• Nie Znaleziono Wyników

POLSKA - JAPONIA - SPRAWA UZNANIA PRZEZ

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "POLSKA - JAPONIA - SPRAWA UZNANIA PRZEZ "

Copied!
9
0
0

Pełen tekst

(1)

EWA

POLSKA - JAPONIA - SPRAWA UZNANIA PRZEZ

Sprawa uznania za dla polskiego jed~~

z spraw polityczno-dyplomatycznych na Dalekim Wschodz1_e

v:_

drugi~~

lat 30. XX w. to przede wszystkim z istnienia w ~andz_um kolonu

polskiej, a ze tego rejonu z z polski podt'.zy-

dotychczasowe dobre stosunki. Tematowi temu nieco mieJS~~

w kilku swoich pracach

1,

tym razem jednak zamierzam go

i

in extenso

fragmenty dokumentów z archiwów zarówno

jak i polskich.

KOLONIA POLSKA W

Pierwsi Polacy pojawili w

tu

przez w drugiej XVIl w., ale ich miejsce w wieku XIX, szczególnie po powsta- niach listopadowym i styczniowym. Pod koniec XIX

w.

dotarli tu wraz z ro- dzinami, dobrowolni osadnicy, technicy, robotnicy. bu-

dowana przez w latach 1897-1903 Kolej jako

przez Kolei Transsyberyjskiej . miasta na granicy Rosji

i Chin (Manzhouli z Suifenhe), a z o 500 km krótsza

i bardziej strategiczna z Czyty, Amuru do Chabarowska i wostoku, Kolej Transsyberyjska. Rosja od Chin na tej linii w 1896 r. po tzw. potrójnej interwencji, kiedy to wraz z i Niemcami Ja-

do zwrotu Liaodong Chinom. budowy kolei

• ten jest m.in. wynikiem wspólnych, z Tókyó Kokusai Dai-

gaku (Tokijski Uniwersytet prowadzonych w latach 2002 i 2003. tej m.in. Saka moto Kiyoshi, 193111e11 shotó-no Be- neshu gaikó-to sona kokusai jósei 11inshiki (Dyplomacja Benesza w 193 1 r. a sytuacja

dowa) , ,,Tókyó Kokusai Daigaku Kokusai Kankeigaku Kenkyilkai" nr 17 /2004; S hi r a i s hi Masa- aki, Senkanki Niho11 Barnto sangoku kankei-110 kósatsu na temat stosunków pa11stw

i Japonii w okresie ,,Gaiko Shiryókan Hó" nr 18/2004; Ewa Pa I as z-Rutko w ska, Manchuria in Polish-Japan ese Relations in the 1930s, ,,Rocznik Orienta- listyczny", t. LVI, z. 2/2003. Serdecznie za wsparcie Tokijskiemu Uniwersytetowi

a prof. Sakamoto Kiyoshiemu , bez którego nie ono 1 Zob.: E. Polityka Japonii wobec Polski 1918- 1941, Nozomi, War- szawa 1998, s. 124-128; E. Palasz-R u tkow s k a, Andrzej T. Romer, Historia stosunków pol- 1904-1945, Bellona, Warszawa 1996, s. 135-138; E. Pa I as z- Rutk owska Ma11churia in Polish-Japanese Relations ... ,op. cit. s. 137- 140. '

2 na temat Polaków w zob.: Archiwum Akt Nowych w Warszaw ie (dalej AAN), Ko/oma Polska w i Konsulat Generalny RP w Harbin ie; Marek Cabano~sk1, Ta1enmice Polacy w Harbinie, Muzeum Warszawa 1993; Manan Kalu s ki, Polacy w Chinach, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 200 1. s.

37-208; K1m_Yong De o n, Kolonia polska w 1897- 1949, PR OMO, Kraków 200 1; Pola- cy na Da/ek,,n Wschodzie, Harbin 1928.

ORIENTALISTYCZNY NR I - 2, 2006

(2)

4 ___ EWA _ NR I -2 w 1898 r. Harbin3, wybrany przez Adama szefa ekspedycji

z tu wielu Polaków i wkrótce Harbin stal centrum kolo-

nii polskiej w wiceprezesem Towarzystwa

Kolei Kier be di (1810-1899), autor projektu

m.in . stalowego mostu o 1500 m przez Sungari w Harbinie, naczelni- kiem budowy odcinka kolei Harbin-Manzhouli - Stefan O ff en ber g, a wielu innych Polaków stanowiska zarówno przy budowie kolei, jak i w ban- zdrowia, wojsku . polskie fabryki, gorzelnie, browar, cu- krownia, a stowarzyszenie Gospoda Polska, polska organizacje

Na XX w. kolonia 7000 Polaków. Brali

oni w do 1903 roku budowie Kolei

Changchun z Portem Artura, na co Rosja od Chin w 1898 r.

wraz z odebranego wówczas Japonii Liaodong.

fala Polaków, tym razem z wojska rosyjskiego, do pod- czas i po wojnie (1904-1905). W latach 1914-1915 pojawili tu polscy z armii austriackiej i niemieckiej, dezerterzy z armii rosyjskiej, a po 19 17 r. na skutek rewolucji i wojny domowej liczni uciekinierzy z Rosji, w tym uwolnieni po upadku caratu polityczni z Syberii. Na 1920 r. do

1500 z rozbitej przez 5. Dy-

wizji Syberyjskiej, w interwencji syberyjskiej prze-

ciw rewolucji radzieckiej5. Ich dowódca, pik Kazimierz Rum sza (1886-1970),

w Harbinie nowe których do kraju

Józef Targowski ( 1883-1952), komisarz do spraw pols ki ch na Syberii6 oraz jego misji gen. Antoni Bar a n owski (1854- 1922), naczelny dowódca wojsk polskich na Syberii. wkrótce potem Targowski pierwszym oficjalnym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej w Japonii ( 1920-192 l ), repatriacji Polaków - cywilów i wojskowych - z Komi sja Powrotowa i utworzony wówczas konsulat polski

w Harbinie , na któ rego czel e z Targowskiego

M o r g u Ie c. Jego w marc u 1922 roku Karol Pi n d or 7. Ze

na w Rosji powrót do kraju tylko na co nie

' Pol,,cy na ... , op. cit. , s. 6-15. por. : Kim Yong Deo n, op.cit., s. 46-47.

4 Polacy na .. . , op. cit. , s. 15- 78 .

5 Wiosnq 19 18 r. US A. Anglia, Francja i Japonia o wsparciu wojsko-

wych kontrrewolucyjnych na Syberii , a Korpusu który

przeciw bolszewikom. one na wschód do Kolei Transsy-

beryjskiej. W tej fonnacji 5. Dywizja Syberyjska, dowodzona przez Wale- riana ok. 15 tys. Ostatecznie pokonana w bitwie pod

przez ann i~ a znaczna jej wraz z do niewoli ; zob. m.in.: M.

Caban o w s ki , op. cit. , s. 52- 53.

6 J. Targowski do stosunków z adm. Ale-

ksandra ale na Daleki Wschód do Szanghaju dopiero na 1920 r., kiedy ten rz,4d - obalony przez bolszewików - nie

7 K . Pindor szefem do 193 1 r. Delegatury RP w Harbinie, wówc1.as ponowme w konsulat, od 1939 do prawdopodobnie 1942 r. ja- ko kl,11 M1l a 1 gene.raln y; Affhiwum Akt Nowych w Wan·za wie - p rzewod11 ik po zasohie archiH"alnym, Naczelna Dyrekcja Archiwów Warszawa 1973 , s. 73.

NR 1-2 SPRAWA UZNANIA PRZEZ --··· 5

wszystkich Polaków. Z Harbina i w latach I 922 dzieci w ramach szerszej akcji ratowania sierot i z Syberii prowa- dzonej w latach 19 I 9-1922 przez m.in. przez Bi e I kie w i cz (1877- I 936) Polski Komitet Ratunkowy we Kolejna repatriacja do Polski, 2000 Polaków, po 1924 r., kiedy to ZSRR i Chiny w Pekinie

stosunki dyplomatyczne i wszelkie umowy zawarte przez Postanowiono pracownikami Kolei

jedynie obywatele lub radzieccy.

Sytuacja Polaków w nieco pod koniec lat 20., po

niu stosunków a Chinami. 18 1929 r. podpisano traktat o przy- handlu i nawigacji, ratyfikowany I lipca 1931 r.10. dodatkowy regulo-

status prawny kolonii polskiej, m.in. polskich

obywateli. Na lat 30. w jak przypuszcza, od 3000

do 5000 Polakówtr, których liczba w kolejnych latach, co spowodowane

m.in. armii w 193 I r. tzw. incydentem

i utworzeniem rok Sytuacja ekonomiczna Polaków

i innych cudzoziemców w tym rejonie tracili na Ja-

tu teraz Natomiast ze

na obawy wobec Radzieckiego Japonia na swobodne funkcjonowanie polskich organizacji i W Harbinie polska

placówka wywiadowcza, prawdopodobnie z wywiadem

wojskowym13. Trudno konsulów RP w ale wiadomo,

do powstania konsulem Polak szkockiego pochodzenia James Doug I a s 1-',

a Aleksander Kw i a tko wski, Franciszek Za Ie ski i Jerzy Li te wski. Od momentu powstania placówka poselstwu (od 1937 r. ambasa- dzie) RP w Tokio.

Kolejna repatriacja z do Polski w 1935 r., kiedy to ZSRR, ko-

z Japonii, sprzeda! swe w Kolei W schod-

8 pomocy Czerwonego i do Polski

765 dzieci w wieku od roku do 16 lat. zob.: The is s, Dzieci syberyjskie, Uniwer- sytet Warszawski, Pedagogiczny, Warszawa 1992; M a tsumoto Teruo, Taisho 9 11e11 Shi- beria koji kyiisai hiwa (Tajemnice ratowania sierot syberyjskich w 1920), ,.Voice", nr 11/ 1983.

s. 210-220.

9 Szcz. zob.: Dobrzycki, Historia stosunków mirdzynarodowych w c:asach no- 1815- 1945, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1996, s. 485-486.

IO Maria N o w ak-K ielbikow a, Japonia i Chiny w dyplomacji Il Rzeczypospolitej , .. Dzieje Najnowsze", t. XIII, nr 1-2/1981 , s. 244.

11 M. Kalu s ki, op. cit., s. 83.

12 Poza tum.in. : Rzymsko-Katolickie Towar,ystwo

Bratnia Pomoc, Polska Rada Polityczna Dalekiego Wschodu, Polskiej . Szcz.

zob.: Polacy na ... , op. cit ., s. 54--07, 70-77. Jak podaje M. Ka Iu s ki (s. 112) w Harbinie w I 917 r.

16 organizacji, w 1919- 30, w 1922 - 19, 1927 - 14, a w latach ok. 10. Pow- tu Klub Prometeusza, m.in spotkania historii i perspektywom narodów ujarzmionych przez ZSRR.

13 Zob. Andrzej Wywiad polski na ZSRR 1921 - /939 , Wydawnictwo Bellona, Warszawska Oficyna Wydawnicza Gryf, Warszawa 1996, s. 165- 170.

14 M. op. cit, s. 93.

(3)

EWA NR 1-2 czym de facto je za oficjalne Ostatecznie po 1935 r.

w w Harbinie, 1250-1500 Polaków i ta liczba nie-

mal niezmieniona do 1949 roku 15. Po Japonii w grudniu 1941 r. do dru-

giej wojny konsul Jerzy Litewski w

i Polski Komitet o losy tam Polaków16•

on do sierpnia 1945 r., do wkroczenia armii radzieckiej. Po w Chinach przez komunistów Polacy stopniowo opuszczali - ostatni z nich wy- podobno w I 993 r. 17_

JAPONII Z

Po raz pierwszy Japonia oficjalnego do

w 1895 r. , nad Chinami , które w traktacie pokojowym na Liaodong18. Ale Rosja, szczególnie zainteresowana tym rejonem Azji, nie mogla z faktem, Japonia po trzydziestu latach od roz-

procesu modernizacji po ponad 200-letniej izolacji do zdobycia na Dalekim Wschodzie i z mocarstwami . Jak wspo-

wraz z i Niemcami do zwrotu Liaodongu Chi-

nom , a rok z nimi porozumienie budowy Kolei Wschod-

W 1899 r. Liaodongu i na Kolei

Po raz drugi Japonia do tej

w 1905 r. wojnie z która swe prawa do

Liaodong, w tym do kolei . Chiny na to i do-

da tko wo Japonii prawa do eksploatacji przez 15 lat strategicznej linii kolejowej Muk-

de n- Andong . tego terenu Towarzystwo Kolei

(Minami Manshu Tetsudo Kabushiki Kaisha), a jego

- ze tam od czasów wojny - Armia

(Kantogun), która stopniowo w 19.

Pono wnie bardziej na

lat 20. i 30. XX w. , kiedy sposobów wyprowadzenia kraju z kry-

zysu gospodarczego i niezadowolenia Podbita

mogla dogodnym rynkiem z bytu dla towarów, surowców dla

a ze na rajem dla imi-

grantów i lekarstwem na przeludnienie. planu podboju roz-

J 8 193 1 r. , kiedy Armii spowo-

do wany r/..ekomo przez wybuch na torach Ko lei

niedale ko Mukdenu, zaatakowali pobliskie koszary obarczano

15 M . K a l u s ki. op. cit. , s. 84.

16 Kim Yong D eo g, op. ci t. , s. 63-65 .

17 M . K a lu s k i. op. cit. , s. 85.

18 Szcz. zo b. E. P a t a sz - Ru 1k o w s k a, Katar,yna S 1a r ec k a, Japonia, Wydawniclwo TR IO, Warszawa 2004, s. 62-64.

19 ok. IO 1ys., a w 1933 r. 100 lys. Szcz. zob.: Shim a da Toshih iko. Ka11 1og1111, Chii6 Koronsha, Tokyo 197 1.

10 Szcz. zob. rn.in.: Ba ba Akira, Ma11s/111j ihe11 (/11cyde111 ma11d:111ski) w: Nihon gaikos/zi (Hi- s101ia japo,iskiej dyplomacji) , I. 18, Kaj ima Kenkyiijo Shuppankai, T6ky6 1973 : U s u i Kalsumi, Mans/111 ) i/zen (l11rydn11 111a11di111:,ki). Chiio Koronsha, Tokyo 1974; O ga t a Sadako, Dejiance in Ma11 c/11oia The Making of Japanese Foreign Policy 193/ - / 932 , Uni versi1y of California, Berke- ley and Los Angeles 1964: E. P a t a s z - Ru I k o w s k a, 1998, op. cit.. s. 89- 93.

NR 1-2 SPRAWA UZNANIA PRZEZ 7

która, bez-

zarówno rezydentów w tym rejonie, jak i ich mienia. ja-

nie zajmowali kolejne miasta. Kil-

ka dni sprawa konfliktu na forum Ligi Narodów.

Ale I marca 1932 r. w utworzenie które

Japonia jak najszybciej, by w ten sposób opinii

wej, jest to i tym samym Oficjalnie zrobiono to 15

Zalegalizowano wówczas w i przyznano Japo-

nii nieograniczone prawa w tym rejonie. do udzielenia sobie pomo-

cy dla utrzymania narodowego, a poza tym koniecz-

stacjonowania na terytorium takiej wojsk jaka Faktycznie jednak to rejon od Japonii i wykorzysty- wany przez jako surowców i rynek zbytu, ale jako rejon dla polityki kolonizacyjnej i baza wypadowa na Chiny lub ZSRR. We wszystkich dziedzinach

doradcy koncerny tu swoje filie,

osadnictwo w celu opanowania rolnictwa.

24 lutego 1933 r. na posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego Ligi Narodów 42 w tym Polska, za rezolucji23 , w której stwierdzo-

no, stanowi Chin, wobec czego nie

za Nie bowiem wskutek spontanicznego ruchu

i jest od Japonii, co pozostaje w z za-

Japonia swe do strefy Kolei Poludnio-

i ze zwierzchnictwem Chin nad rejonem Delegacja na której czele stal Matsuoka Yosuke (1880- 1946),

obrad i z Genewy, a 27 marca oficjalnie Japonia

z Ligi Narodów24, co formalnie w I 935 r. Japonia jednak

z handlu z w swoim czasie na

stosunku wielu Polski, do sprawy

SPRAWA UZNANIA PRZEZ

Wbrew temu, co niektórzy autorzy25 , Polska nigdy nie de

iure, ale ze na tam Polaków i by przyjazne stosunki

z do rozmów na temat oficjalnej wymiany konsularnej w drugiej lat 30. przekonani o przychylnym do nich nastawieniu Polski, czego dowody przedstawiciele RP dawali po Japonii z Ligi

21 to republika, a od marca 1934 r. cesarstwo; na czele ostatni cesar, dyna- stii Qing, Pu yi (I 906-1968). ono prowincje Heilongjiang, Jilin, Shenjing i Rehe.

Zob. m.in.: Yama mu ro Shin 'ichi, Ki mera Manshiikoku tto shiJziJ, Chii6 Koronsha, T6ky6 1993.

22 Nihon gaikiJ nenpyii narabi-ni shuyiJ bunsho (Tablice chronologiczne Japonii i g/6wn e dok11 - menty; dalej jako NGN) , red. Gaimush6 (Ministerstwo Spraw Zagranicznych), I. 2, Hara Shobo, T6ky6 1976, s. 215-223. Poza w 1934 r. - Salwador. Dominikana, Watykan, w 1937 - Wiochy, Hiszpania, Niemcy, w 1939 - i Zob.: W.

Dobrzycki, op. cit., s. 493.

23 NGN, 1. 2, s. 236-264. Przeciwna tylko Japonia, Syjam od glosowania, 12 przedstawicieli nieobecnych.

24 Ibidem, s. 268-270.

25 M. K a lu s ki, op. cit. , s. 93 .

(4)

8 EWA ___ __ _ _ __ _ NR 1 - 2 Narodów1•, próbowali do tego Polaków jak najszybciej, by tym samym

inne do z czyli z

Dlatego na 1934 roku w prasie na temat

przez stosunków z POOt.OSKI W PRASCE

z pierwszych okazji do tego tematu na lamach prasy stal wyjazd do Harbinu RP w Tokio w latach 1933-1936

( 1894- 1961 ). 27 lutego 1934 r., na kilka dni przed wyjazdem w gazecie „Osa- ka Mainichi " ,,( ... ) polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych

dzisiaj naszych przedstawicieli, Polska zdecyduje ostatecznie, czy czy nie po otrzymaniu informacji na temat obecnych

wa runków w od polskiego w Japonii. Dlatego ta polskie-

go przeds tawiciela obserwowana jest z zainteresowaniem przez dyplomatyczne"27 •

oficjalnie prasie, do Harbinu dla zaznajo- mie nia z warunkami bytu tamtejszej polskiej kolonii oraz zwiedzenia polskich szkól i organizacji spolecznych"28 , w mediach inne informa- cje. Np .. Japan Adve rtiser" 5 marca z Hsinkingu Uzna-

ni,! Mand::11kuo przez Polaków. P,vgnozy. Minister poleca/

ren k,vk Polsce. Agencja Telegraficzna Rengo w wieczornym komunikacie radiowym w wywiadzie, rzekomo przeprowadzonym przez jej przedstawiciela w Hsin-

kingu19, do do tego przez

mój który wkrótce ma Niemcy swe intencje

uznania tam w celu p. K. Knolla,

handlowego. Pols ki ma uznania tego nowego

na to to przed Niemcami . kilka dni w Harbinie, by z konsulami problemy z tym Po powrocie

memu by jak od relacji z Narodów. Bar-

dzo se rdecznie cesarstwem i nie

czasu, by na do cesarza"30. . .

Tekst te n, jak w raportach do MSZ, calkow1c1e

nie w Hs inkingu do rozmowy z dzienmka_rze_m. Na sku-

te k natychmiastowej inte rwencji poselstwa RP w Tok10 zarowno_Japonsk1 MSZ

3

lak

i agencja o fi cjalnie a w prasie sprostowania •

Jednak nie to mediów od podobnych w latac~

a dobrym do tego pretekstem zawarcie w I 935 roku konwencJ_1

pocztowej a tak do MSZ: ,,Wszystkie pisma

tokijskie z Warszawy, zawarta konwenCja pocztowa

26 Zob. m.in.: E . 1998, op. cit „ s. 104--126.

17 Osaka Mainichi ", 27 Il 1934, s. I. . Ak Now eh 2x 'i,o,,el M. do MSZ depesza nr 323/J/4 (30.03. 1934), Archiwum t Y w Wars,awie (da lej jako AAN). MSZ, 7038. '· 2. . . . , . . . .• h

24 Hsinking - stolica (1 932-1945). 'pozmeJ J:O C~angc ;~~ertiser"

.,n inforrnacj_i r_adi_owej agen~j i Rengo _(04

Hl

I ), w~ ,

"7dJ~~

s. 6--8. '

,,Japan Times", ,.Tókyo Nichm1ch1 Sh1mbun 1 „Hoch1 Sh1mbun , AA , ,

·" lhidcm. s. 3-4. 9- 14.

NR 1-2 SPRAWA UZNANIA PRZEZ POLSJS!j_

__ 2

a na skutek inicjatywy »Nichinichi« z 24

bm. podaje enuncjacje Ministerstwa Spraw Zagranicznych( .. . ). Gaimusbo, które Jeszcze me oficjalnego raportu w tej sprawie z Warszawy od 11 0 [Nobu":1t (1885-1960), w RP (1933- 1937); E.P.-R.], za rzecz

wobec komunikacji pocztowej Sowietami i Polska

zgodzila na zainaugurowania komunikacji

obu krajami. jest jednak, czy zawarcie pocztowego ist- a nowoutworzonym stanowi uznanie de fa cto nowopowstalego

przez Stosownie do zwyczajów zdaje prze-

opinia, tego rodzaju nie za uznanie danego PRZYGOTOWANIA DO ROZMÓW

jednak polskie MSZ los Polaków w od

1936 r. nad tym, jak formalnie ten problem33Zda-

wano sobie z konsultacji z z Polska konty-

przyjazne stosunki, a która Wicedyrek-

tor Departamentu Polityczno-Ekonomicznego, Tadeusz (1895-?), tak do konsula A. Kwiatkowskiego w w Harbinie: na szereg swych poprzednich instrukcji MSZ prosi Pana Konsula o dalsze systematyczne rozwijanie

swych stosunków z lokalnymi MSZ poleca P.

Konsulowi, aby do rozwoju jak najbardziej przyjaznych

stosunków z czynnikami na tym terenie. tu i bez-

które by rzucanie cienia jakiejkol- wiek z naszej strony. Minister prosi o kontynuowanie swej dotych- czasowej sprawozdawczej i o w niej szczególnego nacisku na dalszy rozwój sytuacji Japonii w oraz ewentualne utrudnienia jakie jej stwarza na tym terenie sowiecka"34

po wizycie w kwiemiu w Warszawie wówczas po Europie Ohashiego Chuichiego (1893-1975) , przedsta-

wiciela MSZ, do sierpnia szefa Spraw Zagranicznych

a wiceministra spraw zagranicznych Japonii . Podczas spotkania

z dyrektorem w którym w Warszawie lto Nobu-

mi, wobec zamiaru wycofania Japonii z eksterytorialnych

w sierpniu 1937 r., wysunie w stosunkach ze

wszystkimi i zgodzi na dalsze istnienie konsulatów tylko tych które mu prawo otwarcia konsulatów u siebie35 . ze

jedynie konsulat honorowy . Potwierdzeniem tego dokumenty w archiwach 28 1937 roku szef sztabu Ar-

32 M. do MSZ, depesza nr 329b/J/16 (26 IV 1935), AAN . MSZ, 7054, s. 3: Zob.

konsul F. Zaleski w Harbinie do MSZ, depesza nr 329-b/55 (20 IX 1935), ibidem, s. 5- 7 (ortografia oryginalna).

33 zob. dokumenty AAN. MSZ, 6238, s. 4-290, por. dokumenty w: AAN . MSZ , 1778, s. 30-38.

34 Wicedyrektor T. do konsula RP w Harbinie, A. Kwiatkowskiego. depesza nr P.lll.49/Mn/2/36 (11 Xll 1936), AAN, MSZ, 6237. s. 15- 16.

35 Wicedyrektor T. Notatka z rozmo"y z ltO i wiceminis1rem spruw zagrcJ- 11icznych p. Óhashim, (IV 1937), AAN, MSZ . 6238. s. 54.

(5)

IO EWA ____ NR I - 2

mii Tojo Hideki (1884---1948) swych zwierzch-

ników w Tokio: .,W trakcie rozmów polskiego MSZ z wicemini- strem Ohashim, który w tym celu uda/ do Europy, polski nie obiekcji co do otwarcia konsulatu w Polsce i ustalono, ro na podstawie wymia-

ny not. nie w czasie konsulatu w Polsce.

mianuje konsula honorowego ( ... )"36.

Podobna informacja znajduje w Archiwum Dyplomatycznym MSZ (Gaimushó Gaikó Shiryókan) w aktach dotyczfcych Polski w zespole dokumentów Placówki zagraniczne w i Chinach (Zaimanshi kakkoku kokon kankei zak- ken: M. I .5.0. 1.-17) . 26 ambasador Japonii w w Jatach 1936-- 1939. Ued a Kenkichi (1875-1962) o tym do ministra spraw za- granicznych Hi roty Kókiego (1878- 1948)37. problem konsulatu polskiego w Harbinie podobnie jak sprawa otwarcia konsulatu generalnego Wioch w Mukdenie, na podstawie wymiany not.

Po wizycie Óhashiego na polecenie ministra spraw zagranicznych Józefa Bee ka ( 1894---1944) Tadeusz Romer (1894---1978), - od 1937 do nika 1941 r. ambasador - RP w Tokio, ustalil38, przedstawiciele nie wy- suwali kwestii normalizacji prawnego konsulatów wobec innych

prawdopodobnie na stworzenie precedensu z

sprawa delikatna, ze na oficjalny slosunek Polski do

w 1933 r. przez w Ligi Na-

rodów, Romer z dyrektorem Departamentu Europy i Azji (Óakyoku), Togo Shigenorim ( 1882- 1950). Poprosi! go „o bon offices w celu wyszuka-

nia ( ... ) takiej formy tych które mego

"39Dalej Romer lak streszcza! ,, I. Sprawa zniesienia eksterytorial-

w nie tak w razie nie w sierpniu.

mego [Togo; E.P.-R.J o 10, by nas nie zaskoczono niczym. 2. Skomunikuje z ( ... ) celem skonkrelyzowania dal- szych rozmó w ze klóre ze swej strony rozumie jako przygolowanie

czys10 dziedzin form alnego uznania

N EGOCJACJE

Na listopada 1937 r. Romer w MSZ na razie dyskrel-

ne roz mowy na 1ema1 unormowania statusu konsularnego Polaków w

o czym zwierzchnikó w w Warszawie: ,,( ... ) posiadam zapewnie-

nie, wo bec nie nam inowacje nawet po I grudnia

w z Japonii z Na1omias1

a i Niemcy formalnie w czasie i wiem poufnie,

36 Depesza tajna nr I 984 (28 X 1937), Senshibu Historii Wojen) w Boei Kenkyiijo (lnR1y1u1 Sil Samoobrony) w Tokio (BK). Miw , Dainikki (Tajne. Dzienniki), 1937. I. 6: Gaika (Po- lityJ..a :a,:ranic:na).

17 Ambasador Ueda do ministra Hiroty. depesza nr 986 (26 X 1937), Gaimushó Gaikó Shi- ryokan (dalej jako GGS). M. 1.5.0.1.-17. akta nr 2.

38 Mini;rcr Beck do po~elstwa w Tokio. depesza P III/49/4 (3 1 V I 937), AAN, MSZ. 6238, s. 58- 59 ora, Romer do MSZ. lisi szyfrowy nr 8/P Ili (6 VII 1937), s. 62.

:w T. Romer do MSZ. ibidem. s. 62.

NR i - 2 SPR~ WA UZNANIA PRZEZ ____ 11

ambasador belgijski IO bm. do swego z wnioskiem o kroków w kienmku, ma dane by po I grudnia tylko te

które dopuszczone przez do go-

spodarczej w Chinach gdzie Belgia ma interesy"4-0.

23 listopada Romer o kolejnej poufnej rozmowie w MSZ, podczas której ponownie, Niemcy, Wiochy i Hiszpania wkrótce

oczekuje zatem, te mocarstwa, które gest przy- Japonii, nie pozbawiony dla nich samych, nie z nim do czasu, gdy stanie automatycznie i politycznie

Wiem poufnie, ambasador belgijski apelowa! ponownie do swego o inicjatywy zrewidowania zbiorowej decyzji kroku o nieuznaniu

W tym stanie moje dotychczasowe rokowania na platformie

uznania zatem przez nas, z

ewentualnie do z belgijskim, dyskretnej konsultacji w Londynie i w w sprawie rewizji zbiorowego stanowiska

nasz krok w braku dalszych konsularnego status quo w po I grudnia. ( ... ) "41.

27 listopada minister Beck do Tokio instrukcje dalszego w kwestii tam: ,,1. Wobec fiaska konferencji bruksel- skiej i procedury genewskiej w sprawie wydaje nieprawdopo- dobne, aby w tym momencie zmiana stanowiska Ligi w sprawie nieuznania

2. W tym stanie rzeczy, na nasze interesy konsulamo-gos-

podarcze w jedynie wydaje sprawy przez

exequatur dla nowego konsula i przyznanie zasady

Przez krok tego rodzaju powinien rozumiany jako uznanie de iure, a wobec Ligi Narodów nasz krok jako w z par. VI raportu Komitetu Doradczego z 14 VI I 933 r. ,

który stwierdza, do Ligi Narodów kon-

sulów w

Pana Ambasadora o negocjacji mi na tym,

nasz akt nie z uznaniem przez Wiochy i Niemcy, a zatem,

40 T. Romer do MSZ, list nr 14 GMS 3469, 4 XI 1937, ibidem, s. 63 . 41 T. Romer do MSZ, list nr 34, GMS 3439 (23 XI 1937), ibidem. s. 66.

42 Uznanie (instn,kcja do Tokio). depesza P lll 82/tjn (27 XI 1937), ibidem, s. 65.

43 Mowa tu o interwencji Ligi Narodów w kolejny konflikt

Japonii na Chiny w lipcu 1937 r. Do 1938 r. Japonia miasta i linie kole- jowe w Chinach. Liga nie jednak konkretnych decyzji i stosunków z która od 1933 r. nie jej W XI 1937 r. w Brukseli spotkali przed- stawiciele 19 którzy jedynie i postanowili, Chiny i Japonia sa- me konflikt. Nie sankcji ekonomicznych, na co Chiny . Potem proponowano sankcje indywidualne, czemu przeciwna m.in. Polska (oficjalnie Romer 10 4 X 1938); zob.: Dia,;11sz i teki Jmw Szembeka (1 935- 1945).

red. The Polish Institute and Sikorski Museum. London 1972. I. 4. s. 29 1. 296.

(6)

g ___ _

EWA NR I - 2 o ile przed nimi ( ... ). jest zapewnienie sobie zawarcia umowy handlowej z

Na grudnia Romer po rozmowach w MSZ Japonii

wyrazi na uznanie konsulatu RP w Harbinie przez pod warun- kiem przyznania prawa do konsulatu honorowego w Polsce44• to wymiany poufnych not ambasadorami obu krajów w Tokio. No- ry te zredagowane na wzór not wymienionych 30 XI i I XII 1936 r. po- ambasadorami Wioch i w Tokio w sprawie ustalenia konsulatu w Mukdenie. Romer wówczas tekst tych not do ewentualnego wy- korzystania w Ustalono, rokowania w celu ustalenia konkretnego ich

projektu w MSZ, a przed podpisaniem przekazane

do aprobaty RP i W swym raporcie ambasador o roz-

mo wie z 22 listopada z ministrem który o rewizji stanowiska

mocarstw Romer jest to i tylko

Liga zrozumie rozmów Polski z w sprawie konsu-

lató w ze na Polaków w jednak, w tym sa-

mym czasie rozmowy na temat uznania z Wiochami, Niemcami

i Polska zaliczona do ,,kompanii

skiej ". swemu zwierzchnikowi w Warszawie, by w not

Japonii jako ,,Dbam o to dlatego, w w razie zlej woli ze strony w stosowaniu lub interpretowaniu warunków porozumienia

z nami pozwoli to nam zawsze do który

z w stosunkac h z nami z natury ogólnopo-

litycznej"46.

Pierwszy proje kt trzech not ambasador Romer w MSZ 6 stycznia 1938 r.47. Po latach tak to wspomina!: ,,( ... ) do rozmów natury konsularnej

a To z jednej strony naszymi sto-

sunkami z z drug iej strony faktem , w konsulat

w Harbinie. gd zie ( ... ) kolonia polska, (. .. ) cala grupa ( ... ) Polaków, przeby-

w których sytuacja pod prawnym i pod

stosunkó w oparta tylko na dobrej wolr, ale me na zadn~ch pakt ac h i zawsze , w pe wnym stopniu od komunktury.

o to, aby m óc zgodnie z to znaczy bez uzna-

wani a forma lnego rodzaju poroz umienie konsularne, które po- o bu ty m krajom, to znaczy i Polsce pewnego ro- d zaju stosunki de Jacro i stosunki konsularne. ( .. .) W z tym I ~a

pods tawie któ re z Warszaw y ( .. . ) rokowanrn

ko nsu larne ( .. . )"48 .

44 T. Romer do ministra spraw zagranicznych 79/M/I (2 Xll I 937). ibidem, s. 78-86 oraz s. 87-88.

45 formalnie Mandi ukuo 29 XI 1937 (i wkrótce porem z Ligi), Hi- szpania 2 Xll I 937. Niemcy 30 IV I 936. co byto uznanien de facro.

~6 T. Romer do ministra spraw zagranicznych 79/M/ I. AAN, MSZ 6238„ s. 85-86.

47 T. Romer do MSZ, depesza nr I GMS 136 (7 I 1938), ibidem, s. 89.

48 E. A.T. R o m er, op. cit. , s. 136.

NR 1-2 SPRAWA UZNANIA PRZEZ POLSK~ - - _ 13

W proponowanej przez pierwszej nocie przewidywano praw- nego konsulatu RP w Harbinie poprzez exequarur ze strony z jedno- RP na w razie ustanowienia konsulatu w Warsza- wie. W drugiej zapowiedziano konsula i planowano exequatur dla Jerzego Litewskiego. Trzecia nota dominie konsularnym RP oraz oby- watelom polskim w „na zasadzie teoretycznej naj- uprzywilejowania w wyszczególnionych dziedzinach praw i kompetencji

z oraz ( ... ) wzajemne traktowanie stosunków gos-

podarczych do czasu, gdy zawarcie umowy handlowej"49 _

18 lutego minister Beck na trzech not i ich

Romerowi w ramach instruk-

cji50. Uzna! konsultacje z i Londynem

niepotrzebne komplikacje, i obie strony poufnie poinformowane dopiero po negocjacji.

Negocjacje nad not w Tokio przez ponad pól roku, o czym

Romer systematycznie i bardzo swych zwierzchników

w Warszawie, od nich dalsze wskazówki". 29 ,,Rokowania

z do uzgodnienia not A, B, C.

Wobec uzgodnienia noty D w sprawie koncesjonariuszy taj-

ny rozmowy do podpisania z not, który:

I. trzy noty jako jawne, ale ich od

polski niniejsze porozumienie za pierwszy krok na drodze ogólnej norma- lizacji stosunków z

II. zamierza je formalnie, skoro tylko na to stosunki;

III. ambasadora jego rozpatrzy najstaranniej we

czasie i w granicach ustaw wszystkie skargi pol- skie ( ... ) i w najprzychylniej prawa i interesy obywateli polskich;

IV. moje Polski podobnie ustosunkuje do obywateli którzy mogliby w w Polsce"52.

Definitywne porozumienie 14 1938 r.53 •

O przebiegu negocjacji Ambasada w Tokio

Departament Azji Wschodniej (Toakyoku) MSZ54 . Rozmowy na ten temat podejmo- wali w Warszawie, czego dowodem dokumenty w Archiwum Dyplomatycznym MSZ. Japonia otwarcia konsulatów z oficjalnym uznaniem przez RP, bowiem dobrze, Polsce

na przyznaniu tam klauzuli uprzywilejowania. Ambasador 49 T. Romer do MSZ, depesza nr I, op.cit., s. 89.

50 J. Beck do misji polskiej w Tokio, Rokowania konsularne w Ma11diuk1w, P. Ul. 3/tjn (1 8 Xll 1938), ibidem, s. 90-9 I.

5! Zob. dokumenty AAN, MSZ 6238 , s. 94-228.

52 T. Romer do MSZ, nr 42 GMS 3257 (29 IX 1938). ibidem, s. 218.

53 T. Romer do MSZ, nr 47 GMS 3573 (14 X 1938), ibidem, s. 227.

54 Zob. np.: Manshlikoku Porandokokukan ry6jika11 setchi sogo sho11in-11i kansuru kosho keika (Przebieg negocjacji mifdzy Mandfokuo a na temat wspóln ej zgody dot. unvo17enia kons11•

larów), nr I (8 IV 1938), 32 strony, GGS , M .1.5.0./ - 17.

(7)

14 E_WA PALA_SZ-RJ,!TKO~KA - ~ -R l_- 2 w Warszawie w latach 1937- 1941. S a ko Shilicbi ( 1887-1949), na

rozmowy z jes1 ponowne rozpatrzenie sprawy

przez ale po problemu Etiopii56, a sprawa oficjalnego

uznania przez nie jest tak i zapew-

Sako" . Polska oficjalne stos unki z gdy tylko trafi ku te- mu dogodna okazja. Wspomniany ambasador Japonii w Ueda Kenkichi w de peszy do ministra spraw zagranicznych U g akie go Kazushige ( I 868- 1956) pisat58 strona polska z tekstem dokumentu oficjalnego

uznania przez ale w obawie przed opinii

wej n ie chwilowo w Japonii i nie tego oficjalnie.

Informacje na temat negocjacji w

pras ie dopiero I 938 roku . W maju w „The Japan Times and Mail" pisa- no: .. Polski poprzez Japonii w Warszawie informacje,

do tego, by Polsce uprzywilejowania

i do us tano wienia pol skich ko ns ularnych w punktach Wiadomo od pewnego czasu, polskie okazji by w fom,afne relacje z fakt, nawet Wielka Brytania i Fran- cja niemal gotowe do uznania aneksji Etiopii i to, uznanie przez mo- carstwa jest teraz tylko c zasu, w Warszawie do zwrócenia do w kwestii negocjacji z Hsinkingiem. Mówi

w To ki o i Warszawi e wymienili na ten temat ( ... ) . I uznanie prze z stanie faktem "59.

tego samego dnia Agencja Domei (Domei Tsiishin), pod- zadowolenie z faktu, polski zamierza formalnie

co przekazano Japonii za ambasadora Sako w Warszawie"".

3 s ie rpnia na pie rwszej stronie „The Japan Times and Mail" kilka infor- macj i na te n te mat. Korespondent Agencji Domei w Wa rszawie 31 lipca. po

oficjalny ch negocjacji ambasad o rami Polsk _,

i w Tokio, w których bierLe mimster Ugakr, uwaza tz

w krótce o ficjalne uzn anie to o czym

I s ie rpnia przedstawi ciel tej samej agencj i w S zanghaju. Chiny ze to Po lska powinna uka rana lub z Lig i Narodó w61.

55 Ambasador Sako do ministra Hiroty. depesza tajna nr I 18 (4 V 1938) i nr 124 (6 V 1938), ibidem.

56 Wiochy do E1iopii (Abisynii). kt óra do nich

od lar 80. XIX w . i Somalii . W pai dziern iku 1935 r. Wiochy Etio- a wkrótce 1x>tem Liga Narodów je za agresora i wobec nich sankcje ekono- miczne (m.in. embargo na eksport broni). które rok zniesione.

aneksj i. w 1936 r. (poza US A i ZS RR). ro jedna z porai;ck Ligi. za zniesieniem sankcji minister Beck, który w tej sprawie 26 VI

1936 do Rady Ligi, Japonia mogla na poparcie

:,Irony pob,kiej dla :,prawy w Lidze.

~7 Ambasador Saka do ministra Konoc. depesza nr 336 (4 X 1938), GGS. M .J.5.0.J- 17.

'' Amba, ador Ucda do ministra Ugakiego, depesza nr 669 (2 1 IX 1938). ibidem.

,;,i War.wu to Sl'ek Fomwl Relations •i·ith Hsi11ki111:. w: ,,The Japan Times and Mail ... 7 V 1938.

~- J. ,a ,.Hsinking Mail Repor1s".

60 ,.The Japan Ti me, and Mai r·. ibidem.

61 Poli,\lz A1o,·,, 10 Ren.>gnize Hsinking Upsets Ha11kou. w: .. The Japan Times and Mail .. (3 VIII 1938). '· I.

NR 1 - 2

_ _s__l'RA_w~ !,!ZNANIA ~~~1'2_LS~§__ _ __ _ _ _

O obawach Chin w swym dzienniku 9 czerwca wiceminister spraw zagra- nicznych Jan Szembek (1881-1945) po wizycie Su n Tzhouweia:

mi, zaniepokojony o rzekomym zamiarze polskiego uznania

( ... ) Uznanie przez ciosem dla sto-

sunków ( ... ). Minister Beck mu przed Rady

Ligi. a nie ma analogii. Mimo ro jednak

minister Komarnicki [Tytus (1896--1967), delegat polski przy Lidze Narodów w Ja- tach 1934-1939; E.P.-R.J. tak w rozmowach swoich z delegatem p. Wellington Koo, jak i w swoich wypowiedziach w Radzie

postowi, tak na temat konfliktu daleko-wschodniego, jak i na te- mat innych aktualnych problemów politycznych najrozmaitsze co jest

( ... ) chodzi o to polski nie

decyzji w tej sprawie (n' a pas p,;s de decision

a

ce sujet). w kraju tym po- siadamy konsulat, i marny tam zainteresowania gospodarcze••62_

Ostatecznie 19 paidziernika 1938 r. w Ambasadzie w Tokio do wymiany not ambasadorem Polski, Tadeuszem Romerem, a ambasadorem Y u a nem Zhenduo63 ze stron po trzy noty, podpisano

poufny rozmów.

Pierwsza z not zgody obu stron na otwarcie konsulatów. W noty A przekazanej przez RP w Tokio czytamy m.in.: ,,W z naszy- mi niedawnymi rozmowami na ten temat mam zaszczyt Waszej Ekscelencji,

polski do unormowania prawnego konsulatu polskiego w Harbi- nie, zanim nie ostateczne uregulowanie tej sprawy w drodze umowy

obu i z uwagi na na stanowisku kierownika te-

konsulatu, sobie cesarski exequatur dla nowego konsu-

la, jak w dla nowego

Dalej zapewnienie, polski udzieli exequatur dla konsula gdy taki konsulat zostanie otwarty.

W swojej nocie A ambasador Yuan noty polskiej i

tych samych na zawarte w niej

W nocie B Romer prosit o poinformowanie o mianowaniu nowe- go konsula Jerzego Litewskiego, który I kwietnia i zamierza Ieraz

do Hsinkingu w celu okazania listów uzyskania oraz exequaruf>'>. Ambasador na to w swojej nocie B67 •

62 Dian"usz i teki, op.cit, t. 4, s. 178- 179.

63 Tekst not i poufnego AAN, MSZ 6238, s. 270-280, ich s. 281-290.

W prasie komunikat, Polska i w Tokio

o fonnalnych stosunków dyplomatycznych", zob.: Poland. Man•

chukuo to Estab/ish Relations, w: ,,The Japan Times and Mail", (20 X 1938), s. I.

64 Ambasada RP w Tokio. nota A, AAN, MSZ 6238 , s. 28 1.

65 Ambasada w Tokio, nota A, ibidem. s. 282.

66 Ambasada RP w Tokio. nota B, ibidem, s. 283.

67 Ambasada w Tokio, nota B, ibidem. s. 284.

J?~

(8)

!6

____ EWAPALASZ-RUTKOWSKA NR 1-2

Noty C bardziej i klauzuli uprzywile-

jowania dla konsularnych i obywateli oraz gospodarczej68 . W poufnym protokole ustalono, noty nie poufne ich

w stosownym, ustalonym przez obie strony, czasie. to dopiero 7 grudnia 1938 r. , w Warszawie i Hsinkingu69 • Poza tym ambasador

jego kraju rozpatrzy dotychczasowe skargi tam oby- wate li po lskich. Natomiast ambasador Romer wymiana not stanowi p ierwszy krok na drodze do normalizacji stosunków, formalne

i ostateczne uznanie Doda! polski jest pomóc

w uregulowaniu stosunków z innymi

nadal Polska ostatecznie uzna nato-

mi as t p o lskie

a nie formalne uznanie

jednak wymiany konsularnej ze na bezpie-

Polaków w Na podczas spotkania 3 listopada ze wspo- mnianym Chin w Warszawie wiceminister S zembek ,,( ... ) uznanie

de iure nie natomiast nie oczu na rze-

na terenie, która zmusza nas do

wprowadzanych przez samo W posiadamy obywateli

po lskich oraz interesy gos podarcze, m.in . w postaci koncesji. Dla zabezpie-

czenia tego polskiego sta nu posiadania w z

tego ten stabiliz uje konsulatu polskiego

w Harbinie . który istnieje tam od roku I 920. Nie exequatur

konsul R.P. nie powierzonych mu

Po tem kwes tia i praktycz nie z polityki zagranicznej RP. d la której stal proble m stosunków z Nie mcami. Po wybuchu w ojny w Europie Po lska i Japonia nadal oficjalne stosunki , ambasa-

dor Sako wraz z polskim i innymi placówkami dyplomatycz-

nymi. a praw dopodobnie na 1940 roku, do Tokio i nie zos-

a kredy to w any przy p olskim na Do 1941 r.

na to mi ast po lska ambasada w Tokio, m imo naciskó w Niemiec na Japonii

jej chy ba ostatnim aktem

z a udie ncj a 27 czerwca 1940 r. a mbasadora Romera u cesarza Pu yi (1906- 1968), wów czas w Tokio.Warto

k il ka frag me ntó w z dokumentu (bez adresata), w którym Romer zaró wno jak i proces podejmowania d ecyzj i zaproszem_a, wska- jak trudn ym proble me m dyplo m atycznym wó wczas dla Po lski spra wa

68 Ibidem. s. 285-290.

69 Por. : ,.Monitor Polski'" nr 280 (7 Xfl 1938), s. 2; Poland, Manchou Place Relations on Lega/

Footin,:. E.\chanfie of Three Notes Provides fo r Recognition of Consuls. Texrs Made Public.

w: .. The Japan Times and Mail" (8 XII 1938), s. I i „Kurier Polski " (10 XII 1938), s. 2.

70 Dimius: , reki, op.cit.. t. 4, s. 338.

71 E. 1998, op.cit., s. 155- 158 .

NR I - 2 SPRAWA UZNANIA PRZEZ _Q

„Dyrektor p. T. Suzuki ( ... ) mi poufnie,

z okazji kilkudniowego pobytu w Tokio, pod koniec czerwca r.b. cesarza

który prLybywa tu z dla winszowania 2600 rocznicy dynastii zaproszony na do niego, podobnie jak przedstawiciele innych które ( .. . ) 14 czerwca w do konsula Litew- skiego w Harbinie zaproszenie to jestem zdecydowany w zro- zumieniu, fakt ten na tamtejszym odcinku, aczkolwiek

my§l pod tym naszych sojuszników jest mi zasadni-

czo

Dnia 8 czerwca mego angielskiego [Robert L. Craigie, amba- sador w Tokio w latach 1937-1941 ; E.P.-R.J i( ... ) go o zaproszeniu

( ... ). nie mam zwrócenia do mego o instrukcje

w tej sprawie i zamierLam na z zaproszenia w interesie obywa- teli polskich w którym na skutek zabiegów niemieckich grozi opieka konsularna na miejscu naszej( ... ). przedtem jeszcze do ja- Ministerstwa Spraw Zagranicznych o czy audiencja u cesarza

indywidualna, czy zbiorowa, w tym ostatnim wypadku nie z niej w towarzystwie Niemców.

19 czerwca dyrektora Suzukiego, który ( ... )

przewidziano w przyjmowaniu przez cesarza dyplomatów ob- cych i zaniechano planowanego uprzednio wspólnego po audiencji. Au-

diencje w na dyplomatycznej , a na

pierwszym miejscu ambasador RP, potem niemiecki, i charge d'affaires wioski, delegat apostolski i konsul generalny San Salwa- doru. ( ... )

20 czerwca odwiedzilem ponownie ambasadora angielskiego ( ... ). na tym, Cra.igie [do E.P.-R.] nie ograniczy do dania konkretnych wskazówek na ten temat korespondentom angielskim, ja o to samo ambasa- dora [Joseph Clark Grew, w Tokio w latach 1932-1941 ; E.P.-R.].

zatem tego ostatniego 26 czerwca rano. ( .. . ) do przekona-

nia, w obecnych warunkach jest by prasa

zagraniczna przesadne znaczenie polityczne mojej audiencji u cesarza a komentowanie z góry tego faktu wobec dziennikarzy obcych w Tokio

niepotrzebnie tylko ich zainteresowania. Ambasador Grew ograniczy zatem wobec swych rodaków do sprostownia wersji ( ... ). To samo polece- nie szefowi mego biura prasowego p. Aleksandrowi Piskorowi. ( ... )

We czwartek 27 czerwca o godz. 3 popoi., ubrany w surdut na zapro-

szenie w Akasaka Detached tokijskiej rezydencji Po

galowymi schodami na I powitany prze z szambelanów którzy wprowadzili mnie do salonu poczekalni, gdzie delegata Apostolskiego ( ... ) i konsula generalnego San Salwadoru ( ... ). Inni dyplomaci oczeki- wali wraz z Niemcami i Wiochami w oddzielnym salonie. ( ... )

Zaproszono mnie pierwszego( ... ). Przy do salonu stal dyrektor pro-

na lewo od ambasador w Tokio

72 tradycyjnej historiografii nieprzerwanej dynastii cesarskiej Japonii 660 r. pne., kiedy to pierwszym cesarzem Jimmu, praprawnuk bogini Amaterasu.

(9)

18

NR_f-2

wraz ze swymi (.- }. ~arz,( ... ) ~f()dku salonu., maj~ za

800ll

ustawio114 w szeregu ,wi~ dygnitarzy wojskowych

i

fi !ilundw'ach.

Sam ubrany w inundur wojskowy z dwoma gwiazdami odm~ bez w~gi.

Wzrostu trzymaj~y dobtte, r o ~ wy1poctow111C1go ( ... ).

Gdy

sit

do niego, po anonsowany gromkim

pnez jednego z szambelanów, z

wokla

mi

i po Thunacz ( .. . ) to ~wiadczenie

na ~zyk angielski w sposób zaledwie

dla

mnie, jako przez cesa- rza( ... ). powoli i dobitnie po angielsku, licZI\C z tym, cesarz ro-

zumie ten ~zyk. ( ... ) Cesarz moim / .. ./,

mi i kilka uprzejmych pod adresem mego kraju i mojej

osoby. Cesarz mi oa po czym

trzykrotny przepisowy. ( ... )

go w za ambasadora niemieckiego pn. E.[ugena] Otta [w latach 1938-1943;

E.P.-R.J w mundurze partyjnym( ... ). Audieocje innych dyplomatów nie od mojej . ( ... )"73.

Sprawa oficjalnego uznania przez oatatecznie nurto-

Japonia do wojny prze9iwko Stanom

Zjednoczonym i Wielkiej Brytanii, która jej problemy i sojusznik.iem Niemiec, które w podpisanym 27 1940 r.

pakcie trzech jej prawo do tworzenia nowego w Wielkiej Azji Wschodniej, na ich w Europie i ostatecznie 4 patdziernika 194 l r. zer- oficjalne stosunki dyplomatyczne z 8 grudnia 1941 r.

zbrojne w Azji i na Pacyfiku, Japonia oficjalnie do drugiej wojny w przeciwnym do Polski obozie. 11 grudnia Polska, tak jak Wiel- ka Brytania i Stany Zjednoczone, Japonii

73 zob.: Audiencja u Cesarza w Tokio w czwartek 27 czerwca 1940 r.

(tajne), bez adresata, w: Tadeusz Romer, Diplomatic Activities 1913-1975, t. 2, pt.: Japan 1937- 1940, Public Archives of Canada, Ottava (mikrofilm); por.: E. A.T.

R o mer, op. cit. , s. 137-138.

74 Zob.: ,,Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej" nr 8 (20 XII 1941), Londyn w: Rzeczpos- polita Polska czasu wojny. "Dziennik Ustaw" i "Monitor Polski", 1939-1945, Warszawa 1995, s. 62, por.: ,,(>saka Mainichi Shimbun" 14 XII 1941 , s. l.

Cytaty

Powiązane dokumenty

za szkodliwą, uważać m usim y taką politykę, która nie m oże dążyć do zrealizow ania istotnych postulatów, bez których sprawa polska, po strasznych

[r]

Ciekawe sa jego poglady na spraw y jezykowe. Pragnieniem jego bylo, aby z czasem w szystkie narody slowianskie mowily jednym jezykiem , aby przynajm niej

Dlatego, że Bóg ma wobec tego życia, którego jest stwórcą, konkretny plan, którego realizacja jest właśnie drogą do Królestwa.. Każda mowa Chrystusa jest propozycją

zaświadcza, że według uzyskanych informacji z z Centrum Badania Ludobójstwa i Rezystancji Republiki Litewskiej w zasobie kartoteki inwentarza,. archiwalnego spraw filtracyjnych

Jednak dla Berenta biblioteka, w której k ry je się profesor, nie jest miejscem ucieczki od życia, miejscem izolacji, ale sanktuarium , gdzie rządzą duchy pisarzy

Prawdopodobnie w ostatniej inskrypcji (IAM 2.370a) zastosowano form ularz, który przez błąd rytow nika nie został popraw nie odwzorowany 5 6. Były to zatem donacje

poczyna się praca gorliwa nad odrodzeniem Narodu, praca taka, na jaką się zdobyć tylko potrafi naród przez lat 120 zakuty w ciężkiej niewoli: praca