• Nie Znaleziono Wyników

"Poprzedniczka "Krakowiaków i Górali"", Mieczysław Rulikowski, "Życie Teatru", 1924, nr 7-10 : [recenzja]

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share ""Poprzedniczka "Krakowiaków i Górali"", Mieczysław Rulikowski, "Życie Teatru", 1924, nr 7-10 : [recenzja]"

Copied!
3
0
0

Pełen tekst

(1)

Eugeniusz Kucharski

"Poprzedniczka "Krakowiaków i

Górali"", Mieczysław Rulikowski,

"Życie Teatru", 1924, nr 7-10 :

[recenzja]

Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 21/1/4, 433-434

(2)

V. RECENZJE. 433

gół dobrze swoje zadanie. W przypisach do „Zofjówki“ przy­ tacza wydawca objaśnienia Mickiewicza z edycji wileńskiej z r. 1822, ale nie uwzględnia obszerniejszego komentarza Hipolita Klimaszewskiego z książki „Rozbiór poezyj Stanisława Trem­ beckiego“ Wilno, 1830.

We „wskazówkach bibliograficznych“ razi brak studjum Lucjana Siemieńskiego pt. : „Stanisław Trembecki“ (Dzieła T. IV. Portrety literackie. W arszawa, 1881).

Zasługą wydania — pomimo jego niekrytyczności i b łę­ dów — jest przecież pewne uprzystępnienie czytelnikowi dzi­ siejszemu utworów największego poety-plastyka Polski klasy­ cznej, przyczem na pierwszy plan wysunięto słusznie poezje drobne, które posiadają wielką wartość artystyczną a są prawie całkiem nieznane.

Wobec wzrastającego w ostatnich latach zainteresowania krytyki i społeczeństwa twórczością epoki stanisławowskiej, corazto bardziej odczuwa się brak krytycznej, zupełnej edycji pism Trembeckiego.

Lwów. Mieczysław Piszczkowski.

Mieczysław K ulikow ski: P o p r z e d n i c z k a „ K r a k o ­ w i a k ó w i G ó r a l i “ . Odbitka z „Życia Teatru“ (Nr. 7 —10. R. 1924). — Warszawa, 1924, 12°, str. 19.

Autor kwestjonuje we wstępie zapatryw ania dotychczasowe, uznające „Cud“ Bogusławskiego za pierwszy utwór, który do poezji dramatycznej wprowadził żywioł ludowy, oparty nie na szablonie teatralnym XVIII wieku, ale na obserwacji życia. Za utwór, który w tym względzie miał wyprzedzić dzieło Bogu­ sławskiego o całe lat dziesięć, uważa nieogłoszoną drukiem „operę“ w 3 aktach p. t. „A gatka“, napisaną przez Macieja ks. Radziwiłła, wystawioną z muzyką J. D. Hollanda w Nie­ świeżu na przyjęcie Stanisława Augusta we wrześniu 1784 roku, a później (od 1785) niejednokrotnie wznawianą w W ar­ szawie z muzyką Danesi’ego. Treść jej następująca: O rękę sieroty Agatki zabiegają dwaj parobcy, noszący to samo imię (Antek), co staje się źródłem nieporozumień. Podstarości Pi- jaszko, korzystając z przyjazdu dziedzica, na którego przyjęcie miano skojarzyć parę małżeństw, stara się narzucić Agatce tego Antka, którego ona nie kocha. Zamiar Pijaszka zostaje udarem niony przez ekonoma Dbalskiego; dziedzic oddaje rękę Agatki ukochanemu a Pijaszkę wydala ze służby. „Jedyną do­ sadniej przedstawioną“ 'postacią ma być czarny charakter, pod­ starości Pijaszko, inne figury, a więc i „ludowe“, są — wedle słów autora — „zupełnie papierowe“. „Zupełnie niemal nie wyzyskany został moment wesela, aczkolwiek pary nowożeń­ ców i towarzyszący mu orszak przebywają na scenie przez

(3)

434 V. RECENZJE.

cały prawie akt ostatni“ (str. 11). „Język konwencjonalny, li­ teracki, tu i ówdzie tylko przystrojony w w yrażenia chłop­

skie“ (str. 12).

Trudno więc dojść z rozprawki, iia czem właściwie rze­ komy żywioł ludowy „A gatki“ ma polegać i co stanowi o pierw ­ szeństwie tego utw oru już nie przed „Cudem“ Bogusławskiego, ale choćby przed „Cyganami“ Kniaźnina. Z tego, co autor po­ daje, można jedynie wyprowadzić wniosek, że lud w „A gatce“ nie ma nic wspólnego z żywiołem ludowym a „opera“ ks. Radzi­ wiłła „poprzedniczką“ „Cudu“ nie jest. Teza, postawiona przez autora, niczem nie została poparta. Musimy nadal uważać Bo­ gusławskiego za pierwszego autora XVIII wieku, który poza utarty szablon operowy (potrzeba kostjum u ludowego na scenie) wykroczył, rodzimy żywioł ludowy do sztuki .wprowadził a w re- alnem przedstawieniu chłopa nawet zdolniejszych poetów (Bro­ dzińskiego np.) wyprzedził.

Lwów. Eugenjusz Kucharski.

Wacław B orow y: Z e s t u d j ó w n a d F r e d r ą . („Z hi­ storji i literatury“) Kraków, nakł. Krakowskiej Spółki Wy­ dawniczej, 1921. 8°, str. 99 + 1 nlb.

Pod tym tyłułem zebrał autor trzy studja: I O Pawle i Gawle, II Uwagi o fredrowskiem „Trzy po trz y “ i III Akcja „Zemsty“. Pierwsza z tych rozpraw (drukowana po raz pierw­ szy w „Sprawozdaniach Tow. Naukowego W arszawskiego z 1917 r. zesz. 1) jest wyczerpującem studjum analitycznem, które dzięki bogactwu, wszechstronności i ścisłości spostrzeżeń, poczynio­ nych w jednym drobnym utworze, może służyć za wzorowy przykład umiejętnego i celowego rozbioru literackiego. Autor wskazuje źródło pomysłu powiastki fredrowskiej (czy też isto­ tnie „bajki“ ?) w jednym epizodzie francuskiej powieści aw an­ turniczej P igault-L ebruna p. t. „Mon oncle Thom as“ (T. III, rozdz. 4), przyczem nie poprzestaje na samem zestawieniu tekstów podobnych, jak to się często praktykuje w pracach rzekomo „porówawczych“, ale istotnie p o r ó w n y w a oba utwory, wykazując, jak artystycznie został pomysł zmodyfiko­ wany u Fredry przez ograniczenie ilości występujących postaci do dwójki, przez przesunięcie roli, wywołującej zajście, na mieszkańca parteru, który słusznie pokutuje u Fredry, ale nie- zasłużenie u Francuza, a wreszcie przez komiczniejsze uw y­ datnienie i wprowadzenie rybołówstwa Pawła. „Charaktery zgoła niepodobne do lebrunowskich i znacznie głębsze. A one to do­ piero kształtują u Fredry konflikt i w arunkują jego przebieg“. Po tem porównaniu analizuje autor postaci, budowę (strukturę) powiastki, formę wiersza, jego stosunek do treści, styl i ko­ mizm.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Do niedawna Cud albo Krakowiaki i Górale Bogusławskiego, sztuka napi- sana przez wtajemniczonego konspiratora, wystawiona po raz pierwszy 1 marca 1794 roku jako apel do

O rozprawie nie wspominał też Adam Mickiewicz, dla którego w roku 1828 Wężyk nie istniał w ogóle jako teoretyk dramatu, natomiast jako autor Glińskiego i Bolesława

FSM-pricing, as used in the context of this case study, is a method that we developed for pricing of proposals for software projects to be performed within C OMPANY C , by

Opieszałość Reja w w ypełnianiu sw ych obow iązków dłużnika była powodem w ydania przez oficjała generalnego (głównego sędziego biskupiego) krakow ­ skiego

Poniew aż jednak utrzym anie tej k ary uwarunkow ane jest w yłączn ie okolicznościam i aktuaiinie istniejącym i, przeto iprojekt przew iduje jej stosow anie w yłącznie

skuteczność roszczenia o przy­ znanie prawa do lokalu w ramach podziału m ajątku wspólnego zależy jednak od decyzji organów spółdzielni w spraw ie

Dziś możemy przypatrzyć się bliżej oryginałowi, który odnalazł się w Bibliotece Baworowskich we Lwowie, w bogatym w najrzadsze druki polskie księgozbiorze

Nie m ogę też zgodzić się na sporządzenie wskaźnika do obu części bibliografii, a nie do / rzewodnika naukowego i literackiego ; w ten sposób wskaźnik tylko