Załącznik nr 9 do Regulaminu Konkursu
Wytyczne Zamawiającego
str. 2
1. Lokalizacja
Przedmiotem konkursu jest autorska koncepcja i projekt architektoniczno -rzeźbiarski pomnika upamiętniającego wypędzonych przez Niemcy hitlerowskie Wielkopolan w latach 1939-1944.
Założenie przestrzenne obejmuje część parku im. Marcinkowskiego w Poznaniu, u zbiegu ulic Powstańców Wielkopolskich i Towarowej na fragmentach działek 21/14, 20/16 i 20/17, ark.
45, obręb Poznań.
Teren przeznaczony pod pomnik jest dobrze skomunikowany. Ulica Powstańców Wielkopolskich doprowadza ruch pieszych z centrum miasta na dworzec PKP i PKS, a przebiegająca obok ulica Matyi i Most Dworcowy stanowią ważny dojazd na Międzynarodowe Targi Poznańskie oraz element Pierwszej Ramy Komunikacyjnej.
Teren objęty konkursem
str. 3
Granicę opracowania wyznacza ścieżka rowerowa i alejka parkowa.
20/16 21/14
20/17
Park im. Karola Marcinkowskiego
str. 4
2. Założenia ideowe konkursu
Tematem projektowym jest upamiętnienie wypędzeń mieszkańców Wielkopolskich miast i wsi w czasie niemieckiej okupacji. Tragiczne losy setek tysięcy wypędzonych Wielkopolan trwale zapisały się w pamięci mieszkańców Wielkopolski. Dominowało wśród nich poczucie doznanej krzywdy, potęgowane wieloletnim milczeniem i brakiem miejsca pamięci. Zadaniem planowanego pomnika będzie przywrócenie pamięci i oddanie czci.
Celem pomnika jest upamiętnienie – przede wszystkim Polaków, których dotknęły konsekwencje bezwzględnej polityki Niemiec hitlerowskich w okresie II wojny światowej.
Polskich patriotów ścigano i rozstrzeliwano, a za pośrednictwem specjalnie utworzonych przez państwo niemieckie instytucji i urzędów przeprowadzono masowe wypędzenia Polaków, konfiskaty ich majątku oraz przejmowanie depozytów bankowych.
Informacje na temat wypędzeń można znaleźć w literaturze:
1. Atlas ziem Polski (2008).: Wysiedlenia, wypędzenia, ucieczki 1939-1959. Wyd.
Demart.
2. Grynia M. (2013).: Wypędzeni. Nakładem autora. Warszawa.
3. Grynia M. (2016).: Niemieckie ludobójstwo na terenach Polski okupowanej.
Warszawa.
4. Grynia M. (2018).: Wypędzeniu KL Konstantynów. Warszawa
5. Jastrzębski W. (1968).: Hitlerowskie wysiedlenia z ziem polskich wcielonych do Rzeszy w latach 1939-1945. Instytut Zachodni, Poznań.
6. Kołodzieja M. (1994).: Nr 432 pamięta.
7. Kandziora K. (2007).: Pamiętnik z wygnania. Wyd. Miejskie, Poznań.
8. Rutowska M. (2003).: Wysiedlenia ludności polskiej z Kraju Warty do Generalnego Gubernatorstwa 1939-1941. Poznań.
9. Rutowska M. (2008).: Lager Glowna. Instytut Zachodni, Poznań.
10. Praca zbiorowa (1974).: Wysiedlenie i poniewierka 1939-45. Wyd. Poznańskie.
Poznań.
11. Kronika Miasta Poznania. Okupacja I nr 2/2009 Wyd. Miejskie Poznań.
12. Kronika Miasta Poznania. Okupacja II nr 3/2009 Wyd. Miejskie Poznań.
13. www.wypedzeni1939.pl 14. Film „Jasnowłosa prowincja”.
Ponadto Organizator udostępnia w formie elektronicznej poniższe materiały:
1. Praca zbiorowa (2015).: Wypędzeni 1939… Wyd. Miejskie, Poznań.
2. Walendowski H. (2015).: Wojna 1939-1945 wypędzenia – poniewierka w oczach dziecka
3. Życie Pleszewa nr 36 (1147) 3.09.2019 Bezpłatny dodatek. 80. rocznica wybuchu II wojny światowej.
str. 5
4. Gabriel K. (2004) Wspomnienia.
5. Rossa D. (2020) II wojna światowa. Byliśmy wtedy dziećmi.
6. Wendland A. (2020) wspomnienia.
7. Film przedstawiający wspomnienia świadków wypędzeń.
3. Założenia programowo-przestrzenne pomnika
Zwraca się szczególną uwagę na fakt, że pomnik nie powinien poprzez swoje gabaryty zdominować kompozycji Parku, i nie stanowić dominanty przestrzennej, a jedynie akcent. Nie jest intencją Organizatora umieszczanie we wskazanym miejscu pomnika monumentalnego.
Założenie powinno spełniać warunki nie tylko miejsca zgromadzeń patriotycznych z właściwą dla tej funkcji organizacją przestrzeni (oświetleniem i ewentualnie małą architekturą np. ławki, siedziska), ale również miejsca prywatnej zadumy i wspomnienia.
Idea i forma pomnika winna być czytelna dla obecnie żyjących i przyszłych pokoleń.
Pomnik winien być zaprojektowany zgodnie z zasadami projektowania uniwersalnego zapewniając łatwy dostęp osobom w każdym wieku, szczególnie na wózkach inwalidzkich.
Jeżeli kompozycja architektoniczno-rzeźbiarska upamiętnienia będzie tego wymagała, wyjątkowo dopuszcza się zróżnicowanie posadzki w obszarze opracowania oraz jej poziomów.
Istotne kierunki, z których należy przedstawić widoki perspektywiczne:
str. 6
Widok A – Most Dworcowy
Park im. Karola Marcinkowskiego
A
D C
B
str. 7
Widok B – od strony biurowca Delta
Widok C – ul. Towarowa
str. 8
Widok D – ul. Powstańców Wielkopolskich 4. Napis na pomniku
Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu po zapoznaniu się z propozycjami inskrypcji zaproponowanych przez Społeczny Komitet Budowy Pomnika Wypędzonych Wielkopolan oraz Stowarzyszenie Wspólnota Polaków Wypędzonych i Poszkodowanych przez Niemców w latach 1939-1945, zaleca umieścić na pomniku następujący tekst:
Wielkopolanom wypędzonym, ograbionym, uwięzionym, zamęczonym przez Niemców podczas okupacji Polski w latach
1939-1945
Na pomniku należy przewidzieć miejsce na umieszczenie napisu w języku polskim, angielskim i niemieckim. Organizator zastrzega sobie prawo do zmiany treści napisu.
5. Informacje na temat uwarunkowań stanu istniejącego
Ważnym elementem projektu pomnika jest udzielenie odpowiedzi w jaki sposób wykorzystać występujący pod powierzchnią ziemi schron przeciwlotniczy. Przysypany ziemią schron stanowi wyniesienie, które może posłużyć do wyeksponowania monumentu. Organizator nie wyklucza rozebrania części schronu niezbędnej dla realizacji projektu pomnika według wizji autora.
W objętym granicami Konkursu fragmencie Parku im K. Marcinkowskiego nie znajduje się zieleń, którą należałoby w szczególny sposób chronić. Organizator wyraża zgodę na korektę drzew i krzewów znajdujących się w pobliżu planowanej lokalizacji pomnika. Do decyzji projektanta pozostawia się sposób zagospodarowania otoczenia pomnika.
str. 9
Organizator przewiduje zmianę lokalizacji słupa ogłoszeniowego.
Mając na względzie powagę wydarzeń, które upamiętniać ma pomnik, Uczestnicy konkursu w procesie twórczym winni zwrócić uwagę, aby forma pomnika nie była w przyszłości wykorzystywana w sposób niegodny np. przez osoby jeżdżące na rolkach i deskorolkach.
Przez teren objęty konkursem przebiegają linie podziemnego uzbrojenia terenu: linie światłowodowe i teletechniczne, gazociąg, linia energetyczna i kanalizacja deszczowa.
Przebieg uzbrojenia widoczny jest na mapie zasadniczej stanowiącej załącznik do regulaminu Konkursu.
Zarządca gazociągu niskiego ciśnienia dn400 PE wyznaczył minimalną odległość planowanego pomnika od istniejącej infrastruktury gazowej w wysokości 2,0m od najbardziej wysuniętego elementu konstrukcyjnego pomnika, który jest zagłębiony w ziemi.
Gestorzy sieci dopuszczają możliwość zmiany przebiegu sieci, jednakże z uwagi na bardzo duże zagęszczenie uzbrojenia w tym rejonie miasta może to być bardzo trudne, kosztowne i może przesunąć realizację pomnika w czasie. Zamawiający zaleca, aby zaproponowane rozwiązania posadowienia pomnika nie ingerowały w przebieg infrastruktury technicznej. Dopuszcza się utwardzenie nawierzchni nad sieciami uzbrojenia technicznego materiałem umożliwiającym jego rozebranie i odtworzenie w przypadku awarii sieci.
str. 10
6. Wytyczne konserwatorskie
Obszar objęty konkursem znajduje się na terenie parku im. Karola Marcinkowskiego (utworzonego w 1957 roku w miejscu dawnych cmentarzy: rzymsko-katolickiego św. Marcina i ewangelickiego Św. Krzyża) Obszar ten stanowi część założenia urbanistyczno- architektonicznego Ringu, wpisanego do rejestru zabytków decyzją nr A 274 z dnia 3 stycznia 1985 r.
Na powyższym terenie znajdowała się nekropolia. Zgodnie z opinią archeologiczną z Działu Ochrony Zabytków Archeologicznych Muzeum Archeologicznego w Poznaniu w razie przypadkowego odkrycia obiektów archeologicznych przez ekipę budowlaną należy zgodnie z art. 32, 33 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, zabezpieczyć znalezisko i zgłosić ten fakt do Miejskiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu.
str. 11
Uwzględniając usytuowanie pomnika u zbiegu kilku osi widokowych (z Mostu Dworcowego, ul. Towarowej, ul. Matyi, ul. Powstańców Wielkopolskich), dokumentacja projektowa musi zawierać wizualizację pomnika w szerokich widokach perspektywicznych.
Na wyznaczonym terenie znajduje się schron przeciwlotniczy z 1944 r., co wpływa na konieczność rozpoznania terenu, wykonania inwentaryzacji schronu i oceny jego wartości jako dzieła budownictwa obronnego; niezbędne jest wykonanie ekspertyzy technicznej dotyczącej statyki obiektu, na którym mógłby stanąć pomnik.
Przysypany ziemią schron stanowi wyniesienie, które może posłużyć do wyeksponowania monumentu.
W opinii Miejskiego Konserwatora Zabytków pomnik winien być odpowiednio wkomponowany w otaczającą przestrzeń i dostosowany skalą do otoczenia. Lokalizacja pomnika nie powinna kolidować z istniejącą zielenią, a jego projekt powinien uwzględniać zagospodarowanie terenu wokół niego.
Na planowane prace budowlane należy uzyskać pozwolenie konserwatorskie, pozwolenia na prace archeologiczne, a także ustanowić nadzór nad tymi pracami.
7. Schron przeciwlotniczy
Na terenie parku Karola Marcinkowskiego znajduje się 5 schronów przeciwlotniczych, wybudowanych głównie w 1944 roku.
Materiał Poznańskiej Grupy Eksploracyjnej Stowarzyszenia Pasjonatów Obiektów i Historii Militarnej
Wejście do jednego z nich znajduje się na terenie objętym konkursem.
str. 12
Materiał Poznańskiej Grupy Eksploracyjnej Stowarzyszenia Pasjonatów Obiektów i Historii Militarnej
Materiał Poznańskiej Grupy Eksploracyjnej Stowarzyszenia Pasjonatów Obiektów i Historii Militarnej
Studium historyczno-architektoniczne schronu przeciwlotniczego z 1944 r. przy ul.
Powstańców Wielkopolskich (nr 1) stanowi załącznik do regulaminu konkursu.
Organizator pozostawia uczestnikom konkursu do rozstrzygnięcia, kwestię wykorzystania lub zasypania wejścia do schronu.
