala - ………
f) spowiadał się przed nim Jacek Soplica - ………
13. W opowiadaniu Jarosława Iwaszkiewicza pt. Panny z Wilka Tunia przypomina Wiktorowi Rubenowi zmarłą: [1p.]
a) Kazię;
b) Felę;
c) Jolę; d) Julcię.
14. Tytułowy bohater utworu E. Orzeszkowej Tadeusz to: [1p.]
a) parobek, mąż Chwedory;
b) długo wyczekiwany synek Chwedory;
c) pan, u którego w ogrodzie pracuje Chwedora;
d) schorowany ojciec Chwedory.
15. Zaznacz cztery odpowiedzi, które dotyczą utworu Henryka Sienkiewicza Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela: [1p.]
a) dzieło Sienkiewicza jest nowelą;
b) głównym bohaterem utworu jest Marcyś;
c) tytułowym nauczycielem jest pan Wawrzynkiewicz;
d) książka dotyczy okresu zaborów;
e) jednym z głównych zagadnień utworu jest problem antysemityzmu;
f) pani Maria, matka chłopca – głównego bohatera utworu – jest wdową;
g) siostra głównego bohatera ma na imię Tola.
16. Oceń prawdziwość zdań odnoszących się do powieści Madame Zbigniewa Libery.
Zaznacz X we właściwym miejscu w tabeli. [2p.]
INFORMACJA PRAWDA FAŁSZ
Narrator wypowiada się w pierwszej osobie i jest jednocześnie bohaterem powieści.
Tytułowa Madame została zatrudniona w liceum, do którego uczęszczał główny bohater, na stanowisku dyrektora szkoły i nauczycielki języka francuskiego.
Szczególnym zainteresowaniem uczniów liceum, do którego uczęszczał główny bohater cieszyła się powieść Henryka Sienkiewicza pt. „Potop”.
Bohater w nagrodę za udział w przeglądzie teatralnym otrzymał zegarek Ruhla, który przez całe życie traktował jak najcenniejszy talizman.
IV. Gramatyka [8p.]
Wszystkie zadania z Gramatyki odnoszą się do poniższej sentencji:
N
asze życie jest jak wielkie jezioro wolno wypełniające się strumieniem lat.
W miarę, jak woda się podnosi, ślady przeszłości znikają pod nią jeden za drugim.
Ale wspomnienia zawsze będą wychylać głowę, póki jezioro się nie przepełni.
/ Alexandre Bisson
17. W wyrazie „wspomnienia” zachodzi: [1p.]
a) ubezdźwięcznienie wsteczne;
b) ubezdźwięcznienie postępowe;
c) uproszczenie spółgłoskowe;
d) utrata dźwięczności w wygłosie.
18. Określ prawdziwość stwierdzenia, zaznaczając X właściwą odpowiedź. [1p.]
Czasownik „przepełni się” jest niedokonany.
PRAWDA FAŁSZ
19. Biorąc pod uwagę formę czasowników występujących w sentencji, określ prawdziwość poniższych zdań. Wstaw w odpowiednie miejsce znak X. [2p.]
Zdania PRAWDA FAŁSZ
Jeden czasownik występuje w czasie przyszłym złożonym.
Dwa spośród czasowników będących w formie osobowej występują w stronie zwrotnej.
Wszystkie czasowniki będące w formie osobowej występują w trybie oznajmującym.
W sentencji występuje jeden imiesłów przymiotnikowy czynny.
20. Zapisz podane zaimki we wskazanych formach: [1p.]
a) się – (w celowniku) ………
b) nasze - (w narzędniku) ………
c) nią – (w mianowniku) ………
21. Jaki związek (zgody, rządu, przynależności) występuje pomiędzy następującymi częściami zdania? Wpisz właściwą odpowiedź w wyznaczonym miejscu w tabeli. [2p.]
części zdania związek
nasze życie strumieniem lat woda się podnosi wolno wypełniające się
22. Wypisz wszystkie tematy występujące w odmianie przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej rzeczownika „woda”? [1p.]
………
……….
……….
V. Poprawność językowa [6 p.]
23. W każdym szeregu podkreśl jeden wyraz, którym można zastąpić podane związki frazeologiczne. [2p.]
pies ogrodnika - zaborczy, lojalny, apodyktyczny, ekstrawagancki niebieski ptak – elokwentny, infantylny, lekkomyślny, antypatyczny wilk morski – pracowity, doświadczony, rzetelny, butny
francuski piesek – złośliwy, sarkastyczny, szarmancki, wybredny
24. Oceń, który zwrot do adresata jest grzeczniejszy, bardziej stosowny w oficjalnej sytuacji.
Podkreśl właściwą odpowiedź. [1p.]
Państwo jesteście przyzwyczajeni do trudnych pytań./ Państwo są przyzwyczajeni do trudnych pytań.
25. W wykropkowanych miejscach zapisz poprawną formę nazwiska, pamiętając również o zasadach ortograficznych i interpunkcyjnych. [1p.]
Z przyjemnością przeczytałem opowiadanie Ernesta …….…………...[Hemingway]
Najnowsze rysunki Andrzeja ……..…………..[Mleczko] nie przypadły mi do gustu.
26. Podkreśl poprawne formy. [1p.]
Napotkałam przeszkody/ na przeszkody w czasie realizacji zadania.
Piotr dystansował się od wypowiedzi/do wypowiedzi dyrektora.
27. Podkreśl sylabę akcentowaną w wyrazach: [1p.]
o – pe - ra ma – ksi - mum at – mo – sfe – ra wi – zy - ta
VI. Konteksty [4p.]
28. Przyjrzyj się fotografii Zdzisława Beksińskiego z 1958 r. pt. „Zamknięte drzwi”.
Napisz, co cechuje kompozycję tego zdjęcia. Jakie emocje wywołuje w Tobie powyższa reprodukcja? Dlaczego?[2p.]
………
………
………
………
………
……….
29. Zinterpretuj tytuł zdjęcia Z. Beksińskiego. [2p.]
………
………
………..
………
………
……….…….
VII. Dłuższa forma wypowiedzi [22p.]
Napisz pracę o charakterze refleksyjno-argumentacyjnym na jeden z zaproponowanych tematów.
Pamiętaj, że oceniana będzie przede wszystkim oryginalność, lekkość pióra oraz zdolność dzielenia się refleksjami (pozostałe kryteria wyszczególniono w tabeli zamieszczonej przed brudnopisem).
1. „Myślę, że najlepsze fotografie powstają na obrzeżach wydarzeń. Kiedy fotografuje się w różnych sytuacjach, zawsze najciekawsze zdjęcia powstawały nie w samym centrum wydarzeń tylko w ich otoczeniu”. — William Albert Allard. Opowiedz o fotografii, za którą kryje się ważna dla Ciebie historia.
2. „Aparat fotograficzny jest nie tylko przedłużeniem oka, ale również umysłu. Może widzieć ostrzej, dalej, bliżej, wolniej i szybciej niż oko. Może ujrzeć niewidzialne światło. Dzięki niemu możemy zobaczyć przeszłość, teraźniejszość i przyszłość.
Zamiast używać aparatu tylko do odtwarzania obrazów chciałbym stosować go tak, by to, co niewidzialne dla oczu, stało się widzialne” - mówił Wynn Bullock . A dla Ciebie czym jest fotografowanie? Napisz pracę, w której podzielisz się spostrzeżeniami na temat podjęty przez Bullocka.
3. Selfie robi się przy byle okazji, pod byle pretekstem, często niedbale i bez zastanowienia. Jednak rolą zdjęcia jest nie tyle pokazanie fotografowanej osoby, co przede wszystkim opowiedzenie historii – z dobrego selfie oglądający wyczyta kontekst, emocje, miejsce. Robisz selfie? Oglądasz? Po co? Dlaczego?
Wybrany temat (podaj numer)………
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...……....
…...
....………....….……….….….….….….….….….…..….….….….….…….….…..….….….….……..
Wypełnia sprawdzający:
KRYTERIUM PUNKTY
TREŚĆ [8,6,4,2,0]
KOMPOZYCJA [2,1,0]
POPRAWNOŚĆ STYLISTYCZNA I JĘZYKOWA [6,4,2,0]
ORTOGRAFIA [[3,2,1]
INTERPUNKCJA [2,1,0]
ESTETYKA [1,0]
RAZEM:
Brudnopis
