• Nie Znaleziono Wyników

View of The realities of higher legal education in Ukraine

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "View of The realities of higher legal education in Ukraine"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

Olha ZOLOTAR*

Realia wy¿szej edukacji prawnej na Ukrainie

1. Historia edukacji prawniczej na Ukrainie

Ukraiñska edukacja i nauka, w tym prawnicza, powsta³y na podstawie izolowanego systemu radzieckiego. W okresie do 1991 r. na terenie ZSRR dzia³a³y cztery szko³y wy¿sze, w których szkolono prawników. Warto za-uwa¿yæ, ¿e zawód prawnika by³ uznawany za przywilej elity partyjnej, by³ g³êboko zideologizowany i nierzadko œciœle zwi¹zany z organami œci-gania.

Odrodzenie pañstwa ukraiñskiego stworzy³o koniecznoœæ przemyœle-nia wielu zagadnieñ, w tym profilu i jakoœci kszta³ceprzemyœle-nia wy¿szego. Od tego czasu do chwili obecnej system edukacji jest w stanie permanentnej reformy.

Pierwsza Ustawa Ukrainy O edukacji wy¿szej zosta³a przyjêta w 2002 r.1,

po ratyfikacji w 1999 r. Konwencji o uznaniu kwalifikacji zwi¹zanych z uzyskaniem wy¿szego wykszta³cenia w Regionie Europejskim (Konwen-cja Lizboñska) oraz podpisaniu Deklaracji Boloñskiej dotycz¹cej „europej-skiego obszaru szkolnictwa wy¿szego”. Próba zreformowania szkolnictwa wy¿szego na Ukrainie by³a oparta g³ównie na kopiowaniu miêdzynarodo-wych modeli edukacji, nie zawsze uwzglêdniano przy tym doœwiadczenia krajowe. Konsekwencje by³y zatem doœæ kontrowersyjne.

By³ to czas tworzenia systemu wy¿szej edukacji prawnej, otwierania i renowacji szkó³ prawniczych, zw³aszcza w klasycznych uniwersytetach,

UNIWERSYTET OPOLSKI OPOLE 2017

* Instytut naukowo-badawczy informatyki i prawa Narodowej Akademii nauk prawnych Ukrainy (Kijów), e-mail: zolotarolga@gmail.com.

1Çàêîí Óêðà¿íè „Ïðî âèùó îñâ³òó” â³ä 17.01.2002 ¹ 2984-III // ³äîìîñò³ Âåðõîâíî¿ Ðàäè Óêðà¿íè (ÂÂÐ), 2002, ¹ 20, ñò. 134.

(2)

ale te¿ powstawania prywatnych szkó³ wy¿szych. Wówczas podejmowano wysi³ki opracowania skutecznego prawodawstwa dotycz¹cego edukacji (w tym prawniczej), tworzenia organizacyjnych ram edukacji prawnej na ró¿nych poziomach, pocz¹wszy od szkó³ podstawowych, a koñcz¹c na ró¿-nych formach kszta³cenia podyplomowego. Szko³y prawnicze, które funk-cjonowa³y do 1991 r., zachowa³y wysoki poziom edukacyjny i potencja³ naukowy. Jednoczeœnie tworzono nowe mo¿liwoœci dla badañ naukowych, wspó³pracy miêdzynarodowej i praktycznego szkolenia studentów2.

Charakterystyczny dla tego okresu rozwój edukacji prawniczej wi¹za³ siê z licznymi wyzwaniami, dotychczas nieznanymi miejscowej spo³ecz-noœci. W pierwszych latach niepodleg³oœci podjêto niew³aœciw¹ politykê sprzyjaj¹c¹ zwiêkszeniu liczby instytucji kszta³c¹cych na poziomie wy¿-szym, w tym o charakterze prawniczym. Komercjalizacja edukacji oraz mo¿liwoœæ uzyskania wysokich zysków za œwiadczenie us³ug edukacyj-nych w bran¿y prawniczej doprowadzi³y do powstawania na masow¹ skalê wydzia³ów i instytutów prawniczych. Wymagania dotycz¹ce pozio-mu licencji i akredytacji by³y niewystarczaj¹ce. Tak wiêc w roku akade-mickim 1991/1992 na terenie Ukrainy istnia³o 156 uczelni wy¿szych kszta³c¹cych na III–IV poziomie akredytacji (uniwersytety, akademie, instytuty), a w roku akademickim 2006/2007 by³o ich ju¿ 351 na tym sa-mym poziomie akredytacji3.

2. Miêdzy iloœci¹ a jakoœci¹ – stan teraŸniejszy

W grudniu 2015 r. na Ukrainie by³o 393 uczelni wy¿szych na wspom-nianym poziomie akredytacji, a na pocz¹tku roku akademickiego 2015/2016 ich liczebnoœæ zmniejszy³a siê do 288. Liczba ta obejmuje uczel-nie publiczne i prywatne oraz ich oddzia³y, które stanowi¹ odrêbne pod-mioty prawne. Wiêkszoœæ z nich kszta³ci poni¿ej 1000 studentów w trybie stacjonarnym, 25% uniwersytetów ma mniej ni¿ 100 studentów na stu-diach stacjonarnych. W 102 oœrodkach akademickich studenci studiów niestacjonarnych przewy¿szaj¹ liczbê kszta³c¹cych siê w trybie dzien-nym, a w 29 nie prowadzi siê studiów stacjonarnych. S¹ to g³ównie pry-watne uniwersytety i instytucje podleg³e Ministerstwu Spraw Wewnêtrz-nych, a tak¿e przeniesione z terenów okupowanych przez Federacjê Ro-syjsk¹. Prywatne uczelnie w wiêkszoœci s¹ ma³e i niemal¿e wszystkie

2Âèùà þðèäè÷íà îñâ³òà â Óêðà¿í³ çà îñòàíí³ 15 ðîê³â: çäîáóòêè ³ ïðîáëåìè, http://pro-zakon.com.ua/node/758 (28.04.2016).

3 Þ. Ôåäîð÷åíêî, Ïðî îïòèì³çàö³þ ìåðåæ³ âèùèõ íàâ÷àëüíèõ çàêëàä³â â Óêðà¿í³, vnz.org.ua/statti/8825-pro-optymizatsiju-merezhi-vyschyh-navchalnyh-zakladiv-v-ukrayini

(3)

maj¹ mniej ni¿ 1000 stacjonarnych studentów. Zatem je¿eli uprawnione w³adze zdecyduj¹ siê zamkn¹æ 218 najmniejszych uniwersytetów, to do-tknie to tylko 6% wszystkich studentów studiów stacjonarnych.

Warto te¿ zauwa¿yæ, ¿e wy¿sze szkolnictwo prawnicze jest uzale¿nione od procesów politycznych, gospodarczych i ideologicznych zachodz¹cych w spo³eczeñstwie oraz pañstwie. Nie tylko jest to widoczne w skali krajo-wej, ale odbija siê równie¿ na sektorze edukacji, a na koñcu – szczególnie w edukacji prawniczej.

Na pocz¹tku 2015 r. liczba uczelni prawniczych na Ukrainie wynios³a prawie 250, podczas gdy w Niemczech by³o ich 42, a w Stanach Zjedno-czonych Ameryki mniej ni¿ 200. Wed³ug informacji Ministerstwa Eduka-cji nadmiar absolwentów studiów prawniczych na Ukrainie szacuje siê na ok. 400% ponad potrzeby rynkowe i spo³eczne. Pracê w zawodzie otrzymuje tylko jeden z 12 absolwentów studiów prawniczych, a mimo to liczba chêtnych do studiowania na rzeczonych wydzia³ach stale roœnie4.

W œwiadomoœci spo³ecznej nadal utrwalony jest „kult dyplomu studiów wy¿szych”. Z tym ¿e z jednej strony zauwa¿alny jest nadmiar prawni-ków, z drugiej zaœ znaczna ich liczba mimo legitymowania siê dyplomem ukoñczenia studiów wykazuje siê niskim poziomem wiedzy. Jest to prob-lem z³o¿ony i uwarunkowany zarówno niedojrza³oœci¹ intelektualn¹ wie-lu kandydatów na studia, jak i niew³aœciwymi standardami edukacji prawnej, przy jednoczesnym braku kontroli publicznej nad poziomem szkolenia zawodowego prawników. Wybór uczelni czêsto nie jest decyzj¹ kandydatów na studia, tylko wynikiem aspiracji ich rodziców, pod¹¿a-niem za „mod¹” na okreœlone kierunki studiów lub te¿ presj¹ œrodowi-ska, w którym wzrastaj¹. Tym bardziej ¿e proces orientacji zawodowej w szko³ach œrednich raczej ma charakter formalny, a uczniowie, koñcz¹c szko³ê œredni¹ w wieku 16–17 lat, rzadko œwiadomie i odpowiedzialnie dokonuj¹ wyboru kierunku studiów. Co wiêcej, stosunek spo³eczeñstwa do prawa wypacza rozumienie zawodu prawnika. Niestety motto dla wie-lu studentów tej dziedziny stanowi zwrot: „musimy wiedzieæ o prawie, by umiejêtnie go unikn¹æ”. Sytuacjê pogarsza wysoki poziom korupcji w spo³eczeñstwie ukraiñskim. Transparency International opublikowa³a wyniki badañ, wed³ug których najbardziej skorumpowane na Ukrainie s¹: edukacja, s³u¿ba zdrowia oraz podmioty zaanga¿owane w procesy prywatyzacji ziemi5.

4Ñòàí þðèäè÷íî¿ îñâ³òè òà íàóêè â Óêðà¿í³ (ðåçóëüòàòè äîñë³äæåííÿ), http://www.osce. org/uk/ukraine/108309?download=true (28.04.2016).

5http://www.unian.ua/society/1207321-transparency-international-nazvala-naybilsh-korumpovani -sferi-diyalnosti-v-ukrajini.html (28.04.2016).

(4)

Kryzys polityczny, który prze¿ywaj¹ pañstwo i spo³eczeñstwo ukraiñ-skie, nie omin¹³ stabilnoœci prawnej sfery edukacyjnej. Dla przyk³adu – w 2014 r. Ukraina przyjê³a ustawê O edukacji wy¿szej6, któr¹ do po³owy

2016 r. zmieniano i uzupe³niano ju¿ jedenaœcie razy. Ci¹g³a zmiana rz¹dów prowadzi do niespójnoœci polityki, w tym równie¿ w dziedzinie edukacji i nauki. Jest to szczególnie zauwa¿alne w kwestii deklaracji ustawowych dotycz¹cych autonomii uniwersytetów.

3. „Drena¿ mózgów”

Sergiy Kwit, eksminister edukacji i nauki Ukrainy, stwierdzi³, ¿e: „po-tencja³ edukacyjny – to jeden z nielicznych konkurencyjnych obszarów Ukrainy w obecnej krytycznej fazie naszej historii. To tylko potencja³”7.

Jednoczeœnie istnieje zagro¿enie, ¿e pozostanie jedynie potencja³em ze wzglêdu na masowy przep³yw studentów i naukowców z Ukrainy do in-nych krajów Europy oraz œwiata. Nieracjonalnie wysokie koszty naucza-nia oraz skromne wynagrodzenaucza-nia naukowców determinuj¹ emigracjê in-telektualn¹. Utalentowani studenci oraz lepsi naukowcy opuszczaj¹ Ukrainê. Najbardziej atrakcyjne dla naukowców s¹: USA, Rosja (do nie-dawna), Niemcy, Izrael, Kanada i Polska. Do 2013 r. ich migracjê rocznie mo¿na by³o liczyæ w setkach osób, w ci¹gu ostatnich dwóch lat ju¿ w ty-si¹cach.

Wed³ug centrum analitycznego CEDOS za granic¹ w 2014 r. studio-wa³o ponad 40 tys. studentów ukraiñskich (na Ukrainie ponad 1,5 mln studentów). W ci¹gu ostatnich dwóch lat liczba studentów, którzy podjêli studia za granic¹, wzros³a o 6000. Wiêkszoœæ z nich przebywa w Polsce, ponadto w: USA, Niemczech, W³oszech i Kanadzie. Eksperci twierdz¹, ¿e w du¿ym stopniu na takie decyzje wp³ynê³a wojna z Rosj¹. Studenci wy-je¿d¿aj¹ za granicê równie¿ w obawie przed mobilizacj¹ do wojska i ze wzglêdu na panuj¹cy w kraju stan niepewnoœci. Ponadto w decyzjach o miejscu podjêcia edukacji przez m³odych Ukraiñców zachowa³y siê pewne tendencje: bogatsi studenci tradycyjnie ucz¹ siê w Wielkiej Brytanii i USA, a ubo¿si mog¹ sobie pozwoliæ na pobyt w Republice Czeskiej i Polsce8.

6 Çàêîí Óêðà¿íè „Ïðî âèùó îñâ³òó” â³ä 01.07.2014 ¹ 1556-VII // ³äîìîñò³ Âåðõîâíî¿ Ðàäè (ÂÂÐ), 2014, ¹ 37–38, ñò. 2004. 7 Ñ. Êâ³ò, Ïîòð³áí³ çì³íè: çì³ñò ³ çàâäàííÿ îñâ³òí³õ ðåôîðì, http://www.pravda.com. ua/articles/2015/01/27/7056516/ (28.04.2016). 8Óêðà¿íñüê³ ñòóäåíòè äåäàë³ ìàñîâ³øå âè¿æäæàþòü çà êîðäîí, http://www.radiosvoboda. org/content/article/27012279.html (28.04.2016).

(5)

4. Prawniku – kim jesteœ? Ró¿nice w rozumieniu

Nale¿y zauwa¿yæ, ¿e spojrzenie na zawód prawnika na Ukrainie znacz-nie siê ró¿ni od europejskich standardów. W celu zrozumienia takiego podejœcia nale¿y przede wszystkim przypomnieæ, ¿e w Europie za praw-nika uchodzi „osoba wykwalifikowana i dopuszczona na mocy ustawodaw-stwa krajowego do dzia³ania w imieniu swoich klientów i wykonywania praktyki prawniczej”9. Co wiêcej, status prawnika w europejskiej

trady-cji nie jest uzale¿niony od przynale¿noœci organizacyjnej, jak to ma miej-sce w wiêkszoœci przypadków na Ukrainie, lecz to¿samy jest z formalno-prawnym powo³aniem do przestrzegania, ochrony oraz wspierania praw i wolnoœci cz³owieka, pañstwa prawa i wymiaru sprawiedliwoœci. Zaœ z analizy ukraiñskich regulacji prawnych wynika, ¿e zawód ten nie jest traktowany jako wolny i samoreguluj¹cy, ale raczej wykonywany w ra-mach ró¿nych form organizacyjnych organów pañstwowych (np. na eta-tach prokuratorów, œledczych, adwokatów, sêdziów oraz innych pracow-ników porz¹dku publicznego – Ministerstwa Spraw Wewnêtrznych Ukrainy, Pañstwowej S³u¿by Wiêziennej Ukrainy lub S³u¿by Fiskalnej10).

Ponadto istnieje wyraŸna potrzeba reform i oczyszczenia skompromi-towanych organów œcigania na Ukrainie, a do realizacji tego celu nie-zbêdne jest specjalistyczne wyszkolenie kilku tysiêcy prawników. Ze wzglêdu na proces lustracji w kraju powstaje problem, aby zast¹piæ dzie-si¹tki lub nawet setki tysiêcy skorumpowanych: sêdziów, prokuratorów, funkcjonariuszy policji, s³u¿b specjalnych oraz funkcjonariuszy pañstwa i samorz¹dów, które to zawody wymagaj¹ rzetelnego kszta³cenia prawni-czego. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e jest to d³ugotrwa³y i mozolny proces.

Na uwagê zas³uguje równie¿ rozwa¿enie koniecznoœci zreformowania edukacji prawniczej w tym kierunku, aby studenci wydzia³ów stosunków miêdzynarodowych nabywali w toku procesu dydaktycznego wiedzê z za-kresu krajowego ustawodawstwa, a studenci wydzia³ów prawa legitymo-wali siê zasobem wiadomoœci z prawa miêdzynarodowego na odpowied-nim poziomie. To przeprofilowanie programów studiów sta³o siê istotne w sytuacji, gdy Ukraina przyst¹pi³a do ponad 100 miêdzynarodowych i europejskich konwencji oraz protoko³ów, które wymuszaj¹ dostosowa-nie prawa krajowego do ich postanowieñ. Obserwuje siê bowiem, ¿e zna-jomoœæ oraz implementacja regulacji miêdzynarodowych do krajowego prawa wyraŸnie niedomagaj¹. Cechuje je dyletanctwo i opiesza³oœæ. Z tej

9Ðåêîìåíäàö³ÿ Êîì³òåòó ̳í³ñòð³â Ðàäè ªâðîïè ¹ R(2000)21 ïðî ñâîáîäó ïðîôåñ³éíî¿ ä³ÿëüíîñò³ ïðàâíèêà, www.scourt.gov.ua/vsu/vsu.nsf (28.04.2016).

10Ñòàí þðèäè÷íî¿ îñâ³òè òà íàóêè â Óêðà¿í³ (ðåçóëüòàòè äîñë³äæåííÿ), http://www.osce. org/uk/ukraine/108309?download=true (28.04.2016).

(6)

perspektywy zaœ na szczególn¹ uwagê zas³uguje koniecznoœæ opanowa-nia przez adeptów prawa wiedzy z zakresu Konwencji o Ochronie Praw Cz³owieka i Podstawowych Wolnoœci oraz regulacji dotycz¹cych Europej-skiego Trybuna³u Praw Cz³owieka. Umiejêtnoœæ poruszania siê po tej wa¿nej materii prawnej pozwoli Ukrainie przyswoiæ sobie standardy kszta³towania wspó³czesnego europejskiego porz¹dku publicznego. Po-nadto jest niezbêdna w warunkach licznych skarg wnoszonych przez oby-wateli Ukrainy do Europejskiego Trybuna³u Praw Cz³owieka w zwi¹zku z naruszeniem ich praw gwarantowanych przez Konwencjê. Dotychcza-sowe negatywne doœwiadczenia wskazuj¹ niestety, ¿e Ukraina w ostat-nich latach konsekwentnie zajmuje w rankingach wysok¹ pozycjê wœród pañstw naruszaj¹cych postanowienia rzeczonej konwencji (tu¿ po Rosji i Turcji)11.

Wspomniane problemy mo¿na rozwi¹zaæ, przynajmniej czêœciowo, po-przez podjêcie dyskusji w ramach œrodowisk prawniczych i wypracowa-nie odpowiedwypracowa-niego systemu edukacji prawnej. Na terewypracowa-nie Ukrainy dzia³a-j¹ wprawdzie liczne organizacje publiczne zrzeszadzia³a-j¹ce ró¿ne zawody praw-nicze – sêdziów, notariuszy, adwokatów, prokuratorów itp. – ale w rze-czywistoœci nie maj¹ one wp³ywu na kszta³towanie standardów edukacji prawnej czy te¿ akredytacji uczelni o profilu prawniczym. Jednoczeœnie eksperci adekwatnych ministerstw nie zawsze maj¹ odpowiedni poziom wiedzy na temat zarz¹dzania jednostkami akademickimi, a ich decyzje s¹ czêsto uzale¿nione koniunkturalnie od panuj¹cej woli politycznej. Od-czuwa siê równie¿ i w tym obszarze niedobory w poziomie profesjonalnej oraz obywatelskiej œwiadomoœci.

Lista trudnoœci i problemów zwi¹zanych z kszta³ceniem i wykonywa-niem zawodu prawnika jest niestety znacznie obszerniejsza. Pañstwo i spo³eczeñstwo ukraiñskie od ponad 15 lat stoi przed dylematem potrze-by i mo¿liwoœci przyst¹pienia do Unii Europejskiej, a tak¿e otwarcia na œwiatowe standardy edukacyjne. Przyk³adowo uznany w œwiecie stopieñ edukacyjny LL.M. uzyskiwany przez prawników nie jest na Ukrainie ofi-cjalnie uznawany pomimo obowi¹zywania systemu boloñskiego oraz po-mimo faktu, ¿e legitymowanie tym stopniem jest wymagane przez praco-dawców w przedsiêbiorstwach. Nie dziwi zatem fakt, ¿e w œwiatowych rankingach mo¿na znaleŸæ od dwóch do szeœciu uniwersytetów o ukraiñ-skim rodowodzie (np. w QS Œwiatowym Rankingu 2015 Krajowy Uniwer-sytet Tarasa Szewczenki znajdowa³ siê na 421. pozycji, Charkowski Na-rodowy Uniwersytet W.N. Karazina – na 481., a ponadto mo¿na tam znaleŸæ: NTUU – Kijowski Uniwersytet Politechniczny; Sumski Pañ-stwowy Uniwersytet; Narodowy Uniwersytet Techniczny – Charkowski

(7)

Instytut Politechniczny i Doniecki Narodowy Uniwersytet12. Na listê

rankingu szkó³ wy¿szych przedstawion¹ za okres 2015/2016 przez bry-tyjski dziennik „Times” trafi³y dwie ukraiñskie uczelnie – Narodowy Uniwersytet Tarasa Szewczenki i Charkowski Narodowy Uniwersytet W.N. Karazina13.

Wspomniane powy¿ej piêtrz¹ce siê trudnoœci zwi¹zane z jakoœci¹ kszta³cenia studentów prawa i poziomem wiedzy prawników-praktyków wymagaj¹ szybkiej i skutecznej reakcji ze strony elit rz¹dz¹cych. Spo³eczne i rynkowe zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowanych prawników roœnie. Tymczasem aktualnie na Ukrainie na 1000 osób przy-pada trzech prawników, podczas gdy np. w USA dane statystyczne dla porównywalnej liczby mieszkañców wykazuj¹ 34 prawników, w Niem-czech – 17, a w Japonii – 1414.

Nadal zatem pozostaje otwarte pytanie – kto i kiedy podejmie siê na Ukrainie autentycznego wysi³ku przeprofilowania edukacji prawniczej w kierunku jej efektywnej i jakoœciowej zmiany, która sprzyjaæ bêdzie budowaniu spo³eczeñstwa obywatelskiego opartego na wiedzy.

Bibliografia

150 Under 50 Rankings 2016. – Pobrano: 30 kwietnia 2016; Ÿród³o: www.timeshigereducation. com/world-university-rankings/2016

QS World University Rankings. – Pobrano: 30 kwietnia 2016; Ÿród³o: www. topuniversities.com Statistical Reports ECHR. – Pobrano: 30 kwietnia 2016; Ÿród³o: http://www.echr.coe.int/Pages/

home.aspx?p=reports&c=#n1347956587550_pointer

Transparency International íàçâàëà íàéá³ëüø êîðóìïîâàí³ ñôåðè ä³ÿëüíîñò³ â Óêðà¿í³. – Pobrano: 28 kwietnia 2016; Ÿród³o: http://www.unian.ua/society/1207321-transparency-international-nazvala-naybilsh-korumpovani-sferi-diyalnosti-v-ukrajini.html

Âèùà þðèäè÷íà îñâ³òà â Óêðà¿í³ çà îñòàíí³ 15 ðîê³â: çäîáóòêè ³ ïðîáëåìè. – Pobrano 28 kwietnia 2016; Ÿród³o: http://pro-zakon.com.ua/node/758

Çàêîí Óêðà¿íè „Ïðî âèùó îñâ³òó” â³ä 01.07.2014 ¹ 1556-VII // ³äîìîñò³ Âåðõîâíî¿ Ðàäè (ÂÂÐ), 2014, ¹ 37-38, ñò. 2004. Çàêîí Óêðà¿íè „Ïðî âèùó îñâ³òó” â³ä 17.01.2002 ¹ 2984-III // ³äîìîñò³ Âåðõîâíî¿ Ðàäè Óêðà¿íè (ÂÂÐ), 2002, ¹ 20, ñò.134 Êâ³ò Ñ., Ïîòð³áí³ çì³íè: çì³ñò ³ çàâäàííÿ îñâ³òí³õ ðåôîðì. – Pobrano: 28 kwietnia 2016; Ÿród³o: http://www.pravda.com.ua/articles/2015/01/27/7056516/ Ðåêîìåíäàö³ÿ Êîì³òåòó ̳í³ñòð³â Ðàäè ªâðîïè ¹ R(2000)21 ïðî ñâîáîäó ïðîôåñ³éíî¿ ä³ÿëüíîñò³ ïðàâíèêà. – Pobrano: 28 kwietnia 2016; Ÿród³o: www.scourt.gov.ua/vsu/vsu.nsf 12 www.topuniversities.com (28.04.2016).

13 www.timeshigereducation.com/world-university-rankings/2016 (28.04.2016).

14 Ì. Ðÿáåöü, Þðèäè÷íà îñâ³òà â Óêðà¿í³. ×îãî âîíà âàðòóº?, http://www.coruption.net/ statti/item/9987-yurydychna-osvita-v-ukraini-choho-vona-vartuie (28.04.2016).

(8)

Ðÿáåöü Ì., Þðèäè÷íà îñâ³òà â Óêðà¿í³. ×îãî âîíà âàðòóº? – Pobrano: 28 kwietnia 2016; Ÿród³o: http://www.coruption.net/statti/item/9987-yurydychna-osvita-v-ukraini- choho-vona-vartuie Ñòàí þðèäè÷íî¿ îñâ³òè òà íàóêè â Óêðà¿í³ (ðåçóëüòàòè äîñë³äæåííÿ). – Pobrano: 28 kwietnia 2016; Ÿród³o: http://www.osce.org/uk/ukraine/108309?download=true Ñòàí þðèäè÷íî¿ îñâ³òè òà íàóêè â Óêðà¿í³ (ðåçóëüòàòè äîñë³äæåííÿ). – Pobrano: 29 kwietnia 2016; Ÿród³o: http://www.osce.org/uk/ukraine/108309?download=true Óêðà¿íñüê³ ñòóäåíòè äåäàë³ ìàñîâ³øå âè¿æäæàþòü çà êîðäîí. – Pobrano: 29 kwietnia 2016; Ÿród³o: http://www.radiosvoboda.org/content/article/27012279.html Ôåäîð÷åíêî Þ., Ïðî îïòèì³çàö³þ ìåðåæ³ âèùèõ íàâ÷àëüíèõ çàêëàä³â â Óêðà¿í³. – Pobrano: 28 kwietnia 2016; Ÿród³o: vnz.org.ua/statti/8825-pro-optymizatsiju-merezhi-vyschyh-navchalnyh -zakladiv-v-ukrayini

THE REALITIES OF HIGHER LEGAL EDUCATION IN UKRAINE

Abstract: In the article the issue of formation and the current state of legal education in

Ukraine. Outlined range of problems, including the education sector management and regulation, and brain drain abroad. Attention is paid to the differences in the understanding of the legal profession in Ukraine and Europe.

Cytaty

Powiązane dokumenty

W celu konfrontacji ocen skutecznoœci dzia³añ programów strukturalnych przeznaczonych na rozwój rolnictwa w Polsce w latach 2004–2006 nadanych przez grupê ekspertów

It is presumed that, having lost a battle in an African war, he was sent into slavery and sold to work on a Jamaican plantation, where, on another estate, he encountered a former

Uparty zwolennik nauki wolnej od wartos´ci mógłby mi zarzucic´, z˙e jak dot ˛ad udało sie˛ jedynie pokazac´, iz˙ (1) nauka rozumiana jako pewne dzia- łanie (badanie

Nie można raczej jednak wnioskować w zbyt uproszczony sposób, iż zjawisko sekularyzacji bezpośrednio przekłada się na kryzys religijny lub jest jego pochodną (w dalszej

The Raspbian operating system – which is installed in Raspberry Pi, has all the necessary tools which create an educational environment for programming in such languages

dotyczy wczesnej działalności bohatera; drugi (prezes Rady Narodowej) obejmuje ostatnie lata przed wybuchem I wojny światowej, kiedy to Tadeusz Cieński pełnił ważną funkcję

Struktura dzieła jest wr#cz podr#cznikowo oszcz#dna, wykorzystuj"c schemat głównych epok w dziejach kultury europejskiej: staro%ytno$ci – tyle% „klasycznej”, co

Za pos´rednictwem Rocznika dawnego i Rocznika kapituły krakowskiej poznajemy pochodz ˛ace z zaginionego rocznika informacje o zgonie Miesz- ka II, narodzinach i s´mierci