Studia Teologiczne Biał., Droh., Łom.
12(1994)
KS. H E N R Y K Ż U K O W S K I
SPOJRZENIE
NA ROZDZIAŁY CUDÓW W MT §-=9
Treść: Wstęp; I. Kompozycja tekstu; II. Zagadnienia teologiczne; Zakończenie.
W S T Ę P
Z k a r t S ta re g o T e s ta m e n tu w y ła n ia się p r a w d a o B o g u , k tó r y o b ja w ia sw oją w sze ch m o c i o jc o stw o p o p rz e z u c z e stn ic tw o w lo sa c h cz ło w ie k a i p ro w a d z e n ia go d o z b a w ie n ia w iecznego (p o r. P w t 7 i 26). Sw ój zbaw czy p la n re alizu je p rz e z m iło sie rn e d z ia ła n ie J e z u sa , u rz e c z y w istn io n e w sło w ac h i czynach. D o b r ą n o w in ą o z b a w ie n iu , k t ó r ą Jez u s p rz y n o s i św ia tu są c u d a Jezu sa, sp ełn iając e b o sk ie o b ie tn ic e . Są o n e d zieła m i d o b r a i sp ra w ied liw o ści ob jaw iają cy m i są d b o s k i, k tó r y z m u s z a cz ło w ie k a d o d o k o n a n ia w y b o ru i p o d ję c ia życia w ia ry lu b u m o c n ie n ia go żyw ym św iad e ctw em p o s tę p o w a nia.
W n a sz y m a rty k u le c h c em y sp o jrz e ć n a te w ielkie z n a k i d z ia ła n ia B ożego u m ie sz c z o n e w ro z d z ia ła c h 8-9 E w a n g elii w g św. M a te u s z a p o łą c z o n e w ja k ie jś m ierz e ze sło w am i Jez u sa . N a jp ie rw z a jm iem y się s tr u k tu r ą lite ra c k ą a p o te m tre śc ią ty c h ro z d z ia łó w .
I. K O M P O Z Y C J A T E K S T U
U c zen i d o strz e g li, że ro z d z ia ły 8-9 s ta n o w ią o d rę b n ą ca ło ść w E w a n gelii św. M a te u s z a z łą c z o n ą z ro z d z ia ła m i 5-7 i o d d z ie lo n ą o d re szty c y ta ta m i streszczający m i d z ia ła ln o ść Jez u sa: 4,23 i 9,35 (in clu sio ). W ielu eg zegetów w tej całości w y o d rę b n io n e j w yżej p o d a n y m i c y ta ta m i su m u jący m i d z ia ła l n o ść Z b aw ic iela w id zi p rz e d s ta w io n e g o p rz e z M a te u s z a C h ry s tu s a u z d r a w iającego p rz y p o m o c y słów (M t 5-7) i czy n ó w (M t 8-9). W e d łu g n ich M t 8-9
przedstaw ia zbiór o p o w iad a ń o cud ach d o k o n an y c h przez Je z u s a 1. Rzeczywiście zostały tu p o d an e opisy dziesięciu cudów , ale znajduje się też szereg w ypow iedzi innego rodzaju. C. Schedi p o rz ąd k u je 10 cudów i 4 rozm ow y tam zaw arte w k w ad rat sa to r — a re p o 2. D la u n aocznienia całości podajem y tu taj sp o rz ąd zo ne przez niego ułożenie tekstów .
I trędow aci 8,1-4 ł. U czony w Piśm ie 8,18-20 IV b urza na jeziorze 8,23-27 3. C elnik 9,9-13 V II/V III k o b ieta/có rk a 9,18-26 II setnik 8,5-13 V dw aj opętni 8,22-34 III teściow a 8,14-15 2. U czeń 8,21-22 VI p arality k 9,1-8 4. U czniow ie Jezusa 9,14-17 IX
dwaj niew idom i 9,27-30
X niem y 9,31-34
W M t 8,18-22 zostały p o d an e dwie rozm ow y, k tó re m ają swój własny tem at: pójście za C hrystu sem i tw orzenie w spólnoty z N im . N ie są one spow odow ane cudem . P o d o b n ie p ery k o p a o p ow ołaniu celnika M ateu sz a i wspólnym posiłku Jezusa z celnikam i i grzesznikam i w yw ołującym i p ro test faryzeuszy (9,9-13) w raz z d o łączo n ą rozm ow ą Jezusa z uczniam i J a n a n a tem at postu (9,14-17). Jest tu ja k a ś p ra c a ew angelisty w ed ług m y śli p o rząd ku jącej cały tekst M t 8-9, k tó ry nie tylko zaw iera opisy cudów . M ateusz nie jest tylko zbieraczem i przekazicielem , ale także in te rp re ta to re m w ykazującym teologiczną sam odzielność. W idać to z p o ró w n a n ia M t z M k i Łk.
C hociaż w szystkie o p o w iad a n ia o cu d ach w M t 8-9 z w yjątkiem historii setnika z K a fa rn a u m m a ją swoje odniesienie d o Ewangelii M a rk a , to je d n a k znajdują nowe u p o rz ąd k o w an ie i opraco w an ie (por. M k 1,29-31.40-45; 4,35-41; 5,1-20; 5,21-43; 2,1-12.13-17.18-20; 10,46-52; 3,22). C zęsto jest ono p ołączone z charakterystycznym dla M ateu sz a aby się spełniło to, co zostało pow iedziane... (M k 1,32-34 — M t 8,17; por. też M t l,2 2 n ; 2,17n; 4,14nn; 12,17nn; 13,35; 21,4n; 27,9n). M ateu sz w p ro w ad zając cy tat p ro ro k a Izajasza: w ziął nasze słabości
1 Z o b . E . K l o s t e r m a n n , D a s M a tth ä u sev a n g eliu m T ü b in g e n 1 УЗУ, s. 723; J . S c h n i e - w in d , D as E vangelium nach M a tth a u s , G ö ttin g e n 1964, s. 56; W . G r u n d m a n n, D as E vangelium
nach M a tth ä u s, B erlin 1968, s. 111; G . B o r n k a m m D ie S tu rm stillu n g un M a tth ä u s E vangelium
w :G . B o r n k a m m , G . B a r t h , H . J . H e l d , Ü berlieferung u n d A usleg u n g itn M a tth ä u s E van gelium , (W M A N T 1) 19654, s. 48-55; p o r. J . H o m e r s k i , E w angelia wg św. M a teu s za , W stęp - p rz e k ła d z oryginału, k o m e n ta r z, P o z n a ń — W a rsz a w a 1979, s. 163-164.
SPO JR Z E N IE NA R O Z D Z IA Ł Y CU D Ó W W M T 99
i n a s z e c h o r o b y n o s ił n a s o b ie (8,17) po p rzedstaw ieniu trzech cudow nych w ydarzeń, m ów i sum arycznie o dalszych czynach Jezusa i w prow adza w ten sposób cezurę i zapow iedź now ego te m a tu 3.
N ie tylko przed staw ia o p o w iad a n ia o cudach , ale z nich w y prow adza naukę dla czytelników . I ta k n a przykład p o d ró ż uczniów z Jezusem przez jezioro podczas burzy (8,23-27) in terp re tu je ja k o n aślado w anie Jezusa {p ó jście z a )a łódź jako K ościół n ad a ją c o p o w iad a n iu rysy sym boliczne4. W o po w iad an iu o setniku z K a fa rn a u rn interesuje się m niej cudow nym uzdrow ieniem , a bardziej p o d k re śla miejsce uzdrow ien ia w d o m u p o g an in a, k tó ry uw ierzył i u k azu je Jezusa ja k o dającego obietnice p o g an o m , a grożącego Izraelow i. Ja k kazanie n a górze nie jest zwykłym zbiorem m ów , ta k n astępu jące po nim rozdziały 8-9 nie m o g ą być zwykłym zbiorem cudów Jezusa. M ateu sz jest odpow iedzialny tak że za w p ro w a dzenie w ersetów ram o w ych m ający ch praw ie tak ie sam o brzm ienie w 4,23 i 9,35. C hociaż d an e dotyczące m iejsc p o d a n e w tych w ierszach nie o d p o w iad ają tym z M t 5-9, bo kazanie nie jest w synagodze, ale n a górze, a Jezus nie idzie przez m iasta i wsie, ale p o za płynięciem po jeziorze i w ydarzeniem w G a d arze w szystko dzieje się w K a fa rn a u m , to je d n a k działanie Jezusa jest opisane tym i sam ym i słowami, k tó re w tych w ersach są w ym ienione. Jezus n au cza {d id a sk e in ), głosi Ewangelię { k e r y s s e in ) i leczy w szystkie ch o ro b y (th e r a p e u e in) 5.
M ateusz p o przez o praco w an ie istniejącego m ateria łu (M k, Q, inne) i odpow iednie um ieszczenie go stw orzył je d n ą całość. M ożem y pow iedzieć, że stworzył o b ra z składający się z ró żnych elem entów , k tó re m o żn a ziden tyfikow ać, a k tó re w edług jego m yśli zostały u p o rz ąd k o w an e {co lla g e). P rzed stawione w M t 8-9 cu d a nie stan o w ią tylko zbio ru cudów dem o nstrujących cudotw órczą m o c Jezusa, ale są one p o d p o rz ąd k o w an e także innym zagad nie niom tem atyczny m 6. Z aw ierają nie tylko chrystologię, ale także inne elem enty treściowe. Egzegeci w różny sposób o d k ry w ają u p o rz ąd k o w an ie tem atyczne podanej treści. E. K lo ste rm a n n dziesięć cudów w M t 8-9 odnosi do dziesięciu cudów d o k o n an y c h przez M ojżesza w Egipcie (Wj 7,12)7. M t 8-9 są — wg niego
— w s p a n ia łą ilu s tr a c ją cudow nej m ocy Jezusa. P ró b a w yo dręb nien ia gru p tekstowych: M t 8, 2-15; 8,23-9,8 i 9,18-34 nie znajduje je d n a k odp ow ied nik ów w K siędze W yjścia. S u m aryczna n o ta tk a m ó w iąca o wielu uzdro w io ny ch świadczy też o tym , że M ateu sz nie chciał tw orzyć zam kniętego cyklu cudów ograniczonego do liczby dziesięć. In fo rm acja M ateusza, k tó ry p od aje opis cudów, aby spełniło się to, co zostało n apisan e u p ro ro k a Izajasza rów nież zaprzecza intencji ew angelisty, aby za d em o n stro w ać tylko cud o tw ó rczą m oc Jezusa w ta k zwanej s e k c ji c u d ó w w M t 8-9.
G erd T h eiß en dom yśla się, że M ateu sz kierow ał się schem atem geograficz nym redag ując 8-98. D ziałaln o ść Jezu sa u k az an a przez M ateu sza m oże być
3 C . B u r g e r , Jesu T aten nach M a tth ä u s 8 and 9, Z T K 10 (1973), s. 278-279. 4 P or. G . B o r n k a m m , dz. cyt., s. 51.
5 M ateu sz m a predylekcję d o czaso w n ik a th era p e u o ; ze ź ró d eł M k :M t 14,14; 17,16; 1 9 ,2 ;z Q : M t 8,7; 10,1; 12,22; 17,18; ze ź ró d eł w łasnych: M t 12,10.15; 10,1; d o d a n e: M t 4,23.24; 9,35; 15,30; 21,14.
6 Inaczej E . K l o s t e r m a n n , dz. cyt., s. 72. Por. J . D . K i n g s b u r y , O bservations on the ,M ira c le C hapters” o f M a th ew 8-9, C B Q 40(4,1978), s. 561.
1 E . K l o s t e r m a n n , dz. cyt., s .72.
uw ażana za spełnienie cy ta tu Iz 4,15-16, w k tó ry m w spo m nian e są: m orze, poprzez Jordan i Galilea pogan. N ie m o ż n a tej teorii uznać za słuszną, gdyż centralne m iejsce w sto su n k u d o w ydarzeń o pisany ch w M t 8-9 zajm uje K a farn a u m , k tó re w Iz 4,15-16 nie jest w spom niane, a p ró b a odniesienia d an y ch z cytatu p ro ro k a Iz ajasza bardziej dotyczy M t 8 niż M t 8-9. P o za tym funkcję cytatu Iz 4,15-16 określa szerszy k o n tek st, a nie ty lk o M t 8-9. W ro zd ziałach 8-9 Ewangelii M ateu sza nie został J o rd a n nazw any.
H .J. H eld szuka w yjaśnienia u k ła d u p ery k o p 8-9 w takim ułożeniu przez M ateusza, k tó ry u k az u je kolejne tem aty: chrystologii (8,2-17), ucznio stw a (8,18-9,17) i w iary (9,18-31)9. P o d o b n e stano w isk o zajm uje W .G . T o m p s o n 10. T en pogląd je d n a k nie bierze pod uw agę tego, że długi frag m en t M t 8,18-9,17 m usi też być p o dzielony n a odcinek p o d ró ż y (8,18-34) i p o dający dyskusje (9,1-17). T em a t u czniostw a jest w yraźny w 8,18-27 i 9,9-13. T ru d n o je d n a k z ta k ą sam ą oczyw istością m ów ić o tym tem acie w 8,28-9,8 i 9,14-17. W 9,18-22 (28) w iara jest głów nym tem atem , ale w zm ianki o wierze (p istis, p isteuo) są też obecne w 8,1-9,17.
C. B u rg er11 i J .D . K in g s b u ry 12 m o d y fik u ją wersję H .J. H elda. W idzą podział M t 8-9 n a cztery odcinki: 8,1-15(17) — ch rystologia, 8,18-34 — ucznio- stwo, 9,1-17 — za g ad n ien ia odd zielan ia się Jezusa i Jego uczniów od Iz rae la i 9,18-34 — w iara. C zynią ta k z p o w o d u w ątpliw ości co do jedności tem atycznej w odniesieniu do p o d ziału zap ro p o n o w an e g o przez H .J. H eld a, o czym wyżej wspom nieliśm y.
J. M oiser p ró b u je znaleźć stu k tu raln e po do b ień stw o M t 8-9 z M t 5-7 i odnieść k o n k re tn e frag m en ty tych rozdziałów do siebie13. A u to r je d n a k nie ujm uje w pełni m a te ria łu n arraty w n e g o w M t 8-9. T ru d n o jest sko o rd y n o w ać M t 9 z kazaniem n a górze, gdyż b a d a n ia w ykazują, że ten ro zdział zaw iera M arko w y m a te ria ł i jeg o kolejno ść poszczególnych p erykop.
W .D . D avies i D . A lliso n 14 w idzą zam iłow anie M ateu sz a d o triad y i fa k t, że w ystępują o p o w iad a n ia o cu d ach w różnych grup ach . U w ażają, że klucz nie m oże być znaleziony w zaintereso w an iu tem atycznym (chrystologia, ucznio- stwo, w iara), a je st p o d y k to w a n y przez fo rm a ln e rozw ażanie, triadę.
A naliza frag m en tu 8-9 p rz ep ro w a d zan a przez egzegetów słusznie ukazuje te rozdziały nie ja k o n ieu p o rz ąd k o w a n y z b ió r cudów , ale ja k o zam ierzo n ą teologicznie p racę M ateu sza. Z pew nością znajdziem y w nich tem at chrystologii, w iary, uczniostw a, w ogóle życia w ierzących w K ościele. W ydaje się je d n a k , że tru d n o te tem aty ta k ja s k ra w o i pew nie od siebie oddzielić. W szystkie fragm en ty zaw ierają elem enty chrystologiczne, czy też elem enty w iary. Są bow iem zw iązane z działaniem Jezusa, u k a z u ją G o ja k o tego, k tó ry uczy i działa. W szystkie
9 H . J . H e ld , M a tth ä u s als In terpret der W undergeschichten. Uberlieferm ung und A uslegung
im M atthäusevangelium , N e n k irsch e n 1960, s. 236-237.
10 W . G . T o m p s o n , R eflectio n on the Com position o f M l 8,1-9,34, C B Q 33(1971), s. 365-388. 11 C . B u r g e r , a rt. cyt., s. 284-287.
12 J . D . K i n g s b u r y , O bservations on the ,,M ira cle C h a p ters” o f M a th ew 8-9, C B Q 40/4, 1978, s. 562-566.
13 J . M o i s e r , The structure o f M a th ew 8-9: A Suggestion, Z N W 76(1955), s. 117-118. 14 W .D . D a v i e s , D . A l l i s o n , The G ospel A ccording to S a in t M a th ew , E d in b u rg h 1991,
SPO JR Z E N IE NA R O Z D Z IA Ł Y CU D Ó W W M T 101 w yodrębnione części w sekcji M t 8-9 p o k az u ją p ostaw ę ludzi i u dzielają pouczenia o nich i dla nich. S tan ow ią przyk ład oddziały w an ia n a żyjący K ościół w gm inie M ateuszow ej i n a przestrzeni w ieków , tak że n a K ościół obecny.
II. Z A G A D N IE N IA T E O L O G IC Z N E A. C hrystologia
D ział cudów w M t 8-9 uk azu je przede wszystkim obecność Jezu sa w śród ludzi i obecność zbliżającego się K ró le stw a N iebieskiego. M ateu sz nie p o d aje samych tylko u zdro w ień lub sam ych ludzi chorych, ale przede w szystkim T ego, któ ry leczy wszelkie choroby i w szystkie słabości (M t 4,23 i 9,35)1S.
Pierw sza seria uzdrow ień: trą d (8,1-4), p araliż (8,5-13), g o rączka (8,14-17) prow adzi do stw ierdzenia, że Jezu s bierze на siebie nasze cierpienia (8,17; Iz 53,4). Ci chorzy ludzie nie tylko cierpią n a ciężką cho robę, ale też nie m ają żadnych praw we w spólnocie żydow skiej albo ich p raw a są ograniczone. T ręd o w aty , poganin i k o b ieta nie m a ją m ożliw ości uczestniczyć w edług p ra w a w sposób pełny w n abożeństw ach żyd ow skich16. Jezus okazuje sw oją tro sk ę o nich i o każdego, k to jest od rzu co n y w yrokiem swego czasu, daleki od zbaw ienia i praw a. T ręd o w aty n a polecenie Jezusa m a p o k az ać się kap łano w i, ab y zostało potw ierdzone, że w przyszłości nie będzie m usiał żyć n a u b oczu ja k o odrzucony. O pow iadanie o setniku z K a fa rn a u m łączy się z o b ietn icą nowej przyszłości dla pogan i ostrzeżeniem dla Izraela. K o b ie ta uzd ro w io n a z gorączki służy Jezusow i17. C h o ro b y te (trąd , paraliż, gorączka) w yrażają nie tylko stan zdrow ia ciała, ałe też nieczystość, o d stąpienie od w ierności B ogu lub ucieczkę w głąb samego siebie. O kreślają w ady Ż y d a, p o g an in a i ucznia. W każdym z nich została rozb u d zo n a n a swój sposób w iara w P a n a (8,2.6.8), k tó ry swą m o c objaw ia przez dotyk (8,3.15) i przez słow o (8,8). Jezus uzdraw iający n a p o d o b ień stw o Cierpiącego Sługi, zniekształcony ja k tręd o w aty i po śmierci rzucony m iędzy bezbożników , (por. Iz 53,19) u to żsam ia się ze słabością człow ieka, aby przez nią wydobyć uniw ersalną m oc, przez k tó rą d o k o n u je się zbaw ienie (8,10-12; Iz 53,12)18„
P od ążan ie za Jezusem w tej sytuacji jest czymś więcej niż przem ierzaniem drogi z N auczycielem (8,19), ale ro zpo znan iem w nim P a n a życia (8,22), któ ry jest całkow icie o d d an y ludziom , w ędrujący po ciężkich d ro g ach ich życia, a jednocześnie w ym agający w każdym p rzy p ad k u w yłącznego i szczerego o d dania ich w sto su n k u d o swojej osoby, w yrażającego się włączeniem religii do Codziennego życia (por. 8,18-22)19.
!S E w angelista M ateu sz opuszcza a lb o zm ienia stw ierdzenia E w angelii wg św. M a rk a o tym , że Jezus u zdrow ił wielu i p o d k re śla , że u zd raw ia O n w szystkich ch o ry ch p o r. M k 1,32-34 — M t 8,16; p o n a d to : M t 12,15; 14,35; opuszcza: M k 6,13 i 6,5. M a teu s z sw oje streszczenia uzdrow ień i w zm ianki o uzdrow ieniach rozm ieścił w całej E w angelii (M t 4,23-24; 8,16; 9,35; 12,15; 14, 13-14.34-36; 15,30; 19,2; 21,14). W k ażd y m streszczeniu Jezus u zd raw iał w szystkich ch o ry ch lub k a ż d ą ch o ro b ę alb o po d an y jest szereg osób.
16 E . L o h m a y e r , D as Evangelium nach M atth ä u s, 1956, s. 153.
17 C . B u r g e r , Jesu Taten nach M a tth ä u s 8 und 9, Z T K 70(3,1973), s. 284.
18 J . R a d e r m a k e r s , A u f i l de l ’evangile selon saint M a tth ie u , Bruxelles 1974, s. 125. 19 P or. M .E . B o i s m a r d , Le lépreux et le serviteur du centurion ( M t 8,1-13) A ssem blés du
Jezus m a w yjątkow ą w ładzę n ad n atu ra ln y m i k atak lizm am i. P o trafi uśm ierzyć b u rzę i nieszczęśliwe koleje w spóln oty chrześcijańskiej (8,25). P an uje n a d g łę b s z y m i p o r ó ż n ie n ia m i w ż y c iu lu d z i i s p o łe c z e ń s tw (8,28) o r a z n a d g r z e c h e m a ta k u ją c y m w o ln o ść c z ło w ie k a i p a r a liż u ją c y m j e g o s iły (9,2)20.
Syn Człowieczy staw ił czoła w szystkim form om gw ałtu w k o n k re tn y sposób w trak cie swego ziem skiego istnienia (9,6). P rzebacza grzechy i tym sam ym ro z b u d za sp araliż o w an ą ludzkość (9,5-7) i um ożliw ia p o d ążan ie d ro g ą odrodzonej w iary (8,26; 9,2). Od m o m en tu w kroczenia Jezu sa n a ziemię p ogan, nieczystość, której sym bolem są świnie, przed staw iające rów nież o k u p acy jn ą władzę lub w ogóle ateizm p o g ań sk i (7,6), jest p o zb a w io n a swojej m ocy (8,32). K rólestw o niebieskie, ja k o w yprzedzenie o statecznego zw ycięstwa n ad złem, objaw ia swoje p an o w an ie w ziem skim byto w an iu Jezusa (8,29; p o r. Iz 65,1-5). M ateusz w skazuje n a e sc h to lo g ic z n ą now ość, ja k ą p rzyb iera m esjański a u to ry te t Jezusa. Jest to m o c b o sk a d a n a ludziom (9,8). P otw ierd zają to d w a o statn ie uzdrow ienia: niew idom ego i op ętan eg o głuchoniem ego (9,27-34).
Pójść za Jezusem , to przyjąć G o p o śró d naszego grzechu, pozw olić, aby leczył nas ten L ekarz, dla k tó reg o nie m a grzeszników i spraw iedliw ych, a tylko ci, k tó rzy się źle m a ją (9,12-13). P ójść za Jezusem , to przyjąć G o ja k o eschatologicznego O blubieńca, k tó ry p o trafi w szystko odrodzić, a tak że zburzyć to, co nie przyjm uje rad y k aln ej now ości (9,15-17), zgodzić się n a przejście z N im przez śm ierć (9,15), o d ro d zić się przez praw d ziw ą m iłość w znieconą w sercu przez B oga (9,13; Oz 6,6; p o r. O z 6,1-6).
M o c Jezusa jest siłą życia ra tu ją c ą od śm ierci, u k az an ą przez u tra tę krw i (9,20-21) i ja k o sen (9,24). W ia ra i ufność w m o c Jezu sa ra tu ją k ob ietę (9,22) i pob u d zają do życia dziew czynkę. K ró lestw o niebieskie jest przestrzenią, gdzie rozciąga się m esjań sk a m o c Jezusa. J a k dw aj niew idom i ta k rów nież n iew idom a gm ina, ro z p o zn ając a w N im Syna D a w id a (9,27), p ozw alająca się d o tk n ą ć przez Niego (9,29) m oże p rzy stąp ić do w iary (9,28-29) w P a n a (9,28)21. S zatan nie pozw alający m ów ić je st o d rz u co n y (9,33). T łu m y po dziw iają now ość n iezn an ą w Izraelu, ale nie wszyscy d o strzeg ają w niej zn aki m esjańskie (9,34). D ziałan ie Jezusa m usi się dalej rozprzestrzen iać, nie tylko w G alilei, ale też w innych m iastach i w siach (9,35). Jezus nie jest sam . T w orzy się o b ra z w spólnoty m esjańskiej n a p o d o b ień stw o dojrzew ającego zboża, oczekującego n a zwiezienie do stodoły (9,37-38). Je d n a k n ad a l b ra k jest jedności. N ależy ro zp o zn ać P asterza i pozw olić n a to, aby zeb rał w szystkich w je d n ą ow czarnię (9,36).
Z tego całościow ego spojrzenia, choć m oże nie d ość szczegółow ego, widać, że M t 8-9 stanow i objaw ienie Jezusa, a przez N iego objaw ienie Ojca. C zyny Jezusa połączone ze słow am i u k az u ją kim O n jest, a tym sam ym przybliżają rzeczywistość K ró le stw a niebieskiego. Jego czyny ju ż są obecnością K ró lestw a, które m o g ą być ciągle uskuteczn ian e w obec ludzi. Jezus m oże ciągle u zd raw iać tych, k tórzy do N iego przy chodzą. O n nieu stan n ie przychodzi niosąc z so b ą K rólestw o, k tó re się d o k o n u je przez codzienny k o n ta k t z N im . N ieu stan n ie otw iera oczy i w y o d ręb n ia n o w ą k ształtu jącą się w świecie rzeczyw istość. T ak ie bowiem jest zad an ie cudu. N ie d em o n stru je on tylko m ocy czy d o w o d u
20 1. R a d e r m a k e r s , dz. cyt., s. 126.
SPO JR Z E N IE N A R O Z D Z IA Ł Y CU D Ó W W M T 103 nadprzyrodzo nego p o ch o d zen ia m isji Jezusa, ale ob jaw ia niezró w n aną w raż liwość Bożej m iłości.
T o, kim jest Jezus określają ty tuły, któ ry m i został O n w M t 8-9 nazw any. M ateusz n a p o cz ątk u p o d su m o w u jąc działalność Z baw iciela nazyw a Jego postaw ę m ianem Sługi, k tó ry wziął n a siebie grzechy i ch o ro b y ludzi (8,17; Iz 53,4). N ie rozw ija je d n a k chrysto log ii Sługi. U żyw a tego ty tu łu w cytacie z Iz 42,1-4 w M t 12,18-21, ale to, co tu dotyczy sługi, gdzie indziej jest odniesione do Syna Bożego. C ytując Pieśń o Słudze z Iz 42,1-4 w M t 3,17 i 17,5 n aśladu je M a rk a i łączy w ypow iedź Iz ajasza ze słow am i Ps 2,7 w tak i sposób, aby podkreślić bardziej chrystologię nie sługi, ale Syna B ożego22. Jezus jest „P anem żniwa” (9,38), k tó ry zbiera w sobie cały ciężar nieszczęść, ab y m o g ła p rzen ik nąć je m iłość Ojca.
K iedy m ów i o sobie publicznie używ a ty tu łu „S yn Człowieczy” (8,20; 9,6). Jak o taki o b d a rz a O n przebaczeniem grzechów (9,6), aby d o k o n a ła się w człow ieku w ew nętrzna p rz em ian a i m ó gł on d o stąp ić praw dziw ej radości dziecka Bożego. N azy w a siebie „L e k arz em ” (9,12), k tó ry pochyla się nad chorym i, leczy ich ra n y i o b d a rz a św iętością. P rzed staw ia się ja k o „O blubieniec” , oddający się ludziom i o b d arzający ich sw oją obecnością (9,15). U w aża siebie za „P a ste rz a ” litującego się nad ludem .
P od an e wyżej cechy nie określają tylko Jego roli, ale n atu rę. O n p o p ro stu n apraw dę taki z n a tu ry je s t23.
O soby, k tó re zbliżają się z w iarą d o Jezusa, zw racają się d o N iego tytułem „ P a n ” (8,2.6.8.21.25; 9,28) przypisując M u w ten sposób b o ską god no ść i boski autorytet. C zynią to ludzie w yw odzący się z ju d aizm u (trędow aty: 8,2) i z p o g a ń stw a (setnik: 8,6.8), a tak że niew idom i, któ rzy zostali d o p row adzeni do praw dziw ego w idzenia (9,28)2+. J a k o P a n a o d kryw ają G o ci, k tó rzy przem ierzają z N im w ch a rak terze uczniów , d ro g ę swego życia (8,21.25). T łum y, b ąd ź ich przyw ódcy (uczeni w Piśm ie, faryzeusze) nazyw ają Jezusa „N auczycielem ” , w yrażając w ten sposób ludzki szacunek (8,19; 9,11). U czony w Piśm ie chciałby naw et p o d ąż ać za N im , ale nie rozum ie w ym agań, ja k ie staw ia ta d ro g a (8,19).
Poniew aż Jezus w Jego po ch o d zen iu ludzkiej n a tu ry został w łączony w linię D a w id a (1,20-25) m o ż n a G o nazw ać „Synem D aw ida” . T a k zw racają się do N iego niew idom i oczekujący u zdrow ienia (9,27). D la d em on ów jest O n „Synem Bożym ” (8,29), k tó reg o m o c niszczy ich p anow anie.
B. Życie Kościoła
Słowa i czyny Jezusa p o d a n e przez M ateu sz a w ro zdziałach 8-9 po zw alają widzieć nie tylko m ów iącego i działającego Jezusa, ale p o k az u ją tak że wielu ludzi, którzy zbliżają się do N iego.
N iektórzy id ą za Jezusem czując się pow o łan i do życia dla N iego (M ateusz: 9,9). In n i nie dostrzegali w ym agań C hrystusow ego apelu (uczony w P iś mie: 8,19). Jeszcze inni zw lekają z odpow iedzią d la N iego (uczeń: 8,21). Są tacy,
22 J . D . K i n g s b u r y , a rt. cyt., s. 563-565. 23 P or. J . R a d e r m a k e r s , dz. cyt., s. 129.
24 M ateu sz najczęściej um ieszcza u z d ro w ien ia n iew idom ych w kontek ście niezro zu m ien ia przez Ż ydów , kim jes t Jezus.
którzy Jezusa podziw iają i w N iego w ierzą (setnik: 8Д0; sparaliżow any i ci, którzy go przynieśli: 9,2; k o b ie ta cierpiąca n a k rw otok : 9,22; dw aj niew idom i: 9,28-29). N iektórym Jezus zarzu ca m a łą w ia rę (uczniow ie po dczas burzy: 8,26), niektórzy w ą tp ią i za d ają p y ta n ia (uczniow ie Jan a : 9,14). Z n a jd u ją się też tacy, którzy ok azu ją sprzeciw (uczeni w Piśmie: 9,3; faryzeusze: 9,11). O ni o sądzają C hrystusow ych uczniów (9,11) i d o p ro w a d zają do o sk arżenia sam ego Jezusa (9,34). Są też tacy, k tó rzy oczarow ani i pełni entuzjazm u zaczynają iść za Jezusem (8,1.10.27; 9,8.10.33). P rzy p ro w ad zają d o N iego chorych i o p ętan ych (8,16; 9,2.32), ale też G o w yśm iew ają i jest O n zm uszony ich u su n ąć (9,24-25). Jednakże w zb ud zają Jego litość (9,36) i p astersk ą tro sk ę (9,37).
R óżne reakcje ludzi zależne są od sto p n ia o tw arcia się n a obecność C hry stusa i Jego osobę, a przede w szystkim od o d k ry cia kim jest Jezus (w iara), bo człowiek nie m oże angażow ać się lekkom yślnie.
W M t 8-9 jest w idoczny tem at uczniostw a. Jezus, k tó ry u zd raw ia, jednocześnie grom adzi uczniów . W M t 4,24-25 jest m o w a o tym , że szły za Jezusem wielkie tłum y z całego Izraela i D e k ap o lu , Jerozolim y i Z ajo rd a n ia. R ozdziały 8 i 9 Ew angelii M ateu sz a rozw ijają ten streszczający tekst. P o k azu ją ludzi przybyw ających do C h ry stu sa i aktyw nie szukających pom ocy. Z w racają się oni do P a n a w form ie m odlitw y (8,2.25; 9,18.21.27), b łag an ia (8,5), uw ielbienia (8,2; 9,18). N ie b o ją się żadnych przeszkód n a d ro d ze (9,28). Id ą za N im zw łaszcza ci, k tó rzy uzyskali uw olnienie od ch o ró b ciała i serca. W M t 4,24-25 i M t 8-9 p ó jś c ie z a Jezusem jest w yrażone czasow nikiem a k o lo u th e in (8,1.10.19.22.23; 9,9.27), k tó ry nie o kreśla tylko pójścia za jak ąś osobą w czasie, m iejscu lub kolejności, ale użyty w sensie religijnym oznacza iść z a k i m ś j a k o u c z e ń 2S. P ó jś c ie za Jezusem nie jest tylko w łasną inicjatyw ą, ale otrzym uje się je ja k o d a r i nie trze b a staw iać żadnych w a ru n k ó w (8,18-22). Z aproszeni są wszyscy: celnicy, grzesznicy, p o gan ie i inni... C h o ro b y i złe m oce m oże zwyciężyć w yzw alające działanie Jezusa. Jedn ak że ze stro ny człow ieka jest także p o trzeb n e przyjęcie C h ry stu sa ja k o źró d ła zbaw czego życia (9,18-28). T em u, k tó ry trzy m a za rękę, trz e b a pozw olić n a przebudzenie ze ś m ie r c i (9,23-25). N ależy przyjąć m o c P a n a dzięki k tó rej praw idłow o się widzi i m ów i (9,29.33). T rz e b a um ożliw ić M u odno w ę (9,16-17) d ając ą d o stęp d o uczty p o jed n an ia26. T rz eb a C hry stu sow i w pełni uw ierzyć. Bycie uczniem kosztuje, niesie z so b ą pew ne ob ow iązki (8,18-34) i w y ró żnia od ów czesnego ju d aizm u (9,1-17). U czniow ie w o parciu o w iarę w Jezu sa tw o rzą własny sposób życia. O dpuszczenie grzechów (9,1-8), w sp ó ln o ta stołu (9,9-13) i w olność od żydow s kich obyczajów (9,14-17) są ch arak tery sty czn e d la w spó lno ty uczniów . N ow e wino chrześcijaństw a nie m oże być przechow yw ane w s ta r y c h b u k ła k a c h 21. U czniow ie u czą się od Jezu sa przez n o rm aty w n e nak azy (M t 5-7) i przez norm atyw ny p rzyk ład d z ia ła n ia 28.
M ateu sz pisząc E w angelię m iał n a względzie społeczność ludzi, któ rzy żyją w obecności Z m artw ychw stałeg o Syna Bożego (chrześcijanie). O p o w iad an ia
25 J . D . K i n g s b u r y , The Verb A ko lo u th ein ( „to fo llo w " ) as an In d ex o f M a tth ew s V iew o fH is
C om m unity, JB L 97(1978) 56-73.
26 T y lk o o fe rta u c zo n e g o w Piśm ie, a b y być uczniem , nie z o stała p rzy jęta p rzez Jezusa, poniew aż ten p rzedstaw iciel ju d a iz m u nie m ia ł d o leg o dyspozycji w ew nętrznych (8,1-17).
27 C .B u r g e r , a rt. cyt., s. 286.
0 cudach m a ją dla K o ścio ła fu n k c jęparen etyczn ych paradyg m a tów 19. Z ap rasza ją one chrześcijan, aby przychodzili do Z m artw ychw stałego Syna B ożego ze swoimi pro śb am i o p om oc, w ierząc, że O n w ysłucha i udzieli im boskiej m ocy podtrzym ującej w chw ilach n iep o k o ju i cierpienia w czasie zew nętrznych prześladow ań i w ew nętrznego rozdarcia. C u d a stanow iące znaki działan ia Bożego w bezpośrednim sp o tk an iu z człow iekiem , m o g ą być sym bolam i sp o tk a ń w zn akach sak ram en taln y ch , w k tó ry ch Bóg udziela łaski. L udzie przychodzący z w iarą n a spotkanie z C hry stusem um acn iają się w niej do tego sto pn ia, że id ą za Nim w bliskiej więzi m iłości, a nie tylko z p o w o d u w łasnych korzyści.
W g p o g ląd u C. B urgera M t 8-9 rozw ija tem at: K ościół Jezusa C hrystusa30. Pierwsza w y różniona przez niego je d n o stk a (M t 8,1-17) ukazuje, że wszyscy m ogą należeć do K ościo ła. D ru g a (8,18-34) podejm uje tem at pójścia za Jezusem . T rzecia pod aje system atyczny ciąg trzech spo rny ch rozm ów , k tó re staw iają Jezusa w obec p y tań różnych gru p i p rą d ó w lu d u (przebaczenie grzechów — uczeni w Piśm ie: 9,1-8; w sp ó ln o ta stołu z ludźm i z m arg in esu — faryzeusze: 9,9-13; ascetyczna kw estia p o stu — uczniow ie Jan a : 9,14-17). C zw arta (9,18-34) akcentuje w iarę w Jezusa i k o n ty n u u je ciąg p rzed staw ion ych wcześniej spornych rozm ów (now e życie, now e w idzenie i now e m ów ienie). M ateu sz wg niego p o d aje nie tylko zbió r cudow nych czynów Jezusa, ale cud K o ścio ła zarysow any słow am i 1 czynam i Jezusa.
Z A K O Ń C Z E N IE
W opow iad an iach M t 8-9 m ieści się tem at całej Ew angelii streszczony w słow ach M t 28,19. Jest nim C hry stu s i now y lud Boży — K ościół. T ru d n o tu jed n ak przeprow adzić ścisły p o d ział n a jed n o stk i tem atyczne. Rzeczywiście w M t 8,1-17 jest te m a t chrystologii (B urger, K in g sb u ry ), ale przecież cały odcinek M t 8-9 u kazuje C h ry stu sa, k tó ry n aucza i czyni cuda. W M t 9,18-34 jest bardziej za akcento w ane zagadnienie w iary, ale przecież w całości rozdziałów 8 i 9 jest o wierze m ow a. P o d o b n ie je st z tem atem uczniostw a. A rty k u ł nasz został zatytułow any: spojrzenie n a rozdziały cudów M t 8-9. N ie jest on bowiem wyczerpującym b adan iem czy w ykładem zagadnień w ystępujących w M t 8-9. Chce być przyczynkiem d o p o z n a n ia objaw ienia Bożego przez jeszcze jed n o spojrzenie n a ten tekst, k tó re coś d o strzeg a i coś przekazuje. M am y nadzieję, że będzie ono im pulsem d o now ych spojrzeń n a b ad an ie, odczytyw anie i przekaz.
SPO JR Z E N IE N A R O Z D Z IA Ł Y CU D Ó W W M T 105
E IN B L IC K A U F D IE W U N D E R K A P IT E L M T 8-9 Z U S A M M E N F A S S U N G
K a p itel 8 u n d 9 des M atth au sew an g eliu m s w erden oft als A b sch n itt von W undern genan nt. S tändige d e r literarisch en K o m p o sitio n betrefende problem e
29 J . D . K i n g s b u r y , a rt. cyt., s. 568-572. 30 C . B u r g e r , a rt. cyt., s. 284-287.
dieser K a p itel v erbinden sich m it einer E n td ec k u n g p ro b e verschiedener th e m a ti scher F ad en , die d a V orkom m en. N eben d er C hristologie, die im m er in W undergeschichten v o rh a n d e n ist, finden w ir in M t 8-9 die K ir c h e n — u n d Jesu — G laubenslebens-lehre, die Jesu Jü n g er von Ju d en tu m s an g eh än d en u n te rs cheidet. D iese F ra g e n m ö c h te n w ir zum T h e m a unseres A rtikels m achen.
