• Nie Znaleziono Wyników

Studia nad historią diecezji i archidiecezji warszawskiej prowadzone na kierunku historii Kościoła ATK

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Studia nad historią diecezji i archidiecezji warszawskiej prowadzone na kierunku historii Kościoła ATK"

Copied!
16
0
0

Pełen tekst

(1)

Hieronim Eug. Wyczawski

Studia nad historią diecezji i

archidiecezji warszawskiej

prowadzone na kierunku historii

Kościoła ATK

Studia Theologica Varsaviensia 18/1, 251-265

1980

(2)

S tu d ia T beol. Vars. 18 (1980) nr 1

H IE R O N IM EUG. W Y CZAW SK I

STUDIA NAD HISTORIĄ DIECEZJI I ARCHIDIECEZJI WARSZAWSKIEJ PROWADZONE N A KIERUNKU HISTORII

KOŚCIOŁA ATK

I. IN FO R M A C JE W STĘPN E

K ieru n ek H istorii Kościoła n a W ydziale Teologicznym ATK, n a k tó ry m p rzy 2 k ated rach prow adzi zajęcia 14 osób (1 p rofeso r zw., 2 profesorów nadzw., 4 docentów , 1 st. w ykładow ca, 3 ad iunktów i 3 innych wykładow ców) podejm uje — ja k wszędzie — w swej działalności, naukow o-badaw czej prace zespołow e oraz in d y w i­ dualne, prow adzone przez poszczególnych pracow ników po linii ich w łasnych zain teresow ań i. Do prac zespołow ych w łącza się rów nież d o k to ran tó w i doktorów już w yprom ow anych na K ierunku.

Z in icjaty w y ks. prof. H ieronim a Eug. W у с z ą w ,.s k i e g o p rzy ­ stąpiono do opracow ania siłam i zbiorow ym i bieżącej bibliografii his­ to rii Kościoła w Polsce, z tym że term in em a quo jest 1944 r. Tom 1-szy pod red. ks. W y c z a w s k i e g o objął lata 1944— 1970 (stron 959) i Ukazał się w 1977 r. w w ydaw nictw ie ATK. Tom 2-gi pod re ­ d ak cją ks. doc. F ranciszka S t o p n i a k a za lata 1971— 1972 (stron 208) w yszedł też w 1977 r., tom 3-ci zaś zredagow any przez ks. doc. M ariana B a n a s z a k a za lata 1973— 1974 (stron 387) ukazał się w 1978 r., oba rów nież w tym sam ym w ydaw nictw ie. Tom 4-ty za lata 1975— 1977 przygotow ał do d ru k u R yszard Ż m u d a , doktor w yprom ow any na naszym K ierunku, obecnie ad iu n k t Uniw. Łódz­ kiego. W dokonyw aniu oipisów bibliograficznych w spom agali re ­ daktorów i zarazem głów nych autorów : śp. ks. prof. H e n ry k R ybus oraz doktorzy w yprom ow ani na K ierunku: ks. K. G abryel, ks.

1 O stru k tu rze K ieru n k u H isto rii K o ścio ła i w y k ła d o w c a c h in fo r ­ m u je d ok ład n ie w y d a w a n y co roku S k ł a d o s o b o w y i s p i s w y k ł a d ó w n a ro k . .. B ib lio g r a fię prac p o szczeg ó ln y ch p ra co w n ik ó w po 1973 r. oraz prace oddane przez n ich w ó w cza s do druku r e jestru je k sięg a p a m ią tk o w a A T K pt. X X l a t A k a d e m i i T e o l o g i i K a t o l i c k i e j . W arszaw a

(3)

25 2 H IE R O N IM E . W Y C Z A W S K I [ 2 1

W. G aj-P io tro w sk i, ks. T. K rahel, ks. W. M uraw iec, R. Żm uda, d a­ lej m agistrzy ks. A. G uryn, P. L ataw iec, ks. R. N ir (dr KUL),, W. Przekop. 2

D rugim dziełem zespołowym, redagow anym przez ks. F. S t o p- n i а к a, są Materiały i studia, dotyczące Kościoła w Polsce pod­ czas ostatniej w ojny, zamieszczane w w ydaw nictw ie seryjn ym A T K

Kościół katolicki na ziemiach Polski w czasie II w o jn y św iatow ej.

W latach 1973— 1978 w ydano 3 tom y, k tó re w w ym ienionej serii tw orzą tom 1, 3 i 7, oznakow ane dodatkow o jako zeszyt 1, 2 i 3. W śród licznych arty k u łó w są tam rów nież prace osób związanych, z naszą Sekcją: Ks. F. Stopiniaka, ks. d r J a n a Wysockiego, w y­ kładow cy ATK, s. T eresy F rąeek, doktora, i S tanisław a Ś w id er­ skiego, m agistra, w yprom ow anych n a naszym K ierunku.

Dzięki p ra cy zespołowej 26 autorów , w ty m 15-tu z K ierunku. H istorii Kościoła, pow stał z in icjaty w y ks. H. E. W у с z a w s к i e - g o oddany już do d ru k u 4-tom ow y S ło w n ik polskich teologów

katolickich, red ago w an y przez inicjato ra, do którego opracow ali

biografie (z b ibliografią .podm iotow ą i przedm iotow ą każdego teo ­ loga) z naszego K ierunku: Ks. M. B anaszak — 102 biografie, ks. d r hab. L udw ik G rzebień — 335, ks. dr W incenty M yszor a d iu n k t — 14, hp do.c.' E dw ard Ozorowski — 301, ks. F. Stoip- n ia k — 48, ks. H. E. W yczaw ski — 302, ks. J a n W ysocki — 47, n a­ stępnie doktorzy z naszego K ierun ku: ks. S tanisław D obrzanow - ski — 123, ks. K. G abry el — 36, ks. M ichał G rzybow ski —■ 36, ks. Józef M andziuk — 83, ks. W iesław M uraw iec — 149, R. Ż m u­ da — 27, ks. Bolesław M icewski — 14 i stu d en t A ndrzej M ro- ziński — 1, łącznie 1618 życiorysów na 2019 w szystkich b io g ra fii w Słow niku.

W śród indyw idualn ych studióyć pracow ników K ieru n k u H istorii Kościoła oraz doktorów na nim w yprom ow anych i do kto ran tó w w ażką pozycję stanow ią b adan ia dziejów Diecezji i A rchidiecezji W arszaw skiej. Dotychczasow y dorobek na tym polu spróbuję przedstaw ić nie w edług poszczególnych autorów , ale w edług o p ra­ cow anych problem ów . W ten sposób w yraźniej u w y d a tn i się to,

co już zrobiono i co w przyszłości należałoby wykonać.

II. ŹRÓ DŁA

Ź ródeł rękopiśm iennych do dziejów A rchidiecezji W arszaw ­ skiej — ubogich wobec spalenia w 1944 r. A rchiw um A rchidiece­ zjalnego — dotyczą w zasadzie prace ks. J. W ysockiego i ks. Zbi­

2 In n i p ra co w n icy n ie z w ią z a n i z K ieru n k iem H isto rii K o ścio ła A T K s ą w y m ie n ie n i w t. 1 B i b l i o g r a f i i na s.· 2.

(4)

S T U D IA N A D A R C H ID I E C E Z J Ą W A R S Z A W S K Ą 2 5 3

g n iew a Skiełczyńskiego, doktorów naszego K ierun ku . Ks. W y - s о с к i w art. Niektóre d o k u m e n ty związane z p ie rw szy m b is k u ­

p e m W arszaw y Józefem Bończą M iaskow skim 3 ogłosił osobiste do­

k u m en ty M iaskowskiego, w ypisane z A rchiw um W atykańskiego, a w art. Z w i z y t y generalnej kolegiaty św. Jana Chrzciciela

w Warszawie w 1787 r o k u 4 opisał zachow any szczęśliwie w A r­

chiwami A rchidiecezjalnym rękopis, zaw ierający p ro to k o ły w izy­ ta c ji g eneralnej bpa A. Okęckiego. Szczególnie w ażną pozycję sta­ now i rozpraw a ks. Z. S k i e ł c z y ń s k i e g o pt. Parafialne księgi

w pisów Archidiecezji W arszaw skiej z lat 1818— 1847. Próba odtw o ­ rzenia spalonych akt arcybiskupów warszawskich i ich konsysto- ■rzys. A u to r dał w niej nie tylko poważne studium archiw alno -

-żródłoznaw cze o tych księgach, ale także regesty skom pletow anych i ułożonych w porządk u chronologicznym zarządzeń w arszaw skich arcybiskupów i ich konsystorzy, w W arszaw ie i w Łowiczu. Stu-, d iu m jest info rm ato rem z jednej stro n y o ad m in istracy jn o -p a ste r- skiej działalności arcybiskupów , a z drugiej o urzędach p a ra fia l­ nych, k tó re przechow ują w odpisach odnośne akta. Wobec spale­ nia ak t o ryginalnych p raca ta nab iera dużej wagi. T e n ż e a u t o r zestaw ił Katalog druko w a n yc h listów pasterskich arcybiskupów

w arszawskich z 1 połow y X I X w ie k u w zbiorach A r c h iw u m i B i ­ blioteki K apituły ł o w ic k ie j 6, z k tó ry ch większość to d ru k i u n i­

k a ln e . P odał rów nież W y k a z listów pasterskich kard. Stefana W y ­

szyńskiego dotyczących Archidiecezji W arszaw skiej 7. Do tej g ru ­

p y prac zaliczyć rów nież należy podane przez ks. H. E. W у с z a w -' s k i e g o inform acje o źródłach rękopiśm iennych do h isto rii klasz­ torów b ern ard y n ó w na teren ie A rchidiecezji: w W arszaw ie św. Anny, M atki Boskiej L oretańskiej na P radze i św. A ntoniego na C zerniakow ie, w Górze K alw arii, Kobyłce ’(objęty po kasacie je ­ zuitów ), w Łowiczu i rezydencji w G rodzisku w p a ra fii M arki k. W ołom ina oraz b ern ard y n e k w W arszaw ie (na K rakow skim P rzedm ieściu i na Pradze) i w Ł o w icz u 8, następnie w iadom ości s. T. F r ą c e k o źródłkch do dziejów zgrom adzenia Rodziny M a­

3 W iad. A rchidiec., War.sz. R. 53: 1971 nr 1 s. 52—65v

4 W: R e g n e t D e u s . P i ę ć d z i e s i ę c i o l e c i e k a p ł a ń s t w a k s i ę d z a b i s k u p a J e r z e g o M o d z e l e w s k i e g o . W arszaw a 1978 s. 74— 82.

6 W: S t u d i a z h i s t o r i i K o ś c i o ł a w P o ls c e . T. 3. W arszaw a 1977 s. 269— 426.

6 W iad. A rch id iec. W arsz. R. 59: 1977 nr 1 s. 21—^25.

7 W: S o l i D e o . D w u d z i e s t o p i ę c i o l e c i e p r a c y w A r c h i d i e c e z j i War­

s z a w s k i e j S t e f a n a K a r d y n a ł a W y s z y s k i e g o p r y m a s a P o l s k i . W arszaw a 1974 s. 81— 108.

8 K a t a l o g A r c h i w u m P r o w i n c j i O O . B e r n a r d y n ó w w K r a k o w i e . N adb.

(5)

2 5 4 H I E R O N I M E . W Y C Z A W S K I [41

rii na tere n ie A rc h id ie c e z ji9, wreszcie s. K ry sty n y T r e l a , dokto­ ra n ta z naszego K ierunku , o źródłach do historii Zgrom adzenia. Im ienia Jezus 10.

III. P O W ST A N IE D IECEZJI

Istniejąca od 1798 (data bulli erekcyjnej) do 1818 r. Diecezja W arszaw ska .nie posiada dotąd m onograficznego opracow ania. Po­ w stało n atom iast g ru n to w n e studium o jej początkach. Ks. J. W y - s о с к i po kró tk im art. Na marginesie erekcji Diecezji W arszaw ­

skiej 11 ogłosił pow ażną rozpraw ę pt. Biskupstw o W arszaw skie_ Erekcja Diecezji w świetle stosunków politycznych i kościelnych na ziemiach polskich końca X V I I I i początku X I X s tu le c ia i2,

W pracy, opartej na m ateria le archiw alnym , p rzed staw ił dotych­ czasowy stan bad ań n ad tym problem em , ry s dziejów w arszaw ­ skiego arch id iak o n atu jako podstaw y te ry to ria ln e j przyszłej Die­ cezji, w reszcie bardzo skom plikow ane zagadnienie sam ej erek cji Diecezji i m ian ow ania pierw szego biskupa. Sądzę, że do ta k p rz ed ­ staw ionego prob lem u nie m ożna już dodać niczego w ięcej. P rac ą tę w skróconej w ersji podał w Wiadomościach Archidiecezji W a r ­

szaw skiej 13.

IV. P R A C E O N IE K T Ó R Y C H O K R ESA C H D ZIEJÓ W A R C H ID IE C E Z JI

W ięcej znacznie pow stało na K ieru n k u H istorii Kościoła ATK p rac z dziejów A rchidiecezji W arszaw skiej. Ks. J. W y s o c k i p rzedstaw ił spraw ę Erekcji A rcy b isk u p stw a i Metropolii W arszaw ­

skiej na tle stosunków politycznych i kościelnych w Królestwie Polskim 14, pisząc o prelim m ariaeh , poprzedzających u tw o rzen ie A rchidiecezji i M etropolii, o spraw ie datacji bulli erekcyjnej, o sufrag an iach M etropolii, o relacjach Kościół — państw o. T e n ż e a u t o r n apisał rów nież k ró tk i art. 150 lat Metropolii W arszaw ­

skiej i5, w k tó rym om ówił w skrócie spraw ę jej pow stania i po­

9 Ź r ó d ł a h i s t o r y c z n e d o t y c z ą c e Z g r o m a d z e n i a S i ó s t r R o d z i n y M ar ii . W' l a t a c h 1939— 1947 z n a j d u j ą c e s i ę w A r c h i w u m G e n e r a l n y m w W a r ­ s z a w i e p r z y u l. Ż e l a z n e j 97. W: M e t o d y i ź r ó d ł a d o b a d a ń z h i s t o r i i s p o ł e c z n e j X I X i X X w . L u b lin 1975 s. 155— 197. 10 A r c h i w u m Z g r o m a d z e n i a S i ó s t r I m i e n i a J e z u s w W a r s z a w i e . T a m ­ że, s. 89— 153. 11 H om o D ei. R. 29: 1960 s. 754—759. 12 N asza P rzeszł. T. 35: 1971 s. 69— 113. 13 R. 54: 1972 nr 10 s. 290— 301.

14 W iad. A rch id iec. W arsz. R. 50: 1968 nr 11/12 s. 239— 249. 15 p r z e w . K atol. R. 58: 1968 .nr 10 s. 335.

(6)

,[5] S T U D IA N A D A R C H ID I E C E Z J Ą W A R S Z A W S K Ą 255

stać pierw szego arcybikupa F. M alczewskiego. Ks. Z. S k i e l - c z y ń s к i dorzucił przyczynek pt. Spraw a mieszkania pierw szych

arcybiskupów w a r s z a w s k ic h 10, podając kolejne rezydencje arcy ­

biskupie do 1838 r., tj. do chw ili kupna obecnego p ałacu przy ul. M iodowej 17.

D w unastoletniego początkow ego okresu istnienia A rchidiecezji dotyczy rozpraw a ks. Z. S k i e ł c z y ń s k i e g o pt. Archidiecezja

W arszaw ska w latach 1818— 183ß17, w k tó re j' w 4 rozdziałach

przedstaw ił utw orzenie A rchidiecezji, postacie pierw szych arcy b i­ skupów i ich a p a ra t k an celary jn y , in sty tu c je kościelne (sufraga- nie, kap ituły, dom księży em erytów , d ru k a rn ia prym asow ska w Łowiczu, W ydział Teologiczny Uniw. W arszaw skiego i Sem ina­ riu m Główne, sem in aria diecezjalne, zakony), p arafie i d u szp aster­ stwo. R ozpraw a jest próbą k o n stru k cji dziejów A rchidiecezji bez podstaw ow ego m a te ria łu źródłowego, jakiego pow inien dostarczyć nieistn iejący zespół akt, w ytw orzonych przez arcybiskupów i ich konsystorze, a tylko na podstaw ie innych, często ułam kow ych, źró­ deł. Mimo to dzięki um iejętnościom m etodycznym au to ra udało m u się odtw orzyć początkow e jej dzieje. O h isto rii A rchidiecezji w latac h 1862—1863 pisał ks. H. E. W y c z a w s k i . W studium

Archidiecezja . W arszaw ska w świetle s che m atyzm u z 1863 r.

przedstaw ił ówczesną s tru k tu rę A rchidiecezji, a w rozdz. 5—8 roz­ p ra w y pt. Z y g m u n t Szczęsny Feliński 1822— 1895 19 opracow ał ca­ łokształt zagadnień, zw iązanych z działalnością Felińskiego jako arcybiskupa i m etro p o lity na tle ów czesnych stosunków kościel­ nych i politycznych. W reszcie okresem dziejów A rchidiecezji pod­ czas ostatniej okupacji niem ieckiej zajm uje się'stu d iu m ks. J. W y— s o c k i e g o Archidiecezja W arszaw ska 1939— 1945 w przekazach

rękopiśm iennych arcybiskupa Antoniego S zla g o w sk ie g o 20, w któ ­

rym w oparciu o relacje Szlagowskiego dla nuncjusza w B erlin ie Orsenigo i jego listów do kard. A. H londa oraz o inne źródła przedstaw ił stan A rchidiecezji za ad m in istracji arcybpów S. G alla i A. Szlagowskiego.

V. A R C Y B IS K U P I I W Y B IT N IE JSI K SIĘ Ż A

P ow stały także prace o arcybiskupach i w ybitniejszych innych duchow nych, zw iązanych z A rchidiecezją. Zaznaczono już, że

po-16 W iad. A rch id iec. W arsz. R. 56: 1974 nr 11/12 s. 388—3:90.

17 W: S t u d i a z h i s t o r i i K o ś c i o ł a w P o l s c e . T. 4. W arszaw a 1978 s. 9— 206. 18 S tu d . T h eol. V ars. R. 6: 1968 nr 1 s. 289—240. 19 W arszaw a 1975 s. 131—'259. 20 W: K o ś c i ó ł k a t o l i c k i n a z i e m i a c h P o l s k i w c z a s i e II w o j n y ś w i a ­ t o w e j . T. 3: M a t e r i a ł y i s t u d i a . Z. 2. W arszaw a 1978 s. 74—103.

(7)

256 H IE R O N IM E. W Y C Z A W S K I [6]

staci bpa M iaskow skiego i arcybpa M alczewskiego d o tk nął ks. J. W y s o c k i w omówionych wyżej arty k u łach . Podobnie p rz ed ­ staw ił sylw etki arcybpów S. Hołowezyca i W. Skarszew skiego ks. Z. S k . i e ł c z y ń s k i w pracy o A rchidiecezji. Ks. J. W y s o c k i zestaw ił ponadto na podstaw ie źródeł archiw alny ch uściślony k a­ talog biskupów , arcybiskupów i w ikariuszy k ap itu ln y ch A rchidie­ cezji W arszaw skiej w art. Poczet rządców Diecezji i Archidiecezji

W arszaw skiej 21 oraz napisał biografię arcy bp a Szczepana Hołow- czyca Z życia i działalności Szczepana Hołowezyca drugiego arcy­

biskupa W arszaw y (1819— 1823) 22. W biografii tej położył nacisk

na działalności Hołowezyca około reorgan izacji A rchidiecezji i urządzania innych Diecezji w K rólestw ie. Postaci arcybpa Zy­ g m unta Szczęsnego Felińskiego pośw ięcił obszerną, już w spom nia­ ną, m onografię ks. H. E. W y c z a w s k i 23. K siążka ta doczekała się szeregu recenzji w polskich i w 2 zagranicznych czasopismach, stąd szerzej tu jej nie omawiam. Zaznaczam tylko, że przedstaw iono w niej nie tylk o działalność Felińskiego jako rządcy A rchidiecezji i m etropolity, ale także jego życie zarów no przed w yniesieniem na arcybiskupstw o, jak i po usunięciu go z W arszaw y. Tenże au to r znacznie w cześniej ogłosił Zbiór materiałów do życia i działal­

ności arcybpa Z y g m u n ta Szczęsnega Felińskiego 24, mieszczących

się w A rchiw um Zgrom adzenia SS. Rodziny M arii w W arszawie. P rac a jest zarazem in w en tarzem części zbiorów tegoż A rchiw um .

G dy idzie o innych w ybitniejszych w arszaw skich duchow nych, ks. Z. S k i e ł c z y ń s k i n apisał art. pt. A n d r ze j W olłow icz ar­

chidiakon w arszaw ski administrator terenów przyszłej A rch id ie­ cezji W arszaw skiej (1815— 1818) 25 oraz art. pt. Ks. Franciszek K sa ­ w e r y Szaniaw ski oficjał generalny prałat scholastyk ka pituły w arszawskiej 26, podkreślając, że był to jeden z n ajw y bitn iejszy ch organizatorów w ew nętrznego życia A rchidiecezji w jej początkach (t 1830). D ok to rant s. A lina Zofia C h o m i u k ogłosiła przyczy­ nek do biografii założyciela zgrom adzenia lo reta n ek pt. Ksiądz

Ignacy K łopotow ski i jego działalność chary taty w na (1866—1931) 27,

a s. T. F r ą c e k biografię znanej szeroko na^tęren ie W arszaw y zakonnicy M atyldy G etter (1870—1968) pt. Getter M a t y l d a 28. Poza

21 W iad. A rch id iec. W arsz. R. 51: 1969 nr 8 s. 193—196. 22 T am że. R. 57: 1975 nr 5 s. 290— 301.

23 Ss. 469, nlb. 3.

24 S tud. T heol. V ars. R. 4: 1966 nr 1 s. 167— 248.

25 W iad. A rch id iec. W arsz. R. 56: 1974 nr 5/6 s. 15.4—>157. 26 T am że, nr 2/3 s. 69—71.

27 W: C h r z e ś c i j a n i e . T. 3. W arszaw a 1978 s. 211— 231.

28 W: Z a k o n y ś w . F r a n c i s z k a w P o l s c e w l a t a c h 17721970. Cz. 1. W arszaw a 1978 s. 72— 74.

(8)

m

S T U D IA N A D A R C H I D I E C E Z J Ą W A R S Z A W S K Ą 2 5 7

ty m biografie w raz z w ykazem ich tw órczości piśm ienniczej i bi­ b lio g rafią przedm iotow ą arcybpów W. Skarszew skiego, Z. S. F e­ lińskiego i W. Popiela oraz szeregu teologów pisarzy w arszaw ­ skich w eszły do oddanego do d ru k u Sło w n ik a polskich teologów

■katolickich w opracow aniu w ykładow ców i doktorów K ieru n k u

H isto rii Kościoła ATK. Należy dodać, że ks. J. W y s o c k i po­ dał biografie biskupów pom ocniczych w arszaw skich J. D ekerta i Z. C horom ańskiego ora<z 2 innych duchow nych do Encyklopedii

K atolickiej, bpa Z. C horom ańskiego i 2 in n y ch kanonistów do ■Słownika kanonistów polskich, a biografie kard y n ałó w A. H lon­

d a i S. W yszyńskiego do nowego w ydania Encyklopedii W arsza­

w y.

VI. K O N G R EG A C JE D E K A N A L N E . SY N O D Y

.A dm inistracji A rchidiecezji dotyczą 2 prace. Ks. H. E. W y- e z a w s k i napisał art. pt. Kongregacje dekanalne w Archidiecezji

W arszaw skiej przed stu l a t y 29, w k tó ry m podał ich s tru k tu rę ,

p ro g ra m i działalność w 1861 r., a więc w p rzed edn iu ich zaniku ma k ilkadziesiąt la t po pow staniu styczniow ym . Ks. J. W y s o c k i zaś ogłosił art. S y n o d y warszawskie w odrodzonej Polsce 39, w któ- irym to a rty k u le omówił synody z 1922 i 1962 r.

VII. SE M IN A R IA D U C H O W NE

Ό sem inarium duchow nym w A rchidiecezji W arszaw skiej ogło­ s ił ks. J. W y s o c k i 3 prace, nie licząc 3 innych, dotyczących sem in ariu m na interesu jący m nas terenie, ale w okresie przed pow stan iem Diecezji i A rchidiecezji W arszaw skiej, a o których będzie jeszcze m owa niżej. P ierw sza z nich pt. Problem kształce­

n ia duchow ieństw a w Archidiecezji W a r s z a w s k ie j 31 m a c h a ra k te r

ogólny. Na podstaw ie m ateriałó w archiw alnych omówił au to r fa­ zy nauczania i form acji kleryków w okresie istnienia arch id iak o ­ n a tu w arszaw skiego, należącego do Diec. Poznańskiej, następnie tę sam ą spraw ę w Diecezji i A rchidiecezji W arszaw skiej, inaczej m ów iąc przedstaw ił pow stanie i dzieje sem inariów w W arszaw ie: :św. J a n a i S em inarium e x te r n u m M isjonarzy u św. Krzyża. Mó­ w ią c o sem inarium św iętojańskim , u jął jego dzieje w 2 okresy: p o d zarządem zgrom adzenia bartoszków (1685—1845) i pod k ie­ row nictw em księży św ieckich (od 1845). W drugim art. pt.

Ka-29 P raw o K anon. R. 11': 1968 nr 3/4 s. 37— 56. 29 W: S o l i D e o s. 199—204.

31 W iad. A rch id iec. W arsz. R. 48: 1966 nr 8 s. 173— 186.

(9)

2 5 8 H IE R O N IM E . W Y C Z A W S K I [81

pitula kolegiacka i katedralna a sem inarium duchowne w W a r - s z a w ie 32, k tó ry rów nież w ybiega w okres przed utw orzeniem .

Diecezji W arszaw skiej, omówił au to r zasługi k ap itu ły kolegiackiej jak o fu n d a to rk i sem inarium , następnie jej, a później k a p itu ły k a ted raln ej, k on trolę nad spraw am i gospodarczym i i funkcjono­ w aniem zakładu, zatargi z kieru jący m i zakładem bartoszkam i. W reszcie 3-ci art. pt. Se m inarium duchowne św. Jana Chrzciciela

w Warszawie (1939— 1945) 33 zobrazow ał · w szechstronnie fun k cjo ­

now anie tej in sty tu cji podczas okupacji h itlerow sk iej. Należy do­ dać, że au to r posiada gotow ą do d ru k u pełną m onografię sem i­ n a riu m św iętojańskiego. P odał też do przygotow yw anego now ego w ydania Encyklopedii W arszaw y a rty k u ły o sem inarium św ięto­ jańskim i św iętokrzyskim .

VIII. A K A D E M IA D U C H O W N A

Istniejąca w W arszaw ie w latach 1837— 1867 wyższa szkoła teo­ logiczna doczekała się już w 1907 r. opracow ania sw ych dziejów przez ks. A. P l e s z c z y ń s k i e g o 34. A utor ten jed n ak niew iele pow iedział o p ra cy dydaktycznej profesorów , a nic p raw ie o ich. działalności naukow ej. Toteż R yszard Ż m u d a zajął się o stat­ nio tym i problem am i, oddając do d ru k u rozpraw ę pt. Działalność

dyd a k ty czn a i pisarska profesorów i w ych o w a w có w w arszaw skiej A ka d e m ii Duchownej (1837—1867) 35. Na kanw ie sp raw A kadem ii

D uchow nej p rzedstaw ił au to r stan piśm iennictw a teologicznego i religijnego w K rólestw ie K ongresow ym — głów nie w A rchid ie­ cezji W arszaw skiej —· w okresie istnien ia w ym ienionej szkoły, a naw et jeszcze przez szereg la t po jej zniesieniu. A kadem ia bo­ wiem była nie tylko jedyną wyższą uczelnią teologiczną w K on­ gresówce, ale tak że głów nym ośrodkiem , skupiającym duchow ną elitę in telek tu aln ą. S tąd wszystko, co au to r pow iedział o d zia­ łalności pisarskiej profesorów A kadem ii, jest niem al rów noznacz­ ne ze stanem ówczesnej teologii w K rólestw ie. Tę w iodącą rolę A kadem ii p rz ejął po jej kasacie tygo dnik Przegląd Katolicki, za­ silan y głów nie arty k u ła m i byłych profesorów i studentów A kade­ mii. Obok zarysu działalności dydaktycznej i pisarskiej profeso­

32 T am że. R. 49: 1967 nr 10 s. 226— 240.

33 W: K o ś c i ó ł k a t o l i c k i n a z i e m i a c h P o l s k i ... T. 7: M a t e r i a ł y i s t u d i a. Z. 3 s._ 7— 26.

34 D z i e j e A k a d e m i i D u c h o w n e j R z y m s k o - k a t o l i c k i e j w a r s z a w s k i e j . .

W arszaw a 1907.

35 P raca liczą ca 330 stron m aszyn op isu w y sz ła w druku jako t. 6

(10)

S T U D IA N A D A R C H ID I E C E Z J Ą W A R S Z A W S K Ą 259

rów w 1-szej części rozpraw y m am y w części 2-giej b io grafie profesorów i w ychow aw ców A kadem ii z pełną b ib lio grafią przed ­ m iotow ą każdego. Ż yciorysy 27-miu teologów z A kadem ii oddał R. Ż m u d a do S łow nika polskich teologów katolickich.

IX . P A R A F IE , D U SZ P A ST E R ST W O , R EL IG IJN O ŚĆ W IER NY CH

O parafiach, duszpasterstw ie i religijności w ierny ch w A rch i­ diecezji W arszaw skiej posiadam y rów nież kilka arty k u łó w przy- czynkarskich. Ks. Z. S k i e ł c z y ń s k i w art. Jubileusz roku

świętego obchodzony w Archidiecezji W arszaw skiej w 1826 r.3®

p o dkreślił znaczenie obchodów tego jubileuszu dla d u szp aster­ stwa. T e n ż e a u t o r w art. Zbiórka dzw onów, sreber i bieliz­

n y kościelnej na rzecz powstania listopadowego w dekanacie ło­ w ic k im 37 p rzedstaw ił w ysiłek jednego d ek a n atu na tle podobnych

zbiórek w A rchidiecezji i w k ra ju na rzecz sk arb u narodow ego. T e n sam a u t o r omówił p ro je k t i przepisy rządow e o m isjach p a rafialn y ch na tere n ie K ongresów ki, w tym i A rchidiecezji W arszaw skiej w art. Spraw a m isji parafialnych w K rólestwie

K o n g reso w ym 38. Ks. J. W y s o c k i opisał pielgrzym kę w iern ych

z W arszaw y do Częstochow y w 1882 r. dla uczczenia 500-nej rocz­ nicy w prow adzenia obrazu M atki Boskiej na Jasn ą Górę w ąrt.

Sto lat temu...39. T e n ż e a u t o r dał też w j. francuskim k ró tk i

rys przejaw ów życia religijnego w A rchidiecezji w latach okupa­ cji w art. Quelques manifestation de la ecclesiastique et religieuse

dans l’A rchevêche de Varsovie pendant l’o ccupation40 oraz osob­

no w art. C harytatyw na działalność podczas okupacji w d o k u ­

m entach Archidiecezji W arszaw skiej 44 zobrazow ał akcję d obro­

czynną, zwłaszcza działalność archidiecezjalnego C aritas i jego zw iązki z RGO. Działalności cha ry ta ty w n e j Kościoła wśród Ż y ­

dów w W arszaw ie w latach o k u p a c ji 42 została pośw ięcona praca

m agistersk a pod tym ty tu łem S tanisław a S w i d e r s k i e g o . W spom nieć trzeba i inną, pozostającą w m aszynopisie, pracę m a­

36 Wiad. Archidiec. Warsz. R. 55: 1 9 7 3 nr 9 s. 3 3 7 — 3 4 1 .

37 Tamże. R. 6 0 : 1 9 7 8 nr 5 / 6 s. 1 3 3 — 1 3 6 .

38 W: Z te o r ii i p r a k t y k i g ło s ze n ia S ł o w a B ożego. Warszawa 1 9 7 6

s. 3 1 9 — 3 2 8 .

39 Wiad. Archidiec. Warsz. R. 5 8 : 1 9 7 6 nr 4 s. 1 1 8 — >123.

40 W: L e s Eglises ch ré tie n n e s d a n s l’E urope d o m i n é e p a r le III-e R eic h 1939— 1945. Section IV. Congrès a V arsovie 2 5 VI—1 VII 1 9 7 8 s . 1 3 3 — 1 3 6 .

41 C hrześcijanin w Swiecie. Nr 6 6 : 1 9 7 8 s. 4 14 9 .

42 W: K o ś c ió ł k a to l ic k i na z ie m ia c h P o ls k i ... T. 7 : M a t e r i a ł y i studia .

(11)

260 H IE R O N I M E . W Y C Z A W S K I

gistersk ą ks. A ndrzeja P a p i e r o w s k i e g o pt. A k c ja społe­

czno-kościelna w Archidiecezji W arszaw skiej w latach 1918— 1939 43. W yłącznie jed n ą p arafią zajął się ks. Z. S k i e ł c z y ń -

s к i, ogłaszając art. Konsekracja kościoła w Stanisławowie (w dek m ińskim ) 44, w k tó ry m om ówił nie tylko ko nsekrację, ale ta k ­ że dał k ró tk i zarys dziejów tej parafii. O S tanisław ow ie posiada au to r obszerniejszą pracę w m aszynopisie.

Znaczny w pływ na u ra b ia n ie św iatopoglądu religijnego w ie r­ n ych m iały katolickie czasopisma, zwłaszcza najpow ażniejszy z nich Przegląd Katolicki, w ychodzący w W arszaw ie od 18Î53 r. D ro­ bne studium o tym ostatnim ty godn iku ogłosił ks. Η. E. W y - c z a w s k i pt. O w arszaw sk im Przeglądzie K a t o l i c k i m 45.

X . ZAK O N Y

O zakonach na teren ie A rchidiecezji W arszaw skiej ukazała się w d ru k u tylko jed n a w iększa praca, nie licząc k ilk u d robnych przyczynków . Ks. W iesław M u r a w i e c, d oktor w yprom ow any n a naszym K ieru n k u , opublikow ał rozpraw ę o klasztorze b e rn a r­ dynów w W arszaw ie pt. Bernardyni warszawscy. Dzieje klasztoru

św. A n n y w Warszawie 1454—■1864 46, w której opracow ał dzieje

tego klaszto ru na tle stosunków religijn ych , politycznych i k u l­ tu ra ln y c h W arszaw y od jego założenia po kasatę. R ozpraw a zo­ stała dobrze przy jęta przez kry ty k ę. Ks. Η. E. W y c z a w s k i w art. O właściwe imię Ы. W ładysław a z G ie ln io w a 47, b e rn a rd y ­ na i p atro n a W arszaw y, udow odnił, że G ielniow czyk nig d y nie używ ał im ienia Ładysław , jak go zaczęto nazyw ać w lite ra tu rz e d ew ocyjno -religijn ej na przełom ie X IX i XX w. Zaznaczam , że zachow ał się podpis błogosław ionego: V ladislaus a Gielniów, k tó ­ ry pow inien raz n a zawsze w yrugow ać im ię Ł a d y s ła w 4S. S. T. F r ą с e к w a rty k u ła c h Zgromadzenie Sióstr Rodziny Marii w

latach 1939— 1945 49, Kształcenie sióstr w Z grom adzeniu Rodziny Marii w latach 1939— 1945 50 i Tajne nauczanie prowadzone przez

43 M aszynopis w Archiw um ATK, s. 1—129.

44 Wiad. Archidiec. Warsz. R. 58: 1976 nr 9 s. 287—289. 43 Stud. Theol. Vars. R. 16: 197‘8 nr 2 s. 26:9— 279. 46 Kraków 1973 s. 212, nlb. 4, fot. 35.

47 Ruch Biblij. R. 14: 1961 s. 164— 170.

48 N iekiedy plącze się jeszcze po literaturze im ię Ładysław. Np. u ży ł go ks. A. L u f t w: P r z e w o d n i k po kościołach na tr a sie k r ó l e w s k i e j W a r s z a w y . Warszawa 1976 s. 46.

49 W: K o śc ió ł k a to l ic k i na z ie m ia c h P o ls k i ... T. 1: M a t e r ia ł y i stu d ia . Z. 1 s. 11— 131.

(12)

[1 1] S T U D IA N A D A R C H ID I E C E Z J Ą W A R S Z A W S K Ą 2 6 1

siostry Rodziny Marii w latach 1939— 1945 54 m ów i dużo rów nież

0 dom ach swego zgrom adzenia, rozsianych dość gęsto na teren ie A rchidiecezji W arszaw skiej. P onadto t a sama a u t o r k a ogło­ siła art. pt. Rodzina M a r i i 52, w którym rów nież pisze o dom ach w A rchidiecezji. D oktorant zaś K ry sty n a T r e l a w art. Siostry

Imienia Jezus (Marylki) 33 dała k ró tk i zarys jednego z założonych,

przez kapucyna H o norata K oźm ińskiego w W arszaw ie zgrom adzeń bezhabito.wych. W ym ienić ponadto należy p race naszych doktorów 1 m agistrów , pozostające w m aszynopisach 54: ks. W ładysław a P e- t e c k i e g o : W i z y t k i warszawskie (e. 323), s. B ogum iły L i s z e w ­ s k i e j : Siostry Miłosierdzia w szpitalach w arszawskich w la­

tach 1817— 1907 (s. 110), s. T. F r ą c e k : Zgromadzenie SS. Fran­ ciszkanek Rodziny Marii w latach 1939— 1945 (s. 530) ss, s. A nny

Z a ł ę c k i e j : Historia Zgromadzenia Sióstr W estiarek Jezusa 1861— 1955 (s. 126), s. A liny Zofii С h o m i u k: Zgromadzenie Sióstr M atki Boskiej Loretańskiej w p ie rw s zy m etapie rozw oju 1920— 1949 (,s. 140), s. A nieli T y r a : Działalność Zgromadzenia Sióstr M atki Boskiej Loretańskiej w p ie r w sz y m etapie rozw oju 1924— 1945 (s. 58). Ks. J. W y s o c k i oddał do nowego w ydania E ncyklopedii W arszaw y arty k u ły : o zakonach w W arszaw ie, o b e r­

n ard y n ach , o paulinach, o refo rm atach, o b e rn ard y n k a ch i-o k a r­ m e lita n k ach bosych.

X I. A R C H IW A . B IB LIO T E K I

In sty tu cje n au k o w o -k u ltu raln e A rchidiecezji doczekały się 5-ciu artykułó w . Ks. J. W y s o c k i w art. Przeszłość Kościoła w arszaw ­

skiego troską naszego ordynariusza. K a rtk a z dziejów kościelnych archiw ów stolicy 56 p rzedstaw ił w p rz ek ro ju historycznym rozwój

organizacji w arszaw skich archiw ów kościelnych, ich zasoby oraz postacie archiw ariuszy. Mówiąc o ich stanie obecnym, podk reślił zasługi dla A rchiw um ks. k ard. S. W yszyńskiego. W 2-gkn art. pt. W służbie nauki, k u ł t u r y i s z t u k i 57 dał pogląd na przeszłość arch iw aln ą i kościelno-m uzealną W arszaw y, po dk reślając b ra k zainteresow ania rządców diecezji tym i spraw am i w daw nych czasach oraz opiekę w tym względzie obecnego bpa pom

oenicze-51 Tamże. T. 3: M a t e r ia ł y i studia. Z. 2. s. 276— 345. 52 W: Z a k o n y ś w . F r a n c is z k a w P o lsc e ..., cz. 1 s. 56—72. 53 Tamże, s. 201—-206.

54 W A rchiw um ATK.

55 Przyjęta do druku w W ydaw nictw ie ATK. 58 W: S o li Deo ..., s. 330—343.

57 W: R e g n e t D eu s ..., s. 60—65. 58 Tamże, s. 66—7,3.

(13)

262 H IE R O N IM E . W Y C Z A W S K I [12]

go w arszaw skiego J. M odzelewskiego. Ks. Z. S k i e ł c z y ń s k i d ał inform ację o archiw um i bibliotece k ap itu ln ej łow ickiej na tle dziejów kościelnych Łowicza w art. A r c h iw u m i Biblioteka

K apitulna w Ł o w i c z u 58. Osobno pisał o pochodzącej z X V w.

bibliotece k ap itu ły łow ickiej pt. Biblioteka K a p itu ły Ł ow ic kiej se i o su p erek slib rysach arcybpa J a n a W ężyka n a starych d ru k ach tejże biblioteki pt. Superexlibrisy Jana W ę ż y k a arcybiskupa

gnieźnieńskiego w Bibliotece K ap itu ły Ł ow ickiej 6o.

XII. PRACE O DAWNYM ARCHIDIAKONACIE WARSZAWSKIM I O OKRĘGU ŁOWICKIM

Nie b ra k u je także opracow ań, dotyczących spraw kościelnych od średniow iecza do 1798 r. na te ry to riu m późniejszej Diecezji i A rchidiecezji. Chodzi o te re n arch id iak o n atu czerskiego, potem w arszaw skiego i okręg łow icki w czasach, gdy nie było jeszcze Diecezji i A rchidiecezji W arszaw skiej. P raw d ę m ówiąc, czasy te nie należą do dziejów A rchidiecezji W arszaw skiej. H istoria w spo­ m nianego arch id iak o n atu wchodzi w dzieje Diecezji Poznańskiej, do k tórej on należał, a h isto ria okręgu łow ickiego przed 1818 r. należy do dziejów A rchidiecezji G nieźnieńskiej jako jej część składow a. A utor przyszłej m onografii Diecezji i A rchidiecezji W arszaw skiej nie może w łączać okresu do 1798 r. do swej pracy, a jedynie p o traktow ać go jako zagadnienie w stępne w tak im p rz y ­ bliżonym sform ułow aniu: Z czego pow stała i co odziedziczyła Die­ cezja i A rchidiecezja W arszaw ska. Jeżeli w ym ienieni niżej h i­ storycy w arszaw scy nim się in tere su ją , to z jednej stro ny w szu­ k an iu genezy różnych instytucji, k tó re p rzejęły w ym ienione die­ cezje, z drugiej z sentym entu do teren u , na k tó ry m p racują.

I ta k ks. J. W y s o c k i pisał o Organizacji kościelnej W arsza­

w y w X I V i X V w . ei, a m ianow icie o jej przynależności diece­

zjaln ej, o u tw orzen iu w 1406 r. w W arszaw ie archidiako natu , o granicach 2 tylko w średniow ieczu p a ra fii w arszaw skich (św. Ja n a i NM P na Nowym Mieście). W dod atk u opublikow ał po raz pierw szy dokum ent księcia Jan usza I, przenoszący w 1398 r. ko­ legiatę z Czerska do W arszaw y. P racę tę przed ru k o w ał w W ia ­

domościach Archidiec. W arsz,62. T e n ż e a u t o r w art. Z za­

59 Wiad. Archidiec. Warsz. R. 57: 1975 nr 8 s. 419'—422. 90 Tamże. R. 59: 1977 nr 6/7 s. 174—177.

61 W: W arszaw a średniowieczna. Z. 2. W arszawa 1975 s. 239—250. Studia W arszawskie. T. 19.

(14)

S T U D IA N A D A R C H ID I E C E Z J Ą W A R S Z A W S K Ą 263

g a dnień administracji kościelnej W arszaw y pod koniec X V I I I wfi3

n a k re ślił sytuację praw no-kościelną arch id iak o n atu w arszaw skie­ go po 2-gim rozbiorze Polski, jego w yłączenie spod ju ry sd y k cji biskupa poznańskiego i oddanie w adm in istrację arcybpa gnieź­ nieńskiego M. P oniatow skiego i ponow ne w łączenie w 1796 r. (już na krótko) do Diecezji P oznańskiej. T e n sam a u t o r w art. T aryfa subsidii charitativi biskupa A. Okęckiego na ar­

chidiakonat w arszawski z 1789 r o k u 64 omówił spraw ę obciążenia

podatkow ego duchow ieństw a w Polsce, zwłaszcza w okresie S ej­ m u W ielkiego, oraz wysokość podatków z poszczególnych p arafii w archidiakonacie w arszaw skim , p rzy czym zestaw ił p arafie uboż­ sze, w olne od subsidium na rzecz państw a, poniew aż ich do­ chody nie p rzek raczały 2000 złp. Również ks. J. W y s o c k i w art. P rym asi Polski i ich stosunek do W arszawy. Na marginesie

zw ią z k ó w arcybiskupów Gniezna ze stolicą p a ń s t w a 85 podał w ie­

lo rak ie zw iązki arcybiskupów gnieźnieńskich z W arszaw ą, od 1339 r. po czasy obecne. Nie pom inął kw estii utw orzonego przez pap. P iusa V II prym asostw a w arszaw skiego (K rólestw a Polskiego) i etap y jego likw idacji. Ks. Z. S k i e ł c z y ń s k i opublikow ał a r t. Oficjalat i konsystorz generalny w Ł o w i c z u 68, opow iadając jego histo rię w końcu X V III w., gdy znalazł się on w gran icach K sięstw a W arszaw skiego.

O tym , że ks. J. W y s o c k i w arty k u ła c h o sem inarium d u ­ chow nym w ychodził w epokę przed utw orzeniem Diecezji W ar­ szaw skiej, była już mowa. Tu trzeba w ym ienić 3 jego a rty k u ły o sem inariach w arszaw skich z przeddiecezjalno-w arszaw skiej epo­ ki. W art. Fundacja dziekana Jana Raciborskiego podstawą zało­

żenia i egzystencji „Seminarium e x te r n u m ” u X X . Misjonarzy w W arszawie 67 pisze, że opierała się ona na wsi Dawidy, a utw o­

rzone w te n sposób sem inarium kształciło 18 k lery kó w dla arch i­ d ia k o n a tu w arszaw skiego (potem dla Diecezji i A rchidiecezji) oraz dla inn ych polskich diecezji aż do 1864 r. A rt. t e g o ż a u t o r a p t. Fundacja „Pstrokonsciana” p rzy sem inarium d u c h o w n y m św.

Jana Chrzciciela w Warszawie 1685— 1867 88 został pośw ięcony

p o w stan iu przy sem inarium tzw. fiałków , k tó rzy to chłopcy, m ie­ szkając w utw orzonym alum nacie, uczęszczali do szkół w arszaw ­ skich, a w kolegiacie, potem w katedrze, pełnili obowiązki m in i­

83 Wiad. Archidiec. Warsz. R. 50: 1968 nr 10 s. 204—1211. 64 Tamże. R. 54: 1972 nr 10 s. 290—301.

35 W: Soli Deo ..., s. 309—329.

86 Wiad. Archidiec. Warsz. R. 55: 1973 nr 3/4 s. 161—165. 87 Tamże. R. 48: 1966 nr 10 s. 234—242.

(15)

264 [14J

strantów . F un dacja o pierała się n a wsi P strokońskiego K onotopa- T e n ż e a u t o r w art. Gospodarcze podstaw y S e m inarium S w .

Jana w Warszawie 1682— 184 5 69 p rzedstaw ił szczegółowo uposaże­

nie sem inarium w okresie, gdy zarządzali -nim księża bartoszko- wie. Mówi au to r o budyn kach sem inaryjnych i kolejnym n a ra s ta ­ n iu sem inaryjnego m a ją tk u ziem skiego i funduszów lokow anych,

na procenty. W sem inarium tym kształciło się 12, nie raz i więcej, alum nów w łasnych oraz k lery cy ze zgrom adzenia barto-szków.

Ks. Z. S k i e ł c z y ń s k i zajął się daw niejszą k u ltu rą Łowicza, któ rej p atro n o w ali rezydujący tam arcybiskupi gnieźnieńscy. M a­ m y do zanotow ania w tym w zględzie 2 jego prace: Z dziejów

książki w Ł ow iczu X V — X V I I I w. 70 oraz Łowiccy lekarze X V — X I X w.71. W tej ostatniej, dając listę łow ickich lek arzy od XV w.,

m ocno po dkreślił w-pływ arcybiskupów i łowickiej k ap itu ły w or­ ganizow aniu opieki lekarskiej w tym mieście.

XIII. UWAGI KOŃCOWE

O garniając jednym rzutem oka cały dorobek w zakresie dzie­ jów Diecezji i A rchidiecezji W arszaw skiej pracow ników K ie ru n ­ ku H istorii Kościoła ATK i w ykształconych na nim doktorów ' i m agistrów , łatw o spostrzec, że zrobiono bardzo dużo. Nie p ró ­ b u ję w re je stru jący m a rty k u le oceniać, k tó ra p raca lepsza, a k tó ­ ra słabsza pod w zględem m etody, k o n stru k cji i samego w ykładu, to tylko należy stw ierdzić, że w szystkie opierają się na m a te ria ­ łach źródłow ych, głów nie archiw alnych, a k onsekw entnie posia­ dają znaczną w artość naukow ą. P rzed staw ion a tu najnow sza h i­ storio g rafia w zbogaciłaby się, ' gdyby dodać do niej nowsze prace,, w ykonane przez hiśtoryków nie zw iązanych z naszym K ie ru n ­ kiem , oraz prace starsze, m ające n ad a l w artość naukow ą. J a k w i­ dać, istnieje już dość studiów , aby m ożna było pom yśleć o n a p i­ saniu pełnej m onografii Diecezji i A rchidiecezji W arszaw skiej.. Uważam , że pow ołani do tego są przede w szystkim oficjalni h isto­ rycy A rchidiecezji: ks. dr J a n Wysocki, d y re k to r A rchiw um A r­ chidiecezjalnego w W arszaw ie i w ykładow ca ATK oraz ks. d r Zbi­ gniew Skiełczyński, kustosz A rchiw um i B iblioteki K apitulnej; w Łowiczu. W cześniej przydałyby się jedynie 2 prace: K o n ty n u a­ cja regestów ak t arcybiskupów i konsystorzy do końca istnieniai

89 Tamże. R. 50: 1968 nr 3 s. 34—51. 70 Łowicz 1978 s-s. 12.

(16)

1 1 5 ] S T U D IA N A D A R C H I D I E C E Z J Ą W A R S Z A W S K Ą 2 6 5

p ara fia ln y c h ksiąg w pisów i in w en tarz A rchiw um A rchidiece­ zjalnego. U staliła się teza, zresztą praw dziw a, o spaleniu tego A rchiw um w 1944 r. Tym czasem ks.. W ysocki zeb rał z urzędów p a rafialn y ch i z rą k p ry w a tn y ch naw y w cale pokaźny zbiór ksiąg i akt. Ja k ie to księgi i co one zaw ierają, histo ry cy pragnęliby; wiedzieć.

Cytaty

Powiązane dokumenty

If R is continuous, we can extend it by continuity onto the whole of X, and since relations (2) will be satisfied for all x in X, by continuity of the involved operators, we can

We shall prove (Section 5) that (∗) and (∗∗∗) are equivalent at every point of a 4-dimensional warped product manifold at which the tensor S − (K/n)g does not vanish, where K is

Our proof will thus be complete if we can show how to handle the induc- tive steps required to obtain conditions (1) to (6)... This completes the proof of Theorem 2 and concludes

the quotient space obtained by shrinking a subpoly- hedron of P to a point is always a topological polyhedron but rarely a PL quotient space because a linear map cannot shrink a face

The results of §§ 3–5 are applied in § 6 for estimation of eigenvalues of polynomials and polynomial-like mappings periodic points.. The paper is ended by some comments and

Fenomenem współczesnej turystyki jest rozwój turystyki wiejskiej i agroturystyki. O ile dawniej były one świadczeniem, nawet nieodpłatnie, usługi turystycznej dla miejskiej

Modelkonstrukcjiprogramugraficznego kompilatorkompilator Program binarny protokolu X Window do serwerarzacych obiekty graficznewysokiego rzedu two−Program zródlowy

Poziom trudności zadań jest taki jak na maturze głównej i nie zniechęca do rozwiązywania testów... O ile procent ma mniej pieniędzy pan Kowalski niż