Jan Mielżyński
Wybór zawodu i planowanie kariery
zawodowej przez młodzież na
współczesnym rynku pracy
Problemy Profesjologii nr 1, 121-131
U N IW ER SY TE T Z IE LO N O G Ó R SK I • PO LSK IE T O W A R Z Y S T W O PRO FE SJO L O G IC ZN E
P ro b le m y P ro fesjo lo g ii 1/2009
J a n IW ielżyński1
WYBÓR ZAWODU I PLANOWANIE KARIERY
ZAWODOWEJ PRZEZ MŁODZIEŻ NA WSPÓŁCZESNYM
RYNKU PRACY
S t r e s z c z e n i e
Autor w artykule porusza zagadnienia teoretyczne i praktyczne orientacji zawodowej, wyboru zawodu i planow ania kariery zawodowej przez młodzież. N a przykładzie szkół w Nowej Soli, szkół Ponadgim nazjalnych w Nowej Soli, Sulechowie i Czerwieńsku, ukazuje realizację projek tu w zakresie orientacji i poradnictw a zawodowego w ramach Szkolnego O środka Kariery. Autor szeroko analizuje wyniki przeprowadzonych przez siebie badań w szkołach ponadgim na zjalnych na tem at w yboru zawodu, kariery zawodowej i przygotowania do pracy. Przedstawia krytyczne uwagi dotyczące braku doradców zawodowych w wielu szkołach, brak literatury za- wodoznawczej w szkolnych bibliotekach i brak ścisłej współpracy z pracodawcami.
Na zakończenie autor postuluje zwiększenie pomocy dla szkolnych doradców zawodowych, którzy m ają do spełnienia w ażną rolę w procesie wyboru szkoły i zawodu przez m łodzież szkolną.
S u m m a r y
The author deals with theoretical and practical issues o f profession orientation, its choice and professional career planning by the youth. On the example o f secondary schools in Nowa Sól, Zielona Góra, Sulechów and Czerwieńsk, shows project implem entation in terms o f orientation and vocational consultancy by School Career Centre.
The author broadly analyzes the outcomes o f own research carried out in secondary schools concerning jo b choice, vocational career and preparation to future job. He presents critical ar guments concerning lack o f vocational consultants in many schools, lack o f literature concern ing profession choice in many school libraries and lack o f close co-operation with employers. In conclusion the author stipulates to increase support for school vocational consultants, who are o f meaningful im portance in the process o f school and profession choice by the school youth.
W stęp
G w a łto w n y rozw ój te c h n o lo g ii o ra z g lo b a liz a c ja zja w isk g o sp o d a rc z y c h , sp o w o d o w a ły z m ia n ę c h arak teru i o rg a n iz a c ji p racy , a co z a ty m idzie z m ia n ę w y m ag ań w za k re sie w ie d z y i k w alifik acji p ra c o w n ik ó w . J e s z c z e n ie ta k d aw n o u z y sk a n e k w a lifik a c je g w a ra n to w a ły p ra c o w n ik o w i sta b iln o ść z a tru d n ie n ia .
X X I w iek s ta w ia p rzed c z ło w ie k ie m n o w e w y z w a n ia . W ra z z ro z w o je m g o sp o d a rk i ry n kow ej i je j g lo b a liz a c ji o ra z ro z w o ju n o w o c z e sn y c h te c h n o lo g ii, d o k o n u ją się z m ia n y w z a w o d ach . Je d n e z n ic h z a n ik a ją a p o ja w ia ją się n o w e.
W sz y stk ie w yżej w y m ie n io n e z ja w is k a , p o w o d u ją p o trzeb ę o d p o w ie d n ie g o p rz y g o to w a nia m ło d z ie ż y do w y b o ru z a w o d u i b u d o w a n ia k a rie ry z a w o d o w e j, o p artej na w y so k ie j m o b iln o ści zaw o d o w ej.
1. O rientacja zaw odow a, w yb ór zaw odu i planow anie kariery zawodow ej
R efo rm a e d u k acji c z ę śc io w o u w z g lę d n iła sp o łe c z n e p rio ry tety i w y m a g a n ia ry n k u p racy p rz e z zm ian ę p o d e jś c ia d o o rie n ta c ji z a w o d o w e j. R efo rm a z o b o w ią z a ła sz k o ły do św ia d c z e nia p o m o cy p s y c h o lo g ic z n o -p e d a g o g ic z n e j, p o leg ającej n a w sp ie ra n iu u c z n ió w w w y b o rz e k ieru n k u k sz ta łc e n ia i p la n o w a n ia d ro g i z a w o d o w e j. S z k o ła s ta ła się w ię c p o d sta w o w y m o g n iw e m p o ra d n ic tw a z a w o d o w e g o . O rie n ta c ja z a w o d o w a m u si by ć w p is a n a w p ro g ra m w y c h o w a w c z y sz k o ły i re a liz o w a n a s y s te m a ty c z n ie p o d c z a s nauki w szk o le. K a ż d y rodzaj k sz ta łc e n ia , w cz e śn ie j czy pó źn iej p ro w ad zi m ło d e g o c z ło w ie k a na ry n ek pracy. D la te g o m i s ją sz k o ły je s t p rz y g o to w a n ie m ło d e g o c z ło w ie k a do a k ty w n eg o p o ru s z a n ia się n a ty m ry n k u , do o d p o w ie d n ie g o p o d e jm o w a n ia d e c y z ji e d u k a c y jn y c h i z a w o d o w y c h .
S z k o ła w p rz e s z ło śc i tra k to w a ła o rie n ta c ję sz k o ln ą i z a w o d o w ą w sp o s ó b o k a z jo n a ln y . U c z n io w ie p o n o s z ą sk u tk i b ra k u ty c h o d d z ia ły w a ń , k o n s e k w e n c ją k tó ry c h je s t n ie tra fn y w y b ó r sz k o ły lub z a w o d u . Ja k w y n ik a z p rz e p ro w a d z o n y c h p rz e z a u to ra w y w ia d ó w , n ie tra fn o ść sw o ich d ecy zji u c z n io w ie u p a tru ją w b rak u rz e teln y ch info rm acji o w y b ra n y m z a w o d z ie , n ie zn a jo m o śc i rynku p racy , p resji ro d z ic ó w . K o n se k w e n c je n ietrafn y ch d ecy zji e d u k a c y jn y c h i z a w o d o w y c h , n ie z a d o w o le n ia z w y b ran ej sz k o ły , m o g ą m ie ć w p rz y s z ło śc i w p ły w n a sto su nek do w y k o n y w a n ia z a w o d u i n a ja k o ś ć p rzy szłej pracy. B rak in fo rm ac ji o ry n k u p racy , p o w o d u je, ze m ło d z ie ż c z ę sto w y b ie ra k ie ru n k i „ n ie ry n k o w e ” i z g ó ry sk a z a n a je s t n a b e z ro b o cie.
T ę lukę m o ż e sk u te c z n ie w y p e łn ić p o w o ły w a n ie S zk o ln y ch O śro d k ó w K a rie ry Z a w o d o w ej, któ re z a p e w n ią m ło d z ie ż y sz e rsz y d o stę p do in fo rm ac ji na tem at ry n k u p racy , d o stę p do in fo rm ac ji z a w o d o w e j, d o ra d z tw a z a w o d o w e g o , in fo rm ac ję o m o ż liw o śc ia c h n au k i i z a tru d n ie n ia w k rajach U nii E u ro p e jsk ie j.
Isto ta p rz y g o to w a n ia u c z n ió w do p ra c y z a w o d o w e j w ią ż e się z k sz ta łc e n ie m p rz e d z a w o - d o w y m i za w o d o w y m . W y b o ru z a w o d u , a szerzej przyszłej drogi e d u k a c y jn e j, d o k o n u ją u c z n io w ie o statn ich k las s z k o ły p o d sta w o w e j i g im n a z ju m . D lateg o w p ro w a d z o n a re fo rm a sz k o ln ic tw a i p rz e b u d o w a s z k o ln ic tw a z a w o d o w e g o w sytuacji g o sp o d a rk i w o ln o ry n k o w e j i no w y ch w y m ag ań p ra c o d a w c ó w , p o sta w iła za cel z b liż e n ie k sz ta łc e n ia o g ó ln e g o i z a w o d o w ego. Z re fo rm o w a n y sy stem k s z ta łc e n ia z a w o d o w e g o m a sp e łn ić trz y p o d sta w o w e fun k cje:
- z a p e w n ie n ie e la s ty c z n o ś c i k sz ta łc e n ia p rz e z k ró tsz e o k re s y n a u c z a n ia n a b a z ie d o b re g o w y k sz ta łc e n ia o g ó ln e g o i s z e ro k o p ro filo w e g o p rz y g o to w a n ia o g ó ln o z a w o d o w e g o ,
W ybór za w o d u i p la n o w a n ie kariery zaw odow ej. 123
- z a p e w n ie n ie w y so k ie j ja k o ś c i k sz ta łc e n ia i p o ró w n y w a ln o śc i u z y sk iw a n y c h k w a lifik a c
ji2-P rz y g o to w a n ie a b so lw e n ta sz k o ły do fu n k c jo n o w a n ia w w a ru n k ach zm ie n n e g o ryn k u p racy zatem w y m ag a:
- d o b re g o p rz y g o to w a n ia w za k re sie k sz ta łc e n ia o g ó ln eg o , - tra fn e g o w y b o ru z a w o d u ,
- d o b re g o ja k o ś c io w o k sz ta łc e n ia ,
- o rg a n iz a c ji p o z w a la ją c e j n a re a liz a c ję asp ira c ji e d u k a c y jn y c h w k ażd y m m o m e n c ie ż y c ia c z ło w ie k a 3.
P raca z a w o d o w a d la k a ż d e g o m ło d eg o c z ło w ie k a je s t p e rs p e k ty w ą z a s p o k o je n ia je g o w szelk ich p o trzeb . D lateg o p o m o c w w y b o rz e sz k o ły i z a p la n o w a n iu ścieżki k a rie ry z a w o d ow ej m a d la n ieg o b a rd z o w a ż n e z n a czen ie. K ażd a je d n o s tk a m a p ra w o do p e łn e g o ro z e z n a n ia co do sw o ich z d o ln o ś c i, m o ż liw o śc i, w ia d o m o śc i i z a in te re s o w a ń z je d n e j stro n y , a z d ru g iej, in fo rm ac ji o ry n k u p ra c y i te n d e n c ji ro z w o ju sp o łe c z n o -g o sp o d a rc z e g o k raju . M ło d y c z ło w ie k p o p rz e z system e d u k a c ji p o w in ie n o sią g n ą ć ta k ie stad iu m p o in fo rm o w a n ia , k tó re d a m u p o d staw y do sa m o re a liz a c ji. U d z ie la n ie rad i p o m o c y w ty m zak resie je s t o b o w ią z k ie m nie ty lk o ro d zicó w , a le szk o ły , sp e c ja listy c z n y c h p o rad n i p sy c h o lo g ic z n o -p e d a g o g ic z n y c h i in sty tu cji ry n k u pracy. P ra c a d y d a k ty c z n o -w y c h o w a w c z a sz k ó ł p o w in n a stw arzać u czn io w i ja k n a jsz y b sz y i n a jle p sz y k o n ta k t z realiam i p rz y sz łe g o zaw o d u . B o w iem b łę d n y w y b ó r z a w o d u , p o w o d u je straty p s y c h o lo g ic z n e , n ie z a d o w o le n ie i b rak saty sfak cji z a w o d o w e j. P o n a d to w p racy sz k o ły p o w in n o się u św ia d a m ia ć u c z n io m , że p o trz e b a p reo rien tacji z a w o d o w e j je s t w sp ó łc z e ś n ie z ja w is k ie m n o rm a ln y m i trz e b a być p rz y g o to w a n y m na z m ia n ę z a w o d u , na u staw iczn e p o d n o sz e n ie w ie d z y i z d o b y w a n ie n o w y ch , p rzy d a tn y c h na rynku p racy k w a lifi k acji z aw o d o w y ch .
P rz y g o to w a n ie do w y b o ru z a w o d u to p ro c e s , k tó ry p o w in ie n to w a rz y sz y ć c ią g łe m u ro z w o jo w i z a w o d o w e m u c z ło w ie k a . Z a p la n o w a n ie k a rie ry zaw o d o w e j i p rz y g o to w a n ie do p rz y szłej pracy, to je d n o z w a ż n ie jsz y c h zad ań d o ra sta n ia . M ło d zi ludzie często w ty m z a k re s ie o d c z u w a ją o sa m o tn ie n ie . P rz e ż y w a ją brak w iary w sieb ie, d e fic y t info rm acji z a w o d o w e j, brak m o ty w acji do n au k i, k ło p o ty z p o d e jm o w a n ie m d e c y z ji, lęk przed p rz y s z ło śc ią i c zęsto p rz e k o n a n ie o n ie u c h ro n n y m b ez ro b o c iu . P o trz e b n e je s t im p ro fe sjo n a ln e w sp a rc ie w zak resie p rz y g o to w a n ia do tra fn e g o w y b o ru d ro g i z a w o d o w e j. W y b ó r z a w o d u je s t p rz e c ie ż je d n ą z w aż n ie jsz y c h d e c y z ji w ży c iu cz ło w ie k a . O d tra fn e g o w y b o ru z a w o d u z a le ż y p o w o d z e n ie w ży ciu sp o łe c z n y m i z a w o d o w y m . N ie z a d o w o le n ie z w y b o ru zaw o d u je s t p o w o d em w ielu fru stracji. M o że być p rz e n o s z o n e na teren ro d zin y , m o ż e p ro w a d z ić do w ielu k o n flik tó w , w p ły w ać na p o ja w ie n ie się d e stru k ty w n y c h zach o w a ń c z y p ato lo g ii. D o jrzało ść do w y b o ru zaw o d u je s t k w a lifik a c ją z d o b y tą d la d o k o n a n ia p ierw szej d ecy zji z aw o d o w ej i d łu g o fa lo w e go p la n o w a n ia d rogi z a w o d o w e j. W y b ó r ten p o w in ie n b y ć d o k o n a n y po p rz e a n a liz o w a n iu w łasn y ch m o ż liw o śc i, u m ie ję tn o śc i, p re d y sp o z y c ji, a sp ira c ji, zain te re so w a ń a ta k ż e po z a p o zn a n iu się z p rzy szły m z a w o d e m . R a m o w e sta tu ty sz k ó ł p o n a d p o d sta w o w y c h , n a k ła d a ją na
2 O edukacji dla rynku pracy. Ministerstwo Edukacji Narodowej, W arszaw a 2001, s. 7, zob.: H. B ednar czyk, Kształcenie dla wspólnej przyszłości,[w:] Kształcenie ustawiczne dla wielokulturowości, T .L ew ow icki, F. Szlosek (red ), W arszaw a - Radom 2009.
d y re k to ró w i rad y p e d a g o g ic z n e „ o b o w ią z e k o rg a n iz a c ji w e w n ą trz sz k o ln e g o sy ste m u d o ra d z tw a o raz zaję ć zw ią z a n y c h z w y b o re m k ieru n k u k ształcen ia, a ta k ż e o rg a n iz a c ję w sp ó łd z ia ła nia z p o rad n iam i p s y c h o lo g ic z n o -p e d a g o g ic z n y m i, w tym p o rad n iam i sp e c ja listy c z n y m i o raz innym i in sty tu cjam i św ia d c z ą c y m i u słu g i p o ra d n ic tw a i sp e c ja lis ty c z n ą p o m o c z teg o zak resu u czn io m i ro d z ic o m ”4.
Jak w y n ik a z b adań w w o je w ó d z tw ie lu b u sk im , in sty tu cja sz k o ln e g o d o ra d c y z a w o d o w e go nie fu n k c jo n u je je s z c z e p o w sz e c h n ie , m im o , że ro z p o rz ą d z e n ie M in iste rstw a E d u k acji N a ro d o w e j i S p o rtu z d n ia 21 m a ja 2001 r.5, w p ro w a d z a ją c e fu n k c jo n o w a n ie w e w n ą trz sz k o l nego sy stem u d o ra d z tw a z a w o d o w e g o , re a liz o w a n e g o w e w sp ó łp ra c y z p o rad n iam i p sy c h o lo g ic z n o -p e d a g o g ic z n y m i, u p o w a ż n iło d y re k to ró w sz k ó ł d o realizacji tej k o n cep cji. Je s t to w y ra z tro sk i p a ń stw a o z b liż e n ie słu ż b d o ra d c z y c h nie ty lk o do b e z ro b o tn e g o , ale zn a c z n ie w c z e śn ie j, bo na eta p ie e d u k acji p o d sta w o w e j, g im n a z ja ln e j i p o n a d g im n a z ja ln e j. P o m o c ta je s t sz c z e g ó ln ie w a ż n a w ted y , g d y p o d e jm o w a n e k o lejn e d ec y z je e d u k a c y jn e i zaw o d o w e
m o g ą rz u to w a ć na p rz e b ie g całej d ro g i z a w o d o w e j je d n o s tk i.
C zy n n ik i tra fn e g o w y b o ru z a w o d u m o ż e m y p o d zielić na trzy grupy:
1. P o z n a w a n ie sie b ie - z a in te re s o w a n ia , u z d o ln ie n ia i u m ie ję tn o śc i, c h arak ter, u sp o s o b ie nie, o sią g n ię c ia sz k o ln e , stan z d ro w ia.
2. P o z n a w a n ie z a w o d ó w - w y m a g a n ia p sy c h o fiz y c z n e z a w o d u , z a d a n ia i c z y n n o śc i, n a rz ę d z ia pracy, śro d o w isk o p racy i m o ż liw o śc i zatru d n ien ia.
3. P o z n a w a n ie ścieżek e d u k a c ji- sy stem sz k o ln y , ty p y sz k ó ł i p ro file, z a sa d y rek ru tacji do szkół.
B ardzo c ie k a w y p ro je k t w z a k re s ie o rie n ta c ji i p o ra d n ic tw a z a w o d o w e g o z re a liz o w a n o w Z e sp o le S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h n r 1 „ E le k try k ” w N o w ej S oli w ram ach d z ia ła ln o śc i S zk o ln e g o O ś ro d k a K a rie ry 6. D o ra d c a z a w o d o w y sp o tk ał się n a o b o z ie in teg racy jn y m z u czn ia m i k las p ierw szy ch Z e sp o łu S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h . U c z n io w ie m ieli z a za d a n ie n au c z y ć się:
- w y sz u k iw a n ia in fo rm ac ji d o ty c z ą c y c h k sz ta łc e n ia na p o zio m ie w y ższy m o ra z na p o z io m ie p o licealn y m , ze sz c z e g ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m w y m o g ó w re k ru ta c y jn y c h ,
- w y k o n y w a n iu te s tó w z zak re su z a w o d o z n a w stw a przy w y k o rz y sta n iu p ro g ra m ó w k o m p u tero w y ch ,
- p o m o c w p isan iu d o k u m e n tó w a p lik a c y jn y c h , g łó w n ie d la słu c h a c z y sz k o ły p o licealn ej o raz o statn iej k lasy te c h n ik u m ,
- w y s z u k a n iu in fo rm ac ji o zaw o d a c h i w y m a g a n ia c h staw ian y ch p ra c o w n ik o m , - p o m o cy w p rz y g o to w a n iu do ro z m o w y k w alifik acy jn ej.
N a to m ia st p ra c a g ru p o w a p o le g a ła n a w y b ran ej p rz e z u czn ió w p ro b lem aty ce:
- o k re śla n ie celó w ż y c io w y c h , o c e n a d o ty c h c z a so w y c h su k cesó w , p la n o w a n ie ce ló w ż y cio w y c h , o k re ś la n ie n a szy ch a tu tó w w z w ią z k u z nim i o ra z barier,
- p rz e p ro w a d z e n ie te s tó w z a w o d o z n a w c z y c h ,
- ro z m o w a k w a lifik a c y jn a ja k o e le m e n t p o stę p o w a n ia rek ru tacy jn eg o ,
4 Dz.U. z 2001 r. N r 61, poz. 624 o raz z 2002 r. N r 10, poz. 96. ' Dz.U. z 2001 r. N r 10, poz. 96.
6 Na podstaw ie opracow ania: O. Janiec „P rzygotow anie m łodzieży do w yboru zaw odu i pracy na przy k ła dzie m acierzystej szkoły” UZ 2006.
W ybór zaw odu i p la n o w a n ie kariery zaw odow ej.. 125
- n ab y cie u m iejętn o ści w y p e łn ia n ia C V z g o d n ie z w y m o g am i o b o w ią z u ją c y m i w krajach U E w ję z y k u a n g ielsk im ,
- p o d staw o w e w ia d o m o ś c i z p ra w a p racy i ich w y k o rz y sta n ie w d ro d ze k a rie ry z a w o d o w ej,
- stru k tu ra o rg a n iz a c y jn a i z a d a n ia u rzęd ó w pracy, ze sz czeg ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m p o rad n ictw a i d o ra d z tw a z a w o d o w e g o , d o tacje n a w ła s n ą d z ia ła ln o ść g o s p o d a rc z ą i su b s y d io w an ie m iejsc pracy,
- j a k sk u te c z n ie sz u k a ć pracy,
- w y b ó r ścieżk i ro zw o ju z a w o d o w e g o - k a rie ra z a w o d o w a itp.
W trak cie roku sz k o ln e g o k o n ty n u o w a n o z a ję c ia w S zO K , a u c z n io w ie śm ielej k o rzy stali z u słu g d o rad cy z a w o d o w e g o , p sy c h o lo g a , b ib lio te k i. W su m ie w o k re sie 3 m ie się c y z p o rad sk o rz y sta ło 125 u czn ió w , w tym 33 u c z n ió w klas m atu raln y ch . T e sty z a w o d o z n a w c z e w y p e ł niło 21 u czn ió w . W roku sz k o ln y m w zaję ciach g ru p o w y ch w z ię ło u d z ia ł 12 k las p ie rw szy ch , 14 klas trzecich . N a z a k o ń c z e n ie realizacji p ro je k tu p rz e p ro w a d z o n o z e b ra n ia in fo rm ac y jn e z ro d zicam i u czn ió w 8 klas m a tu ra ln y c h , p re z e n tu ją c w y n ik i w sp ó łp ra c y z u czn ia m i w z a k re sie p la n o w a n ia k a rie ry z a w o d o w e j.
N ie ste ty nadal p a n u je n ie d o s to so w a n ie k w a lifik a c ji, na ja k ie o c z e k u ją p ra co d aw cy . P rz e p ro w ad zo n e b ad an ia p rz e z z e sp ó ł S .M . K w ia tk o w sk ie g o 7 i z e sp ó ł M . K w ia tk o w sk ie g o 8, d o w o d z ą teg o d o b itn ie.
S .M . K w iatk o w sk i na p o d sta w ie w y n ik ó w p rzep ro w a d z o n y c h b adań n a ry n k u p racy , d o ch o d zi do w n io sk u , że: „ W śró d o só b ro z p o c z y n a ją c y c h p racę w M S P (sta ż p racy p o n iż e j ro ku) je d y n ie , co trzeci p ra c o w n ik p o d e jm u je j ą z g o d n ie z w y u czo n y m zaw o d em . Ś w ia d c z y to n ie d o sto so w a n iu sz k o ln ic tw a do p o trzeb p raco d aw có w a ta k ż e sp o rej e la sty czn o ści a b s o lw e n tó w w p o szu k iw an iu p ra c y ” 9.
Z badań p rz e p ro w a d z o n y c h w śró d m ie sz k a ń c ó w tzw . L u b u sk ieg o T ró jm ia sta , w y n ik a, że „ p o n a d p o ło w a b ad an y ch m ie sz k a ń c ó w nie w y k o n u je w y u c z o n e g o zaw o d u (5 1 ,7 % ). U czn io w ie i stu d en ci d e k la ru ją , że p o d ejm u jąc p racę z a w o d o w ą m o g ą w y k o n y w a ć z a ró w n o zaw ó d w y u czo n y , ja k i in n y (5 2 ,4 % )” 10. Ś w ia d c z y to o dużej g o to w o śc i i e la sty c z n o śc i z a in tereso w an y ch w y k o n y w a n ie m z a w o d u , ale z drugiej stro n y (4 8 ,3 % ) u czn ió w i stu d e n tó w nie je s t p rzy g o to w an a do tak iej sy tu acji n a rynku pracy. Jak p o d aje a u to r z m ian y w p ro g ra m a c h n au c z a n ia p o c h o d z iły na w sk u te k sy g n ałó w ry n k o w y ch (5 3 ,7 % ) o ra z w sk u tek z a in te re so w a ń z aw o d o w y ch zg ła sz a n y c h p rz e z u czn ió w ( 5 1 ,2 % ) " .
Jak z p rz y to czo n y ch p rz y k ła d ó w w id ać k w e stia p la n o w a n ia k ariery zaw o d o w ej i w y b o ru w łaściw eg o zaw o d u tzn . ta k ie g o n a ja k i c z e k a g o sp o d a rk a i ry n ek p racy m a b ard zo w ażn e z n a c z e n ie d la m ło d eg o c z ło w ie k a , bo ty lk o ta k ie p o d ejście do b u d o w a n ia k ariery z a w o d o w e j m o że p rz y n ie ść su k c e s w p rz y s z ło śc i n a ry n k u pracy. D ru g im je s t n ab y cie u m ie ję tn o śc i o b se rw o w a n ia rynku p racy , zm ian ja k ie na nim zach o d zą, zm ian w g o sp o d a rc e , p o z n a w a n ie
7 Zob. szerz. S.M. K w iatkow ski (red), Edukacja zawodowa wobec rynku pracy i integracji europejskiej,
IBE, ITE, IPiSS, z. 6, W arszaw a 200, s. 187-189.
11 Zob. szerz. M. K w iatkow ski, Niedopasowanie. Kwalifikacje a rynek pracy w Lubuskim Trójmieście,UZ, Z ielona G óra, s. 91-106 oraz 205-218.
S.M . K w iatkow ski (red), Edukacja...,s, 123. Tam że, s. 208.
o cz e k iw a ń p ra c o d a w c ó w . T rz e c im c z y n n ik ie m , w a ż n y m d la m ło d e g o c z ło w ie k a , je s t n a b y c ie u m ie ję tn o śc i i z d o ln o śc i do sz y b k ie g o p rz e k w a lifik o w a n ia się.
A ja k a je s t rz e c z y w is to ść s z k o ln a ? P ro w a d z o n a p rz e z sz k o ły o rie n ta c ja i p o ra d n ic tw o z a w o d o w e sp e łn ia ją ty lk o w p o d sta w o w y m sto p n iu sw o je zad an ia. D la c z e g o ? M o ż e m y w y li czyć k ilk a p rzy czy n :
1. C z ę sto brak z a ró w n o w sz k o le p o d sta w o w e j, ja k i g im n a z ju m , w y k w a lifik o w a n e g o d o ra d c y z a w o d o w e g o . C z ę ść ty c h z a d a ń re a liz u je p e d a g o g szk o ln y , je d n a k i b e z te g o m a on n a d m ia r o b o w ią z k ó w . W czę śc i n ie k tó re z a d a n ia ja k np. b a d a n ia te s to w e d o ty c z ą c e z a in te re so w a ń u c z n ia i je g o o so b o w o śc i, re a liz u ją p rz y c h o d n ie p sy c h o lo g ic z n o -p e d a g o g ic z n e .
2. N ie z a w sz e n a u c z y c ie l-w y c h o w a w c a je s t o d p o w ie d n io p rz y g o to w a n y do p ro w a d z e n ia p racy p o rad n iczej z zak re su o rie n ta c ji i p o ra d n ic tw a z aw o d o w eg o .
3. Z b y t m ało lite ra tu ry z a w o d o z n a w c z e j o raz innych n arzęd zi z w ią z a n y c h z in fo rm a c ją z a w o d o w ą je s t w b ib lio te k a c h sz k o ln y c h .
4. B rak je s t w s p ó łp ra c y z p ra c o d a w c a m i, k tó rz y m o g lib y w e sp rz e ć d z ia ła n ia p e d a g o g ó w w u k ie ru n k o w a n iu z a in te re s o w a ń z a w o d o w y c h m ło d zieży .
2. O m ów ienie w yników przeprow adzonych badań w szkołach
ponadgim nazjalnych na tem at w yboru zaw odu, kariery zawodow ej
i przygotow ania do pracy
W n in iejszy m o p ra c o w a n iu c h c e m y z a sy g n a liz o w a ć n ie k tó re w y n ik i p rz e p ro w a d z o n e g o p rz e z n as b a d a n ia u czn ió w .
Z a p ro je k to w a n e p rz e z nas b a d a n ie s o n d a ż o w e m iało sp e łn ić d w a cele: 1. P o z n a n ie p o staw m ło d z ie ż y w o b e c sz a n s na lo k aln y m ry n k u pracy.
2. P o z n a n ie p la n ó w m ło d z ie ż y sz k ó ł p o n a d g im n a z ja ln y c h w p o w ie c ie z ie lo n o g ó rsk im co do k ie ru n k ó w d alszej e d u k a c ji z a w o d o w e j o ra z p la n ó w z a w o d o w y c h z w ią z a n y c h z p rz y s z łą p ra c ą zaw o d o w ą.
D o b a d a n ia w fo rm ie a n k ie ty w y b ra liśm y trzy szkoły: Z e sp ó ł S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h w S u le c h o w ie , Z e sp ó ł S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h w C z e rw ie ń sk u i Z e sp ó ł S z k ó ł Z a w o d o w ych P rz e d s ię b io rstw a B u d o w n ic tw a O g ó ln e g o w Z ielo n ej G órze.
Z e sp ó ł S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h w S u le c h o w ie je s t s z k o łą d u ż ą i liczy: 4 9 o d d z ia łó w , d o k tó ry ch u c z ę sz c z a 1310 u c z n ió w . N a jc z ę śc ie j je s t to m ło d z ie ż z te re n u S u le c h o w a i gm in z te re n u p o w ia tu z ie lo n o g ó rsk ie g o .
D o Z e sp o łu S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h w C ze rw ie ń sk u u c z ę sz c z a p onad 130 u czn ió w i słu ch aczy . U c z n io w ie i słu c h a c z e re k ru tu ją się g łó w n ie z teren u p o w iatu z ie lo n o g ó rsk ie g o .
D o Z e sp o łu S zk ó ł Z a w o d o w y c h P B O w Z ie lo n e j G ó rze u c z ę sz c z a 3 80 u czn ió w . D o p re z e n ta c ji w n in iejszy m a rty k u le w y b ra liśm y o d p o w ie d z i n a n a stę p u ją c e pytania: - J a k i e c z y n n ik i d e c y d o w a ły o w y b ra n iu sz k o ły i zaw o d u ?
- J a k u c z n io w ie o c e n ia ją p rz y g o to w a n ie do p ra c y w o k re sie e d u k a c ji w szk o le? - Ja k ie s ą ich p lan y ro zw o ju z a w o d o w e g o ?
M eto d ę ja k ą z a sto so w a n o w b a d an iu był to so n d a ż d ia g n o s ty c z n y w któ ry m w z ię ło ud ział 2 27 u czn ió w . O p isy w a n a z b io ro w o ś ć b y ła ró ż n o ro d n a pod w z g lę d e m p łci, w iek u i lat nauki.
W ybór za w o d u i p la n o w a n ie ka riery zaw odow ej. 127
W b ad an iu u cz e stn ic z y li u c z n io w ie k la sy IV w Z e sp o le S z k ó ł Z aw o d o w y c h P B O (3 4 % ); k la sy III w Z e sp o le S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h w C z e rw ie ń sk u (3 2 % ) i klasy IV w Z e sp o le S zk ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h w S u le c h o w ie (3 4 % ). W śród ró ż n o ro d n y ch cz y n n ik ó w ja k ie d e c y d o w a ły o w y b o rze s z k o ły i z a w o d u ja k - p o k a z a ły b ad an ia - d e c y d u ją c y w p ły w m ia ły trzy czy n n ik i: p e rs p e k ty w a w p rz y s z ło śc i d o b ry ch z a ro b k ó w (3 2 % ), d u żo o fe rt p ra c y (2 2 % ) i a tra k c y jn o ść z a w o d u (1 2 % ). P o z o sta łe c z y n n ik i m ia ły z n a c z e n ie d ru g o rz ę d n e . W a rto z w ró cić u w agę, że b ard zo m a ły w p ły w n a p o d ję te d ec y z je m ie li ro d zice, ro d zeń stw o i ró w ie ś n ic y (7% ). R ó w n ie ż b lisk o ść sz k o ły i ła tw o ś ć d o ja z d u nie sta n o w iła w a ż n e g o c z y n n ik a (9% ).
W olne miejsca w szkole Bliskość szkoły i łatw ość dojazdu Rodzice, rodzeństwo i rówieśnicy
Atrakcyjność zawodu Dużo ofert pracy Perspektywa dobrych zarobków
Rys. 1. O pracowanie własne
Z b adań w y n ik a, że (6 2 % ) w y b ra ło b y p o n o w n ie ten sam zaw ó d . Ś w ia d c z y ć to m o że 0 tym , że d ec y z je z a w o d o w e re sp o n d e n c i uzn ali z a tra fn e i o d p o w ia d a ją c e ich z a in te re s o w a niom . N a jm n ie js z ą o c h o tę do z m ia n y zaw o d u m a ją u c z n io w ie za w o d ó w b u d o w la n y c h , bo ty lk o (9% ) z n ich c h c ia ło b y u c z y ć się inn eg o z a w o d u . O b e c n ie k ieru n k i b u d o w la n e w k sz ta ł cen iu z a w o d o w y m c ie s z ą się d u ż ą p o p u la rn o ś c ią w śród m ło d z ie ż y z e w zg lęd u n a d u ż e z a p o trz e b o w a n ie lo k aln y ch ry n k ó w p racy i m o ż liw o ść z n a le z ie n ia p racy w ty ch z aw o d ach z a g ra nicą. U c z n io w ie p o d k re śla li p o n a d to m o ż liw o ść u z y sk a n ia sa ty sfa k c jo n u ją c y c h z a ro b k ó w o ra z dalszej nauki.
Ja k ie p lan y z a w o d o w e m a ją u c z n io w ie na p rz y s z ło ść ? Ja k u c z n io w ie w id z ą sw ój ro zw ó j z a w o d o w y ?
Z an alizy w y n ik ó w b ad ań w y n ik a , że (7 2 % ) re sp o n d e n tó w c h c e k o n ty n u o w a ć n a u k ę w szk o łach śred n ich i w y ż sz y c h , z a ró w n o w fo rm ach sta c jo n a rn y c h j a k i n ie sta c jo n a rn y c h . Z badanej g ru p y (3 8 % ) re sp o n d e n tó w ch ce w p rzy szło ści p ra c o w a ć i stu d io w a ć z ao czn ie.
S to su n k o w o n ie lic z n a g ru p a (6 % ) nie m a żad n y ch p lan ó w po u k o ń czen iu szk o ły . N a to m ia st 8 7% ch ce b e z p o śre d n io po zak o ń c z e n iu nauki ro z p o c z ą ć p racę z a ro b k o w ą w sw o im zaw o d zie. Z tej g ru p y re s p o n d e n tó w 3 9 % ch ce zało ż y ć w ła s n ą firm ę w ram ach d z ia ła ln o ś c i g o sp o d a rc z e j, a w śró d n ich n a jw ię c e j je s t u c z n ió w Z S P w C z e rw ie ń sk u (2 1 % - g a stro n o m ia 1 o g ro d n ictw o ) o ra z Z S P w S u le c h o w ie (1 5 % - e lek try cy , g a stro n o m ia ), n ajm n iej w Z S Z P B O (3% ).
G o sp o d a rk a ry n k o w a, z m ia n y te c h n o lo g ic z n e , po stęp n a u k o w o -te c h n ic z n y , z m ie n ia ją c e się śro d o w isk o pracy, o to c z e n ie z e w n ę trz n e zak ład u pracy, w sz y stk o to w y m a g a c ią g łe g o
k sz ta łc e n ia się i d o sk o n a le n ia z a w o d o w e g o , w z b o g a c a n ia w ie d z y szk o ln ej i p rak ty k i z a w o dow ej n ab y w an ej w tra k c ie nauki szk o ln ej.
M ło d z ie ż szk o ln a p o z y ty w n ie o c e n ia z a ję c ia p rak ty czn e. W Z S P w S u le c h o w ie (9 2 % ), w Z S P w C ze rw ie ń sk u (8 7 % ), w Z S Z P B O w Z ielo n ej G ó rze (9 6 % ). W śró d re sp o n d e n tó w p a n o w a ła o p in ia, że n a le ż a ło b y z w ię k sz y ć ilość g o d zin p rzezn a c z o n y c h n a p rak ty k i z a w o d o w e w w a rsz ta ta c h sz k o ln y c h , z a ję c ia w lab o rato riach i p ra c o w n ia c h te c h n ic z n y c h , n a z a ję c ia w a rsz ta to w e i p raktyki w firm ac h (8 9 % ). U c z n io w ie tw ierd zą, że „na p ra k ty k a c h sz y b k o się u czą z a w o d u i s ą to z a ję c ia zn a c z n ie c ie k a w sz e n iż w ie d za te o r e ty c z n a ” (u czeń Z S Z P B O , ale p o d o b n e o p in ie w y rażali u c z n io w ie p o zo sta ły c h szkół).
R esp o n d en ci p o z y ty w n ie o c e n ia ją p rz y g o to w a n ie p rak ty k z a w o d o w y c h . T a k ie g o zd a n ia j e s t (7 5 % ) w Z S P w S u le c h o w ie , (4 7 % ) w Z S P w C z e rw ie ń sk u i (7 2 % ) w Z S Z P B O w Z ie lo
nej G ó rze. R e sp o n d e n c i p o d k re ś la ją , że „na p r a k ty k a c h z a w o d o w y c h zd o b y w a ją d o św ia d c z e nie, któ re n a jb a r d zie j p r z y d a im s ię w p r z y s z łe j p ra cy, w z b o g a c a ją s w o ją w iedzę, d u żo się u c zą ” i p o stu lu ją: „z w ię k s ze n ie g o d z in n a z a ję c ia p ra ktyczn e. W id z ą w ty m m o żliw o ść: „ d o s k o n a le n ia sw o ic h u m ie ję tn o śc i z a w o d o w y c h " .
Jak p o k azały b ad an ia , u c z n io w ie nie m a ją d o stateczn ej w ie d z y o sy tu acji na lo k aln y m ry n k u pracy. N ie m a ta k ie g o ro z e z n a n ia (7 7 % ) re sp o n d e n tó w Z S P w C z e rw ie ń sk u . N a jle p s z e ro z e z n a n ie m ają, z u c z n io w ie Z S Z P B O w Z ielo n ej G ó rze. Z n a jo m o ść sy tu a c ji n a lo k aln y m ry n k u p racy i z a p o trz e b o w a n ia n a p ra c o w n ik ó w o o k reślo n y ch k w a lifik a c ja c h , d ek la ro w a ło (5 7 % ) re sp o n d e n tó w z Z S P w S u lech o w ie.
Z n aszy ch b ad ań w y n ik a , że p rz y g o to w a n ie u czn ió w do p rzy szłej p racy z aw o d o w ej p rz e z sz k o ły o c e n ia n e je s t p rz e z w ię k sz o ść m ło d z ie ż y p o zy ty w n ie. N a to m ia s t k ry ty c z n ie o c e n ia ją sz k o ln ą b azę w a rsz ta to w ą . Ich z d a n ie m , je s t o n a najcz ęściej p rz e sta rz a ła .
Inaczej to w y g lą d a w N ie m c z e c h . N a p rz y k ła d w C e n tru m K sz ta łc e n ia P rak ty c z n e g o w e F ran k fu rcie nad O d rą s ą n o w o c z e sn e h a le do tzw . tren in g u z a w o d o w e g o , d la p o szczeg ó ln y ch z a w o d ó w b u d o w la n y c h . W skład w c h o d z ą : 10 n o w o czesn y ch o śro d k ó w k ształcen ia, 1700 w arsztató w , 8 00 m iejsc p rz y s to so w a n y c h do p racy te o re ty c z n e j, ponad 150 sal k o m p u te ro w ych do ć w ic z e ń , p ra k ty c z n e k sz ta łc e n ie z a w o d o w e w p o n ad 22 zaw o d a c h , sz e ro k a o fe rta k sz ta łc e n ia z a w o d o w e g o , u słu g i k s z ta łc e n ia o zasięg u re g io n a ln y m , p o n a d re g io n a ln y m i m ię d z y n a ro d o w y m . C K Z m a w o fe rc ie sz e ro k ą p a le tę k u rsó w k sz ta łc ą c y c h i d o k sz ta łc a ją c y c h d la firm i o só b in d y w id u aln y ch . W ścisłej w sp ó łp ra c y z izbam i i zw ią z k a m i p ra c o d a w c ó w na p ierw szy m p lan ie z n a jd u ją się te m a ty a k tu a ln e d la p rzem y słu i rz e m io sła b u d o w la n e g o , na k tó re je s t c ią g łe z a p o trz e b o w a n ie . C K Z d y sp o n u je c e rty fik a ta m i i ak re d y ta c ja m i w y m a g a n y m i p rz e z p ań stw o . W szy stk ie o d d z ia ły s ą z in te g ro w a n e w k o m p le k so w y system e d u k acy jn y , in fo rm ac y jn y i n au k o w y . S y stem ten je s t w d ra ż a n y i ciąg le ro z b u d o w y w a n y w e w szy stk ich d z ie d z in a c h k sz ta łc e n ia i d o k sz ta łc a n ia . T re n in g z a w o d o w y w Z a k ła d a c h p ro m o w a n ia Z a w o d o w eg o je s t je d n y m z n a jw a ż n ie jsz y c h zad ań o rganu p ro w a d z ą c e g o , ja k im je s t N ie m ie c k a Izba B u d o w n ictw a. F in a n so w a n ie C e n tró w w p isa n e je s t w b u d ż e t k asy Iz b y 12.
T y m c z a se m w P o lsce Izby B u d o w n ic tw a nie d o fin a n so w u ją C e n tró w K sz ta łc e n ia P rak ty czn e g o ani sz k ó ł z a w o d o w y c h . D z ia ła n ia w- z a k re sie k sz ta łc e n ia na p o z io m ie p o n a d g im n a - zjaln y m n a le ż ą do zad ań w ła sn y c h je d n o s te k sa m o rz ą d ó w p o w ia tó w lub m ia st n a praw ach p o w iató w . O rg a n y te z a tw ie rd z a ją a rk u s z e o rg a n iz a c y jn e szk ó ł, a ty m sam y m , w y ra ż a ją z g o
W ybór zaw odu i p la n o w a n ie ka riery zaw odow ej. 129
dę na u ru c h o m ie n ie o k re ś lo n e j liczby o d d z ia łó w k sz ta łc ą c y c h w d an y ch zaw o d a c h , a ta k ż e p rz y d z ie la ją na ten cel śro d k i fin a n so w e . R o z strz y g a ją c o z a w o d a c h , w k tó ry ch b ę d z ie p ro w a d z o n e k sz ta łc e n ie , o rg a n y te p o w in n y u w z g lę d n ia ć o c z e k iw a n ia i z a p o trz e b o w a n ie lo k al n eg o ry n k u pracy. S z k o ln ic tw o z a w o d o w e je s t je d n y m z p rio ry te tó w P ro g ra m u O p e ra c y jn e g o K ap itał L u d zk i. W s p ie ra n a je s t ró w n ie ż w sp ó łp ra c a sz k ó ł i p la c ó w e k p ro w a d z ą c y c h k s z ta łc e nie z a w o d o w e z p ra c o d a w c a m i i in sty tu cjam i ry n k u p racy , słu ż ą c a p o d n o sz e n iu k w a lifik a c ji z a w o d o w y c h u czn ió w ja k o p rz y sz ły c h a b so lw e n tó w i w z m a c n ia n iu ich zd o ln o ści do z a tru d nien ia. O g ro m n e z n a c z e n ie m a ro z p o z n a n ie re g io n a ln e g o ry n k u p racy , d z ia ła n ia p ra c o d a w c ó w i o rg a n iz a c ji p ra c o d a w c ó w w sz y stk ic h b ran ż n a rz e c z o d p o w ie d n ie g o ro z w ią z y w a n ia p ro b le m ó w k s z ta łc e n ia z a w o d o w e g o p rz e z je d n o s tk i sa m o rz ą d o w e u p ra w n io n e d o o rg a n iz o w a n ia sz k o ln ic tw a z a w o d o w e g o . T a k ie d z ia ła n ia b ę d ą p ra w id ło w e , ale m u s z ą b y ć d łu g o fa lo w e i w ó w c z a s w sp ó ln ie z sy ste m e m k sz ta łc e n ia z a w o d o w e g o z a p e w n ią p ra w id ło w y d o p ły w o d p o w ie d n io p rz y g o to w a n y c h n o w y ch p rac o w n ik ó w d la w szy stk ich branż. N a to m ia s t m ło d z ie ż y szk o ln ej i b e z ro b o tn y m z a p e w n ią m o ż liw o ść b u d o w a n ia k a rie ry z a w o d o w e j13.
O ile o rie n ta c ja i p o ra d n ic tw o z a w o d o w e w P o lsce n a b ra ło ch a ra k te ru s y s te m o w e g o to w ed u k acji k a rie ro w e j d a le c y je s te ś m y od d o k o n a ń , ja k ie m a ją p a ń stw a o ro z w in ię te j g o s p o d a rc e ry n k o w ej i w s p o łe c z e ń stw a c h w ied zy . S zerzej te n p ro b lem a n a liz u ją a u to rz y „ K a rie ry z a w o d o w e j” , B .P ie tru le w ic z i I. K o rc z 14. Ich zd an ie m : „ P a n u je g łęb o k i ro z z ie w p o m ię d z y ty m , czeg o u czy się w sz k o ła c h , a tym , co je s t w y m a g a n e od m ło d y ch a d e p tó w ż y c ia po ich u k o ń czen iu . Z b y t m ało te ż p o ja w ia się o fe rt w z a k re sie e d u k a c ji k ariero w ej, sk ie ro w a n y c h do o só b d o ro sły ch p o z o sta ją c y c h w ra m a c h e d u k a c ji u sta w ic z n e j” 15. A u to rzy , a n a liz u ją c p ro b lem z a u w a ż y li, że: „ w d z ie d z in ie o rie n ta c ji k a rie ro w e j b ra k u je p ro g ra m ó w łą c z ą c y c h n a u k ę z p ra c ą z a w o d o w ą p ro g ra m ó w d o ty c z ą c y c h o k resu p rz e jśc ia o d n au k i d o pracy, p ro g ra m ó w o p a r ty ch na m o d e lo w a n iu p o ż ą d a n y c h z ach o w ań p ro k a rie ro w y c h , p ro g ra m ó w staży w a k a c y jn y c h i d z ia ła n ia na rz e c z lo k aln eg o śro d o w isk a o raz sk o o rd y n o w a n y c h p ro g ra m ó w o rie n ta c ji, e d u kacji i p o ra d n ic tw a k a rie ro w e g o , w sp a rty c h p o m o c ą fin a n so w ą ” 16.
D ecy zje o w y b o rz e k ie ru n k u k sz ta łc e n ia i w y b o rz e z a w o d u p rz e s ta ją być d o m e n ą m ło d o ści. O d ro c z e n iu u le g a w e jśc ie w z a w ó d , g d y ż c o ra z b ard ziej w y d łu ż a się o k re s k s z ta łc e n ia fo rm aln e g o o ra z c z a s o c z e k iw a n ia n a pracę. A d a p ta c ja z a w o d o w a p rz e sta je b y ć fak tem j e d n o ra z o w y m , a w je j m ie js c e p o ja w ia się c ią g łe d o p a so w y w a n ie p ra c o w n ik a d o z m ian o rg a n i zacy jn y ch i te c h n o lo g ic z n y c h o ra z k o n ie c z n o ść c ią g łe g o p o d d a w a n ia się o c e n ie p ra c o w n ic z e j i je j k o n se k w e n c jo m cz y li se le k c ji p ra c o w n ic z e j. T ru d n o te ż o sta b iliz a c ję w w y b ra n y m w sz k o le z a w o d z ie a ta k ż e m ie jsc u pracy. W g o sp o d a rc e ry n k o w ej p o ja w ia ją się w a h a n ia k o n iu n k tu ry , k ry z y sy (ja k to m a m ie js c e o b e c n ie w g o sp o d a rc e g lo b a ln e j), a w z w ią z k u z ty m stan n iep ew n o ści co d o z a tru d n ie n ia . P ro ces te n c z ę sto z a c z y n a się j u ż w szk o le, bo w z m ie n iającej się n ie u s ta n n ie g o s p o d a rc e i m ałej e la sty c z n o śc i sy s te m u k ształcen ia, sz c z e g ó ln ie w sy ste m ie szk o ln y m n ie m a p ew n o ści c z y u czeń z n a jd z ie p racę w w y u czo n y m za w o d z ie w m o m en cie startu z a w o d o w e g o . D lateg o w sy ste m ie p o ra d n ic tw a z a w o d o w e g o sz k o ln e g o i p o z a sz k o ln e g o w ażn y m z a d a n ie m je s t d o c ie ra n ie d o u c z n ió w i b e zro b o tn y ch o ra z p ra c o w n i
13 Tam że.
14 Zob. szerz. I. K orcz, B. Pietrulew icz, K ariera zaw odow a. Z ielona G óra 2003, s. 85 i następne. IJ Tam że, s. 90-91.
k ó w p rz e w id y w a n y c h do z w o ln ie n ia i ich sz y b k ie p rz e k w a lifik o w a n ie d o z a w o d ó w p o s z u k i w a n y c h n a ry n k u p ra c y p rz e z p ra c o d a w c ó w .17
Podsum ow anie
N ie je s t rz e c z ą ła tw ą u k ie ru n k o w a ć sw ó j ro zw ó j z a w o d o w y , ab y b y ć k o n k u re n c y jn y m n a ry n k u p racy . W sp ó łc z e śn ie n ie w y s ta rc z y z d o b y c ie w sz k o le lub w in n y m sy s te m ie k s z ta łc e nia, w ie d z y i u m ie ję tn o śc i z a w o d o w y c h . T rz e b a n a u c z y ć m ło d z ie ż i b e z ro b o tn y c h p la n o w a n ia sw ojej k a rie ry z a w o d o w e j, b o w ie m je j re a liz a c ja je s t o b e c n ie tra k to w a n a ta k ż e ja k o e le m e n t ro zw o ju z a w o d o w e g o p rz e z o sią g a n ie k o le jn y c h celó w z a w o d o w y c h .P o m ó c u czn io w i m o ż e w ty m sz k o ln y d o ra d c a z a w o d u , k tó ry p o w in ien z a p e w n ić m u p o z n a n ie ró żn y ch g ru p z a w o d ó w i sp e c ja ln o śc i, p o z n a n ie w ła sn y c h p re fe re n c ji z a w o d o w y c h , p o m ó c w ro z w ija n iu u m ie ję tn o śc i a d a p ta c y jn y c h o ra z u m ie ję tn o śc i p o k o n y w a n ia tru d n o śc i i w sp ó łc z e s n y c h w y z w a ń k o n k u re n c ji n a ry n k u p racy . S zk o ln e O śro d k i K a rie ry p o m a g a ją u czn io m w w y ró w n y w a n iu sz a n s e d u k a c y jn y c h i z a p e w n ia ją m o ż liw o ść k o rz y s ta n ia z te c h n o logii in fo rm a c y jn y c h w u c z e n iu się o ra z ro z w ią z y w a n iu p ro b le m ó w e d u k a c y jn y c h i z a w o d o w ych m ło d z ie ż y będ ącej w tra k c ie nauki w sz k o ła c h , a ta k ż e w p rz y g o to w a n iu je j do w e jśc ia na ry n ek pracy. N ie ste ty je s t ich w n a szy ch s z k o ła c h z b y t m ało.
A b y m ło d z ie ż m ia ła s z a n s e n a b y ć u m ie ję tn o śc i p la n o w a n ia w łasn ej k a rie ry z a w o d o w e j m usi się n a u c z y ć te c h n ik p o z n a w a n ia sa m e g o sie b ie , w y m a g a ń z a w o d o w y c h i z n a ć sy tu a c ję na ry n k u p racy . D la te g o sk u te c z n ą m e to d ą s ą g ru p o w e z a ję c ia z m ło d z ie ż ą w fo rm ie w a rs z ta tó w , p o d czas k tó ry ch u c z ą się p o z n a w a ć s w o ją o so b o w o ść , p re d y s p o z y c je z a w o d o w e , p o z n a j ą zaw o d y , ścieżk i k sz ta łc e n ia i p ro je k tu ją sw o je in d y w id u aln e p lan y ro z w o ju z a w o d o w e g o .
T ru d n a sy tu a c ja na ry n k u p racy i ro sn ą c e o c z e k iw a n ia p ra c o d a w c ó w , sta w ia p rzed sy s te m em ed u k acji szk o ln ej i p o z a sz k o ln e j o raz in sty tu cjam i ry n k u p ra c y , ro d z ic a m i, u czn ia m i i b e z ro b o tn y m i, n o w e w y m a g a n ia w z a k re s ie u m ie ję tn e g o sta w ia n ia ce ló w z a w o d o w y c h i p la n o w a n ia k a rie ry z a w o d o w e j.
L i t e r a t u r a
1. Aktualności WIB, nr 22 z grudnia 2008.
2. Janiec G., Przygotowanie m łodzieży do wyboru zaw odu i pracy na przykładzie m acierzystej szkoły, UZ 2006.
3. Korcz I., Pietrulewicz B., Kariera zaw odow a, Zielona G óra 2003.
4. Kwiatkowski M „ Niedopasowanie. Kwalifikacje a rynek pracy w Lubuskim Trójmieście, UZ, Zielo na Góra.
17 J. W ilsz., N ow e zadania i funkcje poradnictw a zaw odow ego ze w zględu na m echanizm y w spółczesnego rynku pracy - propozycja now ego podejścia, [w:] K ształcenie zaw odow e: pedagogika i psychologia, n r VI, red. T Lew ow icki. J. W ilsz, 1. Ziaziun i N. N yczkało, W ydaw nictw o W yższej Szkoły Pedagogicznej w C zęstocho w ie, C zęstochow a - K ijów 2004, s. 147-157.
W ybór zaw odu i p la n o w a n ie kariery zaw odow ej.. 131
5. Kwiatkowski S.M. (red), Edukacja zawodowa wobec rynku p racy i integracji europejskiej, IBE, ITE, IPiSS, z. 6, W arszawa 2000.
6. Ministerstwo Edukacji N arodow ej, O edukacji dla rynku pracy, W arszawa 2001. 7. Dz.U. z 2001 r. N r 61, poz. 624.
8. Dz.U. z 2001 r. N r 10, poz. 96. 9. Dz.U. z 2002 r. N r 10, poz. 96.
10. Wilsz J., Nowe zadania i fu n kcje poradnictw a zaw odowego ze wzglądu na mechanizm y w spółcze snego rynku pracy - propozycja nowego podejścia, [w:] Kształcenie zawodowe: pedagogika i p sy chologia, nr VI, red. T. Lewowicki, J. Wilsz, I. Ziaziun i N. N yczkało, W ydawnictwo W yższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, C z ę sto c h o w a -K ijó w 2004, s. 147-157.
11. Bednarczyk H., Kształcenie dla wspólnej przyszłości, [w:] Kształcenie ustawiczne dla wielokultu- rowości, (red.) Lewowicki T., Szlosek F., W arszawa - Radom 2009.