Lwów : przewodnik orjentacyjny z planem i 8 ilustracjami

B I B L I O T E K A U N I W E R S Y T E C K A

KllL

KA-Z 34

L W Ó W

P R Z E W O D N I K O R J E N T A C Y J N Y

Z P L A N E M I 8 I L U S T R A C J A M I *

s •

*

W E L W O W I E

N A K Ł A D E M G M I N Y K R Ó L . S T O Ł . M I A S T A L W O W A

1 9 3 0

Biblioteka Uniwersytecka KUL

L W Ó W

'& & &

c s , \ 3 r s z u l ? ^ c ^

.

~'5 / /M! l S ^ *

.L W O W -; A

1 }RZE W ODJN ] K ( )R JE N TACYJ N Y

Z PLANEM i 8 ILUSTRACJAM I

W E L W O W IE

NAKŁADEM GMINY KRÓL. S T O L MIASTA LW OW A 1930

WSZELKIE PRA W A ZASTRZEŻONE.

D R U K I E M A R T U R A G O L D M A N A W E L W O W I E

SPIS RZECZY.

Słowo W s tę p n e ...?

I. K o m u n i k a c j a ...8 II. H otele, R e sta u ra c je , K a w ia rn ie . . 1 0 III. T e a try , R ozryw ki, S p o rty . . . 1 3 IY. U r z ę d y ...14

Y. I n s ty tu c je P u b licz n e . . . . 1 6 VI. Życie G o s p o d a r c z e ... 18 VII. Życie U m y sło w o -k u ltu ra ln e . . . 19 VIII. Z ab y tk i i O sobliw ości . . . . 2 3

IX. Z w iedzanie M i a s t a ...40 X. Rola D zie jo w a L w ow a . . . . 4 1

W a żn iejsz e p o d rę c z n ik i do p o zn a n ia p rzeszłości i k u ltu r y L w ow a . . 50

LWÓW.

Lwów (po rusku Lmim, po niemiecku Lem- berg po fran cu sk u Leopol, po ła cin ie Leopo- lis) do roku 1772 stolica W ojewództwa ruskiego (Rusi Czerwonej), następnie b. Królestwa Galicji i Lodom erji, a od r. 1921 stolica W ojew ództwa lwowskiego.

Leży na wielkim eu ropejskim dziale wód i na p ra sta ry m szlaku handlow ym m iędzy Za­

chodem a Wschodem, w głębokiej k otlinie s tru ­ m ienia Pełtw i, dopływ u Bugu, a zarazem na po ­ graniczu dwóch odrębnych obszarów geograficz­

nych: w ielkiego niżu nadbużańskiego od półno­

cy i płaskow yżu podolskiego od południa, które w obrębie m iasta tw orzą m alow nicze k ra jo b ­ razowe k ontrasty. W idzi się je dokładnie z Kop­

ca U nji L ubelskiej, wzniesionego (410 m. nad pow. morza) na górze W ysokiego Zamku, skąd d aleki roztacza się widok.

W śród m iast w ojew ódzkich Rzeczypospolitej za jm u je trzecie m iejsce co do ilości m ieszkań­

ców (241.000 na obszarze 32 kim. kw.). Po fak- tycznem przyłączeniu szeregu podm iejskich gmin, liczba ludności w zrośnie do 530.000, a ob­

szar m iasta pow iększy się do 63 kim. kw.

Miasto o wielkiej dziejowej przeszłości, pięk­

nie położone, dobrze rozbudow ane, z w ielu cen-

i

nem i zaby tk am i, m uzeam i, p ark a m i, ogrodam i, p lacam i i pom nikam i. Jest w ażnym ośrodkiem k u ltu ra ln o -re lig ijn y m , ja k o siedziba trzech a r ­ cybiskupów trzech o b rządków k a to lic k ich i sie­

dziba n ajw y ż sz y ch uczelni, a zarazem w ielu zakładów i to w arz y stw naukow ych. P osiada w szelkie u rzą d zen ia w ielk o m iejsk ie i znaczny m a ją te k g m in n y w d o b rac h ziem skich, w za­

k ła d ac h przem ysłow ych i społecznych, w b u ­ dow lach i zb io rach k u ltu r y i sztuki. Z tego w zględu c h a r a k te r m ia sta w y b itn ie k u ltu ra ln y obok przem ysłow o-handlow ego.

A d m in istra c y jn ie m iasto podzielone je s t na sżeść dzielnic: 1 H alick ą, II K rakow ską, Ilf Żół­

kiew ską, IY Ł yczakow ską, Y śió d m ieście (stare m iasto) i VI N ow y Św iat (por. plan).

O środkiem ru ch u je s t R ynek, ul. Legjonów , pl. M arjack i, ul. H alicka, pl. H alicki, ul. A k a­

dem icka, sk ąd rozchodzą się u lice w e w szystkie stro n y m iasta.

I. KOMUNIKACJA.

Dworce.

G łów ny, zbudow any w r. 1904, odbudow any po ruinie w ojennej, jeden z najokazalszych w P ol­

sce, tw orzy głów ny w ęzeł dla dziew ięciu lin ij kolejow ych.

Podzam cze, d la trze ch lin ij ko lejo w y ch w k ie ­ ru n k u wschodnim.

Ł ycza ko w ski, dla łin ji Lw ów -Podhajce.

Bilety kolejowe do n ab y c ia w kasach dw orco­

w ych oraz w biu rach Polskiego B iura Podróży

„O rb is“, pl. M a rja ck i 8, ul. S zpitalna i, Jagielloń­

ska 20-22 (C entrala) i ul. G ródecka 61 i w biu- la cli „T ow arzystw a M iędzynar. W agonów Sy­

pialnych", pl. H alicki 5.

Dorożki

sam ochodow e i konne, rozsiane po calem m ie­

ście. ;

Tramwaje

łączą m iasto we w szystkich k ierunkach z n aj- dalszem i jego kończynam i.

Autobusy Miejskiej Kolei Elektrycznej

łączą m iasto z lotniskiem w ojskow em i cy- w ilnem w Sknilowie, z torem W yścigów kon­

nych na Persenków ce, z B oiskam i sportow cm i za R ogatką s try js k ą i z Brzuchow icam i.

A utobusy dalekobieżne

odchodzą (z pl. Strzeleckiego) w k ie ru n k a ch w szystkich m iast i m iasteczek wokoło Lwowa.

L in ja lotnicza.

O d loty z lo tn isk a w Sknilow ie, na lin ja c h L w ów -W arszaw a-G dańsk i Lw ów-Czerniow ce- B ukareszt. B iuro „Lotu“ ul. Jagiellońska 20-22 (tel. 45-71).

Poczta.

G łów ny u rzą d pocztow y p rz y ul. Słowackiego I. 1. N adto 19 oddziałów w różnych p u n k ta ch m iasta i n a dw orcach.

9

Urząd telegraficzny,

G łów ny, ul. Słow ackiego i.

Telefony.

C e n tra la Pol. Akc. S półki Telef., ul. S y k stu sk a 26. Rozm ow nice pu b liczn e w urzędach poczto­

wych i n a dw orcach.

R adjo Polskie,

S ta c ja nadaw cza, pl. T argów W schodnich; Za­

rząd Rozgłośni lw ow skiej, ul. Batorego 6.

K onsulaty.

A usłrja cki, ul. S ykstuska 35 (tel. 8-97); B ra zy­

lijski, ul. Lindego 9 (tel. 3-74); Czechosłowacki, ul. K. Ujejskiego 4 (tel. 6-85); D uński, ul. Nowy Świat 14 (tel. 1-72); Estoński, ul. R acław icka 3 (tel. 2-22); F inlandzki, ul. Łozińskiego 4 (tel.

18-09); Francuski, ul. Czarnieckiego 4 (tel. 60-22);

H olenderski, ul. M ickiewicza 10; Peruw iański, ul.

Gosiewskiego 4 (tel. 61-71); R um uński, pl. M arjac- ki 8 (tel. 45-74); Z. S. S. li., ul. N abielaka 27 (tel.

18-83); Węgierski, ul. Ł yczakow ska 3 (tel. 7-27).

II. HOTELE, RESTAURACJE, KAW IARNIE.

H otele.

Pierw szorzędne: George'a, pl. M arjaeki l; K ra­

kow ski, pl. B ernardyński 7; W arszawski, pl. Ber­

n ard y ń sk i 5; Im perjal, ul. 3-go M aja 3. D obre:

E uropejski, pl. M a rja ck i 4; Bristol, ul. Legjonów 1; Grand, ul. Legjonów 13; Nem York, ul. Leg jo ­ nów 45; C ity, ul. Legjonów 11.

P onadto szereg skrom niejszych.

Restauracje:

P ierw szorzędne: w H otelach G eorge’a, K rakow ­ skim, Im p erja l, E u ro p ejsk im i Bristol..

D obre: Szkow rona, ul. K opernika 3; Zakopane, ul. A kadem icka 24; M usiałowicza, ul. A kadem icka 18; Górskiego, pl. M arjack i 9; Zwolińskiego, ul.

H etm ańska 10; M usiałow icza, ul. Trzeciego M aja 1. 2; Lewickiego, ul. Z yblikiew icza 2; H igjena, ul.

Trzeciego M aja 10. Prócz ty c h wiele innych.

R e sta u ra cje ogrodowe: w P a rk u T. Kościuszki, Kilińskiego, n a T arg ac h W schodnich (A lham bra), n a W ysokim Zam ku, n a P ohulance.

P e n sjo n a ty .

Zacisze, ul. Z yblikiew icza 52; Polonia, ul. B a­

torego 34.

Cukiernie:

Zalewski, ul. A kadem icka 22; Welz, ul. A kade­

m icka 5; D udek, pl. M a rja ck i 5; Rieniecki, ul.

H etm ań sk a 8 i szereg innych.

Kawiarnie:

W iedeńska, ul. H etm ańska 14; Roma, ul. A kade­

m icka 25; Szkocka, pl. F re d ry 9; D e la P aix, pl.

M arjacki 7; Louvre, ul. Trzeciego M aja 12; Im- perjal, ul. Legjonów 5; Centralna, pl. Halicki 7;

W arszawa, ul. Mickiewicza 2.

III. TEATRY, ROZRYWKI, SPORTY.

T ea try :

W ielki, pl. Gołuchowskich (opera, operetka i wielki dram at).

Rozmaitości, ul. Rutowskiego 22 (dram at współ­

czesny i kom edja muzyczna).

Mały, ul. G ródecka 2 (lekki repertuar).

K inoteatry:

Apollo, ul. Chorążczyzny 7; Casino, uL Legjo­

nów 5; Chimera, ul. Akadem icka 8; Fatamorgana, pl. M arjacki 10; Kopernik, ul. K opernika 9; Lem, ul. Skarbkowska 1: M arysieńka, pl. Smolki 5;

O aza ul. Trzectógo M aja 11; Pałace, ul. Legjonów 1. 3. Pan, pl. Akademicki 5; Pasaż, K opernika 1;

Uciecha', pasaż Mikolascha.

Sporty:

Tor Wyścigów konnych im. Jurjew icza, pod PerSenkówką; Tor AYyścigów samochodowych, m otocyklowych i kolarskich, gościniec stryjski i janow ski; Boiska: T. Z. R„ Pogoni, Czarnych, Le­

ch ji, A. Z. S. i U krainy, za Rogatką stry jsk ą ; Bo­

isko Sokoła Macierzy, ul. Cetnarowska, Hasmo- nei, przy drodze do Pasiek, wojskowe 19 p. p.,na Cytadeli, 40 p, p. na Pohulance. Liczne korty ten- nisowe. P ływ alnia na stawie „Świteź". Tor ły ż ­

w iarski L. T, Ł. ul. Pełczyńska.

n

IV. URZĘDY.

Izba Okrąg. Kontroli P aństw ow ej, ul. Romano- w icza 11 a.

K olej, D y re k c ja K olei Państw -, ul. Z ygm untow - sk a 1.

K uratorjum Okręgu Szkolnego Lmóro, ul. K ar­

m elicka 4 i 6.

Magistrat, Ratusz, R ynek 1; Dworzec san itarn y , pi. M isjonarski 2; K oinisarjaty dzielnicowe: I.

ul. św. Zofji 7, II. ul. K rasickich 12, III. ul. Za- m arstynow ska 30, IY. ul. Ł yczakow ska 101, Y.

ul. W ałow a 29, YI. ul N ow y Świat 22; K om unalna K asa O szczędności, ul. W ałow a 9; S traż p o ża rn a, ul. Podw ale 6; Z akłady m iejskie: A prow izacyjny, ul. K uszew icza 1, C zyszczenia m ia sta ul. św. M ar­

cina 18, E lektryczny, ul. W ólecka 2, Gazowy, ul.

G azow a 28, Pogrzebowy, ul. Sobieskiego 16, Rze­

źnia m. ul. Nowej Rzeźni 24, W odociągowy, ul.

Zielona 62.

Poczta i Telegraf. D y re k cja Okręgowa, ul. Sło­

wackiego 1.

Policja: Komenda W ojewódzka, ul Sapiehy 1;

Kom enda m. Lwowa, ul. K azim ierzowska 30; Ko- m isa rja ty P. P.: I. Jabłonow skich 11, II. G ró­

decka Rogatka, III, Balonowa 6, IV. K urkow a 23, V. Jachowicza, VI. ul. Łąckiego 1, VII. Dworzec kolejow y głów ny i ekspozytura Dworzec Pod­

zamcze.

Prokurator ja Generalna R. P„ ul. llom anow icza lla .

Sądy. A pelacyjny, ul. Batorego 1; O kręgow y cyw. ul. Rutowskiego 13 i Sądow a 7; O kręgow y k arn y , ul. Batorego 3; Sąd p racy , ul. Batorego 24;

S ądy grodzkie, ul. Sądow a 7 i K azim ierzow ska 34.

Skarb: Izba skarbow a, pl. św. D u ch a 1; D y re k ­ c ja ceł, ul. Rutowskiego 17; K asa Skarbow a, pl.

św. D u ch a 1.

Starostwo grodzkie. Lwowskie, ul. M ickiewicza 12; Lwowskie Powiatowe, ul. K arm elicka 2.

Urząd E m igracyjny, ul. K arm elicka 4.

Urząd Państm om y Pośrednictwa Pracy, ul. R u ­ towskiego 11.

Urząd O kręgow y Ubezpieczeń, ul. C zarnieckie­

go 18.

Urząd O kręgow y Ziemski, ul. K arm elicka 2.

W ojew ództw o, ul. C zarnieckiego 18.

W ojsko: D ow ództw o O. K. YI, pl. B e rn a rd y ń ­ ski 6; In sp ek to ra t A rm ji, ul. Rom anow icza 11 a;

Kom enda Placu, ul. W ałow a 16.

W yd zia ł Sam orządow y T ym cza so w y (w lik w i­

dacji), pl. Smolki 3.

V. INSTYTUCJE PUBLICZNE.

I Izby:

. A dw okatów , ul. G rodzickich 1; A ptekarska, ul.

M ikołaja 15; Inżynierska, ul. Zimorowicza 9; Le­

karska, ul. Zyblikiew icza 23; N otarialna, ul. J a ­ giellońska 4; Przernyslowo-Iłandlowa, ul. A k a­

dem icka 17; Rzem ieślnicza, ul. Kościelna 8.

Szkoły:

W yższe: U niw ersytet Jana Kazimierza, ul. M ar­

szałkow ska 1 i ul. M ikołaja 4, (stary gmach) z szeregiem odrębnych in sty tu tó w ; P olitechnika, ul. Leona S apiehy 12 z szeregiem zakładów i la- b o rato rjó w naukow ych. A ka d e m ja M e d y c y n y IVeteryn., ul. Kochanowskiego 67; A ka d em ja E ks­

portow a, ul. B ourlarda 5.

Średnie: 15 G im nazjów państw ow ych, 17 p r y ­ w atnych.

Zawodowe: S em inarjum naucz, męskie, ul. N a­

bić! ak a 67, S em in arja naucz, żeńskie, ul. Sakra- m eatek 7, Słodowa 6, S trzała 3; S zkoła Gospo­

darcza, Snopków; Państw . Szkoła koszykarska, ul.

św. Zofji 1? Szkoła O grodnicza, Zamarstyjnów, W ólka K apitańska; Państw . Ekonom iczno-H an­

dlow a i Liceum Handlowe, ul. S karbkow ska 39;

Państw . Zawodowa żeńska, ul. Zielona 8. P onadto szereg szkół p ry w a tn y c h . — K onserw atorjum Mu­

zyczne, ul. C ho rążczy zn y 7. Szereg szkół m uzycz­

n ych p ry w a tn y c h .

Powszechne: 44 Szkół państw ow ych, męskich i żeńskich i szereg p ry w a tn y c h .

Sem inarja D uchow ne, ul. Czarnieckiego 30, (obrz. łać.), ul. K opernika 36 (obrz. gr. kat.).

Z akłady: C iem nych, ul. św. Żofji 31; G łucho­

niem ych, ul. Ł yczakow ska 35; N iem owląt im.

„D zieciątka Jezus“, ul. Paulinów 5; P aństw . Zakł.

H igjeny, ul. P iekarska 56; Umysłowo chorych, K ulparków .

17

S zpitale i k lin ik i:

Kasa C horych m. Lwowa, ul. B rajerow ska 8 Je j arab u lato rja i aptek a ul. F re d ry 2.

Szpitale: Państw . Powszechny, ul. Głowińskiego 7; Sióstr M iłosierdzia, ul. T e a ty ń sk a 1; Izraelicki, ul. R appaporta 8; O kręgow y W ojskowy, ul. Ł y­

czakow ska 22.

K liniki: chorób w ew nętrznych, chirurgiczna i położniczo-ginekologiczna, ul. P ijarów 4; cho­

rób uszu i gardła, ul. P ijarów 6; ocznych, ul. G ło­

wińskiego 7; dziecięcych, ul. Głowińskiego 5; der­

m atologiczna, ul. P iekarska 81. N adto zakłady pryw atne.

S tacja R atunkow a O. T. R., pl. S trz eleck i 4 a.

VI. ŻYCIE GOSPODARCZE.

Lwów jest ośrodkiem przem ysłow ym w zakre­

sie p rzem ysłu spożywczo-rolnego, drzewnego, że­

laznego, graficznego, garbarskiego i chemicznego.

C h a ra k te r handlow y n a d a ją i podnoszą od r. 1921, rok rocznie, we wrześniu organizowane, głośne i doniosłe dla życia gospodarczego

Targi W schodnie, Biuro* ul. Jagiellońska 1, a w czasie Targów pl. Powystaw ow y.

G iełdy: Pieniężna, ul. A kadem icka 17; Zbożo­

w a i towarowa, ul. R ejtan a 6.

Banki: Polski, ul. M ickiewicza 8; G ospodarstw a krajowego, ul. Kościuszki 11; Hipoteczny, pl. H a­

licki 15; Rolny, ul. Piłsudskiego 25; D yskontow y Warszawski!, ul. Trzeciego M aja 14; M iejska Kasa Oszczędności, ul. W ałowa 9; Galie. Kasa Oszczęd­

ności, ul. Jagiellońska 1.

U bezpieczenia: K rak. T ow arzystw o W zaj. Ubez.

ul. Trzeciego M aja 16; Tow arz. W zaj. Ubezp.

„Snop“ , ul. B adenich 9; Tow arz. Akc. Ubezp.

„Polonia*1 w W arszawie, ul. K opernika 30 i szereg innych.

P rzem yśl i Handel. W zakresie przem ysłu i h a n ­ d lu n ależ y zasięgać in form acyj, yf Izbie H andlo- w o-P rzem yslow ej, ul. A k ad em ick a 16, n a stę p n ie w Lidze P om ocy P rzem ysłow ej, ul. M ik o łaja 18, o raz w odnośnych licznych Z w iązkach i o rg a n i­

za cjac h przem y sło w o -h an d lo w y ch i społeczno- gospodarczych, w zględnie w b iu rz e T argów W schodnich.

VII. ŻYCIE UMYSŁOWO-KULTURALNE.

A rchiw a.

A rch iw u m M iasta Lw ow a, (akta do dziejów Lw owa od X III w.), w R atuszu. O tw a rte dla p r a ­ c u jąc y ch naukow o od 10 do 13.

A rch iw u m Ziem skie (akta sądów grodzkich i ziem skich daw nego W ojew. Ruskiego) w klaszto­

rze OO. B ernardynów . O tw arte od 9 - 14.

A rch iw u m P aństw ow e (akta au strjac k ie od r.

1772), w d aw nym A rsenale królew skim , ul. P od­

w ale 13. O tw arte od 9 do 14.

P onadto szereg archiw ów kościelnych, klasz­

to rn y ch i p ry w a tn y c h . B ib ljo tek i.

B ib ljo te k a Z akładu N arodow ego im O ssoliń­

s k ic h (przeszło 800.000 tomów), w d a w n y m ko ście-

le i klasztorze P. P. K arm elitanek trzew . ul. Osso­

lińskie li 2. O tw a rta 9-14 i 10-20.

B ibljotekd U niw ersytecka (przeszło 400.000 t.), ul. M ochnackiego 5. O tw a rta 8-14 i 16-20.

B ibljoteka P olitechniki (do 80.000 t.), ul. S a­

p iehy 52. W łasny gm ach w budowie.

B ibljoteka Miasta Lw om a (przeszło 25.000 t.), w R atuszu. O tw a rta 10- 13.

B ibljoteka Miej. M uzeum P rzem ysłu A rty st.

10.000 t.), ul. H e tm ań sk a 20. O tw a rta 10-13 i od 17 - 20.

B ib ljo te k a B aw orow skich (przeszło 40.000 t.), ul.

Ujejskiego, w daw . A rsenale Sieniaw skich.

O tw a rta 16 - 19.

B ibljoteka P oturzycka, O rd y n a c ji D żieduszyc- kich (do 50.000 t.). Za zgłoszeniem w Zarządzie.

B ibljoteka Narodnego D om u (ok. 120.000 t.), ul.

K urkow a 14. O tw a rta 9 - 14.

B ibljoteka T o w a rzystw a im. S zew czenki (ok.

100.000 t.), id. Czarnieckiego 26. O tw a rta 9 -1 4 . Ponadto szereg bibljo tek k laszto rn y cli i spe­

cjalnych, ja k W ojskow a, M uzeum Szkolnego, T ow ar z. S zk o ły Ludow ej, G m in y m yzn. Izraeli- ck ie j i td.

Księgarnie:

K siążnica A tlas, ul. C zarnieckiego 12; G ubry- now icz i Syn, ul. Rutowskiego 9; N aukow a, pl.

M arjack i 1; Nowości, ul. K opernika 3; B. Poło- niecki, ul: A kadem icka 2 a ; Powszechna, pi. M a­

rja c k i 8; im. Szewczenki (iikr.) R ynek 10; Towa-

rzy stw a Szkoły Lud., ul. Batorego 52; Z akłada N ar. im. Ossolińskich, pl. H alicki 12a i inne.

P ra sa:

D zienniki: „C hw ila" „Express W ieczorny",

„D ziennik Ludow y1', „G azeta Codzienna", .,G a­

zeta Lwowska", „G azpta P oranna", „Lwowski Ku- r je r P o ran n y ", „Słowo Polskie", „W iek Nowy",

„Diło" (ukr.).

Czasopisma: Szereg tygodników i czasopism specjalnych, zaw odow ych i zw iązkow ych. W aż­

niejsze naukow e: „Eos", „G eograficzne", „Ko­

smos", „K w artalnik H istoryczny", „Lwów w C y ­ frach", „M uzeum", „P am iętnik H istoryczno- P raw ny", „P am iętnik L iteracki", „Przegląd K ar­

tograficzny", „Rocznik O rjen talisty czn y ", „Prze­

gląd P ra w a i A dm inistracji", „P rzyroda i Tech­

n ik a", „Ruch Filozoficzny", „R uch Słowiański",

„Sylw an", „Szkoła" i inne.

A je n cje Prasowe, R eklam ow e i Biura D zienni­

ków : A jencja W schodnia (A. W.), ul. Długosza 51; Pol. A jen c ja Telegr. (P. A. T.), ul. Rutowskie- go 8; Małop. A jencja Reklam ow a (M. A. R.), ul.

C horążczyzny 7; P olska A jen c ja R eklam ow a (P.

A. R.), ul. A kadem icka 14; B iura D zienników : S. Sokołowskiego, ul. Jagiellońska 7; Ruch, ul.

Kilińskiego 1.

Towarzystwa Naukowe.

Chemiczne. Ekonomiczne. Etnologiczne. Filolo­

giczne. Filozoficzne. Geograficzne. H eraldyczne, H istoryczne, Językoznaw cze. K rajoznaw cze. L e­

karskie. Miłośników Książki. Miłośników Prze­

szłości Lwowa. Naukowe. Numizmatyczne. O rjen- talistyczne. Pedagogiczne. P olitechniczne...Praw ­ nicze. P rzyjaciół Sztuk Pięknych. Przyrodników im. K opernika. Teologiczne i szereg innych pol­

skich i ruskich.

VIII. ZABYTKI I OSOBLIWOŚCI.

(Zasługujące na szczególną uwagę, oznaczone gwiazdką).

A rchiw a i B ibljoteki p a trz rozdz: VII.

B udynki św ieckie.

Ratusz, w Rynku. Zbudow any 1827 do 1834 na m idjscu starego, sięgającego XIV w. W sali posiedzeń Rady m. po rtrety prezydentów. W p a r­

terze A rchiwum i B ibljoteka m. Lwowa. Wieża w ysoka 76 m.

* Arsenał królewski, ul. Podwale 13, za kościo­

łem OO. Dominikanów. Zbudow any w r. 1638 na rozkaz króla W ładysław a IV, przez Paw ła Grodzickiego, generała art. kor. Obecnie A rchi­

wum Państwowe.

Arsenał m iejski, ul. Podwale 5. Zbudow any w r.

1555. W ścianie zew nętrznej, od ul. Sobieskiego, tablica zabytkow a z herbam i króla Ja n a III i hetm ana St. Jabłonowskiego. Dziś m agazyn wojskowy.

* Baszta Prochowa, na W ałach G ubernator- skich. Jedyny, zachow any zabytek daw nych for-

2' 25

ty fik a c y j m iasta, zbudow any w r. 1555. W n a j­

bliższej przyszłości zostanie zrestaurow ana.

Dworzec G łów ny, u w ylotu Alei Focha. Zbud.

w r. 1904 w edług planów prof. W. Sadlowskiego.

Po zniszczeniach w ojennych odbudow any.

Dom Inwalidom , ul. K leparow ska 27. Zbud.

1855 do 1865 w edług planów T. Hausena, w stylu pseudo-rom ańskim . O zdobiony rzeźbam i C. Go­

debskiego i A. Periera.

Izba Handlom o-Przem ysłoma, ul. A kadem icka 17. Zbud. w r. 1912 w sty lu m odernistycznym . M alowidła pendzla F. W ygrzywalskiego, rzeźby d łu ta Z. K ulczyńskiego.

* Kamienice stare w R ynku. W śród nicli: Nr.

2, pierw otnie Bandinellich, zbud. z pocz. XYII w.

w stylu renesansu wlosk.; Nr. 3 z X V III w.

z piękną rokokow ą fasadą; Nr. 4 „C zarna K a­

mienica". zbud. w r. 1577 przez włoskiego budów P iotra Krasowskiego. Pierw otnie w łasność Lo- rencowiczów, potem A nczewskich etc., obecnie

„Muzeum H istor. m. Lw owa“ ; Nr. 6 . Kamienica Królewska", renesansow a, zbud. w r. 1580 przez wlosk. budów. P iotra B arbona dla p atry cju sza Konstantego K orniakta. N astępnie w łasność So- bieskicłi, p am iętna częstemi pobytam i Ja n a III i wielu historycznem i wspom nieniam i. N ab y ta przez m iasto w r. 1908 i zrestaurow ana. Obecnie ..Muzeum Naród. im. K róla Ja n a III". A rchitek­

tu ra i d ekoracja fasady, w szystkich sal i k ru ż ­ gankow y dziedziniec godne uw agi; Nr. 9 niegdyś p ałac arcybiskupów lwowskich, pam iętny zgo­

nem króla Michała K orybuta Wiśniowicckiego (1673); Nr. 10 niegdyś P ałac Lubomirskich, z koń­

ca XVIII w.; Nr. 14 tak zw. „Wenecka", rodziny Massarich, o fasadzie renesansowej, z lwem we­

neckim nad bram ą; Nr. 23, pierwotnie Szołc- Wolfowiczów, narożna, o charakterystycznej re­

nesansowej fasadzie. W narożniku 2 piętra rzeź­

ba Chrzest C hrystusa"; Nr. 28, zbud. na pocz.

XVII w. przez Hepnerów. Fasada w stylu re­

nesansu włoskiego.

Kasa Oszczędności Galicyjska, ul. Jagiellońska 1. 1. Zbud. w r. 1891, według planów J. Zaeharie- wieza.

Pałace: A r c y b i s k u p ó w l a ć . , ul. C zar­

nieckiego 32. Zbud. w r. 1844 według proj. Salz- m anna; A r c y b i s k u p ó w g r. k a t . , p rzy katedrze św. Ju ra; J a b ł o n o w s k i c h , id.

Jabłonowskich 5. Zbud. ok. r. 1670 przez hetm ana St. Jabłonowskiego w stylu barokowym . Pam ięt­

ny urodzeniem się tu króla Stanisław a Leszczyń­

skiego (1677) i pobytem kró la Augusta II (1698).

Od 1822 koszary wojskowe; P o t o c k i c h , ul. Kopernika 15, zbud. w stylu renesansu franc., według projektów L. dA uvergne’a i J. C ybul­

skiego S a p i e h ó w ul. K opernika 40. P ierw o t­

nie pałac Sieniawskich, następnie hr. C zarto­

ryskich, przekształcony częściowo w r. 1880 w stylu baroka francuskiego; W o j e w ó d z k i, przedtem Namiestnikowski, ul. Czarnieckiego 14, zbud. w r. 1821 w stylu empire.

Pocztu, ul. Słowackiego i. Zbud. w r. 1890 we­

dług planów F. Setza. Po spaleniu w r. 1918 zre- staurow ana.

Politechnika, ul. Leona Sapiehy 12, zbud. 1873 do 1877 według planów J. Żachariewicza. Aida z obrazam i, W ykonaneini w edług k arto n ó w J- M atejki, przez jego uczniów.

Sokół Macierz, ul. Zimorowicza 8. Zbud. w r.

1885 w edług planów W. Halickiego i A. Kamienio- brodzkiego z w ielką salą.

Strzelnica, ul. K urkow a 21. Siedziba T ow arzy­

stw a Strzeleckiego, najstarszego w mieście. Zbud.

1789 r„ następnie przekształcana. Przy. niej pięk­

n y park.

* T ow arzystw o K redytow e Ziemskie, ul. Lcgjo- nów 5, zbud. 1809 do 1812, w stylu em pire. F a ­ sada ozdobiona pięknem i płaskorzeźbam i.

* U niw ersytet Jana Kazimierzu, ul. M arszał­

kow ska 1, w gm achu posejmowym, zbud. w stylu renesansow ym 1877 do 1881 w edług planów J . H ochbergera.

Kościoły, C erkw ie, Synagogi.

* B azylika archikatedralna lać. (W niebowzięcia N.: P. Marji), pi. K apitulny. Zaloż. ok. r. 1360 przez Kazim ierza Wielkiego, ukończona 1494 r., W stylu gotyckim , zbarokizow anym w XVIII w.

Budowla halowa. W ew nątrz: kaplice, pomniki, nagrobki arcybiskupów lwowskich, szlachty i mieszczan, resztki fresków St. Stroińskiego, skarbiec.

W śród kaplic n a szczególniejszą uw agę zasłu­

guje * K aplica Kam pianóm , z końca XVI w.i w sty lu późnego renesansu, z bogatem i m arm u- row em i i alabastrow em i grobowcam i w ew nątrz i cennem i płaskorzeźbam i zew nątrz, d łu ta J.

P fistera i H. H orsta. O bok bazyliki, grobow a * Kaplica Boim ów, zbud. 1609 do 1617, w stylu niemieckiego renesansu, z fasadą p o k ry tą bogatą rzeźbą. W ew nątrz bogate sztukaterje, w spaniały ołtarz i nagrobek alab a stro w y Boimów, dzieła J.

P fistera.

Kościół śm. A n n y , u zbiegu ul. G ródeckiej i J a ­ nowskiej. Zaloż. w r. 1507, zbud. 1730 ja k o k la­

sztorny OO. A ugustjanów . Po ich kasacie zam ie­

niony na p a ra fja ln y .

Kościół śm. Antoniego, ul. Łyczakow ska. Zbud.

w r. 1718 jako k laszto rn y OO. F ranciszkanów . Po ich kasacie w r. 1783 zam ieniony na p a r a ­ fjaln y .

* Kościół PP. B e n e d y k ty n e k (W szystkich Świę­

tych), pl. B enedyktyński. Zbud. 1596 do 1627 przez P aw ła R zy m ian in a w pięk n y m stylu re­

nesansow ym , z wieżą uw ieńczoną c h a ra k te ry ­ sty czn ą atty k ą. W klasztorze tró ja rk a d o w a loggia.

* Kościół OO. Bernardynom (św. A ndrzeja), pl.

B ernardyński. Zbud. 1600 do 1630 przez P aw ła R zym ianina i Am brożego P rzychylnego, z ty p o ­ w ą fasad ą i piękną wieżą od stro n y prezbiterjum , w stylu renesansow ym .

Wnętrze ozdobione bogato malowidłam i, rzeźba m i i złoceniami. Za wielkim ołtarzem kaplica grobowa bł. Ja n a z D ukli, z pięknem i stallami.

Przed kościołem pam iątkow a kolum na bł. Ja n a z D ukli z połow y X V III w. Na podw órzu, za kościołem, resztki daw nych m urów obronnych klasztoru, z strzelnicam i. Kompleks klasztorny niezw ykle malowniczy.

* Kościół OO. D om inikanom (Bożego Ciała), pl. D om inikański. Zbud. 1749 do 1764 z fundacji Potockich, w stylu rokokowym , z ow alną kopułą.

W ew nątrz cenne nagrobki alabastrow e z XVI i XVII w., nagrobek d łu ta Torw aldsena, rzeźby rokokowe. AV przyległym klasztorze gotyckie krużganki. D zw onnica z połow y XIX w.

Kościół śn>. E lżbiety, pl. Bilczewskiego. Zbud.

1903 do 1907 w edług p ro jek tu prof. T. Talowskie- go w stylu rom ańsko-gotyckim .

Kościół OO. Franciszkanom (Niepokalanego Poczęcia), ul. F ranciszkańska. Zbud. 1708, p ier­

w otnie dla OO. K apucynów. W skarbcu pam iątki po bł. Jakóbie Strepie.

Kościół SS. Franciszkanek (Serca Jezusowego), ul. K urkow a. Zbud. 1876 do 1888 według p ro jek tu prof. J. Zachariewicza w pseudorom ańskim stylu.

Kościólćk śiv. Jana Chrzciciela, ul. św. Jan a.

Założeniem sięga X III w. Przebudow yw any wie­

lokrotnie, zatracił swój pierw otny wygląd.

* Kościół OO. Jezuitom (Piotra i Paw ła), ul.

Rutowskiego. Zbud. 1610 do 1630 w typie baro­

kow ych kościołów tego zakonu. P rzylega do bu-

29

dynku, w którym mieściło się dawne kolegjum jezuickie.

* Kościół OO. Karmelitów (Narodzenia N. P.

Marji), ul. Czarnieckiego, na wyniosłem wzgórzu.

Zbnd. 1654 Tworzył daw niej odrębną warownię poza muram i miasta.

Kościół PP. Karmelitanek bosych, ul. A. Po­

tockiego. Zbud. 1890, według projektu J. Janow ­ skiego, w stylu pseudo-romańskim.

Kościół SS. Miłosierdza (św. Kazimierza), ul.

Tcatyńska. Zbud. ok. r. 166?.

Kościół niegdyś PP. Klarysek, u w ylotu ul.

Łyczakowskiej. Załóż, na początku XVIII w. Na sklepieniu freski M. Stroińskiego. O ddany do użytku młodzieży szkolnej.

Kościół św. Łazarza, ul. Kopernika. Zbud. 1620 do 1640 według planu i kosztem Ambrożego Przychylnego. W przyległych budynkach Za­

kład św. Ł azarza dla zubożałych mieszczan.

* Kościół św. Marcina, ul. św. Marcina. Załóż.

1630, zbud. 1736. Barokowo-rokokowy. F reski m alarza ze szkoły Stroińskiego.

* Kościół Marji Magdaleny, ul. Leona Sapiehy.

Założony 1600, zbud. ok. r. 1640 jako klasztorny OO. Dominikanów. Dziś parafjalny. Barokowy.

W apsydzie bogato rzeźbiona ściana ołtarzowa, świeżo zrestaurowana.

Kościół N. P. Marji Śnieżnej, pl. Krakowski.

Założeniem sięga początków Lwowa. Zrestaur.

z końcem XIX w. w stylu pseudo-romańskim.

* Kościół św. Mikołaja, ul. św. Mikołaja. Zbud.

1745 r. p r/e z OO. Iry n ita rz y . Barokow y z p iękną rokokow ą dek o racją w ew nętrzną.

Kościół OO. Reform atom , ul. Janow ska. Zbud.

1900. R enesansow o-barokow y.

Kościół PP. Sakra m en tek, ul. Sakram entek. Za­

łóż. 1718, zbud. 1745. Barok.

* Kościół S em inarium lać. (M. B. G rom nicznej), ul. C zarnieckiego. Zbud. 1644 przez Ja k ó b a So­

bieskiego tl!a PP. K arm elitan ek bosypli. B arok k 'aśy e zn y . M onum entalna fasada.

K ościółek śro. W ojciecha, ul. św. W ojciecha. Za­

łóż. 1606, zbud. 1702 p rzez OO. M isjonarzy. B a­

rok. W r. 1906 o ddany in tern ato w i im. św. Wo j ­ ciecha. M alowniczo położony.

Kościół śiv. Z o fji ul. św. Zof ji 55. Załóż. 1594 przez m ieszczkę Zofję H anlow ą. Barok.

* Kościół arch ika ted ra łn y orm. (W niebowzięcia N. P. M arji), ul. O rm iańska. Zaczęty w r. 1363 i kilkakrotnie, po czasy najnow sze, rozbudow any.

W części n ajsta rsz ej p rze d staw ia w y jątk o w y z a ­ bytek średniowiecza, w k tó ry m zespoliły się róż­

norodne w p ły w y w schodnie i zachodnie, b izan ­ ty ń sk ie, ro m ań sk ie i w czesno-gotyckie. W o s ta t­

nich czasach uległ gruntow nej, nie zawsze szczę­

śliw ej resta u racji, połączonej z ozdobieniem w n ętrza m ozajkam i (J. M ehoffera) i godnem i uw agi ściennem i m alow idłam i (J. Rozena).

D zw onnica z XVI w. Kom pleks zabudow ań o ta ­ czających k ated rę i je j dziedziniec, d aw niej cm entarz, p o k ry ty orm. p ły ta m i grobowemi, tw o­

rz y jed en z n ajp ięk n iejszy ch zakątków starego Lwowa.

"A

* Cerkiew archikatedralna gr. kat. (św. Jura), pl. św. Jura. Zbud. 1746-1764 przez W łocha Ber­

n a rd a Mercttiniego n a m iejscu prastarego mo­

nasty ru bazyljańskiego. Projektodaw ca nieznany.

Jeden z najpiękniejszych zabytków arch itek tu ry rokokow ej w Polsce, malowniczo położony na wyniosłem wzgórzu i dekoracyjnie ujęty.

Cerkiew PP. B azyljanek, ul. Zyblikiewicza. Za­

łóż. 1882.

* Cerkiew OO. B azyljanóm (św. Onufrego), ul.

Żółkiewska. Zbud. n a początku XVI w. przez ks.

Konstantego Ostrogskiego, n a miejscu starej, się­

g ającej początków Lwowa. N astępnie k ilk a k ro t­

nie rozbudow yw ana. Tu pochow any Iw an F e­

dorowicz, pierw szy d ru k arz lwowski.

* Cerkiew św. M ikołaja, ul. Żółkiewska. Za­

łożeniem sięga początków Lwowa. Z abytek ro- m ańsko-bizantyńskiej architektury, późniejszemi restauracjam i częściowo zmieniony.

Cerkiew Preobrażenja (Przemienienia), ul. K ra­

kowska. Zbud. 1729 jako kościół klasztorny OO.

T rynitarzy. Po ich kasacie 1783 B ibljoteka uni­

wersytecka, spalona w r. 1848. W r. 1906 zre- staurow ana jako cerkiew. Barok.

* Cerkiew św. Paraskemji (Piatnyci), ul. Żół­

kiewska. Zbud. 1643 do 1645 na miejscu stai'ej drew nianej, w typie obronnym , p rzypom inają­

cym styd goty'cki. Uwagi godny cenny ikonostas.

Cerkiew Sem inarjum gr. kat. (św. D ucha), ul.

Kopernika. Zbud. 1722 do 1729 jako kościół k la ­ sztorny PP. D om inikanek z piękną barokow ą wieżą.

F o t . M. M iinz. K A P L I C A B O I M ó W .

Cerkiew śm. Piotra i Pawła, ul. Łyczakow ska.

Zaf. 1668 r. zbud. 175Ó ja k o kościół klasztorny OO. Paulinów . Barokowa, restau racjam i zmie­

niona.

* Cerkiew W niebowzięcia (Uspenja) z w. W o­

łoska, ul. Ruska. Razem z m onum entalną wieżą (Korniaktowską) i przepiękną w dziedzińcu kap li­

cą Trzech Króli (Troch Światyteliw ) n a jw y b it­

niejszy, renesansow y zabytek Lwowa. Zbud. 1591 do 1650 przez architektów włoskich: Piotra K ra­

sowskiego, P aw ła Rzym ianina, W ojciecha Kapi- nosa i Ambrożego Przychylnego w sty lu rene­

sansowym, o dekoracji doryckiej, n,a rzucie b i­

zantyńskim . I- asadow a ściana z ciosów z ch a ra k ­ terystycznym fryzem u góry. Budowę w spierali hojnie hospodarow ie wołoscy.

Cerkiew Prawosławna, ul. F ranciszkańska.

Zbud. 1900 w stylu bizantyńsko-rom ańskim .

* Synagoga Z łotej R óży, ul. B lacharska 27, w podwórzu, Zbnd. 1582 kosztem Iza ak a Nach- m anowicza przez Paw ła Szczęśliwego, w stylu renesansow ym , o gotyckiem sklepieniu.

Synagoga Siara, ul. Bóżnicza. Zbud. 1630.

Synagoga Postępowa, S tary Rynek. Zbud. 1845.

G a le rje , Muzea, P anoram a, D ioram a.

Galer ja Narodowa M. Lwowa. O ddział I. (obra­

zy starych m istrzów obcych i polskich), id. O s­

solińskich 3; oddział II (nowsze m alarstw o pol­

sk ie , ul. H etm ańska 20. O tw a rta codziennie 10-14.

M uzeum H istoryczne M. Lwowa, R ynek 4 (Czar­

na kam ienica). Zawiera zabytki odnoszące się

w yłącznie cło przeszłości Lwowa. O tw arte w nie­

dziele 10—14. W innych dniach po zgłoszeniu się w Zarządzie.

M uzeum im. Lubom irskich, ul. Ossolińskich 2.

W ykopaliska przedhistoryczne, m onety, medale, starożytne dzieła sztuki, p o rtre ty historyczne, przedm ioty pam iątkowe, w yroby artystyczne, ob­

razy, rzeźby, ryciny, zbrojow nia, rozmaitości.

O tw arte codziennie 10—14.

M uzeum Narodowe im. Króla Jana U l, R ynek 6 (Kam ienica królewska). P am iątki odnoszące się do Ja n a III, jego rodziny i czasów, p o rtre ty królów polskich, hetm anów , szlach ty i dam pol­

skich z XVI do XIX w. (bogaty m a terja ł dla kostjum ologji), zasobna zbrojow nia, obrazy, r y ­ ciny i p la n y bitew, pam iątki z w alk o niepod­

ległość i katorgi syberyjskiej, zabytki kozacko- ruskie, żydowskie, kościelne, zbiór m edaljonów, m edali i m onet polskich, zbiory H. D ąbczańskiej i t. d. O tw arte w niedziele 10—14. W inflych dniach po zgłoszeniu się w Zarządzie. Teł. 23-87.

M uzeum M iejskie P rzem yślu A rtystycznego, ul.

H etm ańska 20. W yroby stare i nowe przem ysłu artystycznego. O tw arte codziennie 9—14. W gm a­

chu Muzeum mieści się „Tow arzystw o Sztuk P ięknych" (wejście od ul. Dzieduszyckich).

Zbiory Bolesława Orzechomicza, ul. Ossoliń­

skich 3. O brazy, rzeźby, m in jatu ry , zegarki, p a ­ sy polskie, w yroby artystyczne, zbrojow nia. O- tw arte w niedziele 10—14. W innych dniach po zgłoszeniu się w Zarządzie.

35

M uzeum im D zieduszyckich, ul. Rutowskiego 18. Bogate zbiory przyrodnicze (m am ut i noso­

rożec ze Staruni), przedhistoryczne i etnograficz­

ne ziem pofskich. O tw arte codziennie 10—14.

M uzeum Narodowe ruakie (N acionalnyj Muzej), ul. M ochnackiego 42. Zbiory sztuki cerkiew nej, ludow ej i galerja obrazów. O tw arte 10—14.

M uzeum Siauropigjalne ul. B lacharska 12. A r­

chi wal ja B ractw a stauropig jalnego druki słow iań­

skie, zabytki sztuki cerkiew nej, w ykopaliska. Po rew indykacji z Rosji jeszcze nieuporządkow ane.

M uzeum T ow arzystw a im. Szew czenki, ul. C zar­

nieckiego 26. Zbiory etnograficzne, sztuki ludo­

w ej i cerkiewnej, g alerja obrazów, w ykopaliska przedhistoryczne. O tw arte 10—14.

Panorama Racławicka, pl. Targów W schodnich.

P rzedstaw ia chwilę rozstrzygającą b itw y pod R acław icam i (1794). Dzieło Ja n a S tyki i W oj- eiecha Kossaka, w ykonane w r. 1894, zrestauro- waife po uszkodzeniach w ojennych. O tw a rta co­

dziennie od 9 do zm roku.

Diorama, pl. Targów W schodnich. P rzedstaw ia w dwócli obrazach: „Lwów przed r. 1772“ i , Lwów teraźniejszy". O ba d la w zajem nego po­

rów nania, zdjęte zostały z tego samego p u n k tu t. j. od w ylotu u l!. K opernika, z dachu T ow a­

rzystw a K redyt. Ziem. i w ykonane kolorystycz­

nie przez artystów m alarzy : Z. Rozwadowskiego i S. Janow skiego w r. 1929 n a Pozn. W y staw ę K r.

W idok pierw szy odtw orzył w ry su n k u arch. D o­

liński na podstaw ie planów , w idoków i opisów

Zebranych i dostarczonych mu przez Aręhiwum miejskie.

O grody i P arki.

* W ysoki Zamek. Rozległy park, załóż. 1835 r.

n a stokach daw nej góry zamkowej. Na je j szczy­

cie polanka, na k tórej resztka m urów Wysokiego Zamku, zbudowanego tu przez Kazimierza Wiel­

kiego. Obok nicli potężny Kopiec U nji Lubelskiej, usypany na pam iątkę trzechsetnej rocznicy tej Unji. Z:1 szczytu Kopca, wznoszącego się 128 m.

ponad poziom R ynku, w spaniały wMdok na mia­

sto i okolicę. Dostęp od ul. Teatyńskiej, K lasztor­

nej lub Kopcowej.

* Park Kościuszki (Ogród Jezuicki), między ul.

Kraszewskiego a ul. Mickiewicza.

* Park Kilińskiego, ul. Pułaskiego i S tryjska.

Załóż, malowniczo w r. 1887. Nad Parkiem Plac T ar góro Wschodnich.

* Park Bartosza Głowackiego (Łyczakowski), przy końcu ul. Łyczakowskiej. Załóż. 1892

* Park Teofila Wiśniowskiego, ul. Klcparowska.

Załóż. 1895, na wzgórzu, n a którem Teofil W i­

śniowski został stracony razem z Józefem K apu­

ścińskim 21 lipca 1847.

* Park Żelazna Woda, między ul. Snopkowską a Krasuczynem. Załóż. 1905.

W ały Guhernatorskie, między ul. Podwale a ul.

Czarnieckiego. Załóż. 1821, na miejscu dawnego wału fortyf. i tak nazwane od sąsiedniego pałacu gubernatorów austrjackich.

.3?

W a ły H etm ańskie, m iędzy ul. Legjonów, a ul.

H etm ańską. Zatoż. 1795 n a m iejscu daw nego walu. O becny w ygląd otrzy m ały 1899 po zaskle­

pieniu Pełtw i.

P om niki.

H etm ana Stanisław a jabłonow skiego, pl. T ry ­ bunalski. Rzeźba kam ienna z pierw szej połow y X V III w., zdobiła pierw otnie dziedziniec b. Ko- legjum O O . Jezuitów.

Króla Jana III (T. B arącza. 1898), W ały H et­

mańskie.

A dam a M ickiew icza (A. Popicia. 1905), pl.

M arjacki.

A leksandra F redry (L. Marconiego, 1897)), pl.

Akadem icki.

Bartosza Głowackiego (J. M arkowskiego, 1905), p a rk B. G łowackiego.

Agenora G ołuchow skiego (C. Godebskiego, 1901), p a rk Kościuszki.

Jana K ilińskiego (J. M arkowskiego, 1896), p ark . J. Kilińskiego.

Franciszka S m o lki (T. Błotnickiego. 1912), pl.

Smolki.

Kornela U jejskiego (A. Popiela, 1901), ul. A k a­

dem icka.

C m en ta rz e.

C m entarz Ł ycza ko w ski, ul. św. P iotra. Zaloż.

sięga XVI w. M alowniczo położony. G roby w ielu zasłużonych. G ro b y pow stańców 1851 i 1865 r.

C m entarz w ojskow y żołnierzy poległych 1914-18.

C m entarz Obrońcom Lwowa 1918-19. Liczne n a ­ grobki d łu ta w ybitnych rzeźbiarzy.

Janow ski, ul. Janow ska. Zaloż 1888.

Stary C m entarz ży d o w sk i (zamknięty), m iędzy ul. R apaporta, K leparowską, Meiselsa i Szpitalną.

P ły ty nagrobkow e się g ają XIV w.

N ow y C m entarz żydow ski, Ul. Pilicliowslca. Za­

loż. 1855.

IX. ZWIEDZANIE MIASTA.

Z w iedzanie zew nętrzne. P rz y użyciu dorożki lub sam ochodu m ożna uskutecznić w ciągu 2 do 5 godzin.

Zw iedzanie dokładniejsze, z częściowem oglą­

daniem w nętrz, gdy p obyt ogranicza się na:

Jeden dzień — powinno objąć, p r z e d o b i a- d e m : Pl. M arjacki, Bazylikę arc hikatedral- ną, kaplicę Boimów, Rynek, Muzeum Naród. im.

kr. Ja n a III, Muzeum Histor. m. Lwowa, Cer­

kiew Wołoską, Kościół Dom inikanów, K atedrę orm iańską. P ó o b i e cl z i e : W ysoki Zamek (widok z Kopca), P anoram ę R acław icką, Pl. T ar­

gów Wschodnich, P ark Kilińskiego. W i e c z ó r : T eatry, K abarety.

Dwa dni. — Dzień pierwszy, ja k poprzedni.

Dzień drugi, p r z e cl o b i a d e m : Kościół Ber­

nardynów , T eatf, Miej, Muzeum P rzem ysłu Ar- tyst. i II Odz. G alerji Nar. m. Lwowa. M uzeum Dzieduszyckich, B ibljbiekę Ossolińskich, Muze­

um Lubomirskich, Zbiory Bi Orzechow icza i I

O ddz. G alerji Nar. m. Lwowa. P o o b i e d z i e : Kościół Elżbiety, K atedrę gr. kat. św. Jura, P ark Kościuszki,, C m entarz Łyczakowski i Obrońców Lwowa, P ark B. Głowackiego.

. T rzy dni. D w a pierwsze, ja k poprzednie. Dzień trzeci: W ycieczka koleją lub samochodem do Żółkwi, Podhorzec, Brzuchowic. Janowa, Bory­

sław ia lub w K arp aty w okolice Skolego.

Dłuższy pobyt daje możność systematycznego zwiedzania miasta.

W ycieczki ro okolice I.rooma: Pohulanka, Czar- towska Skata, D olina M arjówki. Miodowa Grota,

Uwaga. Bliższych inform acji co do zwiedzania, należy zasięgać w „Towarzystwie Miłośników Przeszłości Lwowa" (Ratusz, Archiwum tel. 23-79) i w Oddziale T urystycznym P. B. P, ,.Orbis“

(ul. Jagiellońska 20-22. tel. 9-56).

X. ROLA DZIEJOW A LWOWA.

D um ą i chlubą Lwowa je st jego niezw ykła przeszłość, od je j za ran ia aż po dni ostatnie.

P otrzeba obrony przeciw azjatyckim hordom Mongołów, była bodźcem do jego założenia, j a ­ ko schroniska dla ludności, wśród bagien i la ­ sów, zdała od szlaków i wód. Stało się to około ro k u 1250.

W sto lat potem wrogie n ajazdy tychże hord zniszczyły do szczętu to pierwotne, ruskie schronisko. Pozostała po niem tylko nazwa.

W połowie X I\ w. w ielka, k u ltu ra ln a p raca polskiego króla, K azim ierza W ielkiego, oswo-

41

bodziciela Rusi z pod ja rz m a m o n g o ło -ta tar- skiego, pow ołała to schronisko n ap o w ró t do ży ­ cia, ale na nowem m iejscu i w now ej szacie, ja k o m iasto polskie, zbudow ane n a m odłę za­

chodnią, na niew ielkiej przestrzeni dzisiejsze­

go śródm ieścia.

K azim ierzow i W ielkiem u (f 1370), zawdzięcza:

Lwów n ie ty lk o sw e pow tórne założenie, ale za­

w dzięcza obronność, o rg an iz ac ję sam orządow ą, i uposażenie, N a ty c h podstaw ach, mimo nieko­

rzystnego położenia, o p arł się cały późniejszy św ietny rozw ój m iasta, w sp ie ra n y h o jn ie przez w szystkich królów . C n o ty jego różnorodnego początkow o m ieszczaństw a, o w ie lk ie j sile m o­

ra ln e j, stw orzyły tu pierw szo rzęd n e ognisko' handlow e, k tó re do połow y XVII w. było głów ­ nym p ośrednikiem m iędzy W schodem a Zacho­

dem, a zarazem p o tę żn ą o sto ją polskiego ży­

cia, polskiej pracy, polskiej k u ltu ry i tw ierdzą katolicyzm u.

Żadne z m iast polskich nie może się poszczy­

cić ta k ą rolą, ja k ą w ciągu wieków, aż po dni ostatnie, odegrał Lwów n ie ty lk o pod w zględem handlow ym , ale przem ysłow ym , k u ltu ra ln y m i w ojennym . W szczególności rola w ojenna, wobec ciągłego niebezpieczeństw a od W schodu, o k ry ła Lwów w iekopom ną sław ą. Dość w spo­

m nieć, że do końca XVII w. w y trzy m a ł sześć ciężkich oblężeń, w idział dw adzieścia je d en n a ­ jazdów ta ta rsk ic h , b y ł św iadkiem dw óch w iel­

kich bitew , stoczonych pod sw em i m uram i. O -

blęgany w latach 1498, 1509, 1648, 1655, 1672 przez olbrzym ie a rm je tu reckie, wołoskie, k o ­ zackie, m oskiew skie, ta ta rsk ie , pozbaw iony w szelkiej pomocy, um iał w y trw ać do ostatecz­

ności, w ytrzym ać w szystkie okropności tych ob­

lężeń i w yjść z nich cało i z trium fem . R a­

tu ją c siebie, rato w ał Rzeczpospolitą. W n a j­

cięższych je j chw ilach służył w szystkim za p rzykład, staw ał się bodźcem odrodzenia ducha narodowego. Z podziwem p atrzan o w ielokrotnie na ry ce rsk ie m iasto, któ re h o jn ą ofiarą krw i i m ienia zdobyło sobie zaszczytny przydom ek

„P rzedm urza P olski i C hrześcijaństw a", a za ra­

zem O jczyźnie „zawsze w iernego".

Rok 1704 stw orzył dla Lwowa w y jątk o w ą k a ­ tastrofę. Zdobyty przez K arola XIL k ró la szwedzkiego, uległ, ale nie z w iny swego m ie­

szczaństwa, ty lko w sk u tek niedołęstw a k rólew ­ skiego kom endanta i tchórzostw a k rólew skiej,

najem nej załogi, W następstwie złupiony zc w szystkiego, pozbaw iony zapasów w ojennych, straci! nietylko siłę obronną, ale pogrążył się w k atastro faln y m upadku. M ieszczaństwu jego zabrakło daw nych sił, mimo to pozostał w niem gorący p a trjo ty z m i tliła n ad al tra d y c ja d aw n e j tężyzny, k tóra nieraz jeszcze jasnem odżyw ała płomieniem.

O na to w chw ili au strjac k ieg o zaboru (1772), kiedy zb ro jn y opór b y ł niem ożliwy, w yw ołała uroczysty p ro test m iasta przeciw aktow i gw ałtu.

O na stała się n astęp n ie puklerzem przeciw

45

w szelkim zakusom germ anizm u, ro zp a lała serca m łodego p okolenia, p o b u d za ła j e do czynu i o- fia r w e w szy stk ich p rz e ja w a c h narodow ego ż y ­ cia. W śród n iezw ykłego p rz y w ią z a n ia do m ia sta k aż d y ru ch w olnościow y n a ro d u tu n a jg o rę t- szem odzyw ał się echem i stąd n ajlepszych z a ­ b ie ra ł m u synów.

Świadczą o tem w ym ow nie la ta 1794, 1809, 1831, 1848 i 1863.

W o statn ich d ziesiątk a ch lat, w o k resie u z y ­ s k a n e j au to n o m ji, sta ł się Lwów p ierw szo ­ rzędną placów ką m yśli i k u ltu ry polskiej, nie- ty lk o d la b y łe j G alicji, ale d la w szy stk ich z a ­ borów . G ro m ad ziły się w n ie j n a jw y b itn ie jsz e um y sły i n a jsz la c h e tn ie jsz e serca. W rzała w y tę ­ żona p ra c a d la przyszłego o drodzenia n a ro d o ­ w ego i nie poszła n a m arne. R e z u lta ty przeszły oczekiw ania.

Rola, ja k ą Lwów odegrał w czasie w ielkiej w ojny, dobrze w szystkim znana, W iadomo, ja k z chw ilą w y b u ch u prom ien io w ał w około p a trjo - tyczną m yślą, zb ro jn y m czynem sw ych ocho­

tników i narodow ą ofiarnością, ,

W ciężkich chw ilach dziesięciom iesięcznej okup acji ro sy jsk ie j, stojąc n a straż y polskości, um ia ł o d p ierać z godnością zapędy ru sy fik a to r- skie, a na polu opieki społecznej rozw inąć n ie ­ zw y k łą działalność.

S tara tę ży z n a m ia sta z a ja śn ia ła w c a łe j pełni, gd y w rez u ltac ie w ie lk ie j w o jn y ro zp ad ła się w g ru zy p o tęg a zaborców i zaczęło się zrzuca-

nie ja rz m a przez ziem ie polskie. W w alce o b y t państw ow y i jego granice, Lwów sta l się w ażną pozycją, z k tó re j szły h a sła rycerskiego ducha na całą Polskę. N ieprzewidziane w yw ołały je fak ta , gdy w następ stw ie roboty n iem ieck iej, sprow adzone p u łk i ru sk ie b. a rm ji a u s trja c k ie j, zaw ładnąw szy zdradziecko m iastem (1 listopa­

da 1918), w rogie n arz u c iły m u pęta. Ja k z pod ziem i w yrosło nagle m row ie d robnych ry c e rz y ­

ków, aby je zerwać, I nadludzkie rozpoczęły się b o je, b ezp rzy k ła d n e ze w zględu n a śm iałość po­

ry w u i up ó r w y trw a n ia . Bezbronni, nieśw iadom i sztuki w ojskow ej, ro zb ijali i rozpędzali w yćw i­

czone zastęp y w roga. Miłość O jczyzny, p rzy w ią­

zanie do m iasta, tra d y c ja przeszłości, b y ły im bodźcem. B ohaterstw o ducha wzięło górę nad gw ałtem .

D zieci lw ow skie n ie ty lk o ocaliły m iasto, ale zdobyły je n a nowo d la Polski, budząc podziw ogólny.

W r, 1920, w czasie n ajaz d u bolszewickiego, w obliczu groźnego niebezpieczeństwa, n a ode­

zwy N aczelnika P ań stw a i N aczelnego Wodza*

Lwów, mimo dotychczasow ych p rzejść, d o sta r­

czył O jczyźnie p raw ie 17% ogółu ochotników i tru p a m i sw ych dzieci w strzym ał pod Zadwó- rzem h o rd y Budiennego.

P u rp u r ą krw i i pośw ięcenia zap isu jąc sw e im ię w podw alinach P ań stw a Polskiego, do s ta ­ ry c h w aw rzynów zdobył nowe. H erb „zaw sze w iernego" m iasta-żołnierza ozdobiła odznaka