Józef Glemp
"Encyklopedia Katolicka", T. I : "Alfa i Omega-Baptyści", pod red. Feliksa
Gryglewicza, Romualda Łukaszyka, Zygmunta Sułkowskiego, Lublin 1973 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 18/1-2, 313-317
1975
„ im p o te n tia g e n e r a n d i” d la k a n o n is ty o zn aczać b ę d z ie c z a se m „ im p o te n - tia c o e u n d i” ; le k a r z e m ó w ią c o ją d r a c h m a ją n a m y ś li ty lk o tę część, k tó r a n a z y w a się „ d id y m u s ”, n a to m ia s t w lite r a tu r z e k a n o n is ty c z n e j sło w o ją d r o (te stic u lu s ) o d n o si się c zęsto ta k ż e do n a ją d r z a (e p id id y - m u s).
K s. Z e n o n G r o c h o le w s k i
E n c y k l o p e d i a K a t o l i c k a , wydana przez K atolicki U niwer
sytet Lubelski, tom I (Alfa i Omega — Baptyści), pod redakcją ks. F e
liksa G r y g l e w i c z a , ks. Romualda Ł u k a s z y k a i Zygmunta S u ł k o w s k i e g o , Lublin 1973, str. XVII + 44 + 1311 + nlb 2.
U k a z a ł się d łu g o o c z e k iw a n y p ie rw s z y to m E n c y k lo p e d ii K a to lic k ie j, o p ra c o w a n y i w y d a n y p rz e z T o w a rz y s tw o N a u k o w e K a to lic k ie g o U n i
w e r s y te tu L u b e lsk ie g o , złożony i w y d r u k o w a n y w d r u k a r n i „ P a llo ti- n u m ” w P o z n a n iu . N a c z e ln a R e d a k c ja E n c y k lo p e d ii K a to lic k ie j zło żo n a je s t z p ię c iu osób: k s. W . G r a n a t , ks. F. G r y g 1 e w i c z, O. M.
K r ą p i e c, ks. R. Ł u k a s z y k, p. Z. S u ł k o w s k i . Z e w s tę p n y c h s tr o n E K d o w ia d u je m y się, że cało ść m a te r ia łu n a u k o w e g o p o d zielo n o n a 42 „D ziały R e d a k c y jn e ”, z k tó r y c h k a ż d y m a w ła sn e g o re d a k to r a . N a d p rz y g o to w a n ie m w y d a w n ic tw a p r a c u je n a d to zesp ó ł m e r y to ry c z n o - -le k s y k o g ra fic z n y , zesp ó ł le k s y k o g ra fic z n o -a d iu s ta c y jn y , zesp ó ł k o r e k t o r - s k i o ra z z esp ó ł o p ra c o w a n ia g ra fic z n e g o . S e k r e ta r z e m n a u k o w y m E K je s t ks. d r R o m u a ld Ł u k a s z y k . P ie r w s z y to m o p ra c o w y w a ło 449 a u to ró w , a k o n s u lto w a n o się 41 sp e c ja lis tó w . P o d a n o f a k s y m ile sło w a w stę p n e g o , ja k ie do E n c y k lo p e d ii w y s to s o w a ł ks. K a r d y n a ł P r y m a s W y szy ń sk i. W y ra z ił on p o w sz e c h n e z a u fa n ie , ja k ie to w a rz y s z y u k a z a n iu się n o w e j e n c y k lo p e d ii, k o r z y s ta ją c e j „z p o w a g i n a u k i K o śc io ła ”.
O m a w ia n y to m E K z o s ta ł o d d a n y do d r u k u w R o k u N a u k i P o ls k ie j, w 100 l a t od w y d a n ia p ie rw s z e g o to m u E n c y k lo p e d ii k o ś c ie ln e j k się d z a N o w o d w o rsk ie g o . S k o ro się ro z w a ż y , że t a p ie rw s z a p o ls k a e n c y k lo p e d ia w y c h o d z iła (u w z g lę d n ia ją c 20 le tn ią p rz e rw ę ) p rz e z 56 la t, a P o d rę c z n a E n c y k lo p e d ia K o śc ie ln a u k a z y w a ła się w W a rs z a w ie od r. 1904 do 1916, to p ie rw s z y m o d ru c h o w y m ż y c z e n ie m c z y te ln ik a w ś re d n im w ie k u , k tó r y b ie rz e do r ę k i p ie rw s z y to m E K je s t to , b y d o c z e k a ł się o sta tn ie g o .
G d y ch o d zi o te g o ty p u w y d a w n ic tw a w św iecie, to po I I w o jn ie ś w ia to w e j u k a z a ła się w ło s k a E n c ic lo p e d ia c a tto lic a w 12 to m a c h d u żego f o r m a tu — C ittä d e l V a tic a n o 1949— 1954, b o g a to ilu s tr o w a n a ; h o le n d e r s k a D e K a th o lic k e E n c y k lo p a e d ie — 26 to m ó w , A m s te rd a m 1949— 1955; n ie m ie c k a L e x ik o n fü r T h e o lo g ie u n d K irc h e , w y d a n ie p o w o je n n e w 11 to m a c h , F r e ib u r g 1957— 1964, o ra z a m e r y k a ń s k a N e w C a th o lic E n c y c lo p e d ia w 16 to m a c h , W a s h in g to n 1967.
P ie r w s z y to m p o ls k ie j E K w y d a n y z o sta ł n a b ia ły m , g ła d k im p a p ie
rz e , w fo rm a c ie w ię k sz y m od ó sem k i, z ro z m ie sz c z e n ie m d r u k u w d w ó ch k o lu m n a c h . Z a s to s o w a n o k ilk a ro d z a jó w czcio n ek : h a s ła w y d ru k o w a n e są p ó łg ru b y m i w e rs a lik a m i, fo r m y u b o c z n e h a s ła ró w n ie ż o d z n a c z a ją się p ó łg ru b y m z a p ise m , w p o d ty tu ła c h z a sto so w a n o d ro b n ą m a ju s k u łę i d r u k z w y k ły ro z s trz e lo n y . W y ra ż e n ia i n a z w y obce o raz ty t u ły dzieł t a k w te k ś c ie ja k i w b ib lio g ra fii z a z n aczo n o k u rs y w ą , a te rm in y , k tó r e s ta n o w ią sa m o d z ie ln e h a s ło p o p rz e d z o n o strz a łk ą -o d s y ła c z e m . O b f i t ą sto s u n k o w o b ib lio g ra fię w y d ru k o w a n o p o d k a ż d y m te k s te m p e ti
te m . Z a sto s o w a n o sk ró ty , k tó r y c h k ilk u d z ie s ię c io s tro n n ic o w y w y k a z u m ieszczo n o n a p o c z ą tk u to m u . W s k r ó ta c h n ie m a p rz e s a d y . N a w e t k ilk u n a s to w ie rs z o w e a r t y k u ły p o d p is a n e są im ie n ie m i n a z w isk ie m a u to r a . W sz y s tk ie t e c z y n n ik i n a tu r y te c h n ic z n e j p o w o d u ją , że s tu d iu m E K je s t ła tw e i z a c h ę c a ją c e , n a w e t p rz y b r a k u ilu s tra c ji.
P rz y to c z o n e w y ż e j d a n e „ m e tr y k a ln e ”, h is to ry c z n e i te c h n ic z n e p ie r w szego to m u E K p o z w a la ją ła tw ie j o cen ić w a rto ś ć d z ie ła i a m b itn y w y siłe k , ja k ie g o p o d ję li się p o lsc y te o lo g o w ie i u c z e n i p o d p rz e w o d e m K a to lic k ie g o U n iw e r s y te tu L u b e lsk ie g o . E K m oże s ta n ą ć ob o k k a ż d e j ś w ia to w e j p o z y c ji teg o ty p u . N ie je s t t a k o b sz e rn a ja k n p . w ło sk a , a le je s t w s z e c h s tro n n ie js z a i n o w o c z e śn ie jsz a . W w ie lu w y p a d k a c h p rz e w y ż s z a L e x ik o n f ü r T h e o lo g ie u n d K irc h e , choć za sa d n ic z o n a E K z n a ć n a jw ię k s z y w p ły w te g o ż w ła ś n ie L e k s y k o n u , t a k p o d w z g lę d e m o b ję to śc i j a k o p ra c o w a n ia te c h n ic z n e g o . L e x ik o n , k tó r y je s t ju ż u n o w o c z e śn ie n ie m w c z e śn ie jsz e g o w y d a n ia d o s ta rc z y ł d u żo m a te r ia łu d la E K , n ie k tó r e a r ty k u ły , n p. a d o p c ja n iz m , są a d a p ta c ją o p ra c o w a n ia n ie m ieck ieg o . Z a sa d n ic z o p o ls k ie o p ra c o w a n ia są w sz e c h s tro n n ie js z e , sp o w o d o w a n e je s t to c h o ć b y ty m , że w E K je d n o w a ż n ie js z e h a s ło o p r a c o w u je n ie r a z k ilk a osób, p o d c z a s g d y a n a lo g ic z n e w E n ciclo p ed ia C a t- to lica lu b w L e x ik o n są p r a c ą je d n e g o a u to r a .
E K ja k o s e r y jn e dzieło s p e c ja lis ty c z n e o b e jm u je d o k tr y n ę K ościoła k a to lic k ie g o o ra z jeg o d zia ła ln o ść . N a jw ię c e j m ie js c a p o św ię c a z a g a d n ie n io m b ib lijn y m , a d a le j śc iśle te o lo g iczn y m , filo z o fic z n o -ś w ia to p o - g lą d o w y m i a rty s ty c z n o -lite ra c k im . S z e ro k o u w z g lę d n io n a je s t te m a ty k a e k u m e n ic z n a , a r e la c je n a te m a t in n y c h w y z n a ń p r z e d s ta w ia ją c z ło n k o w ie ty c h ż e w y z n a ń . Z a p e w n e w n u rc ie o tw a rto ś c i n a in n e w y z n a n ia w ie le m ie js c a z n a le ź li b o g o w ie p o g a ń sc y : A m on, A fro d y ta , A pollo, A rte m id a , A te n a , A to n . I n n e h a s ła ze sta ro ż y tn o ś c i p o tr a k to w a no ta k ż e dość o b sz e rn ie , w y d o b y w a ją c n a ja w zw ią z k i z c h rz e ś c ija ń s tw e m p rz y ta k ic h h a s ła c h ja k A le k s a n d e r W ielk i, A le k s a n d e r S e w e r, A n a k s y m e n e s z M ile tu , a r a p acis, a u g u ro w ie , A u g u s t O k ta w ia n , A ry s to te le s zaś u z y s k a ł 10 k o lu m n , co w p o ró w n a n iu ze św . A u g u s ty n e m , b i
s k u p e m H ip p o n y , i „ a u g u s tia n iz m e m ” — ra z e m 40 k o lu m n — w y d a je się p ro p o r c ją p o p ra w n ą .
S ta r a n n ie o p ra c o w a n a je s t m is y jn a d z ia ła ln o ś ć K o ścio ła z u w z g lę d n ie n ie m in n y c h w y z n a ń . O b e jm u je o n a sz e ro k ie tło g e o g ra fic z n e , d la te g o ta k ie h a s ła ja k A fry k a (32 kol.), A z ja (27 kol.), A m e ry k a (28 kol.), A n g lia o ra z „K o śció ł a n g lik a ń s k i” (42 kol.), A u s tr a lia (7 kol.) o p ra c o
w y w a ło k il k u lu b k ilk u n a s tu a u to ró w . P o d a n o w ię c n ie ty lk o d a n e g e o g ra fic z n e , p o lity c z n e i h is to ry c z n e w u ję c iu o g ó ln y m , a le ta k ż e ro z w ó j i s y tu a c je w y z n a ń i K o ścio łó w z u w z g lę d n ie n ie m ich d o ro b k u k u l tu r a ln e g o i a rty s ty c z n e g o . C z a se m w y k a z n a z w g e o g ra fic z n y c h p r z e k r a c z a p ra w d o p o d o b n e u ż y tk o w a n ie ic h p rz e z p o lsk ie g o c z y te ln ik a , n p.
n a s tr o n ie 62 z e sta w io n o ta k ie n a z w y m ie jsc o w o śc i: A c o u ra , A c ą u a p e n - d e n te , A c ą u a p u tr id a , A c q u a v iv a d e le F o n ti, A c ą u i, A c ra s s u s , A rc e e P u r u s , A c ro e n u s — w sz y stk o to w je d n e j k o lu m n ie . S ą to p rz e w a ż n ie m ie jsc o w o śc i b is k u p s tw s ta ro ż y tn y c h , dziś ty tu la r n y c h , a n a w e t, ja k w w y p a d k u A c ra ssu s , n ie z id e n ty fik o w a n y c h . W y d a je się, że re g u ła : s k o ro m ie jsc o w o ść u m ie sz c z o n a je s t w A n n u a r io P o n tific io , w in n a b y ć ta k ż e o p ra c o w a n a w E K , n ie m u s i b y ć b e z w z g lę d n ie re s p e k to w a n a . P ró ż n o n a to m ia s t s z u k a się w E K k o n ty n e n tu A n ta r k ty d y .
E K u w z g lę d n ia h a s ła , k tó r e , choć n ie z w ią z a n e b e z p o ś re d n io z w ia rą i K o ścio łem , n a le ż ą do tr w a ły c h w a rto ś c i k u l t u r y lu d z k ie j. I t a k z n a j
d u je m y w to m ie p ie rw s z y m n a z w is k a A b ra m o w sk ie g o , A jd u k ie w ic z a , A n d e rs e n a , A n d ru ś k ie w ic z a , B a c z e w sk ie g o J a n a , B a c z y ń sk ie g o K a m ila , B a le y a i i. P o r ó w n u ją c t e b io g ra m y z o d p o w ie d n ik a m i w W ie lk ie j E n c y k lo p e d ii P o w s z e c h n e j stw ie rd z a m y , że w E K są o n e z n a c z n ie o b sz e rn ie js z e . N p. B a c z y ń sk i w W E P m ieści się w 33 w ie rs z a c h z d o d a n ie m je d n e j p o z y c ji b ib lio g ra fic z n e j, p o d c z a s g d y w E K p o s ia d a 43 w ie rs z e i 7 p o z y c ji b ib lio g ra fic z n y c h .
H is to ria , a sz czeg ó ln ie h is to ria K o ścio ła, z a jm u je d u żo m ie jsc a . W y m ie n io n o w s z y s tk ic h p a p ie ż y , b a rd z o w ie lu ś w ię ty c h , w ie lu b is k u p ó w , k tó r y c h im io n a w c h o d z ą w z a k re s lite r y „A ” lu b „ B ” . P r z y ta k i m im ie n iu ja k A le k s a n d e r w y o d rę b n io n o s e r ię ś w ię ty c h , p a p ie ż y i w ła d c ó w . W ięc ej m ie js c a — co je s t rz e c z ą z u p e łn ie z ro z u m ia łą — p o św ięco n o p o s ta c io m z p rz e s z ło śc i P o ls k i. W y d a je się , że n ie z a w sz e z a s to s o w a n o o d p o w ie d n i d o b ó r a u to r ó w . P ie r w s z e ń s tw o p rz y o p ra c o w y w a n iu b io g r a m ó w n a le ż a ło b y p rz y z n a ć h is to ry k o m t e j d iece zji, do k tó r e j d a n a p o s ta ć n a le ż a ła . I t a k n p. w b io g ra m ie p o św ię c o n y m b is k u p o w i A n to n ie m u A n d rz e je w ic z o w i ( + 1907) z G n ie z n a c z y ta m y : „o d 1890 b y ł b is k u p e m s u f r a g a n e m w G n ie ź n ie , w k ró tc e z rz e k łs z y się s ta n o w is k a , re k to r a , p r a c o w a ł ja k o p ro b o s z c z p a r . Ż n in , w k tó r e j w y b u d o w a ł d o m p a r.;
w G n ie ź n ie zał. d o m d la sie ro t...” . O tó ż w 9 w ie rs z o w y m b io g ra m ie z b y te c z n a je s t w ia d o m o ść , że ja k o b is k u p s u f r a g a n z re z y g n o w a ł z r e k - to r s tw a , bo to z a s a d n ic z o ro z u m ie s ię sa m o p rz e z się. N a to m ia s t n ie p ra w d z iw e je s t, że p ra c o w a ł ja k o p ro b o szcz w p a r. Ż n in . W iad o m o , ż e b is k u p i s u f r a g a n i g n ie ź n ie ń s c y b y li ipso fa c to p ro b o s z c z a m i w Ż n i
n ie , z a rz ą d z a li i p o b ie r a li d o c h o d y z b e n e fic ju m , a le p r a c ę d u s z p a s te r s k ą s p r a w o w a li ta m w ik a riu s z e . P o d o b n ie n ie p r a w d z iw a je s t w ia d o m o ść o z a ło ż e n iu d o m u d la sie ro t. D om d la s ie ro t p o w s ta ł w G n ie ź n ie w r. 1856, n o w y g m a c h w y b u d o w a n o w r. 1872, k s. A n d rz e je w ic z zaś o d r. 1879 b y ł je d n y m z c z ło n k ó w d o z o ru S ie ro c iń c a . N a to m ia s t m o ż n a b y p o d a ć , ż e w y d a ł R y tu a ł d o u ż y tk u w a rc h id ie c e z ja c h u w z-g lęd n iając w n im p iecz o ło w icie z w y c z a je m ie jsc o w e , że m ia ł sw ó j w k ła d w ro z w ó j
p r a w a litu rg ic z n e g o p rz e z w n ie s ie n ie do K o n g re g a c ji R y tó w tr z e c h „ d u - b ió w ”, k tó r e z o sta ły u m ie sz c z o n e w z b io rze C odicis Iu r is C a n o n ici F a n te s v ol. V III n r 6236 s tr. 304— 305. O k a z u je się, że n ie w y s ta r c z a m n ie j lu b le p ie j u d a n ie s tre ś c ić a r t y k u ł z P o ls k ie g o S ło w n ik a B io g ra fic z n e g o , lecz że tr z e b a d o ch o d zić do ź ró d e ł, bo w ia d o m o ś c i h is to ry c z n e z b ieg iem c z a su ta k ż e się d o sk o n a lą . U w a g i p o w y ższe są o czyw iście d r o b n o s tk ą b e z z n a c z e n ia d l a w a rto ś c i c a łe j e n c y k lo p e d ii, s y g n a liz u ją je d y n ie p r o b le m m eto d y c z n y .
N a jb a rd z ie j in t e r e s u je n a s t u t a j p ra w o k o śc ie ln e , k tó r e s ta n o w i j e d e n z 42 d ziałó w . W iad o m o ści z d z ie d z in y p r a w a z a w a r te są n ie k ie d y ta k ż e p o d h a s ła m i te o lo g ic z n y m i a zw ła sz c z a h is to ry c z n y m i. B e z p o ś re d nio do z a g a d n ie ń p r a w a k o śc ie ln e g o o d n o sz ą się ta k ie h a s ła : a b d y k a c ja (k an . 221 K P K ), a b ju r a c ja (k an . 2314 § 2), a b le g a t, a b ro g a c ja p r a w a (k an . 6), „ A c ta A p o sto lic a e S e d is ’’, „ A cta C o n c ilio ru m ”, „ A c ta S a n c ta e S e d is ”, „A d m e ta ll a ”, a d m in is tr a c ja , a d m in is tr a c ja a p o s to ls k a , a d m in i
s t r a to r ( tu ta j om ó w io n o o b sz e rn ie j fig u rę a d m in is tr a to r a d ie c e z ji i a.
p a ra fii), „ a d n u tu m ”, a d o p c ja (p rz y ty m h a śle , n ie s te ty , w p rz e c iw ie ń s tw ie do L e x ik o n ’u n iem ieck ieg o , n ie u w z g lę d n io n o b o g a ty c h tr e ś c i h i
s to ry c z n o p ra w n y c h , a in s ty tu c ję p o k r e w n ą — a d ro g a tio — p o m in ięto ),
„ A d v o c a tia E c c le s ia e ” (c ie k a w a i m a ło s to su n k o w o z n a n a in s ty tu c ja w p u b lic z n y m p r a w ie K o ścio ła o k re s u fe u d a ln e g o ), „ A d v o c a tu s D ei”,
„ A d v o c a tu s d ia b o li”, „ A d v o c a tu s p a u p e r u m ”, a d w o k a c i K u rii R z y m sk ie j, a d w o k a c i św . P io tr a , a d w o k a t ( te m a t a d w o k a tó w o b e jm u je h is to rię i p ra w o a k tu a l n e z u w z g lę d n ie n ie m a d w o k a tó w r o ta ln y c h i k o n s y s to - r ia ln y c h ), „ A ffe c tio p a p a lis ”, a filia c ja , a g re g a c ja (p ra w o z a k o n n e ), a g r e s ja , a k c e p ta c ja p ra w a , a k c e s w p r a w ie k a n o n ic z n y m , „ A k c ja k a to lic k a ” , a k t a s ta n u c y w iln eg o , a k ta S to lic y A p o sto lsk ie j, a lie n a c ja w p ra w ie k a n ., a lim e n ty (p ra w o z a k o n n e i p o ls k ie p ra w o cy w iln e), „ A lta r ia ” ( a r ty k u ł h is to ry c z n y z p r a w a b e n e fic ja ln e g o ), a m o r ty z a c ja i a m o r ty z a c ja ustalw y (u m o rz e n ie d łu g ó w z sz e rsz y m u w z g lę d n ie n ie m h is to rii i s y t u a c ji w P o lsce), a n a lo g ia w p ra w ie k a n o n ic z n y m , a n a te m a , a n n a ty , a p e la c ja (pięć a r ty k u łó w o b e jm u ją c y c h z a g a d n ie n ia : g e n e z a a p e la c ji, a p e la c ja do w ła d z y k o śc ie ln e j, a p e la c ja do S o b o ru , a. od z a rz ą d z e ń a d m i
n is tra c y jn y c h , a. do w ła d z y św ie c k ie j), a p lik a c ja k a r y , „ A p o llin a ris”, a p o s ta z ja , A p o sto lsk ie L isty , a p o s ta ta , a s y s te n c ja b ie r n a (p rz y fo r m ie z a w ie ra n ia m a łż e ń stw a ), a u d y to r , a u to r y te t, azy l. Do te g o m o ż n a je s z cze d o d a ć n a z w is k a p ra w n ik ó w ja k A b ra h a m , A lc ia tu s, A lth u s iu s , B a l
zer. A oto n a z w is k a a u to r ó w h a s e ł o b e jm u ją c y c h d z ie d z in ę p r a w a k o ś
c ie ln e g o : B o g d a n , D u d z ia k , F ę c k i, F ilip ia k , G oczoł, G rz y w a c z , K a m iń sk i, K u m o r, K ru k o w s k i, K w o le k , P a łk a , P ło d z ie ń , P rz e k o p , R y b czy k , R y b c z y ń sk i, S z y m a ń s k i, W in o w sk i, W ó jcik , W ycisk, Z u b e rt. W y lic z e n ie m oże je s t n ie k o m p le tn e , a le d a je p o g lą d , ch o ćb y n a o d c in k u p ra w a , ja k s z e ro k i z a s tę p p o ls k ic h u c z o n y c h w łą c z y ł się w o p ra c o w y w a n ie EK .
P o w y ż sz y z e s ta w h a s e ł i n a z w w s k a z u je , że E K ta k ż e i d z ie d z in ę p r a w a k o śc ie ln e g o t r a k t u j e z n a le ż y tą u w a g ą , że z a w a r ty w n ie j b ę dzie ca ły i o b sz e rn y m a te r ia ł k a n o n ic z n o -h is to ry c z n y . M o żn a b y je s z
cze s u g e ro w a ć ta k ie h a s ła ja k : a b o rtu s , a k la m a c ja , a k r e d y ta c ja , „ a l- te r u m n o n la e d e r e ”, a n a rc h ia , a n im u s , a r y s to k r a c ja , a k t p ra w n y , a u to r, ja k o m a ją c e zw ią z e k z p r a w e m k o śc ie ln y m . T a k ą s u g e s tię - z a r z u t ł a tw o je d n a k o d d a lić u w a g ą , że tr e ś ć ta k ic h h a s e ł b ę d z ie częściow o u ję t a p o d in n y m i, p o ls k im i te r m in a m i, częściow o zaś n a d a je się r a c z e j do s p e c ja lis ty c z n e g o d y k c jo n a r z a p ra w n e g o .
M o żn a m ieć n a d z ie ję , że i n a s tę p n e to m y b ę d ą ta k ż e r z e te ln ie u w z g lę d n ia ły d o ro b e k n a u k ju r y d y c z n y c h , p rz e k a z u ją c śc isłe d a n e o in s ty tu c ja c h p r a w n y c h w K o ściele i w ic h p o w ią z a n iu h is to ry c z n y m , sp o łe c z n y m , te o lo g ic z n y m i n a ro d o w y m .
K s. J ó z e f G le m p
K s. R e m ig iu sz S O B A Ń S K I , Z a ry s te o lo g ii p r a w a k a n o n ic z n e g o , W a rs z a w a A T K , 1973, s. 145.
P o ję c ie , ro la i z a sa d n o ś ć p r a w a k a n o n ic z n e g o są p ro b le m a m i is to t
n y m i d la te j d y s c y p lin y ; n a jp i e r w z r a c ji w e w n ę tr z n e j K o ścio ła C h r y stu so w e g o . P ra w o , k tó r e m u b r a k u j e zg o d n o ści z te o lo g ią K o ścio ła, k tó r e u n ie z a le ż n iło się od teo lo g ii, je s t ro d z a je m p a s o ż y tu w ży ciu sp o łe c z n o ści k o śc ie ln e j, n ie o d p o w ia d a p o tr z e b ie im a n e n tn e j ży cia te jż e s p o łe c z n o śc i; je s t n a jw y ż e j d o d a tk ie m , k tó re g o je d y n ą f u n k c ją je s t u s u w a n ie czy n ie d o p u s z c z a n ie do z g rz y tó w w m e c h a n iż m ie a d m in is tr o w a n ia t ą sp o łeczn o ścią. M a w ó w czas w p ra w d z ie f u n k c ję u ż y te c z n ą , a le n ie w łą c z a się do w ła śc iw e g o ży cia K o ścio ła. T a k ie p o jm o w a n ie i u p r a w ia n ie p r a w a k a n o n ic z n e g o d a ło p o c z ą te k z n a n y m n a m a n ty n o m io m w ży ciu K o ścio ła: p ra w o — E w a n g e lia , K o śció ł in s ty tu c jo n a ln y — K o ś
ció ł c h a ry z m a ty c z n y . T a k ie s p o jrz e n ie n a p ra w o w K o ściele p o d le g a s łu s z n e j i n a r a s ta j ą c e j k ry ty c e . Z a te m n ie „ m o d a ” w n a u k a c h k o ś c ie l
n y c h d a ła p o c z ą te k te o lo g ii p r a w a k a n o n ic z n e g o , a le ż y w o tn e in te re s y sp o łe c z n o śc i k o ś c ie ln e j ja k i s a m e j d y s c y p lin y n a u k o w e j sk ło n iły k a - n o n is tó w w o s ta tn ic h d z ie sięcio leciach do w y s iłk u n a d o k re ś le n ie m w ła śc iw e g o p o ję c ia i ro li p r a w a w ży ciu K o ścio ła, k tó r y je s t p ie lg rz y m u ją c y m L u d e m B ożym , k tó r y je s t rz e c z y w is to śc ią B ożą d u c h o w o -s p o - łe c z n ą .
Z z a d o w o le n ie m w ięc p r z y jm u je m y o p u b lik o w a n y p rz e z K s. doc. R e m ig iu s z a S o b a ń s k i e g o Z a r y s teo lo g ii p r a w a k a n o n ic z n e g o . M a ją c n a u w a d z e w a g ę p o d ję te g o te m a tu , m o żem y n a w s tę p ie stw ie rd z ić , że s p o ty k a m y się z p u b lik a c ją p io n ie rs k ą t a k w p iś m ie n n ic tw ie p o ls k im j a k i z a g ra n ic z n y m (gdy c h o d zi o s y n te ty c z n e u ję c ie te m a tu ) , k tó r a p r e z e n t u je w sp o só b u p o rz ą d k o w a n y p r o b le m a ty k ę z z a k r e s u teo lo g ii p r a w a k a n o n ic z n e g o , k ła d z ie w ła śc iw e a k c e n ty w z b io rze z a g a d n ie ń t e j d y s c y p lin y o ra z p r o p o n u je w ła s n e p ró b y ro z w ią z a ń , w z g lę d n ie w z b o g a c a d o ty c h c z a so w e osiąg n ięcia.
R o zd ział I (9— 18) o m a w ia n e j k s ią ż k i z a p o z n a je n a s z o g ó ln ą p r ó b ie -
