• Nie Znaleziono Wyników

Wybór zawodu i planowanie kariery zawodowej przez młodzież na współczesnym rynku pracy

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Wybór zawodu i planowanie kariery zawodowej przez młodzież na współczesnym rynku pracy"

Copied!
12
0
0

Pełen tekst

(1)

Jan Mielżyński

Wybór zawodu i planowanie kariery

zawodowej przez młodzież na

współczesnym rynku pracy

Problemy Profesjologii nr 1, 121-131

(2)

U N IW ER SY TE T Z IE LO N O G Ó R SK I • PO LSK IE T O W A R Z Y S T W O PRO FE SJO L O G IC ZN E

P ro b le m y P ro fesjo lo g ii 1/2009

J a n IW ielżyński1

WYBÓR ZAWODU I PLANOWANIE KARIERY

ZAWODOWEJ PRZEZ MŁODZIEŻ NA WSPÓŁCZESNYM

RYNKU PRACY

S t r e s z c z e n i e

Autor w artykule porusza zagadnienia teoretyczne i praktyczne orientacji zawodowej, wyboru zawodu i planow ania kariery zawodowej przez młodzież. N a przykładzie szkół w Nowej Soli, szkół Ponadgim nazjalnych w Nowej Soli, Sulechowie i Czerwieńsku, ukazuje realizację projek­ tu w zakresie orientacji i poradnictw a zawodowego w ramach Szkolnego O środka Kariery. Autor szeroko analizuje wyniki przeprowadzonych przez siebie badań w szkołach ponadgim na­ zjalnych na tem at w yboru zawodu, kariery zawodowej i przygotowania do pracy. Przedstawia krytyczne uwagi dotyczące braku doradców zawodowych w wielu szkołach, brak literatury za- wodoznawczej w szkolnych bibliotekach i brak ścisłej współpracy z pracodawcami.

Na zakończenie autor postuluje zwiększenie pomocy dla szkolnych doradców zawodowych, którzy m ają do spełnienia w ażną rolę w procesie wyboru szkoły i zawodu przez m łodzież szkolną.

S u m m a r y

The author deals with theoretical and practical issues o f profession orientation, its choice and professional career planning by the youth. On the example o f secondary schools in Nowa Sól, Zielona Góra, Sulechów and Czerwieńsk, shows project implem entation in terms o f orientation and vocational consultancy by School Career Centre.

The author broadly analyzes the outcomes o f own research carried out in secondary schools concerning jo b choice, vocational career and preparation to future job. He presents critical ar­ guments concerning lack o f vocational consultants in many schools, lack o f literature concern­ ing profession choice in many school libraries and lack o f close co-operation with employers. In conclusion the author stipulates to increase support for school vocational consultants, who are o f meaningful im portance in the process o f school and profession choice by the school youth.

W stęp

G w a łto w n y rozw ój te c h n o lo g ii o ra z g lo b a liz a c ja zja w isk g o sp o d a rc z y c h , sp o w o d o w a ły z m ia n ę c h arak teru i o rg a n iz a c ji p racy , a co z a ty m idzie z m ia n ę w y m ag ań w za k re sie w ie d z y i k w alifik acji p ra c o w n ik ó w . J e s z c z e n ie ta k d aw n o u z y sk a n e k w a lifik a c je g w a ra n to w a ły p ra ­ c o w n ik o w i sta b iln o ść z a tru d n ie n ia .

(3)

X X I w iek s ta w ia p rzed c z ło w ie k ie m n o w e w y z w a n ia . W ra z z ro z w o je m g o sp o d a rk i ry n ­ kow ej i je j g lo b a liz a c ji o ra z ro z w o ju n o w o c z e sn y c h te c h n o lo g ii, d o k o n u ją się z m ia n y w z a ­ w o d ach . Je d n e z n ic h z a n ik a ją a p o ja w ia ją się n o w e.

W sz y stk ie w yżej w y m ie n io n e z ja w is k a , p o w o d u ją p o trzeb ę o d p o w ie d n ie g o p rz y g o to w a ­ nia m ło d z ie ż y do w y b o ru z a w o d u i b u d o w a n ia k a rie ry z a w o d o w e j, o p artej na w y so k ie j m o ­ b iln o ści zaw o d o w ej.

1. O rientacja zaw odow a, w yb ór zaw odu i planow anie kariery zawodow ej

R efo rm a e d u k acji c z ę śc io w o u w z g lę d n iła sp o łe c z n e p rio ry tety i w y m a g a n ia ry n k u p racy p rz e z zm ian ę p o d e jś c ia d o o rie n ta c ji z a w o d o w e j. R efo rm a z o b o w ią z a ła sz k o ły do św ia d c z e ­ nia p o m o cy p s y c h o lo g ic z n o -p e d a g o g ic z n e j, p o leg ającej n a w sp ie ra n iu u c z n ió w w w y b o rz e k ieru n k u k sz ta łc e n ia i p la n o w a n ia d ro g i z a w o d o w e j. S z k o ła s ta ła się w ię c p o d sta w o w y m o g n iw e m p o ra d n ic tw a z a w o d o w e g o . O rie n ta c ja z a w o d o w a m u si by ć w p is a n a w p ro g ra m w y ­ c h o w a w c z y sz k o ły i re a liz o w a n a s y s te m a ty c z n ie p o d c z a s nauki w szk o le. K a ż d y rodzaj k sz ta łc e n ia , w cz e śn ie j czy pó źn iej p ro w ad zi m ło d e g o c z ło w ie k a na ry n ek pracy. D la te g o m i­ s ją sz k o ły je s t p rz y g o to w a n ie m ło d e g o c z ło w ie k a do a k ty w n eg o p o ru s z a n ia się n a ty m ry n k u , do o d p o w ie d n ie g o p o d e jm o w a n ia d e c y z ji e d u k a c y jn y c h i z a w o d o w y c h .

S z k o ła w p rz e s z ło śc i tra k to w a ła o rie n ta c ję sz k o ln ą i z a w o d o w ą w sp o s ó b o k a z jo n a ln y . U c z n io w ie p o n o s z ą sk u tk i b ra k u ty c h o d d z ia ły w a ń , k o n s e k w e n c ją k tó ry c h je s t n ie tra fn y w y ­ b ó r sz k o ły lub z a w o d u . Ja k w y n ik a z p rz e p ro w a d z o n y c h p rz e z a u to ra w y w ia d ó w , n ie tra fn o ść sw o ich d ecy zji u c z n io w ie u p a tru ją w b rak u rz e teln y ch info rm acji o w y b ra n y m z a w o d z ie , n ie ­ zn a jo m o śc i rynku p racy , p resji ro d z ic ó w . K o n se k w e n c je n ietrafn y ch d ecy zji e d u k a c y jn y c h i z a w o d o w y c h , n ie z a d o w o le n ia z w y b ran ej sz k o ły , m o g ą m ie ć w p rz y s z ło śc i w p ły w n a sto su ­ nek do w y k o n y w a n ia z a w o d u i n a ja k o ś ć p rzy szłej pracy. B rak in fo rm ac ji o ry n k u p racy , p o ­ w o d u je, ze m ło d z ie ż c z ę sto w y b ie ra k ie ru n k i „ n ie ry n k o w e ” i z g ó ry sk a z a n a je s t n a b e z ro b o ­ cie.

T ę lukę m o ż e sk u te c z n ie w y p e łn ić p o w o ły w a n ie S zk o ln y ch O śro d k ó w K a rie ry Z a w o d o ­ w ej, któ re z a p e w n ią m ło d z ie ż y sz e rsz y d o stę p do in fo rm ac ji na tem at ry n k u p racy , d o stę p do in fo rm ac ji z a w o d o w e j, d o ra d z tw a z a w o d o w e g o , in fo rm ac ję o m o ż liw o śc ia c h n au k i i z a tru d ­ n ie n ia w k rajach U nii E u ro p e jsk ie j.

Isto ta p rz y g o to w a n ia u c z n ió w do p ra c y z a w o d o w e j w ią ż e się z k sz ta łc e n ie m p rz e d z a w o - d o w y m i za w o d o w y m . W y b o ru z a w o d u , a szerzej przyszłej drogi e d u k a c y jn e j, d o k o n u ją u c z n io w ie o statn ich k las s z k o ły p o d sta w o w e j i g im n a z ju m . D lateg o w p ro w a d z o n a re fo rm a sz k o ln ic tw a i p rz e b u d o w a s z k o ln ic tw a z a w o d o w e g o w sytuacji g o sp o d a rk i w o ln o ry n k o w e j i no w y ch w y m ag ań p ra c o d a w c ó w , p o sta w iła za cel z b liż e n ie k sz ta łc e n ia o g ó ln e g o i z a w o d o ­ w ego. Z re fo rm o w a n y sy stem k s z ta łc e n ia z a w o d o w e g o m a sp e łn ić trz y p o d sta w o w e fun k cje:

- z a p e w n ie n ie e la s ty c z n o ś c i k sz ta łc e n ia p rz e z k ró tsz e o k re s y n a u c z a n ia n a b a z ie d o b re g o w y k sz ta łc e n ia o g ó ln e g o i s z e ro k o p ro filo w e g o p rz y g o to w a n ia o g ó ln o z a w o d o w e g o ,

(4)

W ybór za w o d u i p la n o w a n ie kariery zaw odow ej. 123

- z a p e w n ie n ie w y so k ie j ja k o ś c i k sz ta łc e n ia i p o ró w n y w a ln o śc i u z y sk iw a n y c h k w a lifik a ­ c

ji2-P rz y g o to w a n ie a b so lw e n ta sz k o ły do fu n k c jo n o w a n ia w w a ru n k ach zm ie n n e g o ryn k u p racy zatem w y m ag a:

- d o b re g o p rz y g o to w a n ia w za k re sie k sz ta łc e n ia o g ó ln eg o , - tra fn e g o w y b o ru z a w o d u ,

- d o b re g o ja k o ś c io w o k sz ta łc e n ia ,

- o rg a n iz a c ji p o z w a la ją c e j n a re a liz a c ję asp ira c ji e d u k a c y jn y c h w k ażd y m m o m e n c ie ż y ­ c ia c z ło w ie k a 3.

P raca z a w o d o w a d la k a ż d e g o m ło d eg o c z ło w ie k a je s t p e rs p e k ty w ą z a s p o k o je n ia je g o w szelk ich p o trzeb . D lateg o p o m o c w w y b o rz e sz k o ły i z a p la n o w a n iu ścieżki k a rie ry z a w o ­ d ow ej m a d la n ieg o b a rd z o w a ż n e z n a czen ie. K ażd a je d n o s tk a m a p ra w o do p e łn e g o ro z e z n a ­ n ia co do sw o ich z d o ln o ś c i, m o ż liw o śc i, w ia d o m o śc i i z a in te re s o w a ń z je d n e j stro n y , a z d ru ­ g iej, in fo rm ac ji o ry n k u p ra c y i te n d e n c ji ro z w o ju sp o łe c z n o -g o sp o d a rc z e g o k raju . M ło d y c z ło w ie k p o p rz e z system e d u k a c ji p o w in ie n o sią g n ą ć ta k ie stad iu m p o in fo rm o w a n ia , k tó re d a m u p o d staw y do sa m o re a liz a c ji. U d z ie la n ie rad i p o m o c y w ty m zak resie je s t o b o w ią z k ie m nie ty lk o ro d zicó w , a le szk o ły , sp e c ja listy c z n y c h p o rad n i p sy c h o lo g ic z n o -p e d a g o g ic z n y c h i in sty tu cji ry n k u pracy. P ra c a d y d a k ty c z n o -w y c h o w a w c z a sz k ó ł p o w in n a stw arzać u czn io w i ja k n a jsz y b sz y i n a jle p sz y k o n ta k t z realiam i p rz y sz łe g o zaw o d u . B o w iem b łę d n y w y b ó r z a ­ w o d u , p o w o d u je straty p s y c h o lo g ic z n e , n ie z a d o w o le n ie i b rak saty sfak cji z a w o d o w e j. P o n a d ­ to w p racy sz k o ły p o w in n o się u św ia d a m ia ć u c z n io m , że p o trz e b a p reo rien tacji z a w o d o w e j je s t w sp ó łc z e ś n ie z ja w is k ie m n o rm a ln y m i trz e b a być p rz y g o to w a n y m na z m ia n ę z a w o d u , na u staw iczn e p o d n o sz e n ie w ie d z y i z d o b y w a n ie n o w y ch , p rzy d a tn y c h na rynku p racy k w a lifi­ k acji z aw o d o w y ch .

P rz y g o to w a n ie do w y b o ru z a w o d u to p ro c e s , k tó ry p o w in ie n to w a rz y sz y ć c ią g łe m u ro z ­ w o jo w i z a w o d o w e m u c z ło w ie k a . Z a p la n o w a n ie k a rie ry zaw o d o w e j i p rz y g o to w a n ie do p rz y ­ szłej pracy, to je d n o z w a ż n ie jsz y c h zad ań d o ra sta n ia . M ło d zi ludzie często w ty m z a k re s ie o d c z u w a ją o sa m o tn ie n ie . P rz e ż y w a ją brak w iary w sieb ie, d e fic y t info rm acji z a w o d o w e j, brak m o ty w acji do n au k i, k ło p o ty z p o d e jm o w a n ie m d e c y z ji, lęk przed p rz y s z ło śc ią i c zęsto p rz e k o n a n ie o n ie u c h ro n n y m b ez ro b o c iu . P o trz e b n e je s t im p ro fe sjo n a ln e w sp a rc ie w zak resie p rz y g o to w a n ia do tra fn e g o w y b o ru d ro g i z a w o d o w e j. W y b ó r z a w o d u je s t p rz e c ie ż je d n ą z w aż n ie jsz y c h d e c y z ji w ży c iu cz ło w ie k a . O d tra fn e g o w y b o ru z a w o d u z a le ż y p o w o d z e n ie w ży ciu sp o łe c z n y m i z a w o d o w y m . N ie z a d o w o le n ie z w y b o ru zaw o d u je s t p o w o d em w ielu fru stracji. M o że być p rz e n o s z o n e na teren ro d zin y , m o ż e p ro w a d z ić do w ielu k o n flik tó w , w p ły w ać na p o ja w ie n ie się d e stru k ty w n y c h zach o w a ń c z y p ato lo g ii. D o jrzało ść do w y b o ru zaw o d u je s t k w a lifik a c ją z d o b y tą d la d o k o n a n ia p ierw szej d ecy zji z aw o d o w ej i d łu g o fa lo w e ­ go p la n o w a n ia d rogi z a w o d o w e j. W y b ó r ten p o w in ie n b y ć d o k o n a n y po p rz e a n a liz o w a n iu w łasn y ch m o ż liw o śc i, u m ie ję tn o śc i, p re d y sp o z y c ji, a sp ira c ji, zain te re so w a ń a ta k ż e po z a p o ­ zn a n iu się z p rzy szły m z a w o d e m . R a m o w e sta tu ty sz k ó ł p o n a d p o d sta w o w y c h , n a k ła d a ją na

2 O edukacji dla rynku pracy. Ministerstwo Edukacji Narodowej, W arszaw a 2001, s. 7, zob.: H. B ednar­ czyk, Kształcenie dla wspólnej przyszłości,[w:] Kształcenie ustawiczne dla wielokulturowości, T .L ew ow icki, F. Szlosek (red ), W arszaw a - Radom 2009.

(5)

d y re k to ró w i rad y p e d a g o g ic z n e „ o b o w ią z e k o rg a n iz a c ji w e w n ą trz sz k o ln e g o sy ste m u d o ra d z ­ tw a o raz zaję ć zw ią z a n y c h z w y b o re m k ieru n k u k ształcen ia, a ta k ż e o rg a n iz a c ję w sp ó łd z ia ła ­ nia z p o rad n iam i p s y c h o lo g ic z n o -p e d a g o g ic z n y m i, w tym p o rad n iam i sp e c ja listy c z n y m i o raz innym i in sty tu cjam i św ia d c z ą c y m i u słu g i p o ra d n ic tw a i sp e c ja lis ty c z n ą p o m o c z teg o zak resu u czn io m i ro d z ic o m ”4.

Jak w y n ik a z b adań w w o je w ó d z tw ie lu b u sk im , in sty tu cja sz k o ln e g o d o ra d c y z a w o d o w e ­ go nie fu n k c jo n u je je s z c z e p o w sz e c h n ie , m im o , że ro z p o rz ą d z e n ie M in iste rstw a E d u k acji N a ro d o w e j i S p o rtu z d n ia 21 m a ja 2001 r.5, w p ro w a d z a ją c e fu n k c jo n o w a n ie w e w n ą trz sz k o l­ nego sy stem u d o ra d z tw a z a w o d o w e g o , re a liz o w a n e g o w e w sp ó łp ra c y z p o rad n iam i p sy c h o ­ lo g ic z n o -p e d a g o g ic z n y m i, u p o w a ż n iło d y re k to ró w sz k ó ł d o realizacji tej k o n cep cji. Je s t to w y ra z tro sk i p a ń stw a o z b liż e n ie słu ż b d o ra d c z y c h nie ty lk o do b e z ro b o tn e g o , ale zn a c z n ie w c z e śn ie j, bo na eta p ie e d u k acji p o d sta w o w e j, g im n a z ja ln e j i p o n a d g im n a z ja ln e j. P o m o c ta je s t sz c z e g ó ln ie w a ż n a w ted y , g d y p o d e jm o w a n e k o lejn e d ec y z je e d u k a c y jn e i zaw o d o w e

m o g ą rz u to w a ć na p rz e b ie g całej d ro g i z a w o d o w e j je d n o s tk i.

C zy n n ik i tra fn e g o w y b o ru z a w o d u m o ż e m y p o d zielić na trzy grupy:

1. P o z n a w a n ie sie b ie - z a in te re s o w a n ia , u z d o ln ie n ia i u m ie ję tn o śc i, c h arak ter, u sp o s o b ie ­ nie, o sią g n ię c ia sz k o ln e , stan z d ro w ia.

2. P o z n a w a n ie z a w o d ó w - w y m a g a n ia p sy c h o fiz y c z n e z a w o d u , z a d a n ia i c z y n n o śc i, n a ­ rz ę d z ia pracy, śro d o w isk o p racy i m o ż liw o śc i zatru d n ien ia.

3. P o z n a w a n ie ścieżek e d u k a c ji- sy stem sz k o ln y , ty p y sz k ó ł i p ro file, z a sa d y rek ru tacji do szkół.

B ardzo c ie k a w y p ro je k t w z a k re s ie o rie n ta c ji i p o ra d n ic tw a z a w o d o w e g o z re a liz o w a n o w Z e sp o le S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h n r 1 „ E le k try k ” w N o w ej S oli w ram ach d z ia ła ln o śc i S zk o ln e g o O ś ro d k a K a rie ry 6. D o ra d c a z a w o d o w y sp o tk ał się n a o b o z ie in teg racy jn y m z u czn ia m i k las p ierw szy ch Z e sp o łu S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h . U c z n io w ie m ieli z a za d a n ie n au c z y ć się:

- w y sz u k iw a n ia in fo rm ac ji d o ty c z ą c y c h k sz ta łc e n ia na p o zio m ie w y ższy m o ra z na p o ­ z io m ie p o licealn y m , ze sz c z e g ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m w y m o g ó w re k ru ta c y jn y c h ,

- w y k o n y w a n iu te s tó w z zak re su z a w o d o z n a w stw a przy w y k o rz y sta n iu p ro g ra m ó w k o m ­ p u tero w y ch ,

- p o m o c w p isan iu d o k u m e n tó w a p lik a c y jn y c h , g łó w n ie d la słu c h a c z y sz k o ły p o licealn ej o raz o statn iej k lasy te c h n ik u m ,

- w y s z u k a n iu in fo rm ac ji o zaw o d a c h i w y m a g a n ia c h staw ian y ch p ra c o w n ik o m , - p o m o cy w p rz y g o to w a n iu do ro z m o w y k w alifik acy jn ej.

N a to m ia st p ra c a g ru p o w a p o le g a ła n a w y b ran ej p rz e z u czn ió w p ro b lem aty ce:

- o k re śla n ie celó w ż y c io w y c h , o c e n a d o ty c h c z a so w y c h su k cesó w , p la n o w a n ie ce ló w ż y ­ cio w y c h , o k re ś la n ie n a szy ch a tu tó w w z w ią z k u z nim i o ra z barier,

- p rz e p ro w a d z e n ie te s tó w z a w o d o z n a w c z y c h ,

- ro z m o w a k w a lifik a c y jn a ja k o e le m e n t p o stę p o w a n ia rek ru tacy jn eg o ,

4 Dz.U. z 2001 r. N r 61, poz. 624 o raz z 2002 r. N r 10, poz. 96. ' Dz.U. z 2001 r. N r 10, poz. 96.

6 Na podstaw ie opracow ania: O. Janiec „P rzygotow anie m łodzieży do w yboru zaw odu i pracy na przy k ła­ dzie m acierzystej szkoły” UZ 2006.

(6)

W ybór zaw odu i p la n o w a n ie kariery zaw odow ej.. 125

- n ab y cie u m iejętn o ści w y p e łn ia n ia C V z g o d n ie z w y m o g am i o b o w ią z u ją c y m i w krajach U E w ję z y k u a n g ielsk im ,

- p o d staw o w e w ia d o m o ś c i z p ra w a p racy i ich w y k o rz y sta n ie w d ro d ze k a rie ry z a w o d o ­ w ej,

- stru k tu ra o rg a n iz a c y jn a i z a d a n ia u rzęd ó w pracy, ze sz czeg ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m p o ­ rad n ictw a i d o ra d z tw a z a w o d o w e g o , d o tacje n a w ła s n ą d z ia ła ln o ść g o s p o d a rc z ą i su b s y d io ­ w an ie m iejsc pracy,

- j a k sk u te c z n ie sz u k a ć pracy,

- w y b ó r ścieżk i ro zw o ju z a w o d o w e g o - k a rie ra z a w o d o w a itp.

W trak cie roku sz k o ln e g o k o n ty n u o w a n o z a ję c ia w S zO K , a u c z n io w ie śm ielej k o rzy stali z u słu g d o rad cy z a w o d o w e g o , p sy c h o lo g a , b ib lio te k i. W su m ie w o k re sie 3 m ie się c y z p o rad sk o rz y sta ło 125 u czn ió w , w tym 33 u c z n ió w klas m atu raln y ch . T e sty z a w o d o z n a w c z e w y p e ł­ niło 21 u czn ió w . W roku sz k o ln y m w zaję ciach g ru p o w y ch w z ię ło u d z ia ł 12 k las p ie rw szy ch , 14 klas trzecich . N a z a k o ń c z e n ie realizacji p ro je k tu p rz e p ro w a d z o n o z e b ra n ia in fo rm ac y jn e z ro d zicam i u czn ió w 8 klas m a tu ra ln y c h , p re z e n tu ją c w y n ik i w sp ó łp ra c y z u czn ia m i w z a k re ­ sie p la n o w a n ia k a rie ry z a w o d o w e j.

N ie ste ty nadal p a n u je n ie d o s to so w a n ie k w a lifik a c ji, na ja k ie o c z e k u ją p ra co d aw cy . P rz e ­ p ro w ad zo n e b ad an ia p rz e z z e sp ó ł S .M . K w ia tk o w sk ie g o 7 i z e sp ó ł M . K w ia tk o w sk ie g o 8, d o ­ w o d z ą teg o d o b itn ie.

S .M . K w iatk o w sk i na p o d sta w ie w y n ik ó w p rzep ro w a d z o n y c h b adań n a ry n k u p racy , d o ­ ch o d zi do w n io sk u , że: „ W śró d o só b ro z p o c z y n a ją c y c h p racę w M S P (sta ż p racy p o n iż e j ro ­ ku) je d y n ie , co trzeci p ra c o w n ik p o d e jm u je j ą z g o d n ie z w y u czo n y m zaw o d em . Ś w ia d c z y to n ie d o sto so w a n iu sz k o ln ic tw a do p o trzeb p raco d aw có w a ta k ż e sp o rej e la sty czn o ści a b s o lw e n ­ tó w w p o szu k iw an iu p ra c y ” 9.

Z badań p rz e p ro w a d z o n y c h w śró d m ie sz k a ń c ó w tzw . L u b u sk ieg o T ró jm ia sta , w y n ik a, że „ p o n a d p o ło w a b ad an y ch m ie sz k a ń c ó w nie w y k o n u je w y u c z o n e g o zaw o d u (5 1 ,7 % ). U czn io w ie i stu d en ci d e k la ru ją , że p o d ejm u jąc p racę z a w o d o w ą m o g ą w y k o n y w a ć z a ró w n o zaw ó d w y u czo n y , ja k i in n y (5 2 ,4 % )” 10. Ś w ia d c z y to o dużej g o to w o śc i i e la sty c z n o śc i z a in ­ tereso w an y ch w y k o n y w a n ie m z a w o d u , ale z drugiej stro n y (4 8 ,3 % ) u czn ió w i stu d e n tó w nie je s t p rzy g o to w an a do tak iej sy tu acji n a rynku pracy. Jak p o d aje a u to r z m ian y w p ro g ra m a c h n au c z a n ia p o c h o d z iły na w sk u te k sy g n ałó w ry n k o w y ch (5 3 ,7 % ) o ra z w sk u tek z a in te re so w a ń z aw o d o w y ch zg ła sz a n y c h p rz e z u czn ió w ( 5 1 ,2 % ) " .

Jak z p rz y to czo n y ch p rz y k ła d ó w w id ać k w e stia p la n o w a n ia k ariery zaw o d o w ej i w y b o ru w łaściw eg o zaw o d u tzn . ta k ie g o n a ja k i c z e k a g o sp o d a rk a i ry n ek p racy m a b ard zo w ażn e z n a c z e n ie d la m ło d eg o c z ło w ie k a , bo ty lk o ta k ie p o d ejście do b u d o w a n ia k ariery z a w o d o w e j m o że p rz y n ie ść su k c e s w p rz y s z ło śc i n a ry n k u pracy. D ru g im je s t n ab y cie u m ie ję tn o śc i o b ­ se rw o w a n ia rynku p racy , zm ian ja k ie na nim zach o d zą, zm ian w g o sp o d a rc e , p o z n a w a n ie

7 Zob. szerz. S.M. K w iatkow ski (red), Edukacja zawodowa wobec rynku pracy i integracji europejskiej,

IBE, ITE, IPiSS, z. 6, W arszaw a 200, s. 187-189.

11 Zob. szerz. M. K w iatkow ski, Niedopasowanie. Kwalifikacje a rynek pracy w Lubuskim Trójmieście,UZ, Z ielona G óra, s. 91-106 oraz 205-218.

S.M . K w iatkow ski (red), Edukacja...,s, 123. Tam że, s. 208.

(7)

o cz e k iw a ń p ra c o d a w c ó w . T rz e c im c z y n n ik ie m , w a ż n y m d la m ło d e g o c z ło w ie k a , je s t n a b y c ie u m ie ję tn o śc i i z d o ln o śc i do sz y b k ie g o p rz e k w a lifik o w a n ia się.

A ja k a je s t rz e c z y w is to ść s z k o ln a ? P ro w a d z o n a p rz e z sz k o ły o rie n ta c ja i p o ra d n ic tw o z a w o d o w e sp e łn ia ją ty lk o w p o d sta w o w y m sto p n iu sw o je zad an ia. D la c z e g o ? M o ż e m y w y li­ czyć k ilk a p rzy czy n :

1. C z ę sto brak z a ró w n o w sz k o le p o d sta w o w e j, ja k i g im n a z ju m , w y k w a lifik o w a n e g o d o ra d c y z a w o d o w e g o . C z ę ść ty c h z a d a ń re a liz u je p e d a g o g szk o ln y , je d n a k i b e z te g o m a on n a d m ia r o b o w ią z k ó w . W czę śc i n ie k tó re z a d a n ia ja k np. b a d a n ia te s to w e d o ty c z ą c e z a in te re ­ so w a ń u c z n ia i je g o o so b o w o śc i, re a liz u ją p rz y c h o d n ie p sy c h o lo g ic z n o -p e d a g o g ic z n e .

2. N ie z a w sz e n a u c z y c ie l-w y c h o w a w c a je s t o d p o w ie d n io p rz y g o to w a n y do p ro w a d z e n ia p racy p o rad n iczej z zak re su o rie n ta c ji i p o ra d n ic tw a z aw o d o w eg o .

3. Z b y t m ało lite ra tu ry z a w o d o z n a w c z e j o raz innych n arzęd zi z w ią z a n y c h z in fo rm a c ją z a w o d o w ą je s t w b ib lio te k a c h sz k o ln y c h .

4. B rak je s t w s p ó łp ra c y z p ra c o d a w c a m i, k tó rz y m o g lib y w e sp rz e ć d z ia ła n ia p e d a g o g ó w w u k ie ru n k o w a n iu z a in te re s o w a ń z a w o d o w y c h m ło d zieży .

2. O m ów ienie w yników przeprow adzonych badań w szkołach

ponadgim nazjalnych na tem at w yboru zaw odu, kariery zawodow ej

i przygotow ania do pracy

W n in iejszy m o p ra c o w a n iu c h c e m y z a sy g n a liz o w a ć n ie k tó re w y n ik i p rz e p ro w a d z o n e g o p rz e z n as b a d a n ia u czn ió w .

Z a p ro je k to w a n e p rz e z nas b a d a n ie s o n d a ż o w e m iało sp e łn ić d w a cele: 1. P o z n a n ie p o staw m ło d z ie ż y w o b e c sz a n s na lo k aln y m ry n k u pracy.

2. P o z n a n ie p la n ó w m ło d z ie ż y sz k ó ł p o n a d g im n a z ja ln y c h w p o w ie c ie z ie lo n o g ó rsk im co do k ie ru n k ó w d alszej e d u k a c ji z a w o d o w e j o ra z p la n ó w z a w o d o w y c h z w ią z a n y c h z p rz y s z łą p ra c ą zaw o d o w ą.

D o b a d a n ia w fo rm ie a n k ie ty w y b ra liśm y trzy szkoły: Z e sp ó ł S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h w S u le c h o w ie , Z e sp ó ł S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h w C z e rw ie ń sk u i Z e sp ó ł S z k ó ł Z a w o d o ­ w ych P rz e d s ię b io rstw a B u d o w n ic tw a O g ó ln e g o w Z ielo n ej G órze.

Z e sp ó ł S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h w S u le c h o w ie je s t s z k o łą d u ż ą i liczy: 4 9 o d d z ia łó w , d o k tó ry ch u c z ę sz c z a 1310 u c z n ió w . N a jc z ę śc ie j je s t to m ło d z ie ż z te re n u S u le c h o w a i gm in z te re n u p o w ia tu z ie lo n o g ó rsk ie g o .

D o Z e sp o łu S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h w C ze rw ie ń sk u u c z ę sz c z a p onad 130 u czn ió w i słu ch aczy . U c z n io w ie i słu c h a c z e re k ru tu ją się g łó w n ie z teren u p o w iatu z ie lo n o g ó rsk ie g o .

D o Z e sp o łu S zk ó ł Z a w o d o w y c h P B O w Z ie lo n e j G ó rze u c z ę sz c z a 3 80 u czn ió w . D o p re z e n ta c ji w n in iejszy m a rty k u le w y b ra liśm y o d p o w ie d z i n a n a stę p u ją c e pytania: - J a k i e c z y n n ik i d e c y d o w a ły o w y b ra n iu sz k o ły i zaw o d u ?

- J a k u c z n io w ie o c e n ia ją p rz y g o to w a n ie do p ra c y w o k re sie e d u k a c ji w szk o le? - Ja k ie s ą ich p lan y ro zw o ju z a w o d o w e g o ?

M eto d ę ja k ą z a sto so w a n o w b a d an iu był to so n d a ż d ia g n o s ty c z n y w któ ry m w z ię ło ud ział 2 27 u czn ió w . O p isy w a n a z b io ro w o ś ć b y ła ró ż n o ro d n a pod w z g lę d e m p łci, w iek u i lat nauki.

(8)

W ybór za w o d u i p la n o w a n ie ka riery zaw odow ej. 127

W b ad an iu u cz e stn ic z y li u c z n io w ie k la sy IV w Z e sp o le S z k ó ł Z aw o d o w y c h P B O (3 4 % ); k la ­ sy III w Z e sp o le S z k ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h w C z e rw ie ń sk u (3 2 % ) i klasy IV w Z e sp o le S zk ó ł P o n a d g im n a z ja ln y c h w S u le c h o w ie (3 4 % ). W śród ró ż n o ro d n y ch cz y n n ik ó w ja k ie d e ­ c y d o w a ły o w y b o rze s z k o ły i z a w o d u ja k - p o k a z a ły b ad an ia - d e c y d u ją c y w p ły w m ia ły trzy czy n n ik i: p e rs p e k ty w a w p rz y s z ło śc i d o b ry ch z a ro b k ó w (3 2 % ), d u żo o fe rt p ra c y (2 2 % ) i a tra k c y jn o ść z a w o d u (1 2 % ). P o z o sta łe c z y n n ik i m ia ły z n a c z e n ie d ru g o rz ę d n e . W a rto z w ró ­ cić u w agę, że b ard zo m a ły w p ły w n a p o d ję te d ec y z je m ie li ro d zice, ro d zeń stw o i ró w ie ś n ic y (7% ). R ó w n ie ż b lisk o ść sz k o ły i ła tw o ś ć d o ja z d u nie sta n o w iła w a ż n e g o c z y n n ik a (9% ).

W olne miejsca w szkole Bliskość szkoły i łatw ość dojazdu Rodzice, rodzeństwo i rówieśnicy

Atrakcyjność zawodu Dużo ofert pracy Perspektywa dobrych zarobków

Rys. 1. O pracowanie własne

Z b adań w y n ik a, że (6 2 % ) w y b ra ło b y p o n o w n ie ten sam zaw ó d . Ś w ia d c z y ć to m o że 0 tym , że d ec y z je z a w o d o w e re sp o n d e n c i uzn ali z a tra fn e i o d p o w ia d a ją c e ich z a in te re s o w a ­ niom . N a jm n ie js z ą o c h o tę do z m ia n y zaw o d u m a ją u c z n io w ie za w o d ó w b u d o w la n y c h , bo ty lk o (9% ) z n ich c h c ia ło b y u c z y ć się inn eg o z a w o d u . O b e c n ie k ieru n k i b u d o w la n e w k sz ta ł­ cen iu z a w o d o w y m c ie s z ą się d u ż ą p o p u la rn o ś c ią w śród m ło d z ie ż y z e w zg lęd u n a d u ż e z a p o ­ trz e b o w a n ie lo k aln y ch ry n k ó w p racy i m o ż liw o ść z n a le z ie n ia p racy w ty ch z aw o d ach z a g ra ­ nicą. U c z n io w ie p o d k re śla li p o n a d to m o ż liw o ść u z y sk a n ia sa ty sfa k c jo n u ją c y c h z a ro b k ó w o ra z dalszej nauki.

Ja k ie p lan y z a w o d o w e m a ją u c z n io w ie na p rz y s z ło ść ? Ja k u c z n io w ie w id z ą sw ój ro zw ó j z a w o d o w y ?

Z an alizy w y n ik ó w b ad ań w y n ik a , że (7 2 % ) re sp o n d e n tó w c h c e k o n ty n u o w a ć n a u k ę w szk o łach śred n ich i w y ż sz y c h , z a ró w n o w fo rm ach sta c jo n a rn y c h j a k i n ie sta c jo n a rn y c h . Z badanej g ru p y (3 8 % ) re sp o n d e n tó w ch ce w p rzy szło ści p ra c o w a ć i stu d io w a ć z ao czn ie.

S to su n k o w o n ie lic z n a g ru p a (6 % ) nie m a żad n y ch p lan ó w po u k o ń czen iu szk o ły . N a to ­ m ia st 8 7% ch ce b e z p o śre d n io po zak o ń c z e n iu nauki ro z p o c z ą ć p racę z a ro b k o w ą w sw o im zaw o d zie. Z tej g ru p y re s p o n d e n tó w 3 9 % ch ce zało ż y ć w ła s n ą firm ę w ram ach d z ia ła ln o ś c i g o sp o d a rc z e j, a w śró d n ich n a jw ię c e j je s t u c z n ió w Z S P w C z e rw ie ń sk u (2 1 % - g a stro n o m ia 1 o g ro d n ictw o ) o ra z Z S P w S u le c h o w ie (1 5 % - e lek try cy , g a stro n o m ia ), n ajm n iej w Z S Z P B O (3% ).

G o sp o d a rk a ry n k o w a, z m ia n y te c h n o lo g ic z n e , po stęp n a u k o w o -te c h n ic z n y , z m ie n ia ją c e się śro d o w isk o pracy, o to c z e n ie z e w n ę trz n e zak ład u pracy, w sz y stk o to w y m a g a c ią g łe g o

(9)

k sz ta łc e n ia się i d o sk o n a le n ia z a w o d o w e g o , w z b o g a c a n ia w ie d z y szk o ln ej i p rak ty k i z a w o ­ dow ej n ab y w an ej w tra k c ie nauki szk o ln ej.

M ło d z ie ż szk o ln a p o z y ty w n ie o c e n ia z a ję c ia p rak ty czn e. W Z S P w S u le c h o w ie (9 2 % ), w Z S P w C ze rw ie ń sk u (8 7 % ), w Z S Z P B O w Z ielo n ej G ó rze (9 6 % ). W śró d re sp o n d e n tó w p a n o w a ła o p in ia, że n a le ż a ło b y z w ię k sz y ć ilość g o d zin p rzezn a c z o n y c h n a p rak ty k i z a w o d o ­ w e w w a rsz ta ta c h sz k o ln y c h , z a ję c ia w lab o rato riach i p ra c o w n ia c h te c h n ic z n y c h , n a z a ję c ia w a rsz ta to w e i p raktyki w firm ac h (8 9 % ). U c z n io w ie tw ierd zą, że „na p ra k ty k a c h sz y b k o się u czą z a w o d u i s ą to z a ję c ia zn a c z n ie c ie k a w sz e n iż w ie d za te o r e ty c z n a ” (u czeń Z S Z P B O , ale p o d o b n e o p in ie w y rażali u c z n io w ie p o zo sta ły c h szkół).

R esp o n d en ci p o z y ty w n ie o c e n ia ją p rz y g o to w a n ie p rak ty k z a w o d o w y c h . T a k ie g o zd a n ia j e s t (7 5 % ) w Z S P w S u le c h o w ie , (4 7 % ) w Z S P w C z e rw ie ń sk u i (7 2 % ) w Z S Z P B O w Z ie lo ­

nej G ó rze. R e sp o n d e n c i p o d k re ś la ją , że „na p r a k ty k a c h z a w o d o w y c h zd o b y w a ją d o św ia d c z e ­ nie, któ re n a jb a r d zie j p r z y d a im s ię w p r z y s z łe j p ra cy, w z b o g a c a ją s w o ją w iedzę, d u żo się u c zą ” i p o stu lu ją: „z w ię k s ze n ie g o d z in n a z a ję c ia p ra ktyczn e. W id z ą w ty m m o żliw o ść: „ d o ­ s k o n a le n ia sw o ic h u m ie ję tn o śc i z a w o d o w y c h " .

Jak p o k azały b ad an ia , u c z n io w ie nie m a ją d o stateczn ej w ie d z y o sy tu acji na lo k aln y m ry n k u pracy. N ie m a ta k ie g o ro z e z n a n ia (7 7 % ) re sp o n d e n tó w Z S P w C z e rw ie ń sk u . N a jle p s z e ro z e z n a n ie m ają, z u c z n io w ie Z S Z P B O w Z ielo n ej G ó rze. Z n a jo m o ść sy tu a c ji n a lo k aln y m ry n k u p racy i z a p o trz e b o w a n ia n a p ra c o w n ik ó w o o k reślo n y ch k w a lifik a c ja c h , d ek la ro w a ło (5 7 % ) re sp o n d e n tó w z Z S P w S u lech o w ie.

Z n aszy ch b ad ań w y n ik a , że p rz y g o to w a n ie u czn ió w do p rzy szłej p racy z aw o d o w ej p rz e z sz k o ły o c e n ia n e je s t p rz e z w ię k sz o ść m ło d z ie ż y p o zy ty w n ie. N a to m ia s t k ry ty c z n ie o c e ­ n ia ją sz k o ln ą b azę w a rsz ta to w ą . Ich z d a n ie m , je s t o n a najcz ęściej p rz e sta rz a ła .

Inaczej to w y g lą d a w N ie m c z e c h . N a p rz y k ła d w C e n tru m K sz ta łc e n ia P rak ty c z n e g o w e F ran k fu rcie nad O d rą s ą n o w o c z e sn e h a le do tzw . tren in g u z a w o d o w e g o , d la p o szczeg ó ln y ch z a w o d ó w b u d o w la n y c h . W skład w c h o d z ą : 10 n o w o czesn y ch o śro d k ó w k ształcen ia, 1700 w arsztató w , 8 00 m iejsc p rz y s to so w a n y c h do p racy te o re ty c z n e j, ponad 150 sal k o m p u te ro ­ w ych do ć w ic z e ń , p ra k ty c z n e k sz ta łc e n ie z a w o d o w e w p o n ad 22 zaw o d a c h , sz e ro k a o fe rta k sz ta łc e n ia z a w o d o w e g o , u słu g i k s z ta łc e n ia o zasięg u re g io n a ln y m , p o n a d re g io n a ln y m i m ię ­ d z y n a ro d o w y m . C K Z m a w o fe rc ie sz e ro k ą p a le tę k u rsó w k sz ta łc ą c y c h i d o k sz ta łc a ją c y c h d la firm i o só b in d y w id u aln y ch . W ścisłej w sp ó łp ra c y z izbam i i zw ią z k a m i p ra c o d a w c ó w na p ierw szy m p lan ie z n a jd u ją się te m a ty a k tu a ln e d la p rzem y słu i rz e m io sła b u d o w la n e g o , na k tó re je s t c ią g łe z a p o trz e b o w a n ie . C K Z d y sp o n u je c e rty fik a ta m i i ak re d y ta c ja m i w y m a g a n y ­ m i p rz e z p ań stw o . W szy stk ie o d d z ia ły s ą z in te g ro w a n e w k o m p le k so w y system e d u k acy jn y , in fo rm ac y jn y i n au k o w y . S y stem ten je s t w d ra ż a n y i ciąg le ro z b u d o w y w a n y w e w szy stk ich d z ie d z in a c h k sz ta łc e n ia i d o k sz ta łc a n ia . T re n in g z a w o d o w y w Z a k ła d a c h p ro m o w a n ia Z a w o ­ d o w eg o je s t je d n y m z n a jw a ż n ie jsz y c h zad ań o rganu p ro w a d z ą c e g o , ja k im je s t N ie m ie c k a Izba B u d o w n ictw a. F in a n so w a n ie C e n tró w w p isa n e je s t w b u d ż e t k asy Iz b y 12.

T y m c z a se m w P o lsce Izby B u d o w n ic tw a nie d o fin a n so w u ją C e n tró w K sz ta łc e n ia P rak ­ ty czn e g o ani sz k ó ł z a w o d o w y c h . D z ia ła n ia w- z a k re sie k sz ta łc e n ia na p o z io m ie p o n a d g im n a - zjaln y m n a le ż ą do zad ań w ła sn y c h je d n o s te k sa m o rz ą d ó w p o w ia tó w lub m ia st n a praw ach p o w iató w . O rg a n y te z a tw ie rd z a ją a rk u s z e o rg a n iz a c y jn e szk ó ł, a ty m sam y m , w y ra ż a ją z g o ­

(10)

W ybór zaw odu i p la n o w a n ie ka riery zaw odow ej. 129

dę na u ru c h o m ie n ie o k re ś lo n e j liczby o d d z ia łó w k sz ta łc ą c y c h w d an y ch zaw o d a c h , a ta k ż e p rz y d z ie la ją na ten cel śro d k i fin a n so w e . R o z strz y g a ją c o z a w o d a c h , w k tó ry ch b ę d z ie p ro ­ w a d z o n e k sz ta łc e n ie , o rg a n y te p o w in n y u w z g lę d n ia ć o c z e k iw a n ia i z a p o trz e b o w a n ie lo k al­ n eg o ry n k u pracy. S z k o ln ic tw o z a w o d o w e je s t je d n y m z p rio ry te tó w P ro g ra m u O p e ra c y jn e g o K ap itał L u d zk i. W s p ie ra n a je s t ró w n ie ż w sp ó łp ra c a sz k ó ł i p la c ó w e k p ro w a d z ą c y c h k s z ta łc e ­ nie z a w o d o w e z p ra c o d a w c a m i i in sty tu cjam i ry n k u p racy , słu ż ą c a p o d n o sz e n iu k w a lifik a c ji z a w o d o w y c h u czn ió w ja k o p rz y sz ły c h a b so lw e n tó w i w z m a c n ia n iu ich zd o ln o ści do z a tru d ­ nien ia. O g ro m n e z n a c z e n ie m a ro z p o z n a n ie re g io n a ln e g o ry n k u p racy , d z ia ła n ia p ra c o d a w ­ c ó w i o rg a n iz a c ji p ra c o d a w c ó w w sz y stk ic h b ran ż n a rz e c z o d p o w ie d n ie g o ro z w ią z y w a n ia p ro b le m ó w k s z ta łc e n ia z a w o d o w e g o p rz e z je d n o s tk i sa m o rz ą d o w e u p ra w n io n e d o o rg a n iz o ­ w a n ia sz k o ln ic tw a z a w o d o w e g o . T a k ie d z ia ła n ia b ę d ą p ra w id ło w e , ale m u s z ą b y ć d łu g o fa lo ­ w e i w ó w c z a s w sp ó ln ie z sy ste m e m k sz ta łc e n ia z a w o d o w e g o z a p e w n ią p ra w id ło w y d o p ły w o d p o w ie d n io p rz y g o to w a n y c h n o w y ch p rac o w n ik ó w d la w szy stk ich branż. N a to m ia s t m ło ­ d z ie ż y szk o ln ej i b e z ro b o tn y m z a p e w n ią m o ż liw o ść b u d o w a n ia k a rie ry z a w o d o w e j13.

O ile o rie n ta c ja i p o ra d n ic tw o z a w o d o w e w P o lsce n a b ra ło ch a ra k te ru s y s te m o w e g o to w ed u k acji k a rie ro w e j d a le c y je s te ś m y od d o k o n a ń , ja k ie m a ją p a ń stw a o ro z w in ię te j g o s p o ­ d a rc e ry n k o w ej i w s p o łe c z e ń stw a c h w ied zy . S zerzej te n p ro b lem a n a liz u ją a u to rz y „ K a rie ry z a w o d o w e j” , B .P ie tru le w ic z i I. K o rc z 14. Ich zd an ie m : „ P a n u je g łęb o k i ro z z ie w p o m ię d z y ty m , czeg o u czy się w sz k o ła c h , a tym , co je s t w y m a g a n e od m ło d y ch a d e p tó w ż y c ia po ich u k o ń czen iu . Z b y t m ało te ż p o ja w ia się o fe rt w z a k re sie e d u k a c ji k ariero w ej, sk ie ro w a n y c h do o só b d o ro sły ch p o z o sta ją c y c h w ra m a c h e d u k a c ji u sta w ic z n e j” 15. A u to rzy , a n a liz u ją c p ro b lem z a u w a ż y li, że: „ w d z ie d z in ie o rie n ta c ji k a rie ro w e j b ra k u je p ro g ra m ó w łą c z ą c y c h n a u k ę z p ra ­ c ą z a w o d o w ą p ro g ra m ó w d o ty c z ą c y c h o k resu p rz e jśc ia o d n au k i d o pracy, p ro g ra m ó w o p a r­ ty ch na m o d e lo w a n iu p o ż ą d a n y c h z ach o w ań p ro k a rie ro w y c h , p ro g ra m ó w staży w a k a c y jn y c h i d z ia ła n ia na rz e c z lo k aln eg o śro d o w isk a o raz sk o o rd y n o w a n y c h p ro g ra m ó w o rie n ta c ji, e d u ­ kacji i p o ra d n ic tw a k a rie ro w e g o , w sp a rty c h p o m o c ą fin a n so w ą ” 16.

D ecy zje o w y b o rz e k ie ru n k u k sz ta łc e n ia i w y b o rz e z a w o d u p rz e s ta ją być d o m e n ą m ło d o ­ ści. O d ro c z e n iu u le g a w e jśc ie w z a w ó d , g d y ż c o ra z b ard ziej w y d łu ż a się o k re s k s z ta łc e n ia fo rm aln e g o o ra z c z a s o c z e k iw a n ia n a pracę. A d a p ta c ja z a w o d o w a p rz e sta je b y ć fak tem j e d ­ n o ra z o w y m , a w je j m ie js c e p o ja w ia się c ią g łe d o p a so w y w a n ie p ra c o w n ik a d o z m ian o rg a n i­ zacy jn y ch i te c h n o lo g ic z n y c h o ra z k o n ie c z n o ść c ią g łe g o p o d d a w a n ia się o c e n ie p ra c o w n ic z e j i je j k o n se k w e n c jo m cz y li se le k c ji p ra c o w n ic z e j. T ru d n o te ż o sta b iliz a c ję w w y b ra n y m w sz k o le z a w o d z ie a ta k ż e m ie jsc u pracy. W g o sp o d a rc e ry n k o w ej p o ja w ia ją się w a h a n ia k o n iu n k tu ry , k ry z y sy (ja k to m a m ie js c e o b e c n ie w g o sp o d a rc e g lo b a ln e j), a w z w ią z k u z ty m stan n iep ew n o ści co d o z a tru d n ie n ia . P ro ces te n c z ę sto z a c z y n a się j u ż w szk o le, bo w z m ie ­ n iającej się n ie u s ta n n ie g o s p o d a rc e i m ałej e la sty c z n o śc i sy s te m u k ształcen ia, sz c z e g ó ln ie w sy ste m ie szk o ln y m n ie m a p ew n o ści c z y u czeń z n a jd z ie p racę w w y u czo n y m za w o d z ie w m o m en cie startu z a w o d o w e g o . D lateg o w sy ste m ie p o ra d n ic tw a z a w o d o w e g o sz k o ln e g o i p o z a sz k o ln e g o w ażn y m z a d a n ie m je s t d o c ie ra n ie d o u c z n ió w i b e zro b o tn y ch o ra z p ra c o w n i­

13 Tam że.

14 Zob. szerz. I. K orcz, B. Pietrulew icz, K ariera zaw odow a. Z ielona G óra 2003, s. 85 i następne. IJ Tam że, s. 90-91.

(11)

k ó w p rz e w id y w a n y c h do z w o ln ie n ia i ich sz y b k ie p rz e k w a lifik o w a n ie d o z a w o d ó w p o s z u k i­ w a n y c h n a ry n k u p ra c y p rz e z p ra c o d a w c ó w .17

Podsum ow anie

N ie je s t rz e c z ą ła tw ą u k ie ru n k o w a ć sw ó j ro zw ó j z a w o d o w y , ab y b y ć k o n k u re n c y jn y m n a ry n k u p racy . W sp ó łc z e śn ie n ie w y s ta rc z y z d o b y c ie w sz k o le lub w in n y m sy s te m ie k s z ta łc e ­ nia, w ie d z y i u m ie ję tn o śc i z a w o d o w y c h . T rz e b a n a u c z y ć m ło d z ie ż i b e z ro b o tn y c h p la n o w a ­ n ia sw ojej k a rie ry z a w o d o w e j, b o w ie m je j re a liz a c ja je s t o b e c n ie tra k to w a n a ta k ż e ja k o e le ­ m e n t ro zw o ju z a w o d o w e g o p rz e z o sią g a n ie k o le jn y c h celó w z a w o d o w y c h .

P o m ó c u czn io w i m o ż e w ty m sz k o ln y d o ra d c a z a w o d u , k tó ry p o w in ien z a p e w n ić m u p o ­ z n a n ie ró żn y ch g ru p z a w o d ó w i sp e c ja ln o śc i, p o z n a n ie w ła sn y c h p re fe re n c ji z a w o d o w y c h , p o m ó c w ro z w ija n iu u m ie ję tn o śc i a d a p ta c y jn y c h o ra z u m ie ję tn o śc i p o k o n y w a n ia tru d n o śc i i w sp ó łc z e s n y c h w y z w a ń k o n k u re n c ji n a ry n k u p racy . S zk o ln e O śro d k i K a rie ry p o m a g a ją u czn io m w w y ró w n y w a n iu sz a n s e d u k a c y jn y c h i z a p e w n ia ją m o ż liw o ść k o rz y s ta n ia z te c h n o ­ logii in fo rm a c y jn y c h w u c z e n iu się o ra z ro z w ią z y w a n iu p ro b le m ó w e d u k a c y jn y c h i z a w o d o ­ w ych m ło d z ie ż y będ ącej w tra k c ie nauki w sz k o ła c h , a ta k ż e w p rz y g o to w a n iu je j do w e jśc ia na ry n ek pracy. N ie ste ty je s t ich w n a szy ch s z k o ła c h z b y t m ało.

A b y m ło d z ie ż m ia ła s z a n s e n a b y ć u m ie ję tn o śc i p la n o w a n ia w łasn ej k a rie ry z a w o d o w e j m usi się n a u c z y ć te c h n ik p o z n a w a n ia sa m e g o sie b ie , w y m a g a ń z a w o d o w y c h i z n a ć sy tu a c ję na ry n k u p racy . D la te g o sk u te c z n ą m e to d ą s ą g ru p o w e z a ję c ia z m ło d z ie ż ą w fo rm ie w a rs z ta ­ tó w , p o d czas k tó ry ch u c z ą się p o z n a w a ć s w o ją o so b o w o ść , p re d y s p o z y c je z a w o d o w e , p o z n a ­ j ą zaw o d y , ścieżk i k sz ta łc e n ia i p ro je k tu ją sw o je in d y w id u aln e p lan y ro z w o ju z a w o d o w e g o .

T ru d n a sy tu a c ja na ry n k u p racy i ro sn ą c e o c z e k iw a n ia p ra c o d a w c ó w , sta w ia p rzed sy s te ­ m em ed u k acji szk o ln ej i p o z a sz k o ln e j o raz in sty tu cjam i ry n k u p ra c y , ro d z ic a m i, u czn ia m i i b e z ro b o tn y m i, n o w e w y m a g a n ia w z a k re s ie u m ie ję tn e g o sta w ia n ia ce ló w z a w o d o w y c h i p la n o w a n ia k a rie ry z a w o d o w e j.

L i t e r a t u r a

1. Aktualności WIB, nr 22 z grudnia 2008.

2. Janiec G., Przygotowanie m łodzieży do wyboru zaw odu i pracy na przykładzie m acierzystej szkoły, UZ 2006.

3. Korcz I., Pietrulewicz B., Kariera zaw odow a, Zielona G óra 2003.

4. Kwiatkowski M „ Niedopasowanie. Kwalifikacje a rynek pracy w Lubuskim Trójmieście, UZ, Zielo­ na Góra.

17 J. W ilsz., N ow e zadania i funkcje poradnictw a zaw odow ego ze w zględu na m echanizm y w spółczesnego rynku pracy - propozycja now ego podejścia, [w:] K ształcenie zaw odow e: pedagogika i psychologia, n r VI, red. T Lew ow icki. J. W ilsz, 1. Ziaziun i N. N yczkało, W ydaw nictw o W yższej Szkoły Pedagogicznej w C zęstocho­ w ie, C zęstochow a - K ijów 2004, s. 147-157.

(12)

W ybór zaw odu i p la n o w a n ie kariery zaw odow ej.. 131

5. Kwiatkowski S.M. (red), Edukacja zawodowa wobec rynku p racy i integracji europejskiej, IBE, ITE, IPiSS, z. 6, W arszawa 2000.

6. Ministerstwo Edukacji N arodow ej, O edukacji dla rynku pracy, W arszawa 2001. 7. Dz.U. z 2001 r. N r 61, poz. 624.

8. Dz.U. z 2001 r. N r 10, poz. 96. 9. Dz.U. z 2002 r. N r 10, poz. 96.

10. Wilsz J., Nowe zadania i fu n kcje poradnictw a zaw odowego ze wzglądu na mechanizm y w spółcze­ snego rynku pracy - propozycja nowego podejścia, [w:] Kształcenie zawodowe: pedagogika i p sy ­ chologia, nr VI, red. T. Lewowicki, J. Wilsz, I. Ziaziun i N. N yczkało, W ydawnictwo W yższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, C z ę sto c h o w a -K ijó w 2004, s. 147-157.

11. Bednarczyk H., Kształcenie dla wspólnej przyszłości, [w:] Kształcenie ustawiczne dla wielokultu- rowości, (red.) Lewowicki T., Szlosek F., W arszawa - Radom 2009.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Oko- ło 80–90% przypadków pełzakowicy przebiega w postaci bezobjawowej kolonizacji, w pozo- stałych przypadkach pierwotniak powoduje zapalenie jelita grubego (tzw. czerwonka

Na potrzeby swego tekstu Autor do- znał pewnej amnezji,która pozwala mu widzieć problem w sposób dycho- tomiczny (autonomiczna/nieautonomiczna),co jest błędne.Jerzy

Olczak, Metody i środki konserwacji polichromowanych rzeźb drewnianych oraz ich zastosowanie w Zakładzie Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej UMK w Toruniu.. Praca

W przypadku przekazywania pacjenta przez funkcjonariuszy straży pożarnej, którzy niejednokrotnie jako pierwsi udzielają kwalifikowanej pierwszej pomocy na miejscu zdarzenia,

Świat ten, na który składa się dom rodzinny, szkoła, czy praca jest nam za­.. zwyczaj zbyt dobrze

Czasami wyrażenie parentetyczne nie jest zwrócone dialogicznie ku odbiorcy tekstu, lecz przybiera formę dialogu bohatera lirycznego z sa­ mym sobą. Ta pozorna

Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 82/3,

In this work, we aim to evaluate the critical space and time scales that characterize rainfall variability and catchment characteristics in relation to