Haman, Zofia
Szczegółowy plan zagospodarowania
przestrzennego Starego Miasta w
Zamościu
Ochrona Zabytków 22/3 (86), 181-185
ZOFIA H A M A N
SZCZEGÓŁOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
STAREGO MIASTA W ZAMOŚCIU
Na ziemiach polskich pow stał i szczęśliwie oca lał jeden z najw spanialszych obiektów rene sansu — Zamość. K anclerz Jan Zamojski, pan ogromnych dóbr dziedzicznych ordynacji za mojskiej, człowiek św iatły i postępowy, zawarł umowę z architektem 'Bernardem »Morandem z Padwy, którem u pow ierzył realizację nowego zamku — rezydencji powiązanej z nowym d u żym miastem. iMorando stw orzył miasto na ide alnym planie, warowne, piękne i dogodne dla mieszkańców, oparte w sw ej kompozycji na na leżytych podstaw ach gospodarczych. Budowę miasta rozpoczęto w r. 1578.
Różne były okresy w historii Zamościa, zawsze jednak słynął on i po dzień dzisiejszy słynie — z pięknych kam ienic podcieniowych. Ratusz za mojski wchodzi iw poczet najpiękniejszych bu dowli renesansowych. Kolegiata — bogato roz członkowana trzynawow a bazylika pięcioprzę- słowa — zachwyca pięknym i proporcjam i re nesansowego w nętrza, podobnie jak bożnica przy rogu ul. Zamenhofa.
W czasach K rólestw a Polskiego miasto podda no gruntow nej przebudowie; pow stały nowe bram y miejskie, inadszańce, ziemne budowlle fortyfikacyjne. P iękne renesansowe a tty k i ka mienic zostały zniesione. Bogate m iasto k u p ców i rzem ieślników, m iasto — rezydencję za mieniono na m iasto — fortecę; przebudow ano wszystkie gmachy m onum entalne, dając im skrom ną klasycystyczną dekorację. Pałac Za mojskich przerobiono na szpital wojskowy, ra tusz stracił aittykę, kolegiacie zdarto szczyt re nesansowy, daw ny kościół franciszkański za mieniono na koszary i w końcu pozbawiono go
wyniosłego szczytu. Przebudow a tw ierdzy
zm ierzająca ku zwiększeniu jej obronności od byw ała się wg projek tu gen. iMallet-Mallets- kiego.
Działalność budow lana Malletskiego w Zamoś ciu okrutnie zniszczyła najpiękniejsze elem en ty arch itek tu ry renesansow ej lecz przebudowa była zgodna iz duchem epoki i dzisia j tak ją oce
niamy. Tak więc nowe bram y miejskie, nad- szańce, ziemne budowle fortyfikacyjne i skrom ne dekoracje klasycystyczne zaliczamy do cie kawych zabytków z tego okresu, na równi z po zostałościami budownictwa renesansowego. Zabudowa Starego Miasta stanow i obraz cią głego procesu budowlanego od czasów Moranda do chw ili obecnej, nie w każdym w ypadku można te j architekturze przypisać ranigę n aj wyższą. Jedlnak w całości S tare M iasto w Za mościu jest obrazem w szystkich stylów typo wych dla różnych okresów w ciągu p aru wie ków i z tych względów jest nieprzebranym źródłem badań i Studiów dla architektów i his toryków. Zamość — S tare M iasto stanow i w całości obiekt zabytkowy najwyższej klasy (grupa „O1”).
Ten k ró tk i opis historyczny pozwoli czytelni kowi łatw o zrozumieć, jak tru d n e i konflikto we było opracowanie »wytycznych do planu szczegółowego Odbudowy i rekonstrukcji Sta rego Miasta, jak ścierały się rozbieżne poglądy konserw atorów i architektów . S tan techniczny licznych budynków był zły, w artość architek toniczna przez wielu kw estionow ana. Pow stały więc problem y: ozy w szystko konserwować i odnawiać, którym obiektom dać pierw szeń stwo, czy w yburzać istniejące obiekty i co na ich miejscu budować. N ieopatrzna decyzja mo
gła łatw o zniszczyć niew ielki stosunkowo
zespół.
W tej sytuacji zdecydowano podjąć studia nad renow acją Zamościa. Zgodnie z obowiązującą ustaw ą o planow aniu przestrzennym podstawą praw ną działalności »inwestycyjnej jest za tw ierdzony plan szczegółowy. Na zlecenie P re zydium Wojewódzkiej R ady Narodowej w Lu blinie w 1963 r. zostały podjęte prace nad pla nem szczegółowym dLa Starego M iasta w Za mościu. Rozpoznanie stan u technicznego oraz w ytyczne konserw atorskie opracował zespół K atedry Historii A rchitektury Polskiej Poli techniki K rakowskiej pod kierow nictw em prof.
d r W iktora Zima. Opracowanie planu szczegóło wego zostało powierzone zespołowi p ro jek tan tów przy ,,M iastoprojekcie”, pod kierunkiem m gr inż. arch. Zofii Haman.
Tak pom yślana w spółpraca obu zespołów dała w stosunkowo krótkim czasie obszerny ma teriał przedstaw iony w postaci trzech w arian tów planu szczegółowego, które po dopełnieniu wszelkich obowiązujących uzgodnień, po bardzo wnikliwej analizie G łów nej Komisji K onser w atorskiej przy M inisterstwie K u ltu ry i Sztu ki, zostały przedstaw ione na posiedzeniu Wo jewódzkiej Komisji U rbanistyczno-A rchitekto nicznej. Odbyło się ono w Zamościu w składzie poszerzonym o w ielu zaproszonych specjalis
tów, wśród nich i w ybitnego znawcę spraw Za mościa prof, d r Jana Zachwatowicza, k tó ry słu żył dobrą radą podczas w szystkich spotkań, na których decydowały się losy planu miasta. Ustalenie obowiązującej w ersji szczegółowego planu u łatw ił w dużym stopniu zespołowy ko- referat opracowany przez mgr. Tadeusza Chmie lewskiego, mgr. inż. arch. Romualda D ylew skie go, mgr. inż. arch. Zdzisława W ośko.
W oparciu o analizę trzech w ariantów projektu planu szczegółowego koreferaty i głosy w dys kusjach sform ułow ane zostały przez Wojewódz kiego K onserw atora Zabytków w ytyczne kon serw atorskie dla ostatecznej w ersji, która za twierdzona została przez Prezydium Powiato wej Rady Narodowej i stanowi generalne w y tyczne (zaw arte w tzw. ustaleniach realizacyj nych) dlla dalszych bardziej szczegółowych opra cowań. Plan ten wyróżnia cały szereg funkcji jakie pełnić będzie Zamość.
FUNKCJA TURYSTYCZNA
P ro jek t n adaje Starem u Miastu funkcję ośrod ka turystycznego. Unikalność zabytku, nie zwykle wysóka jego w artość daje szanse, by stał się punktem (przyciągającym turystów i specjalistów nie tylko krajow ych ale i zagra nicznych. Stale rosnąca społeczna potrzeba tu rystyki pozwala przypuszczać, że Zamość bę dzie jednym z ogniw na trasie tu ry sty k i euro pejskiej. Wysoka w artość Starego Miasta jako zabytku potw ierdzona została opracowaniem Kaltedry Historii A rch itek tu ry Polskiej Poli techniki Krakowskiej oraz opinią konserw ator ską M inisterstwa K u ltu ry i Sztuki. U znają ją również czołowi specjaliści z dziedziny historii arch itektu ry i ku ltu ry .
Czynnikiem, któ ry niew ątpliw ie w płynie na podniesienie ilości turystów odwiedzających miaSto jest jego położenie na szlaku Lublin — Roztocze i W arszawa — Roztocze, a jednocześ nie W arszawa — Lwów — Podole — K arp aty Wschodnie — Morze Czarne. Można więc przy jąć, w oparciu o analogie i w zory zachodnioeu
182
ropejSkie, że wyłącznie chłonność turystyczna m iasta będzie limitować liczbę turystów . K ontakt z m iastem w inien spełniać zadania ku ltu raln e i dydaktyczne, a więc całość zabyt ku należy jak najstaranniej wyeksponować
z myślą zarówno o turyście-laiku, jak też o spe cjaliście i naukowcu. W związku z tym koniecz na jest renowacja istniejących budowli zabyt kowych, rekonstrukcja planu m iasta oraz istniejących fragm entów urządzeń obronnych. Obiekt jako ośrodek tu ry styk i musi jednocześ nie pełnić rolę usługową, zapewniając spraw ną komunikację, miejsca noclegowe, wyżywienie, atrakcje kulturalno-rozryw kow e itp. W tym względzie pian szczegółowy w swych postula tach zaleca w ykorzystanie całej atm osfery miejsca w raz z jego wielkimi i m ałym i trady cjam i (stare Sklepy, w iniarnie, zaułki, podzie mia i kazamalty w k u rty n ie murów, miejsca pam iątkow e itp.). Przyczyni się to do podnie sienia stopnia atrakcyjności ośrodka.
G ranice realizacji tych zadań określają mo
żliwości społeczno-gospodarcze. Zamość w
chwili obecnej cierpi na prowincjonaldzm i za pomnienie, ale jeśt to stan przejściowy, któ ry — dotycząc zakresu realizacji w najbliż szym okresie — nie powinien jednak stawiać sztywnych ram możliwościom perspektyw icz nym ani tych możliwości zaprzepaszczać. Roz sądnie po d jęty rachunek ekonomiczny n iew ąt pliwie pozwoli na wytyczenie szerszego zakresu przystosowania m iasta do pełnienia wyznaczo nej mu roli.
FUNKCJA CENTRUM MIEJSKIEGO
S tare Miasto ze względu na tradycyjnie cen tralnie ulokowane lokale usługowe, które w przyszłości pow inny znaleźć m iejsce w ekspo nowanych Obiektach zabytkowych, otrzym ało
w planie szczegółowym drugą w ażną funkcję — centrum m iasta Zamościa. Jednakże, mimo centralnego położenia, S tare Miasto nie leży w środku ciężkości układu rozbudowującego się w przyszłości nowego Zamościa. Jest ono przy tym za ciasne, bez możliwości rozbudowy. W tej sytuacji zaproponowano utw orzenie w Za mościu ośrodka centralnego dwuogniskowego, 0 dwóch silnie powiązanych centrach pą S ta rym i Nowym Mieście. Osią łączącą byłaby uli ca P artyzantów (dawna Lwowska), odpowied nio wzbogacona i rozbudowana. Z n a tu ry rze czy część starom iejska będzie bogatsza w usługi tu rystyczncHkul tura In e zaś część nowa — w no woczesny handel, rzemiosło itp. W chwili obec nej zagadnienie dwuogniskowego centrum Za
mościa jest przedm iotem konkursu SARP
1 TUP.
FUNKCJA MIESZKALNA
P ro jek t u trzym u je funkcję Starego Miasta jako dzielnicy m ieszkalnej lecz w przyszłości, w
'ü-fèfçiyp 'i^i'bllllltlll'l'li|l||l,l|l|,!l|l|ililllililir7 рйк > ? ft $’ $ Ti 11 11111111 ' Г1111111 ' 111 ч1111 « : f t ' ^ ■Г.П1 •Ю’ ГГ'ГП1]* I • . ^i|lililili!iliiiiil.libiil.iiiil'i'^ i«.»./<i.i. M Ę C Z E N N I K Ó W R O T U N D V ... "I'.'— —'
Zam ość, Stare M iasto, inwentaryzacja, stan z 1962 r. Zam ość, la Vieille Ville, inwentaire état de Vannée 1962
I — kolegiata, 2 — in fu łatka, 3 — kościół poreform acki św . K a ta rzyn y, 4 — d a w n y kościół F ranciszkanów, 5 — d a w n y kościół i klasztor F ranciszkanek, 6 — d a w n y kościół i klasztor B on ifratrów „P odkarpie”, 7 — d aw n y kościół grecki ob. św . S tan isław a, 8 — dawna bóżnica, 9 — pałac, 10 — arsenał, 11 — Brama L u belska stara,
22 — Bram a L ubelska now a, 13 —Brama L w o w sk a stara, 14 — Bram a L w o w sk a nowa, 15 1 Brama Szczebrzeska,
... \
\ \ V : \ \ *ч. ч- 4 =; / \
Щ ^■'/'Śjy -; . x r ^ v ^ l p /.Cv•. ^yV ‘.'Чу *■'••■!■' ÿf jr: / . \ i li •' liiiliji У :Mi Ml/i й й I ,i.!, !, I, i; '■ /
A-\.\\V-\ V # ж » .i ■•/*.■■:« i / i. / /'
°е
2
Чч
':x.
VWiJtW *„ / / / Л ^ д 4 v ! j\sffu,/,/b ^ 1» i ^ " " % ч ’• ; / / 4 1 * - , . / / r^r* ^ ; .* s* \y о У ' f E f i i * & / / i ,:^ ^ i / k ^ / H / śb ^ ! i ! : ! « O i Ши4а1ьА1Еи: - f f } 'тпптТ' \ V l N M % Л ^ \ i i / / \ T ; / - J% N \ \
/
\ W
^ , \ \ \ \ ^ \ w \\ \ ; * S ....
! .• :з;:1 1 i\VŁ
7>
o
1 Ï •< ?
-. ••ЧМЧЧЧЧММММЧМ' •' ^ 11}//' . ...z* / //■■ / м f s ,< * ^ Ш т Щ / / 4 > ::
т
A -b llb l.l,,,.,^ ; ' 4,t,|ilil.l|liblll)lll//y V / / 7 # '“" ' Э Д J F -M<o? \ .3<*w,bW.^. ■••- ^ •> !• ** - 7/1 J e 4 \ "•-. ....^ A‘vV^ Ч[»4,иь\.*у\ ••••. - 7 .... \ i T r i /u \ > • • ■'■'■■■'^ v 1 a *’"^F 4/ w^\4lf/,.i,r-' \\"Г' -ÿ" i" • " ix« ' ^'T ’V'* • • • • • • • • • •
..
I
\ :^'"v7 х а С- i • . • С• • • • • • • ^ •• 1ММММ'|1Г1ЧЧММММ, 1чМММ, 1,1ЧЧМЧММ,1,1, 1,1, 1, 1, «мМ,Г1,ГРР1,»^1Мммо,н ,г ' | ' > ' 1,< 11
V
/ С -^Zam ość, Stare M iasto, plan restauracji
Zam ość, la Vieille Ville, plan de restauration
m iarę r oz wio j u turystyki, funkcja ta w inna być stopniowo ograniczana, aby można było zapew nić więcej miejsc hotelowych i pensjonatowych. Intensyw na zabudowa bloków, dużo oficyn i budynków gospodarczych, b ra k urządzeń sa nitarnych, brak w entylacji i niedośw ietlenie pomieszczeń szczególnie n a niższych kondygna cjach pow odują bardzo złe w aru nki mieszkal ne. Przyczyną zw artej zabudowy gospodarczej w e w nętrzach blokowych jest b rak piwnic; 20% ogólnej liczby budynków posiada frag
m entaryczne podpiwniczenie. Przew ażająca
ilość obiektów wymaga generalnych remontów i w ym iany drew nianych elem entów konstruk cyjnych (stropy, więźba dachowa) oraz stolarki. W obrębie Starego Miasta mieszka 4600 osób. W p arterach 23,2% pow. użytkow ej zajm ują mieszkania i one w łaśnie posiadają, najgorsze w arunki bytowe. Ogółem powierzchnia użytko wa mieszkań wyno9i 36000' m 2, zaś powierzch nia użytkowa lokali usługowych w obrębie S ta rego Miasta w ynosi 40189 m 2. W projekcie pla nu szczegółowego, po uw zględnieniu w yburzeń i adaptacji mieszkań w p arterach na lokale usługowe, uzyskano 28980 m 2 powierzchni użytkowej przeznaczonej dla celów mieszkal nych, w tym w parterach 4660 m2 (co stanowi 12,5'% ogólnej pow ierzchni parterów ). Plan perspektyw iczny zakłada wskaźnik 14,5 m 2 po w ierzchni użytkow ej na jednego mieszkańca
(wskaźnik p rzy ję ty przez PKZ); przy takim wskaźniku S tare M iasto w inno zamieszkiwać 1990 mieszkańców. Tak więc zajdzie koniecz ność w ykw aterow ania 2600 osób. P ro jek t usta la, że wszystkie mieszkania po przebudow ie będą wyposażone w instalację elektryczną, wo dociągową, kanalizacyjną oratz w centralne ogrzewanie.
FUNKCJA USŁUGOWA
Funkcje usługowe w planie szczegółowym zo stały zaprojektow ane w sposób następujący: 1) W szystkie urządzenia dla dzieci, jak żłobki i przedszkola, oraz szkoły podstawowe i śred nie w inny znaleźć lokalizację poza obrębem
Starego Miasta, w obiektach nowych na dział kach norm atyw nych, iz odpowiednim zaple czem boisk i sal gimnastycznych. Tak więc n a leży przenieść Liceum Sztuk Plastycznych z dawnego kościoła Franciszkanów, Technikum Handlowe opuści zabytkowy Nadszaniec, Tech
nikum Mechaniczne zostanie przeniesione
z Akademii Zamojskiej, w k tó rej pozostanie je dynie Liceum Ogólnokształcące, ale i ono w dalszej perspektyw ie w inno otrzym ać nowy budynek.
2) Na życzenie w ładz miejscowych pałac, w k tó rym mieści się obecnie sąd powiatowy (ubie gający się o now y budynek poza Starym Mia stem), rezerw uje się dla potrzeb wyższych uczelni (filia U niw ersytetu Marii Curie-Skło- dowskiej w Lublinie mieści się obecnie w A ka
demii Zamojskiej). W ydaje się jednak, że uni w ersytet mógłby rozw ijać się w obecnym bu dynku, po 'wyprowadzeniu się stam tąd szkół średnich, zaś pałac można b y przeznaczyć na luksusowy hotel dla turystów . Decyzja ta bę dzie istotna p rzy ustalaniu program u rekon strukcji tego obiektu. A rsenał znajdujący się w sąsiedztwie pałacu b yłby objęty wspólnym z nim programem. Istniejącą stolarnię należy jak najszybciej z budynku arsenału usunąć. 3) Bibliotekę dzielnicową pozostawia się w za bytkowej bożnicy, a p o przeniesieniu Liceum Handlowego z nadszańca urządzić w nim należy bibliotekę miejską.
4) U trzym uje się w całości muzeum w kamie nicy przy ul. Ormiańskiej 26 oraz ekspozycję modelu Zamościa w P arku M iejskim. W Bram ie Szczebrzeskiej po zlikwidowaniu tam hotelu miejskiego p ro jektuje się urządzenie Muzeum Partyzanckiego. Rotunda pozostaje jako Miej sce Pamięci Narodowej.
5) Kino pozostaje w daw nym kościele fran ciszkańskim.
6) Nową Bramę Lwowską przeznacza się po w ykw aterow aniu S traży Pożarnej na Dom Harcerza.
7) Ogród Zoologiczny zajm u je nieodpowiedni teren. Plan ogólny 'wyznacza jego lokalizację nad rzeiką Łabuńką. Tereń obecnie zajmowany przez ZOO przeznacza się na poszerzenie dział ki Akademii 'Zamojskiej oraz częściowo na zie leń miejską.
8) Prezydium Miejskiej R ady Narodowej przej mie w całości dla swego użytku ratusz.
9) Milicja Obywatelska pozostaje w obecnie zajmowanym budynku.
10) Budynek poczty adaptuje się na filię urzędu pocztowego.
11) Na obszarze Starego M iasta budiuje się hotel m iejski na 200 łóżek p rzy ul. Łukasińskiego. 12) Organizacje polityczne i społeczne, biura drobnych instytucji oraz biura klinkierni znajdą pomieszczenia w projektow anym zespole obiek tów biurowych p rzy placu Wolności.
13) Zakład Mleczarski — jed y n y obiekt prze mysłowy na Starym Mieście — proponuje się rozebrać i przenieść na tereny przemysłowe. Ogólnie należy stwierdzić, że powierzchnia przeznaczona dla usług na terenie Starego Mia sta iznacznie w zrasta. Wszystkie nowe obiekty projektow ane na S tary m Mieście to obiekty usługowe. Umieszcza się je bądź w miejscu zabudowy zniszczonej, nie nadającej się do re montu, bądź p ro jek tu je się je jako uzupełnienie zabudowy na wolnych placach. Z ważniejszych obiektów należy wymienić hotel m iejski z ka w iarnią i restauracją, bar szybkiej obsługi, biurowiec klinkierni z rozbudową „C entralki” przy placu Wolności, budynek „Wamimeksu” przy ul. (Przybyszewskiego. Ustosunkowując się do funkcji turystycznej m iasta p lan szczegóło wy postuluje powiększenie istniejącego domu wycieczkowego PTTK przez adaptację zespołu kamienic znajdujących się w bezpośrednim jego
sąsiedztwie, a stanowiących pierzeję Rynku Solnego.
H a n d e l . Usługi handlowe zajmą w obrębie Starego Miasta dużą powierzchnię obecnie wy nosi ona 5452 m2, w projekcie przew iduje się zwiększenie jej ido 8880 m 2. O rganizacja han dlu detalicznego projektow anego w parterach budynków uwzględniać pow inna łatw ą komu nikację przez w ytworzenie przejść pieszych nie tylko wzdłuż ulic 'lecz również w poprzek blo ków, przez bram y i w nętrza podwórzy. Przy projektow aniu i adaptacjach w nętrz sklepowych należy dążyć do powiększenia pomieszczeń handlowych, uzyskując w efekcie wrażenie jednego wielkiego „domu towarowego” zajm u jącego p a rte ry budynków na Starym Mieście. Targowisko miejskie, tzw . „zieleniak” zostaje utrzym ane na terenie obecnym, p rzy zaleceniu uporządkowania zabudowy w otoczeniu.
R z e m i o s ł o. Powierzchnia usług rzem ieślni czych przew idyw ana w projekcie planu szcze gółowego wzrosła z 2400 m 2 do 320'0 m2. W pro gram owaniu usług rzem ieślniczych zwrócić na leży szczególną uwagę na rzemiosło o charak terze ogólnomiejskim, z w yraźnym ukierunko waniem na obsługę turystów .
G a s t r o n o m i a . Zarówno rodząje jak i wiel kość .zakładów gastronomicznych p ro jektu je się pod kątem potrzeb ogólnomiejskich i turystycz nych. Powierzchnię przeznaczoną dla tych za kładów zwiększono do 2400 m 2.
K o m u n i k a c j a . Przez S tare Miasto prze chodzi ruch tranzytow y z Lublina do Biłgoraja, z Lublina do Tomaszowa Lubelskiego i H rubie szowa. Ruch ten odbywa się ulicami Akademic ką i Łukasińskiego. Ulice te są ulepszone, sze rokość jezdni wynosi 9 m. W szystkie pozostałe ulice przeznaczone są do kom unikacji we w nętrznej, m ają naw ierzchnię brukową, są wąskie (4—4,5 m), z wysokimi krawężnikami
p rzy chodnikach. P rzy ul. Łukasińskiego
(wjazid iz Lublina) znajduje się dworzec osobo w y PKS, nie urządzony, za m ały w stosunku do ruchu istniejącego i przewidywanego. Pro jek t planu szczegółowego wprowadził zmianę w układzie głównych arte rii miejskich w sto sunku do w ytycznych planu ogólnego. Korekta dotyczy układu arte rii obwodowych, dając większe szanse ominięcia Starego Miasta przez
ruch tranzytow y. Propozycja przeniesienia
torów kolejowych z bastionu południowego oraz zagłębienie ich w wykopie na odcinku połud niowo-wschodnim po długich rozważaniach
znalazła akceptację wszystkich władz.
ZIELEN
Zieleń w obrębie Starego M iasta należy podpo rządkować wymogom opraw y historycznej dla zachowanych i rekonstruow anych zabytków.
184
W rejonie pałacu w planach realizacyjnych za leca się odtworzyć historyczne renesansow e ogrody w postaci strzyżonych parterów . O pra cowanie ogrodnicze winno w tym rejonie obej mować „couir d ’honneur” i otoczenie arsenału. Podobnie przedm iotem ściśle konserw atorskiej rekonstrukcji pow inna być zieleń w pasie obwa rowań renesansow ych i przedpola. Istniejący starodrzew należy zachować głównie w otocze niu obiektów sakralnych, natom iast należy go usunąć z tych fragmentów, gdzie koliduje on z sensem historycznym, mp. z Rynku Wodnego. Należy przewidzieć w prowadzenie zieleni do w nętrz bloków mieszkalnych, starannie powią zanych z elem entam i małej architektury. Te ren obwarowań XlX^wiecznych należy częścio wo zrekonstruować tam, gdzie jest to jeszcze możliwe. Pow inien on być ukształtow any w sposób, pozw alający na odczytanie obrysów * fortyfikacji (wałów, fos itp.) a jednocześnie niezadrzewiany, aby nie zmniejszać sikali eks pozycji obw arowań renesansowych. Gd strony wschodniej i zachodniej wprowadzono rekon strukcję fos renesansowych — zew nętrzna gra nica terenu fortyfikacji XIX-wieoznych po w inna być podkreślona intensyw nym zadrze wieniem, spełniającym funkcję osłony optycz nej nowej zabudowy od strony Starego Miasta; na północ od istniejącego parku p ro jek tu je się wesołe miasteczko z postojem cyrku; z dużą starannością należy opracować zieleń dla re konstruow anych fortyfikacji zabytkowych re nesansowego miasta.
UZBROJENIE TERENU
Przewidluje się pełne uzbrojenie teren u miasta w sieć elektryczną, wodociągową, kanalizacyjną i burzową. Sieć centralnego ogrzewania będzie rozprowadzana z kilku kotłowni zlokalizowa nych w istniejących obiektach Starego Miasta. Ustalenia realizacyjne dotyczące całego objęte go planem szczegółowym terenu:
1) Wyznaczony został teren, na którym obo wiązuje uzgodnienie planów realizacyjnych z władzami konserwatorskim i: projektow anie musi odbywać się w oparciu o w ytyczne kon serwatorskie i studia historyczne.
2) W ustaleniach realizacyjnych dla poszcze gólnych bloków mieszkalnych, posiadających w parterach lokale usługowe, nie można podać sprecyzowanych wym iarów powierzchni z roz biciem na rodzaje usług (handel, rzemiosło, gastronomia dtp.). Wiąże się to ze szczegółową inw entaryzacją poszczególnych domów, które ze względu na historyczną wartość k ry ją w so bie różne możliwości adaptacyjne.
3) Szczegółowy plan rozpatrzył ogólne możli wości zlokalizowania w poszczególnych blokach powierzchni użytkowej dla usług i mieszkal nictwa, załączając do opisu technicznego tabelę wyliczonych powierzchni użytkowych.
4) Ciągi piesze na ‘terenie historycznego przed pola w ytyczy w sposób obowiązujący realiza cy jn y plan .zagospodarowania; do tego czasu można wykonać prowizoryczne ciągi piesze w
najbardziej dogodnych aktualnie miejscach
używając p ły t chodnikowych, łatw ych do zlik widowania.
5) Wszystkie ulice zabytkowe na S tarym Mieś cie nie oznaczone na planszy podstawowej przeznaczone są dla ruchu pieszego, z dopusz czeniem jedynie (komunikacji zaopatrującej usługi i aw aryjnej (pogotowie, milicja, straż pożarna). Dla poszerzenia ciągów pieszych po
stuluje się na tych ulicach zlikwidować wyso kie krawężniki.
6) P lan realizacyjny zieleni towarzyszącej zes połowi Starego M iasta winien uwzględnić re konstrukcję renesansowych fortyfikacji, prze widzieć sposób użytkowania i funkcje zacho wanych w obwarowaniach pomieszczeń (dawne kazamaty).
mgr inż. arch. Zofia Haman
Zakład Projektowania „Inw estprojekt” Lublin.
PLAN DÉTAILLÉ DE L’AMÉNAGEMENT SPATIAL DE LA VIEILLE VILLE DE ZAMOŚĆ
La v ille de Zamość, construite au X V Ie s. par l ’archi tecte italien Morando, est en général considérée par les spécialistes comme une des plus belles m erveilles de la Renaissance en Pologne, et classée parmi les m onum ents historiques du groupe O.
Le plan détaillé conçu pour Zamość comprend les lign es directrices générales étant à la b ase des projets futurs de réalisation.
Le plan englobe aussi bien une proposition pour la reconstruction des fortifications de défense, de
l ’am énagem ent de l ’avant-terrain dans la ville sur lequ el se trouvent les constructions de défense datant du X IX e s. q u ’une proposition de reconstruction du vieu x centre. Pour cet ensem ble de bâtim ents histori ques, le plan détaillé prévoit la fonction du centre urbain tandis qu’un deuxièm e grand centre de servi ces en dehors de la V ieille V ille sera relié avec elle par un réseau de voies de communications.
La fonction de l ’habitat d e cette cité sera su ccessive m ent lim itée en faveur du commerce, de l ’artisanat et de l ’adm inistration.
