Ireneusz Pękalski
Uprawnienia Kongregacji Kurii
Rzymskiej w okresie przed jej
reformą dokonaną w 1588 roku
przez papieża Sykstusa V
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 29/1-2, 227-241
1986
Prawo Kanoniczne 29 (1986) nr 1—2
KS. IR EN EU SZ P Ę K A L SK I
UPRAWNIENIA KONGREGACJI KURII RZYMSKIEJ W OKRESIE PRZED JEJ REFORMĄ
DOKONANĄ W 1588 ROKU PRZEZ PAPIEŻA SYKSTUSA V T r e ś ć : W stęp. — 1. K on gregacja Ś w ię te j In k w izy cji. — 2. K on gre gacja dla spraw U n iw e r sy te tu R zym sk iego. — 3. K on gregacja Soboru Trydenckiego. — 4. K on gregacja In d ek su. — 5. K on gregacja d la spraw Greków. — 6. K on gregacja dla u d zielan ia porad B iskupom . — 7. K on gregacja dla u d ziela n ia porad Z akonnikom . — Z akończenie.
Wstęp
Ojciec Św ięty J a n P aw eł II, dokonując ostatnio podziału dotych czasowej K ongregacji S akram entów i S praw K u ltu Bożego na dwie oddzielne dykasterie, zapowiedział, że w najbliższym czasie
nastąpi nowa reorganizacja K u rii Rzym skiej J a k wiadomo, o stat
nia gruntow na reform a tej czcigodnej in sty tu c ji m iała m iejsce w 1967 roku i została w prow adzona w życie na mocy konstytucji Apostolskiej P aw ła VI R egim ini Ecclesiae Universae 2. Należy przeto spodziewać się, że w krótce prace przygotow awcze zostaną pomyślnie zakończone i Ojciec Św ięty będzie mógł podjąć odpo wiednie decyzje w spraw ie zm ian stru k tu ry organizacyjnej, a być może także i w zakresie upraw n ień poszczególnych d y k asterii K u rii Rzymskiej, k tó ra — w edle cytow anej w yżej ko nsty tu cji P a wła VI — jest „w łaściwym narzędziem , który m posługuje się On (tzn. papież) w w ykonyw aniu najw yższej w ładzy” 3.
Niniejszy a rty k u ł nie p reten d u je do rangi m onograficznego opra cowania poszczególnych kongregacji K u rii Rzym skiej w odniesie niu do ich kom petencji. K ażda z nich może i w inna być przedm io tem w nikliw ych studiów historyczno-praw nych. W ydaje się jed nak rzeczą ze wszech m iar pożyteczną dokonać ogólnego, sy n tety cznego ujęcia całości zmian, jakie dokonały się w zakresie u p ra w nień poszczególnych kongregacji rzym skich. I ta k i w łaśnie zam iar przyświecał, autorow i niniejszego opracowania.
Pierwsza wątpliwość, jaka może powstać po przeczytaniu po wyższych uw ag w stępnych, zdaje się zaw ierać w tak im oto p y
ta-1 A A S 76 (ta-1984) 495. 2 A A S 59 (1967) 885'—$28. * Tam że, s. 887.
228 Ks. I. Pękalski
niu: dlaczego tra k tu je się tu tylko o K ongregacjach K u rii Rzym skiej, a nie o wszystkich jej dykasteriach. Wiadomo przecież, że W ciągu wieków podlegały ew olucji także kom petencje innych organów K urii Rzymskiej.
Odpowiedź na powyższą wątpliwość może być u jęta w takich oto stw ierdzeniach:
1) K ongregacje stanow ią specyficzny rodzaj d y kasterii K u rii Rzym skiej, a m ianowicie są urzędam i o charak terze adm ini stracyjnym . Z w yjątkiem K ongregacji N auki W iary, a ta k że — w pew nym sensie — K ongregacji S praw K anonizacyj nych, wszystkie pozostałe powierzone im zadania załatw iają na drodze adm inistracyjnej. Ich odrębność w ynika ponadto nie tylko z ogólnej — wspólnej — nazwy, ale także z ich podobnej s tru k tu ry personalnej, k tóra jed n ak nie stanow i przedm iotu niniejszego studium .
2) Reform a K urii Rzymskiej dokonana w 1967 roku przez p a pieża P aw ła VI była w pew nym sensie odpowiedzią na po stulaty, życzenia czy propozycje zgłaszane do Stolicy Apo stolskiej przed rozpoczęciem obrad Synodu W atykańskiego II, a także prezentow ane już w trakcie jego prac. J a k w ynika z treści tychże propozycji, w przew ażającej części dotyczyły one nowego porządku kongregacji K urii Rzymskiej oraz no wego określenia ich upraw nień.
Inna wątpliw ość może dotyczyć zakresu prezentow anego tu m a te ria łu historyczno-praw nego. Zakres ten jest konsekw encją za stosowanego k ry teriu m dokonanej selekcji. Jako p u n k t w yjścia służą aktualnie istniejące kongregacje. J a k wiadomo, w ciągu w ieków istnienia K u rii Rzym skiej w jej łonie funkcjonow ały roz m aite dyk asterie o m niej lub bardziej ukształtow anej stru k tu rze personalnej czy też o węższym lub szerszym zakresie posiadanych upraw nień. W iele iz nich, jak np. K ongregacja dla n apraw y dróg, m ostów i akw eduktów ustanow iona przez papieża S ykstusa V czy też kongregacja W ydaw nictw a W atykańskiego nie posiada żadne go zw iązku z aktualnie istniejącym i kongregacjam i. Dlatego też zostały one całkowicie pom inięte w niniejszym opracowaniu.
Na koniec uw ag w stępnych należy zaznaczyć, że zaproponow any układ poszczególnych punktów niniejszego arty k u łu jako k ry te rium posiada chronologiczną kolejność pow stania om aw ianych kon gregacji. K ry teriu m to, w pełni uzasadnione z historycznego p u n k tu widzenia, niekiedy rodziło poważne trudności w jego zasto sow aniu ze względu na b ra k odpowiednich dokum entów erek cy j nych poszczególnych kongregacji, tym bardziej, że niektóre z nich początkowo istniały jak o kom isje powołane do rozpatrzenia kon k re tn e j spraw y, o czym będzie szczegółowiej mowa w odnośnych p unktach tegoż artyk ułu.
[3] Uprawnienia Kongregacji K urii Rzym skiej 229
P rzyjęte k ry teriu m podziału m ateriału historyczno-praw nego, wyrażające się w respektow aniu chronologii pow stania om aw ia nych tu kongregacji K u rii Rzymskiej, zadecydow ało o następującej kolejności ich prezentacji:
1) Kongregacja Św iętej Inkw izycji, 2) K ongregacja dla spraw U ni w ersytetu Rzymskiego, 3) K ongregacja Soboru Trydenckiego, 4) Kongregacja Indeksu, 5) K ongregacja dla sp raw Greków, 6) K on gregacja dla udzielania porad Biskupom i 7) K ongregacja dla udzielania porad Zakonnikom.
1. K o n g re g a cja Ś w ię te j In k w iz y c ji
Historia Świętego Oficjum, organu zupełnie różnego od słynnej Świętej Inkw izycji, zwłaszcza h isz p a ń sk ie j4, pozostaje w ścisłym związku z w ydaniem konstytucji apostolskiej papieża P aw ła III
Licet ab initio w dniu 12 lipca 1542 roku 5. N a mocy tegoż doku
mentu papież powołał grupę sześciu kardynałów , których zada niem — mówiąc najogólniei — było strzec w iary i m oralności w Kościele. We w spom nianym dokum encie nie m a żadnej w zm ianki odnośnie do nazw y utw orzonego przez P aw ła III zespołu k a rd y n a l skiego. Papież, działając na mocy swej apostolskiej władzy, po prostu wyznaczył sześciu kardynałów , którym nadał różne ty tu ły w zależności od pełnionej funkcji: Commissarius, Inquisitor Ge-
neralis. Inquisitor Generalissim us 6.
Władiza tejże g rupy kardynalskiej początkowo rozciągała się na całą ówczesną Italię. D okum ent papieski dokładnie określa te ry torialny zakres upraw nień owego zespołu: podlegały mu wszy stkie państw a chrześcijańskie, m iasta, ziem ie i m iejsca położone zarówno za jak i przed Alpami, nie w yłączaiac K u rii Rzym skiej 7.
K onstytucja L icet ab initio określa ponadto zak res personalny upraw nień nowo pow ołane1 instytucji. G rupa sześciu kard yn ałów była kom petentna do osadzania spraw w szystkich osób o d dalają cych się od drogi P ańskiej i od w iary katolickiej 8.
4 B o u i x D., T ra c ta tu s d e C u ria R om ąn a, P a risii 1859, s. 153; M a r t i n V., L es co n g rég a tio n s ro m a in e s, P aris 1930, s. 40; S a n d r i L.,
C ongregaziont R o m a n e, w : E n ciclop ed ia cattolica, IV , kol. 313; D e
J o r ' i o A ., S.C. d e l S. U ffizio , tam że; N a z R., O ffice (S ain t), w : D ic tionnaire de D roit C anonique, V, kol. 1071 ; P i e r o n e k T., R efo rm a
K o n g reg a cji Ś w ię te g o O ficiu m , P raw o K an on iczn e 11 (1968) n r 3— 4,
s. 19.
5 B u lla riu m R o m a n u m , V I, ss. 344— 346. • T am że, s. 344.
7 Tamże.
8 „(...) a v ia D om ini et fid e cath olica ab erran tes, seu de ead em fide m ale sentieęites, au t alios q u om od olib et de h aeresi su sp ectos, illo ru m - que seq u aces, fa u to res e t d efen sores, ac eis a u x iliu m , co n siliu m v e l fa - vorem , p u b licę v e l occu lte, directe v e l in d irecte, p raestan tes, c u iu scu m - que statu s, gradue, ordiinis, co n d itio m s, p ra eem in en tia e fu erin t”, tam że.
230 Ks. I. Pękalski [4]
Zadaniem tegoż zespołu była troska o zachowanie in teg ra l ności w iary Kościoła katolickiego wobec pow stających błędów dogm atycznych, a także obrona w iary przed niebezpiecznym i sk u t kam i błędnych opinii 9. Zgodnie z wolą swego założyciela m iał on przede wszystkim stworzyć skuteczną b arie rę przeciw fałszywym poglądom L utra, które w tym czasie bardzo szybko rozprzestrze niały się w całej katolickiej Europie.
D okum ent papieski określa też różne rodzaje kar, k tó re k a rd y nałowie mogli w ym ierzyć osobom popełniającym przestępstw a prze ciw wierze. W odniesieniu do duchow nych konstytucja przew idy wała degradację do stan u świeckiego, a ponadto wobec w szyst kich w iernych przew idyw ała k arę więzienia, pozbawienia urzędu kościelnego, a także dozw alała na odwołanie się do tzw. bracchium
saeculare 10.
Jedn ym ze sposobów obrony w iary w skazyw anym przez konsty tucję L icet ab initio był zakaz w ydaw ania, czytania i przechow y w ania książek zaw ierających naukę niezgody z aktualn ą d oktryną Kościoła. Papież Paw eł III nie w ydał jed n ak żadnej dyspozycji odnośnie do obowiązku sporządzania autentycznego katalogu lub indeksu takow ych książek. Powyższe zadanie w niedługim czasie, a m ianowicie w ro k u 1557, zostało powierzone przez papieża P a w ła V Św iętem u O ficjum J1.
Zespół sześciu kardynałów otrzym ał także władze subdelego- w ania, w całości lub w części, swoich upraw nień osobom koś cielnym posiadającym ściśle określone przedm ioty m oralne i n au kowe 12.
Nowe zadania pow ierzył Św iętem u Oficjum papież Ju liu sz III. W 1550 roku podjął on decyzję, zgodnie z k tó rą instytu cja ta m iała się troszczyć w sposób specjalny o rozwój życia religijnego w I t a l i i 13.
Tenże sam papież dnia 15 lutego 1551 roku w ydał konstytucję
L icet a diversis, w k tórej z całą mocą przypom niał, że — z za 9 T am że.
10 T am że, s. 345.
11 Por. B o u i x D., dz. cyt., s. 162.
12 „N ecnon ad praem issa om nia et sin gu la in q u ib u sv is civ ita tib u s, te r r is et lacis, de quibus eisd em eardinalibus, v id eb itu r et q uoties ip si card in ales opus esse cogn overin t, alias p ersonas ecclesita tica s id o - n eas, litera ta s et D eum tim en tes, in th eo lo g ia m agistros, seu in altero iu riu m doctores, licen tia tes, baccalaueros, in aliq u a U n iv ersita te S tu d ii genenalis graduates, in trigesim o eorum aetatis anno ad m in u s co n sti tu tes, seu ecclesia ru m cath ed raliu m can on icos, v e l a lia d ign itate e c c le - sia stic a praed itos, cum sim ili au t lim ita ta fa cu lta te, su b stitu en d i et subdelegand'i, ac e o s (...) revocan d i e t looo ipsorum a lia s sim iliter q u a - lific a to s d ep u tan d i”, B u llariu m R om anum , VI, s. 345.
13 Por. D e l R e N., L a C u ria R om an a, lin e a m e n ti sto rico g iu rid ici, R om a 1970, w yd . 3, s. 91.
U prawniania Kongregacji K urii Rzym skiej 231
chowaniem w tej m aterii u praw n ień biskupów — tylko Święte Oficjum mogło osądzać spraw y herety k ó w 14.
U praw nienia g rup y kardyn alskiej pow ołanej w 1542 roku, zo stały poszerzone przez papieża Piusa IV na mocy jego k o nsty tucji Pastoralis officii m u nus z dn ia 14 października 1562 ro k u 15. Od tego czasu w ładza K ongregacji Świętej Inkw izycji rozciągała się na cały Kościół i na w szystkich w iernych, nie w yłączając k a r dynałów 16. Jednakże w odniesieniu do tych ostatnich, a także wo bec biskupów , arcybiskupów i prym asów ogłoszenie w yroku było zarezerwowane dla P apieża 17.
Na mocy ko nstytu cji Pastoralis officii m u nus w ydanej w 1562 roku Św ięte O ficjum utrzym ało także w ładzę rozgrzeszania h e re tyków i odstępców od w iary 18.
Ponadto papież P iu s IV na podstaw ie tegoż dokum entu pow ie rzył K ongregacji Św iętej Inkw izycji szerokie kom petencje od noszące się do zw alczania h erezji, apostazji i u praw iania cza rów 19.
Nieco później te n sam papież na mocy Motu P ro prio Cum in
ter crimina, w ydanego d n ia 27 sierpnia 1565 roku, zadecydował,
że w przyszłości wszyscy kardy nałow ie inkw izytorzy w czasie pełnienia swego urzędu posiadać będą władzę przechow yw ania i czytania ksiąg zaw ierających błędną naukę, a także będą mogli innych upow ażniać do posiadania i czytania takow ych d z ie ł20.
Pew ne zm iany odnośnie do kom petencji K ongregacji Świętego Oficjum w prow adził papież P ius V, k tó ry postanow ił przekazać nowej dykasterii utw orzonej w 1571 ro k u u praw nienia tejże K on gregacji dotyczące ksiąg zakaizanych. O trzym ała ona następującą
14 B u lla riu m R o m a n u m , V I, ss. 431—433. 15 T am że, V II, s. 236— 239.
15 „(...) in hac a lm a U rbe, tam q u am ch ristia n a e r elig io n is caipite, h a e - reticae p ra v ita tis in q u isito res n o n p er Ita lia m m odo, sed etia m e x tr a Italiam per om n es c h rista n i n o m in is p rovin cias, reg io n es et loca, ap o- stolica au ctoritate, ten ore p raesen tiu m , m otu proprio, con firm am u s et, quatenus opus sit, de n o v o c o n stitu im u s et depu tam u s, et in q u o scu m - que L u theranae, Z u in glian ae, C alviniainae, A n ab ap tistaru m e t aliaru m quarumvds h aeresu m isectatores (...) cu iu scu m q u e g ra d u s, ordinis, c o n - ditiones et d ig n ita tis sin t, etia m si (...) card in alatu s honore sin t p ra e- dicti”, tam że, s. 237.
17 B u lla riu m R o m a n u m , V II, s. 237. 18 T am że, s. 238.
19 T am że.
20 T am że, ss. SIM— 303. W czw a rty m p aragrafie teg o ż d ok u m en tu za warta jest n astęp u ją ca norm a: „Et n ih ilo m in u s eisd em su p ran om in a- tis card in alib u s (...) quando eis v e l eoru m m aiori p arti v id eb itu r, si placuerit, (...), sim ilem licen tia m co n ced en d i q u ib u scu m q u e person is cuiuscumque dign itatis, gradus, ordinis et p ra eem in en tia e , lectio n is, tenend'i, h ab en d i, le g e n d i e t in terp reta n d i seu e x p lic a n d i ad tem p u s vel in p erp etu u m , et co n cessa m revocan d i, sim iliter lic e n tia m et f a - cultatem comcedimus et im p artim u s de g ra tia sp e c ia li”, tam że, s. 303.
232 Ks. L Pękalski [6]
nazwę: K ongregacja Indeksu 21. Jednakże Św ięte Oficjum — w ści śle określonych sytuacjach — mogło także w przyszłości czytać i posiadać księgi zakazane. W spom niana wyżej nowa K ongregacja będzie dokładniej przedstaw iona w dalszej części niniejszego a r tykułu.
2. K ongregacja dla sp raw U niw ersy tetu Rzymskiego W okresie bezpośrednio poprzedzającym reform ę K u rii Rzym skiej dokonaną przez papieża Sykstusa V nie istniała jeszcze kongregacja o nazwie podanej wyżej w ty tu le niniejszego roz działu. Jednakże biorąc pod uw agę opracow ania niektórych auto rów 22 należy stwierdzić,że papieże od czasu do czasu u stan a w iali specjalne komisje, których zadaniem było czuwać nad dzia łalnością uniw ersytetów katolickich. Pośród tychże kom isji n a leży wspomnieć przede wszystkim stałą kom isję powołaną przez papieża Leona X (1503—1521) na mocy konstytucji apostolskiej
D um suavissimos, ogłoszonej dnia 5 listopada 1513 r o k u 23. Ko
m isja ta składa się z trzech kardynałów , którzy m ieli spraw o wać pieczę nad S tudium Rzym skim erygow anym przez papieża Bonifacego VIII (1294—1303).
U praw nienia tejże kom isji potw ierdził papież Juliusz III (1550— 1555) bullą D um attentae considerationis z dnia 23 stycznia 1552 r o k u 24. Tenże sam papież 27 m arca 1552 roku w ydał bullę Pa-
storalis o ffic ii2S, mocą której poszerzył kom petencje w spom nianej
kom isji kardynalskiej, pow ierzając jej zadanie roztaczania opieki nad studiam i odbyw anym i na całym tery to riu m P ań stw a kościel nego.
P ew ne norm y dotyczące przyszłej K ongregacji dla spraw S tu diów można znaleźć m.in. w dokum entach Soboru Trydenckiego. Na przykład w drugim rozdziale dokum entów uchw alonych na XXV sesji, odbytej w dniach 3 i 4 listopada 1563 roku, znajdują się tak ie oto postanow ienia:
A d haec omnes ii ad quos U niversita tum et studiorum genera- liu m cura, visitatio et rejorm atio pertinet, diligenter curent u t
21 Por. P a s t o r L., S to r ia d e i p a p i, VIII, R om a 1924, s. 140. 22 Por. G e m e l l i A. — V i s m a r a S., L a r ifo rm a d e g li s tu d i u n i-
v e r s ita r i n e g li S ta ti P o n tific i (1816— 1824), M ilano 1933, s. 10; B reiń a - riu m h isto ria e S. C o n g reg a tio n is de S e m in a riis e t S tu d io ru m TJniver- s ita tib u s , w : S em in aria E cclesia e C atholicae. T yp is P o ly g lo ttis V aticanis
1963, s. 179.
2* B u lla riu m R o m a n u m , V , ss. 568—570. W p aragrafie 10 tegoż d oku m en tu zn a jd u je się norm a d otycząca w y zn a cza n ia tzw . k ard yn ałów d efen so ró w stu d iów .
24 A r c h iv u m S e c r e tu m V a tica n u m . A m . X L I, t. 63, fasc. 84—85, n. 52.
[1 U prawnienia Kongregacji Kurii Rzym skiej 233 ab e is d e m u n i v e r s i t a t i b u s c a n o n e s e t d e c r e t a h u iu s s a n c ta e s y n o d i in te g r e r e c i p ia n t u r , a d e o r u m q u e n o r m a m m a g i s t r i, d o c to r e s e t alii in e is d e m u n i v e r s it a ti b u s e a , q u a e c a th o lic a e f i d e i s u n t, d o - cean t e t i n t e r p r e t e n t u r , s e q u e a d h o c i n s t i t u t u m in i ti o c u iu s li b e t anni s o l e m n i iu r a m e n to o b s tr in g a n t ; s e d e t r e f o r m a tio n e d ig n a ju e r in t, a b e is d e m , a d q u o s s p e c t a t , p r o r e l ig i o n is e t d is c ip lin a e e c c le s ia s tic a e a u g s m e n to e m e n d e n t u r e t s t a tu a n t u r . Q u a e v e r o u n i- v e r s ita t e s im m e d i a ta e s u m m i R o m a n i p o n ti f i c is p r o t e c t i o n i e t v i - s ita tio n i s u n t s u b ie c ta e , h a s s u a b e a t i t u d o p e r e iu s d e le g a t o s e a d e m qua s u p r a r a t io n e e t p r o u t s i u ti li u s v i s u m f u e r i t , s a l u b r i t e r v i s i - ta ri e t r e j o r m a r i c u r a b i t 26.
Należy jedn ak podkreślić, że znaczenie wyżej wspom nianej in stytucji zmalało na skutek stopniowego upad k u uniw ersytetów i ze względu na stale w zrastający zakres upraw n ień Kolegium Adwokatów K onsystorialnych, którym — na mocy konstytucji
S a cri A p o s ta l a t u s m i n i s t e r i o z dnia 23 sierpnia 1587 r o k u 27 — papież Sykstus V pow ierzył R ektorat S tudium Rzymskiego. P o wyższe K olegium przejęło w prak tyce w szelkie up raw nienia od noszące się do działalności katolickich u n iw e rsy te tó w 28.
3. K o n g r e g a c ja S ob oru T r y d e n c k ieg o
Jako poprzedniczkę dzisiejszej K ongregacji dla spraw Ducho wieństwa należy wskazać przede w szystkim K ongregację Soboru Trydenckiego ustanow ioną w 1564 roku. W iadomo bowiem, że papież P ius IV iuż w trakcie prac soborowych u stanaw iał spe cjalne kom isje złożone z k ilku kardynałów , którym pow ierzał ściśle określone zadania: u t p er eas decreta disciplinaria Concilii Tridentini iam existentia et ordinationes B ullarum a se reform a tione C uriae R om anae et Ecclesiae U niversalis ed istarum execu - tioni m an d en tu r 29.
Pośród tychże kom isji w sposób specjalny należy wspomnieć komisję ustanow ioną dnia 30 grudnia 1563 roku, której zlecono
26 C o n cilio ru m O e cu m en ico ru m D ecreta , H erder 1962, w y d . 2, s. 76'1. 27 B u lla riu m R o m a n u m , V III, ss. 897—900. In sty tu cja ta otrzym ała bardzo szero k ie u p ra w n ien ia w zak resie ad m in istracji i zarządu g i m nazjam i rzym sk im i. W p aragrafie 4 papież p otw ierd ził w sz y stk ie władze i p rzy w ileje u d ziela n e przez sw o ic h p oprzedników , por. tamże,- ss. 898— 899.
28 Por. D e L u c a J. B., R e la tio R o m a n a e C u ria e fo ren sis, w : T h e - atrum v erita tis et iu stitia e, V en etiis 1716, disc. 27, n. 1, s. 76; G e m e l - l i A. — V i s m a r a S., dz. cy t., s. 10; C e c c h e t t i I., S.C . d e i S e -
m in ari e d e lle U n iv e r s ita d e g li S tu d i, w : Encicl-opedia cattolica, IV ,
kol. 336.
29 Np. dnia 12 sty czn ia 1560 r., por. C o n ciliu m T rid e n tin u m , C o lle c tio
234 Ks. I. Pękalski 18]
bardzo poważne zadanie, m ianowicie przygotow anie wszystkiego,
co było potrzebne do zatw ierdzenia dekretów soborow ych30.
Wyżej w spom niana kom isja — złożona z pięciu kardynałów — po zakończeniu powierzonego jej zadania zajm ow ała się n astęp nie opublikow aniem , drukow aniem oraz rozpowszechnianiem Bulli papieskiej prom ulgującej dokum enty soborowe, a także sam ych tekstów tychże uchw ał 31.
Kom isja ustanow iona dnia 30 grud nia 1563 ro k u m iała ponad to zajm ow ać się w prow adzeniem w życie dokum entów Soboru T rydenckiego32 i ich przestrzeganiem przez w szystkie dykasterie K u rii Rzym skiej 33.
W tym względzie może powstać następująca wątpliwość: czy władza wykonawcza kardynalskiej K om isji dotyczyła tylko K urii Rzym skiej, czy także całego Kościoła. N iektórzy autorzy, np. P ara y śre 34, Bengen 35 i P hillips 36, odw ołując się do Motu Proprio Alias Nos nonnullas papieża Piusa IV z dnia 2 sierpnia 1564 roku utrzy m ują, że upraw nienia tejże K om isji odnoszą się jedynie do K u rii Rzymskiej.
Jednakże analizując działalność wspom nianej Kom isji, a n a stępnie K ongregacji, ogólne sform ułow anie użyte przez papieża P iu sa IV w czasie konsystorza odbytego w g ru d n iu 1563 roku, a także tek st cytow anego wyżej dokum entu papieskiego, należy utrzym yw ać, że w ładza wykonaw cza Kom isji rozciągała się na cały K o śc ió ł37. Pisem ne potw ierdzenie powyższych u praw nień zaw ar te jest w cytow anym papieskim dokum encie z dnia 2 sierpnia
1564 roku.
Na mocy Motu P roprio Alsias Nos nonnullas papież P ius IV przekształcił dotychczasową Kom isję kard yn alsk ą w stały organ, k tó ry otrzym ał następującą nazwę: Sacra Congregatio super exe-
cutione et observantia sacri Concilii T riden ti et aliarum refor- m a tio n u m 3S. Zadania tejże K ongregacji jasno w ynikają z jej n a
zwy: organ ten m iał czuwać nad praktyczną realizacją całego p ro gram u reform y Kościoła, zaw artego w uchw alonych dekretach soborowych.
30 T am że, IX , ss. 1142— 1143; por. V a r s a n y i G. I., D e c o m p e te n -
t i a e t p ro c e d u r a S a cra e C o n g reg a tio n is C o n cilii ab o rigin e a d haec u s q u e n o stra te m p o ra , w: L a S acra C ongregazione del C oncilio, C ittâ d e l V atican o 1964, s. 53.
31 Por. tam że, s. 54.
32 Por. C o n ciliu m ' T r id e n tin u m , dz. cyt., ss. 1142— 1143. 33 Por. V a r s a n y i G. I., art. cyt., ss. 55— 56.
34 Por. P a r a y r e R., L a C o n g rég a tio n d u C on cile, P a ris 1897, s. 18. 35 Por. B a n g e n J., D ie R ö m isch e C u rie, Münsiter 1854, s. 147. 36 Por. P h i l l i p s G., K irc h e n r e c h t, V I, R egensburg 1864, s. 627. 37 Por. V a r s a n y i G. I., art. cyt., ss. 59—60.
19] Uprawnienia Kongregacji K urii Rzymskiej 235
Początkowo w spom niana wyżej K ongregacja zajm ow ała się je dynie w prow adzeniem w życie postanow ień Soboru T rydenckie go. Dziś istnieje poważna trudność ustalenia m om entu, od k tó rego dyk asteria ta zaczęła się zajm ować in te rp re ta c ją dekretów soborowych. Np. S im o r39, pow ołując się na słowa P ro spera F a - ganusa40 utrzym uje, że tak ie upraw nienia K ongregacja posiada już od czasu p ontyfik atu Piusa V (1566—1572). N atom iast B an- gen41, P h illip s 42 i M o n in 43 tw ierdzą, że powyższej w ładzy nie posiadała ona jeszcze za p ontyfikatu S ykstusa V (1586—1590).
Można rów nież spotkać się z inną — dość jasno udokum ento waną opinią w tym że względzie, a mianowicie, że nie tylko papież Pius V i jego następcy od czasu do czasu konsultow ali się z K on gregacją w w ątpliw ościach zgłaszanych do Stolicy Apostolskiej przez kościoły lokalne, ale już to czynił papież P ius IV (1559— 1565). F ak t w spom nianych konsultacji w skazyw ał bez w ątpienia na nowe zadania K om isji kardynalskiej ustanow ionej w 1563 ro ku 44. Zadania te — n ajp ierw delegow ane i ograniczone jedynie do poszczególnyńch przypadów , na początku p ontyfikatu papieża Piusa V stały się zw yczajne i powszechne. Nie zachow ał się jed nak żaden dokum ent papieski, k tó ry by udzielał K ongregacji t a kiej władzy 4S.
W tej m aterii może ponadto powstać inna wątpliwość. J a k w ia domo, w 1573 roku papież G rzegorz X III ustanow ił K ongregację dla udzielania porad Biskupom. A oto nasza wątpliwość: czy ta k że ten organ K u rii Rzym skiej, odpow iadając na w ątpliw ości zgła szane przez biskupów , posiadał władzę interpretow ania dekretów soborowych. Faganus np. sądził, że tylko K ongregacja Soboru T ry denckiego była w yłącznie kom petentną w tej m a te r ii46.
Jest rzeczą oczywistą, że wątpliw ość może pow stać wówczas, gdy obowiązujące praw o zaw iera norm y niejasne, dwuznaczne. W takim w ypadku praw odaw ca, w yjaśniając lub odpow iadając na przedstawioną ko n k retn ą w ątpliwość, dokonuje autentycznej in
39 Por. S i m o r J., D e S a cris C o n g reg a tio n ib u s R o m a n is S a n c ti O ffi
cii e t C o n cilii, w : A rch iv fü r k a to lisch es K irch en rech t 15 (1866) 136—
—il 37.
40 Por. F a g a n i P r o s p e r i, C o m m e n ta ria in Q L D ecreta liu m , V e- netiis 1764, lib. I, c. Q uoniam , de C onstit., n. 7; por. ta k że B o u ix D., dz. cyt., s. 169.
41 Por. B a n g e n J., dz. cyt., s. 150. 42 Por. P h i l l i p s G., dz. cyt., s. 632.
43 Por. M o n i m A., D e C u ria R om an a, L ovan n i 1912, s. 30. 41 Por. V a r s a n y i G. I., art. cyt., ss. 63—69.
45 Por. C a p p e l l o P. M., S. C. d e l C oncilio, w : E n ciclop ed ia cattolica, IV, kol. 321; D el R e N., dz. cyt., s. 151; B e r u t t i C. M., De C u ria Romana, R om ae 1952, s. 34.
43 Por. F a g a n i P r o s p e r i , dz. cyt., I, c. Q uoniam , de C onstit., n. 37; II, c. Cum vendsset, de Iu d iciis, n. 18.
236 Ks. I. Pękalski 110]
te rp re ta c ji praw a. Z powyższego w ynika, że także K ongregacja dla udzielania porad Biskupom w zakresie swoich u praw nień mo gła zajm ować się in terp re tacją dekretów trydenckich. Ponadto — jak wiadomo — w owym czasie w łaśnie dek rety Soboru T rydenc kiego zaw ierały większą część p raw a kościelnego.
K ongregacja Soboru Trydenckiego już od początku posiadała władzę sądowniczą 47, a także władzę w ym ierzania k ar wszystkim osobom zaniedbującym w prow adzanie w życie dekretów soboro wych 48.
Należy także podkreślić, że ta dykasteria posiadała nadto w ła dzę udzielania różnych łask (dyspens, indultów itp .)49, co w spo sób jasny w ynika z różnych dekretów w ydaw anych przez nią już od 1564 roku s0.
Kończąc ten punkt, w ydaje się rzeczą niezm iernie w ażną za cytować jedno zdanie Romity, pochodzące z jego arty k u łu na tem at początków Świętej K ongregacji Soboru: K ongregacja ta nie była jakąś im prow izacją podyktow aną przez przypadkow e niepoko je, ale była ostatnim ogniwem łańcucha tworzonego przez serię Kom isji K ardynalskich, które pow stały już od czasów pon ty fik a tu Paw ła III dla studiow ania, a następnie stopniowego aplikow a nia reform y K u rii i Rzymu, przed i niezależnie od Soboru 51.
4. K o n g re g a cja In d ek su
N iektórzy daw ni autorzy np. De L u c a 52, P le tte n b e rg 53, u trzy m ują, że założycielem K ongregacji Indeksu był papież Sykstus V. Jednakże w spom niani autorzy nie m ają ra c'i, poniew aż już z tek stu konstytucji Grzegorza X III (1572—1585) Ut pestiferarum opi-
nionum ogłoszonej dnia 13 w rześnia 1572 r o k u 54 w ynika, że b y
ła ona utw orzona przez papieża Piusa V (1566—1572). W isto cie papież Grzegorz X III w swoim dokum encie potw ierdził, le piej opisał i zdefiniow ał dykasterię pow ołaną przez swego
betz-47 Por. F a g a n i P r o s p e r i, dz. cyt. I, c. Q uoniam , de C onstit., n. 7; B a n g e n J., dz. cyt., s. 148; M o n i n A., dz. cy t., s. 37.'
48 Por. V a r s a n y i G. I., art. cyt., s. 58. 49 T am że, ss. 72— 73.
50 Por. A r c h iv u m S e c re tu m V atican u m , Conc. 104, fasc. 12v; fasc. 15; fasc. 14v.
51 Por. R o m i t a F., Le o rig in i d ella S a cra C on g reg a zio n e del C on - cilio, w : L a Sacra C ongregazione d el C oncilio, Q uarto C entenario della
fon d azion e (1564— 1964). S tu d i e R icerch e, C ittä d el V atican o 1964, s. 49.
52 Por. D e L u c a J. B., dz. cyt., disc. XIX, n. 16, s. 61.
53 Por. P l e t t e n b e r g H ., .N o titia co n g reg a tio n u m e t trib u n a liu m
C u ria e R om an ae, H ild esii 1693, ss. 595, 618— 619.
pośredniego p o p rz e d n ik a 5S. Tak więc K ongregacja Indeksu zo stała ustanow iona przez papieża Piusa V na mocy jego k o n sty tu cji In apostolicae z dnia 4 kw ietnia 1571 roku. Powierzono jej dość specyficzne zadanie: badanie ksiąg i innych dzieł podejrza nych o szerzenie błędów d o k try n a ln y c h 56. Niem niej jedn ak — w rzeczywistości początek tej instytu cji papieskiej może być wiązany ze specjalną kom isją w yb raną spośród ojców Soboru T ry denckiego na XVIII sesji obradującej w dn iu 26 lutego 1562 ro ku, k tórej powierzono ściśle określone zadanie opracow ania no wego katalogu ksiąg zakazanych, a także polecono zatroszczyć się o rew izję katalogu opublikow anego przez papieża P aw ła IV w 1559 roku. Bez w ątpienia stała d y kasteria nieco później utw o rzona przez Piusa V kontynuow ała p race ad hoc w ykonyw ane przez tym czasowe kom isje soborowe.
Należy także dodać, że — jak wyżej wspom niano — now y o r gan utw orzony przez Piusa V częściowo p rzejął zadania, k tóre do tej pory spełniała Św ięta K ongregacja Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji.
ijllj Uprawniania Kongregacji Kurii Rzym skiej 237
5. K o n g re g a cja d la sp ra w G rek ó w
D ykasteria ta — jedna z poprzedników dzisiejszej K ongrega cji Kościołów W schodnich — została utw orzona przez papieża Grzegorza XTII w 1573 r o k u 57 Propozycję jej pow ołania zgłosił kardynał Giulio Antonio S a n to ri58. W spom niany papież na kon- systorzu odbyw anym w dn iu 10 czerwca 1573 ro k u m ianow ał g ru
55 T am że, kol. 2256.
58 Por. D e l R e N., L e C o n g reg a zio n i so p p r e sse , w : E n ciclop ed ia c a t- tolica, IV, kol. 340. N a leży n adto dodać, że ten sam autor w trzecim wydaniu sw eg o sły n n eg o dzieła L a C u ria R o m a n a (z 1970 roku) na stro nie 325, od w o łu ją c się do S to r ia d e i P a p i P a s t o r a (V III, R om a 1924, s. 140), jako datę u sta n o w ien ia K on gregacji In d ek su podaje m arzec 1571 roku (nie w y m ie n ia p rzy ty m n a zw y o d n o śn eg o d okum entu p a pieskiego). Por. tak że O j e 11 i B., D e R o m a n a C u ria , R om ae 1910, s. 13’ .
57 Por. M o n i n A ., dz .cyt., s. 66; M a r t i n V ., dz. cy t., s. 136; P e - t r a n i A., D e sa cra C o n g reg a tio n e p ro E cclesia O rie n ta li eiu są u e fa -
cu lta tib u s, A p o llin a ris 10 (1937) 28; W e r n z F. X. — V i d a l P., Ius canonicum , II, R om ae 1943, s. 595; D z i o b M. W., T h e S a c re d C o n g re gation fo r th e O rien ta l C h u rch , W ash in gton 1945, ss. 8— 13; C o u s s a
A.. S. C. p e r la C h iesa O rie n ta le , w : E n ciclop ed ia cattolica, IV, kol. 318, G i a n n i n i A., L a S. C o n g reg a zio n e O rie n ta le e le su e a ttr ib u -
ziofii, w: R occolta di S critti in on ore di A rturo C arlo Jem olo, I, M i
lano 1963, s. 620; P e r i V.* L a C o n g reg a zio n e d e i G reet- (1573) e i suoi
primi d o c u m e n ti, w : S tu d ia G ratiana, X III, B ologn a 1967, s. 129; D e l
g a d o D e l R i o J., L a C u ria R o m a n a , El go b iern o c e n tr a l d e la Ig le -
sia, P am p lon a 1973, s. 165.
238 Ks. I. Pękalski
pę czterech k ardynałów jako członków nowej K ongregacji d la spraw G reków m ieszkających na terenie Italii 59.
Zadanie tejże dykasterii jasno w ynikało z jej pełnej nazwy:
C o n g r e g a tio p r o r e j o r m a t io n e G r a e c o r u m i n I ta lia e x i s t e n t iu m e t m o n a c h o r u m e t m o n a s te r i o r u m O r d in i s S a n c ti B a s i l i i 60.
K ongregacja dla spraw G reków posiadała więc potrójne zadania: 1° reform a Zakonu świętego Bazylego
2° załatw ianie spraw dotyczących G reków (to jest katolików obrządku italo-albańskiego) m ieszkających w południow ej Ita lii,
3° zajęcie się reform ą tychże katolików w św ietle dekretów So boru Trydenckiego.
Praw dopodobnie K ongregacja ta m iała także troszczyć się o po w rót praw osław nych do Kościoła katolickiego 61.
W ypada nadto dodać, że K ongregacja — jak to w ynika z do kum entów przez nią w ydanych — zajm ow ała się badaniem i roz strzyganiem w ątpliw ości przesyłanych do Rzym u przez biskupów niektórych diecezji południow ych Włoch, zamieszkałych przez k a tolików obrządku greckiego ®2.
Ja k wiadomo, w ty m okresie swoich dziejów Kościół łaciński po niedaw no odbytym Soborze Trydenckim odczuwał pilną koniecz ność opracow ania jakiegoś organicznego i jednorodnego statu tu dla licznych w spólnot chrześcijańskich obrządku greckiego, za rów no diecezjalnych, jak i zakonnych. Dla realizacji tak iej pro pozycji było rzeczą konieczną lepiej poznać różnice istniejące m ię dzy Kościołem łacińskim i greckim . Zadanie to zostało powie rzone K ongregacji dla spraw G reków ®3.
W ydaje się rzeczą ważną w yjaśnić w tym m iejscu, że K ongre gacja dla spraw G reków pierw otnie nie posiadała takiego cha ra k te ru jak inne d y kasterie K u rii Rzymskiej zreform ow ane przez Sykstusa V w 1588 roku. Dlatego też — ja k sądzi P e r i 64 — nie znajduje się ona w spisie kongregacji przew idzianym przez kon stytucję l m m e n s a a e t e r n i D e i, choć w tym okresie insty tu cja ta bez w ątpienia jeszcze działała. Początkowo jej zadania dotyczy ły rozstrzygania konkretnych i specyficznych problem ów, jed nakże nie zajm ow ała się nim i na sposób stały.
59 Por. P e r i V., La C h iesa rom an a e U „ rito g reco ”, B rescia 1975, s. 78.
60 Por. ten że, L a C o n g reg a zio n e d ę i G reci..., s. 181. 81 Por. D e l R e N ., dz. cyt., s. 102.
62 Por. P e r i V., L a C on g reg a zio n e d e i G reci..., s. 173; ten że, L a C h ie
sa ro m a n a e il „ rito g reco ”, B rescia 1975, s. 79.
63 Por. ten że, L a C o n gregazion e d e i G reci..., ss. 131— 132.
64 Por. ten że, L a C h iesa ro m a n a e il „ rito g re c o ”, B rescia 1975, ss. 79—80.
[13] Uprawnienia Kongregacji Kurii Rzym skiej 239
Z dokum entacji przedstaw ionej przez P e ri’e g o 65 w ynika, że
przed 1599 rokiem nie można mówić o u stan iu działalności K on gregacji dla sp raw G re k ó w 66. W tym że ro k u została erygow ana nowa instytucja, k tó ra m iała się zajm ować propagow aniem w ia ry katolickiej na całym świecie. Nowej dykasterii zostały powie rzone także spraw y dotyczące katolików obrządków wschodnich. Ponieważ — jak wiadom o — K ongregacja dla spraw G reków zaj mowała się problem am i zw iązanym i iz działalnością m isyjną Ko ścioła na tery to riach wschodnich, nic więc dziwnego, że z biegiem czasu została ona złączona z K ongregacją P rop agandy W iary.
6. K o n g re g a cja d la u d z ie la n ia p orad B isk u p o m
Dzisiejsza K ongregacja B iskupów jako jedną ze swoich poprzed niczek posiadała K ongregację dla udzielania porad Biskupom (Congregatio super consultationibus episcoporum), k tó ra jako sta ły organ K u rii Rzym skiej funkcjonow ała już od 1576 r o k u 67.
Jej początków należy szukać w specjalnej kom isji k a rd y n al skiej utw orzonej przez papieża Piusa V. Zadaniem tejże kom isji było zbadanie spraw y p a tria rc h a tu w Akwilei, w któ rym zaistnia ły poważne nadużycia w dziedzinie dyscypliny kościelnej. Specjal ny w izytator apostolski B artolom eo di Porcia, w ysłany tam przez papieża w 1570 roku, przed w spom nianą kom isją kard y n alsk ą zda wał spraw ę ze swej m isji i przedstaw ił swe propozycje' dotyczą ce reform y 68.
A więc początkowo w spom niana kom isja m iała w ypełnić ściś le określone zadanie o charak terze czasowym. Jednakże niebaw em została ona przekształcona w urząd stały, poniew aż papież G rze gorz X III, uznając w ielką użyteczność tego rodzaju w izytacji, w roku 1573 i 1576 zarządził in n e 69.
W tym okresie biskupi sam i zaczęli zw racać się do w spom nia nej kom isji kardyn alskiej z niektórym i spraw am i dotyczącym i ich diecezji. Także powyższy fa k t bez w ątpienia skłonił papieża Grzegorza X II do utw orzenia nowej d y k asterii o charak terze sta łym. Nowa kongregacja K u rii Rzym skiej m iała więc n a stałe b a dać spraw y zgłaszane doń przez biskupów z całego św iata 70.
•* T am że, ss. 83—120.
к Por. D e l R e N ., dz. cy t., s. 102.
*7 Por. tam że, s. 330. T łu m aczen ie p o lsk ie ła c iń sk ie j n a zw y te j d yk a sterii por. S z t a f r o w s k i E., K u r ia R z y m s k a , W arszaw a 1981, s. 10.
*8 Por. D e l R e N., L e C o n g reg a zio n i so p p re sse , w : E n ciclop ed ia c a t-tolica, IV , k ol. 342; ten że, L a C u ria R om ana..., s. 330.
S9 P o t. B o u i x D., dz. cyt., s. 219; D e l R e N., dz. cyt., s. 330. ,0 Por. tam że.
240 Ks. I. Pękalski [14]
7. K o n g re g a cja d la u d z ie la n ia porad Z a k on n ik om
N ajdalsze ślady tej in s ty tu c ji71 można znaleźć w pew nej kom i sji, k tó rą ustanow ił papież Grzegorz X III dla rozstrzygania spo ró w pow stających m iędzy różnym i przełożonym i zakonnymi, a także dla w yjaśnienia pew nych kw estii spornych niekiedy w ystę pujących m iędzy biskupam i i zakonnikam i przede w szystkim w dziedzinie przyw ilejów 72.
W edług B izzard iego73 w pierw szym • okresie (to jest w latach 1582—1585) K ongregacja dla udzielania porad Zakonnikom dzia łała wspólnie z K ongregacją dla udzielania porad Biskupom , k tó ra istniała już od 1576 roku.
K ongregacja dla udzielania porad Biskupom — choć wszelkie spraw y załatw iała wspólnie z wyżej w ym ienioną dy kasterią •— do 1586 roku posiadała własnego przewodniczącego. N atom iast od 1586 roku instytucje te działały pod kierunkiem jednego „dzie k an a” i sekretarza 74.
Na mocy breve wydanego przez papieża S ykstusa V Romanus
P o ntifex w dniu 17 majs/ 1586 r o k u 73 K ongregacja dla udziela
nia porad Zakonnikom zaczęła działać jako stała d yk asteria o ściśle określonych kom petencjach u boku K ongregacji dla udzie lania porad Biskupom, kilka la t wcześniej erygow anej przez p a pieża Grzegorza XIII.
P rzedstaw iona tu krótko kongregacja w nowym porządku K u rii Rzymskiej ustalonym przez papieża Sykstusa V w 1583 roku została umieszczona niezależnie od K ongregacji dla udzielania po rad Biskupom, choć w rzeczywistości obie — przynajm niej w pe w nym zakresie — posiadały ten sam cel.
Z a k o ń czen ie
Ja k w ynika z powyższych analiz m ateriału historyczno-praw - nego, pierw sze kongregacje K urii Rzymskiej były wyposażone w upraw nienia o bardzo ograniczonym zakresie tery to rialn y m i p e r sonalnym , a także jeśli chodzi o rodzaj spraw podlegających ich kom petenc i. Jak o przykład można przypom nieć K ongregację dla spraw G reków czy też K ongregację dla spraw U niw ersytetu Rzym
71 P o lsk ie b rzm ien ie ła ciń sk iej n a zw y tejże d y k a sterii por. S z t a - f r o w s k i E., dz. cyt., tam że.
72 Por. D e l R e N., L e C o n g reg a zio n i so p p re sse , w : E n ciclop ed ia c a t- tolica IV, kol. 345; ten że, L a C u ria R om ana..., s. 335.
7S Por. B i z z a r d i A., C o llecta n ea in u su m S a cra e C o n g reg a tio n is
E p isco p o ru m e t R eg u la riu m , R om ae 1885, s. VIII.
74 Por. tam że, ss. V III—IX .
Uprawnienia Kongregacji K urii Rzym skiej 241
skiego, k tóre zajm ow ały się spraw am i dotyczącym i ściśle określo nej — raczej w ąskiej — g rupy osób.
Następnie należy zauważyć, że w szystkie kongregacje — przy najmniej w początkowej fazie swego istnienia — załatw iały sp ra wy jednego rodzaju, w tym m ianow icie sensie, iż nie m ogły roz wiązywać kw estii m ieszanych, wspólnych różnym dykasteriom co do zakresu, np. personalnego.
Wiele kongregacji — jak to podkreślaliśm y w ielokrotnie w róż nych m iejscach niniejszego arty k u łu — było ustanow ionych dla rozstrzygania ko nk retnych problem ów , rodzących się w jakim ś kościele lokalnym (np. zakres upraw n ień K ongregacji dla udzie lania porad Biskupom czy Zakonnikom).
Jest rzeczą oczywistą, że w owym czasie życie Kościoła po wszechnego nie obfitowało w ta k liczne i różnorodne problem y, jakich dostarczają współczesne nam uw arunkow ania jego działal ności. I ta k np. w okresie przed sykstyńską refo rm ą K u rii Rzymskiej nie dostrzegano potrzeb koordynacji zawsze aktualnej i obowiązującej Kościół działalności ew angelizacyjnej. Ponadto w omawianym tu etapie h istorii Kościoła niektóre spraw y, jak np, nominacja biskupów , tw orzenie nowych prow incji kościelnych, diecezji itp., były załatw iane przez organy, k tó re dziś posiadają bardzo ograniczone upraw nienia.
Na koniec w ypada zauważyć, że podobną rolę do tej, k tórą we współczesnej reform ie K u rii Rzym skiej spełnił Sobór Waty-, kański II, należy w owych czasach przyznać Soborowi T rydenc
kiemu. W ystarczy przypom nieć, że dw ie kongregacje —■ a m iano
wicie K ongregacja dla spraw U niw ersytetu Rzymskiego i Soboru Trydenckiego — były utw orzone w trak cie prac soborowych, aj więc w iele la t przed reform ą sykstyńską, słusznie uw ażaną za wielkie dzieło dokonane z inspiracji Soboru Trydenckiego.
Facilitates congregationum Curiae Romanae ante eius reform ationem a Summo Pontifice S ixto V
anno 1588 factam
Hoc in articu lo exam in'antur fa cu lta tes aliq u aru m con gregation u m Curiae R om an ae q u ae an te reform am a P ap a S ix to V fa cta m iam e x i- stebant.
Variis e x co n g reg a tio n ib u s in illo tem p ore erectis auctor aliq u as m o do se le g it ration e h abita con gregation u m q u ae hodie S u m m u m P o n tifi- cem in to tiu s E cclesia e gu b ern ation e ad iu van t.
C ongregationes illa e in periodo hie ex a m in a ta fa c u lta te s sa tis lim i- tatas h ab eb an t in sen su p erson ali et territoriali.
In lu cem p roferre etia m eo n v en it erection em aliq u aru m con grega tionum cum laboribus C on cilii T rid en tin i stricte co n n ex a m esse.
