Wpływ wieloletniego nawożenia organicznego i mineralnego na niektóre właściwości chemiczne warstwy ornej i podornej gleby

A L I C J A G A W R O Ń S K A - K U L E S Z A , S T A N I S Ł A W L E N A R T , I R E N A S U W A R A

WPŁYW WIELOLETNIEGO NAWOŻENIA ORGANICZNEGO

I MINERALNEGO NA NIEKTÓRE WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE

WARSTWY ORNEJ I PODORNEJ GLEBY

K a t e d r a O g ó l n e j U p r a w y R o l i i R o ś l i n S G G W - A R w W a r s z a w i e

W S T Ę P

Wieloletnie stałe nawożenie (organiczne lub mineralne) jest czynni­

kiem istotnie modyfikującym właściwości chemiczne i fizyczne gleb,

zwłaszcza lżejszych [

, 3, 5,

]. Nawożenie organiczne przyczynia się

m.in. do wzrostu zasobności gleby w próchnicę, składniki przyswajalne,

a także korzystnie wpływa na odczyn gleby [1, 2, 4 -

].

Celem niniejszych badań było porównanie wpływu 30-letniego nawo­

żenia obornikiem, nawozami mineralnymi oraz łącznego ich stosowania

na niektóre właściwości warstwy ornej i podomej żyznej gleby typu

czarnej ziemi.

W A R U N K I I M E T O D Y B A D A N '

W RZD Chylice w 1955 r. założono ścisłe doświadczenie na glebie

o składzie granulometrycznym piasku gliniastego mocnego metodą lo­

sowanych bloków w 4 powtórzeniach. Wielkość poletek do zbioru w y­

nosiła 50 m2. Przed założeniem doświadczenia warstwa oma zawierała

1,15% С org., 0,15% N-ogółem, przyswajalnego potasu i fosforu po

1 0

mg

g.

Przedmiotem badań jest nawożenie stosowane pod rośliny uprawiane

w zmianowaniu: ziemniaki, jęczmień jary, żyto. Porównywano obiekty:

1) nawożenie mineralne (M),

) nawożenie obornikiem (OB), 3) nawożenie

mineralno-obornikowe (1/2 M +

OB), 4) bez nawożenia (К ) (tab. 1).

Próbki glebowe pobierano z warstwy ornej (0 - 25 cm) i podornej

(25 - 50 cm) świdrem, 16 października, przed zastosowaniem obornika i PK

oraz wykonaniem orki przedzimowej. W okresie po zbiorze żyta, a przed

pobraniem próbek panowała susza (spadło tylko 15,3 mm deszczu), a tem­

peratura powietrza wahała się w granicach

- 14,1°C.

22 A. G a w ro ń sk a -K u lesza i in n i

T a b e la 1 Dawki* nawozów pod poszczególne rośliny

Fertilizer rates for particular crops

Roślina Crop Nawożenie mineralne Mineral fertilization kg/ha Nawo­ żenie oborni­ kiem (OB) Fertili­ zation with farmyard manure (OB) t/ha Nawożenie mineralno-obor- nikowe Mineral-organic farmyard manure fertilization 1/2 Л/-Ы /2 OB Bez nawo­ żenia К N o К fertiliza­ tion obornik farmyard manure t/ha N P К N P К kg/ha Ziemniaki Potatoes 110 36,2 207,6 40 20 55 18,1 103,8 — Jęczmień jary Summer barley 70 36,2 91,3 20 10 35 18,1 45,7 — Żyto — Rye 70 36,2 91,3 20 10 35 18,1 45,7

-* D o 1962 r. dawki nawozów mineralnych były o połowę mniejsze, a obornik stosowano raz w rotacji pod ziemniaki.

Till 1962 the rates o f minerals fertilizers were by a half lower and farmyard manure was applied once for potatoes in the crop rotation.

Wszystkie oznaczenia wykonano ogólnie przyjętymi metodami, a w y­

niki opracowano statystycznie stosując jednoczynnikową analizę warian­

cji i weryfikacji testem t-Studenta.

OM ÓW IENIE W Y NIK Ó W

Przedstawione dane wskazują na brak istotnych różnic między po­

równywanymi obiektami (tab. 2). Niemniej obserwuje się pewien korzys­

tny wpływ obornika na pH gleby, które wzrosło o 0,1 - 0,2 jednostki

i nieco niższą kwasowość hydrolityczną tam, gdzie był stosowany obor­

nik (obiekty OB i 1/2 OB + 1/2 M).

Większe zróżnicowanie stwierdzano w zasobności gleby w C-org.

i N-ogółem (tab. 3). Najmniej tych składników w warstwie ornej stwier­

dzono na kontroli nie nawożonej. Nawożenie mineralne spowodowało

wzrost ogólnej zawartości N w warstwie 20 - 25 cm, co może świadczyć

o przemieszczaniu azotu nawozowego z warstwy ornej wraz z wodami

opadowymi w głąb profilu glebowego. Natomiast stosowanie obornika

wpłynęło na zwiększenie zasobności warstwy ornej w C-org. Chociaż

różnice między obiektami nawożonymi nie zostały statystycznie potwier­

dzone, ale wydaje się, że zostały spowodowane przez obornik.

T a b e la 2 . Odczyn, kwasowość hydrolityczna gleby i suma zasad po wieloletnim nawożeniu Reaction and hydrolytic acidity o f soil and sum o f bases after long-term

fertilization Warstwa Layer cm Obiekt Treatment PHH20 PHkCI Hh S meq/100 g gleby — of soil M 6,70 6,50 0,72 15,02 OB 6,80 6,60 0,49 15,24 0-25 _{1/2 M + 1 / 2 0 B 7,00 6,70 0,49 15,40} К 6,90 6,50 0,53 15,43

N IR -L SD n.i. n.i. n.i. n.i.

M 7,10 i 6,70 0,43 16,87 OB 7,10 6,70 0,35 18,64 25-50 1/2 M + M 2 0 B 7,20 6,80 0,34 18,80 К 7,00 6,60 0,30 19,78

N IR -L SD n.i. n.i. j n.i. n.i. n.i. — nieistotne К - kontrola

not significant - control

T a b e l a 3 Ogólna zawartość azotu i węgla organicznego w glebie oraz sto­

sunek С : N po wieloletnim nawożeniu

Total content o f nitrogen and organic carbon in soil and С : N ratio after the long-term fertilization

Warstwa Layer cm Obiekt Treatment N С С : N °/_/0 M 0,100 1,12 11,3 0-25 OB 0,102 1,17 11,6 1/2 M + l / 2 OB 0,099 1,12 10,9 К 0,084 0,92 10,9 N IR -L SD 0,018 n.i. X M 0,077 0,83 10,7 25-50 OB 0,070 0,74 10,7 1/2 M + l /2 OB 0,068 0,68 10,1 К 0,073 0,76 10,2 N I R - L S D n.i. n.i. X n.i. — nieistotne not significant

2 4 A. G a w ro ń sk a -K u lesza i in n i

Zawartość przyswajalnego fosforu i potasu (tab. 4) w sposób istotny

była uzależniona od nawożenia. Najuboższa w te składniki była gleba

nie nawożona. Stosowanie nawozów mineralnych spowodowało wyraźny

T a b e la 4 Zawartość przyswajalnego fosforu i potasu (w mg/100 g

gleby) w zależności od wieloletniego nawożenia Available phosphorus and potassium content in mg/100 g o f

soil depending on the long-term fertilization Warstwa Layer СГЛ Obiekt Treatment P К M 10,0 12,7 0-25 OB 8,7 16,1 1/2 M + l / 2 OB 8,6 12,0 К 5.8 6,6 NIR - LSD 4,2 3,6 M 6,0 4,2 0 3 6,1 6,6 25-50 _{1/ 2M + l / 2 OB 5,2 4,9} К 4,9 3,4 NI R - LSD n.i. n.i. n.i. — nieistotne not significant

wzrost zawartości fosforu w warstwie ornej — o 16°/oi w stosunku do

obiektów nawożonych tylko obornikiem (OB) lub obornikiem i nawozami

mineralnymi (1/2 M + 1/2 OB), a w warstwie podornej o 16°/o w stosun­

ku do nawożenia mineralno-obomikowego. Natomiast nawożenie obor­

nikiem zwiększyło zawartość potasu w warstwie omej о

в°/а, a w pod­

ornej o 55% w porównaniu z nawożeniem wyłącznie mineralnym.

Omówione wyniki badań wskazują na stosunkowo niewielkie zmiany

we właściwościach badanej czarnej ziemi pod wpływem stosowanego od

30 lat nawożenia. Wydaje się jednak, że wystąpił dodatni wpływ nawo­

żenia obornikiem na niektóre właściwości gleby, podobnie jak w innych

pracach [

,

, 4 - 6 ] .

W N IO SK I

1

. Nawożenie obornikiem wydaje się przeciwdziałać zakwaszaniu

gleby i obniżaniu jej zasobności w С-organiczny i potas przyswajalny.

2

. Nawożenie mineralne wzbogaca warstwę orną gleby głównie

L IT ER A TU R A

[1] D a m K o f o e d A. , N e m m i n g O., A sco v fertiliza res and m an u re on san d y an d loam y soils. A nn. A gron. 1976 27 5 - 6 s. 583 - 610.

[2] E i c h 'D., B a h n E., B u h t z E. E rtragsen tw ick lu n g und E n tw ick lu n g der G eh a lte an organ isch er S u b sta n z und N ä h rsto ffen im sta tisch en V ersu ch L au ch ­ stadt. T ag.-B er. Dt. A kad. L an d w irtsch .-W iss. zu B erlin 1982 205 s. 37 - 48. [3] G a j e k F. W p ły w w ie lo le tn ie g o n a w o żen ia m in era ln eg o na w y so k o ść p lo n ó w

ro ślin u p raw n ych oraz n iek tó re w ła śc iw o śc i ch em iczn e gleb y. Cz. II. P am . P u ł. 1971 nr 42 s. 37 - 53.

[4] G a w r o ń s k a A. W p ływ w ie lo le tn ie g o n a w o żen ia org a n iczn eg o i m in era l­ n ego na n iek tó re w ła śc iw o śc i ch em iczn e gleb y. Sym p. N auk. nt. „S k u tk i w ie ­ lo le tn ie g o sto so w a n ia n a w o zó w ”. Cz. II, 1976 P u ła w y s. 35 - 40.

[5] K u s z e l e w s k i L., O s e t T. W p ły w tr w a łe g o zróżn icow an ego n aw ożen ia m in era ln eg o na p o d sta w o w e w ła śc iw o śc i ch em iczn o -ro ln icze g leb y w za leżn o ­ ści od n a w o żen ia obornikiem . Mat. z K onf. N auk. „N aw ozy o rgan iczn e” S zcze­ cin 1984 z. 2 s. 4 5 - 5 1 .

[6] M e r c i k S., K ł o s o w s k i W. W p ływ w ie lo le tn ie g o sto so w a n ia obornika, w a p n o w a n ia , n a w o żen ia p otasem i zm ian ow an ia na w ła śc iw o śc i fizy k o ch em ic z­ n e gleb y. Rocz. G lebozn. 1980 t. 31 z. 2 s. 53 - 64:

А. ГАВРОНЬСКА-КУЛЕШЛ, С. ЛЕНАРТ, И. СУВАРА ВЛИЯНИЕ МНОГОЛЕТНЕГО ОРГАНИЧЕСКОГО И МИНЕРАЛЬНОГО УДОБРЕНИЯ НА НЕКОТОРЫЕ ХИМИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА ПАХОТНОГО И ПОДПАХОТНОГО СЛОЯ ПОЧВЫ Кафедра земледелия Варшавской сельскохозяйственной академии Р е з ю м е Б труде рассматриваются результаты исследований по влиянию многолетнего удобре­ ния стойловым навозом, минеральными элементами и стойловым навозом совместно с ми­ неральными элементами на содержание в пахотном и подпахотном слое органического С, общего N , усвояемых фосфора и калия, а также на величину pH и гидролитическую кислот­ ность почвы. Установлено, что наиболее хорошо на химические свойства почвы влияет минеральное удобрение вносимое совместно со стойловым навозом или удобрение одним стойловым навозом.

A . G A W RO ŃSK A-KU LESZA, S. LENART, I. SUW ARA

EFFECT OF LO N G -TER M ORGANIC A N D M IN E R A L FER TILIZATIO N ON SOME CHEM ICAL PR O PER TIES OF THE A R A BL E

A N D SU B A R A B L E L A Y E R OF SO IL

D ep artm en t of A gronom y, A g ricu ltu ra l U n iv ersity of W arsaw

S u m m a r y

R e su lts o f in v estig a tio n s con cern in g th e e ffe c t of lo n g -te r m fe r tiliz a tio n w ith farm yard m anure, m in era l fertilizers and jo in tly w ith farm yard m an u re + m in era l

2 6 A . G a w ro ń sk a -K u lesza i inni

fe r tiliz e r s on th e con ten t o f organ ic C, to ta l С and a v a ila b le p h osp h oru s and p o ­ ta ssiu m in th e a ra b le and su b arab le la y e r and on pH and h y d r o ly tic a c id ity of soil a re presen ted .

P ro f. d r A . G a w r o ń sk a -K u le s za P raca w p ły n ę ła do r e d a k c ji w s ty c z n iu 1988 r. K a te d r a O g ó ln ej U p r a w y R o li i R oślin

S G G W -A R w W a r sza w ie