• Nie Znaleziono Wyników

Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem za Rok 1890. R. 17, 1890

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem za Rok 1890. R. 17, 1890"

Copied!
68
0
0

Pełen tekst

(1)
(2)

T r e ś ć .

<8S>---

C zęść ogólna.

S tro n ic a :

Wiadomości ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . HI

Związek Stowarzyszeń . . . . . . . . . . . . . . . . V

Fundusz zaopatrzenia funkcyonaryuszów Stowarzyszeń . . . . . . . . . . . V II

Sprawozdanie z czynności W ydziału Związku . . . . . . . . . . . . V III

Sprawozdanie z lustracyi Towarzystw . . . . . . . . . . . . . X II

C zęść szczegółow a.

Szem atyzm Stowarzyszeń.

Stowarzyszenia zaliczkowe i kredytowe . . . . . . . . . . . . . . . 1

Towarzystwo oszczędności i zaliczek w Cieszynie . . . . . . . . . . . . . . 34

Inne Stowarzyszenia zarobkowe i gospodarcze: I. Stowarzyszenia spożywcze . . . . . . . . 35

II. Spółki rolnicze . . . . . . . . . 3 7 III. Towarzystwa ochrony własności ziemskiej . . . . . . 37

IV. Stowarzyszenia handlu skór . . . . . . . . 38

V. Spółki tkackie . . . . . . . . . . 39

VI. Spółki produkcyjne, handlowe i inne zarobkowe . . . . . 41

VII. Stowarzyszenie ku celom hum anitarnym . . . . . . 44

Spis Stowarzyszeń powstałych w roku 1891. I. Stowarzyszenia zaliczkowe i kredytowe . . . . . . 44

II. Inne Stowarzyszenia zarobkowe i gospodarcze . . . . . 45

T a b e l e . Bilansy Stowarzyszeń zaliczkowych i kredytowych . . . . . . . . . . . . . . 46

Stan z dniem 31. grudnia 1890 pożyczek zaciągniętych przez Towarzystwa zaliczkowe i kredytowe . . . . . . . 52

Statystyka członków Stowarzyszeń zaliczkowych i kredytowych . . . . . . . . . . . . 54

Bilansy innych Stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych . . . . . . . . . . . . 57

(3)

Stowarzyszenia zarobkowe i gospodarcze w Galicyi i W. Ks. Krakowskiem

w r o - k i u . 1 8 9 0 -

O g ó l n e w i a d o m o ś c i .

W roku 1890 istniało w Galicyi i W. Ks. Krakowskiem 272 stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych, z których przypada na towarzystwa zaliczkowe i kredytowe . . 213

„ „ spożyw cze... 11

rolnicze i ochr. własn. ziemsk. 10

„ „ surowcowe...16 p ro d u k c y jn e ...21

„ „ humanitarne . . . . . • 1 razem . . 272 w ohec 264 stowarzyszeń istniejących w roku 1889, a zatem liezha tychże powiększyła się w r. 1890 o ośm.

Z ogólnej liczby istniejących w r. 1890 stowarzyszeń zo­

stały zarejestrowane o poręce nieograniczonej 105 czyli 38-6%

o poręce ograniczonej . 1 6 4 „ 60'3 % nie było zarejestrowanych 3 „ l 'l ° /0

razem . . 272 czyli 100%

Z tych były zarejestrowane według okręgów sądowych:

w sądzie obwodowym w Brzeźanach . 8 stowarzyszeń

11 ii w Jaśle . . . 2 11

n ii w Kołomyi . . 21 11

n krajowym w Krakowie . . 18 11

V n we Lwowie . . 34 11

ii obwodowym w Nowym Sączu. 14 1)

ii 11 w Przemyślu . . 22 n

ii n w Rzeszowie . . 20 n

n u w Samborze . . 23 ii

n ii w Sanoku . . . 7 ii

11 ii w Stanisławowie . 25 a

ii ii w Tarnopolu . . 30 ii

ii u w Tarnowie . . 14 u

ii n w Wadowicach . 17 ii

ii ii w Złoczowie . . 14 u

razem . . 269 u niezarejestrowanych . . 3 n ogółem . 272 3) a źe rejestra te wykazują od czasu wejścia w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 1873 Nr. 70 Dz. p. p. ogółem 417 zareje- stiwanych stowarzyszeń, przeto 148 towarzystw bądź nieweszły w żyd®) bądź zlikwidowały, bądź w skutek konkursu zostały

rozwiązane. Tu zauważyć należy, że niektóre rejestra sądowe uległy zmianie, z powodu kreowania nowych sądów obwodowych w Brzeźanach, Jaśle, Kołomyi, Sanoku i Wadowicach, dokąd przeniesione zostały wpisy towarzystw, leżących w okręgu tych nowych sądów.

Z istniejących w r. 1890 stowarzyszeń nadesłały wykazy i zamknięcia rachunkowe 233 stowarzyszeń a mianowicie:

zaliczkowe i kredytowe . . . . 192 innych k a t e g o r y i ... 41

razem . . 233

zaś 12 stowarzyszeń zaliczkowych i kredytowych a 2 stowarzy­

szenia innych kategoryi niesporządzały jeszcze |zamknięć rachun­

ków, z powodu rozpoczęcia czynności dopiero w roku 1890 lub 1891, natomiast 5 stowarzyszeń zaliczkowych i kredytowych, tudzież 9 innych, nienadesłały wykazów, poczęści z powodu, że nierozpoczęły jeszcze czynności, lub popadły w stagnacyę równającą się zaprzestaniu czynności.

Przy 4. stowarzyszeniach zaliczkowych i kredytowych, tu­

dzież 7. stowarzyszeniach innych kategoryi musieliśmy podać cyfry z roku 1889, które jednak niezmieniają wcale głównego obrazu ich działalności, gdyż są to stowarzyszenia bądź o szczu­

płym kapitale obrotowym, bądź w trakcie zlikwidowania swych interesów.

W tabelach przeto zamieszczamy wykazy 196 stowarzyszeń zaliczkowych i kredytowych

i wykazy innych kategoryj stowarzyszeń . 48 ________

a więc razem . . . 244 stowarzyszeń które przedstawiają następujące wyniki:

Liczba członków : Stowarzyszenia zaliczkowe i kredy­

towe liczyły w r. 1890 ... 145.205 członków, zaś stowarzyszenia innych kategoryi. . . 7.854 „

razem . 153.059 członków, przeto w przecięciu na jedno stowarzyszenie przypada 627 członków, zaś przeciętna cyfra u stowarzyszeń zaliczkowych i kredyto­

wych w y n o s i ... 741 członków a przeciętna u stowarzyszeń innych kategoryi wynosi 163 „

Z ogólnej liczby członków u stowarzyszeń zaliczkowych i kredytowych przypada:

(4)

I V

na rolników . .

„ handlarzy i kupc.

„ rękodzielników i przemysłowców .

„ umysłowo pracu­

jących . . . .

„ właścicieli miej­

skich realności, kapitalistów i bez określ, zajęcia .

„ właśc. i dzierż.

większ. posiadł.

„ instytucye . .

„ fabrykantów

81.077 członk. czyli 55-84 ogól. liczby członk.

28.106 „ 17.362 15.101

4.466 3.453 337 303

15-91 11-96 10-40

3-07 2-38 0-23 0-21 100-00 razem jak wyżej 145.205 „

Tu zauważyć należy, że niektóre towarzystwa niepodają w wykazach i sprawozdaniach statystyki członków, mieszczą już jednak w firmie swej określenie kategoryi swych członków ł).

U działy członków wynoszą:

u stowarzyszeń zaliczkowych i kre­

dytowych ... 4,832.595 zł. 95 ct.

u stowarzyszeń innych kategoryj . 417.681 „ 23 „ razem . . 5,250.277 zł. 18 ct.

zatem w przecięciu na jedno stowa­

rzyszenie przypada . . . . 21.517 „ 53 „ udziałów, podczas gdy przecięcie to u stowarzyszeń zaliczkowych i kre­

dytowych w y n o si... 24.656 zł. 10 ct.

a u innych stowarzyszeń...8.701 „ 71 „ W stosunku do liczby członków przypada u stowarzyszeń zaliczkow. i kredytów. 33 zł. 28 ct. udziału na jednego członka zaś u innych sto warz. 53 „ 19 „ „ „ „ „

F u n d u sze i-ezerwowe wynoszą u stowarzyszeń zaliczko­

wych i k re d y to w y c h ... 1,063.451 zł. 85 ct.

u innych stow arzyszeń... 60.553 „ 97 „ razem . 1,124.005 zł. 82 ct.

przypada przeto na jedno towarzystwo

zaliczkowe lub kredytowe . . . . 5.425 „ 78 „ gdy na stowarzyszenia innych kategoryj

przypada w p rzecięciu... 1.261 „ 54 „ Fundusze te u ogółu stowarzyszeń przedstawiają 21-41°/0 wpłaconych udziałów, a 4 -4% kapitału obrotowego.

Zaś według kategoryi stowarzyszeń przypada na towarzy­

stwa zaliczkowe i kredytowe 22 °/0 wpłaconych udziałów a 4'5%

kapitału obrotowego, u innych stowarzyszeń 14'5% udziałów a 3 -l% kapitału obrotowego.

K a p ita ł w łasny wszystkich stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych w Galieyi i w W. Ks. Krakowskiem wynosił przeto w r. 1890 w udziałach . . . . 5,250,277 zł. 18 ct.

w funduszach rezerwowych . . . 1,124.005 „ 82 „ ogólny k a p ita ł w łasny stow arzyszeń 6,374.283 zł. — ct.

który się dzieli w ten sposób, że na towarzystwa zaliczkowe i kredytowe p r z y p a d a ... 5,896.047 zł. 80 ct.

W kładki n a ra c h u n e k bieżący, wykazane w tabelach tylko u towarzystw zaliczkowych i kredytowych, przedstawiają sumę 14,051.750 zł. 48 ct., wynoszą przeto w przecięciu na jedno stowarzyszenie 71.692 zł. 60 ct. a rozkładają się na pojedyn­

cze stowarzyszenia według następujących wysokości: najwyższą sumę -wkładek 1,506.541 zł. miało . . 1 towarzystwo

od 250.000— 500.000 „ wkładek miały 11 towarzystw

„ 100.000—250.000 „ „ „ 30

„ 50.000—100.000 „ „ „ 28 „

„ 40.000 — 50.000 „ „ „ 14 „

„ 30.000 — 40.000 „ „ „ 19 „

„ 20.000 — 30.000 » „ „ 16 „

„ 10.000 — 20.000 „ „ „ 21 „ 1.000 — 10.000 „ „ „ 42 „

niżej 1.000 „ „ „ 9

żadnych wkładek nie miały 5 „ razem 196 towarzystw.

Oprócz tego posiadały towarzystwa innych kategoryi 242.929 zł. 61 ct. złożonych u nich na rachunkach bie­

żących.

In n e długi to w a rz y stw zaliczkowych i kredytowych, wyszczególnione w osobnej tabeli (tab. II.) wynosiły ogólną kwotę 2,699.604 zł. 80 ct. na co składał się przeważnie reeskont weksli w Banku austro-węgierskim, Banku krajowym i Gal. kasie oszczędności. Długi te rozpadają się na poszczególnych wierzy­

cieli według rubryk tejże Tab. IV. Oprócz tego posiadały to­

warzystwa innych kategoryj 245.975 zł. zaciągniętych pożyczek a reszta obciążenia tych stowarzyszeń, po strąceniu wkładek na rachunek bieżący wyżej wykazanych, przypada na kredyta za towary i inne tego rodzaju zobowiązania.

Cały k a p ita ł obcy wykazany u stowarzyszeń zaliczko­

wych i kredytowych

na wkładkach . 14,051.750 zł. 48 ct.

na długach włas. 2,699.604 „ 08 „ 16,751.354 zł. 56 ct.

1,222.341 u innych stowarzyszeń w ogólnej kwocie

razem przedstawiał stosunek tego kapitel”

| jak 2-82: 1, podczas gdy stosunel jkowych i kredytowych wynosił 2

szeń 2-5 5 : 1.

Stan pożyczek udzielonych p i kredytowe wynosił z d. 31. grudnia 1 a doliczywszy do tego stan kredytów u

lonych przez to warz. innych kateg v

na inne stowarzyszenia 478.235 20

razem 6,374.283 zł. — ct.

0 Towarzystwa kredytowe d l a h a n d l u i p r z e m y s ł u ; Bank w ł a ś c i c i e l i r e a l n o ś c i i g r u n t ó w ; Z akład kredytowy dla p r z e ­ m y s ł u i r ę k o d z i e l n i c t w a itp.

______________ 67 „ 17,973.696 zł. 23 ct.

unduszów własnych u towarzystw zalicz- u innych stowarzy-

zystwa zaliczkowe 131.593 zł. 66 et.

'2.260 „ 95 n

>rze?> t stan ogólnej kwoty udzielonych pożyć

i kredytów wynosi...

W ru b ry c e „ re sz ta pozycyj sts żującej u towarzystw zaliczkowych i sumę 1,376.558 zł. 04 ct., mieszczą się duszów rezerwowych i obrotowych, tudzit szów, jakoteż wartość realności posiadany stwa a wchodzą tam także zaliczki proce . służbowe urzędników.

K a p ita ł o b ro tow y towarzystw zali- wych w y n o s i ł ... 2.

u innych stowarzyszeń...1 razem . 25.

53.854 zł. 61 ct.

iego“, wyka- -ch poważną

■-p. effekta fun- tych fundu- te to warzy- : ież kaucye

i kredyto- zł. 92 ct.

2 5 _ r U 77 ct.

(5)

Y C zysty zysk wynoszący u towarzystw zaliczkowych i kre­

dytowych ogólną kwotę 433.850 zł. 56 ct. umożliwił udzielenie następującej d y w i d e n d y od u d z i a ł ó w :

18°/0 —28% dywidendy udzieliły 3 towarzystwa

10% —11% „ „ 14 towarzystw

do 9 % „ „ 13 )!

do 8 % 15 0

7% 73/4 % » » 27 »

h% “6 h % » » 42 r>

5 °/o !i » 38 11

4 0 /o -4 % o/o CO 0 „ 14 11

6 11

2 % „ „ 1 11

'ykazały żadnej dywidendy 23 11 razem 196 towarzystw.

Z 23. towarzystw niewykazujących żadnej dywidendy przy­

pada 10 na takie stowarzyszenia, które nieudzieliły jej z po­

wodu zbyt małego zysku; 5 z powodu pierwszego roku czyn­

ności; 4 w skutek straty; 3 niepodały przyczyn a 1 stowarzy­

szenie niewypłaca dywidendy w myśl statutu.

S topa p ro cen to w a od pożyczek udzielonych członkom przedstawia się jak następuje:

d o 12% p o b i e r a ł y 3 t o w a r z y s t w a , c z y l i 1*53 o g ó ł u t o w a r z

„ 11% n 4 n n 2*04 n

„ 10% V 23 t o w a r z y s t w Tl 11-74 n jj

„ 9% n 32 11 11 16-33 n n

8% »/0 11 6 77 n 3-06 11 n

8% 11 80 11 n 40-82 77 n

» 7% % n 6 n 77 3'06 n Tf

„ 7o/0 n 26 n 11 13-26 11 n

n fi ii % n 1 t o w a r z y s t w o 11 0-51 n n

„ 6% 11 8 t o w a r z y s t w 11 4-08 V 7?

n i e w y k . s t o p y p r o c e n t . 7 n n 3*57 ii n

razem 196 towarzystw, czyli 100’00 ogółu towarz.

S to pa procento w a od w kładek na ra c h u n e k bieżący

w y n o s i ł a :

do 8% udzielały 4 towarzystwa, czyli 2 04% ogółu towarzystw

0

7? 9 towarzystw y> 4'59o/o 11 77

6°/o n 79 >5 11 40-31% 11 n

5% % n 16 11 11 8-16% 77 n

5% 11 59 11 75 3O-lO°/0 n n

n 47a% 11 15 77 7? 7-65% 11 n

,, 1% 11 4 5) 11 2-04o/o 77 77

n i e w y k . s t o p . p r . 10 , , 5-11% 77 71

razem . 196 towarzystw, czyli 100 00% ogółu towarzystw.

Związek stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych.

Na p o d s ta w ie s t a t u t u z dnia 28. września 1874. zatwier­

d z o n e g o reskryptem c. k. Namiestnictwa z dnia 30. lipca 1874 1. 34.177. i reskryptami c. k. Ministerstwa spraw wewnętrznych z dnia 24. grudnia 1876. 1. 17.739 i z dnia 16. lutego 1882 1- 2.318, tudzież zmiany tegoż statutu zatwierdzonej reskryptem c- k. Ministerstwa spraw wewnętrznych z dnia 28. stycznia 1890 1-543. intimowanej rozporządzeniem c. k. Namiestnictwa z dnia 7. lutego 1890 r. 1. 7607. zawiązały Stowarzyszenia zarobkowe i gospodarcze w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem „Związek sto­

warzyszeń11 z siedzibą w mieście Lwowie, którego działalność rozciąga się na Galicyę z W. Ks. Krakowskiem, Szląsk i Bu­

kowinę, a którego celem jest popieranie wspólnych interesów i rozwoju tych stowarzyszeń, ku podniesieniu ekonomicznych stosunków k ra ju , w kierunku rolniczym, handlowym i prze­

mysłowym.

Sprawami Związku stowarzyszeń zajmuje się Wydział, zło­

żony z prezesa i dziewięciu członków, tudzież trzech zastępców.

Obecny skład Wydziału jest następujący:

Prezes: S t a n i s ł a w S z c z e p a n o w s k i .

Zastępcy prezesa: W o j c i e c h B i e c h o ń s k i i W ł a ­ d y s ł a w T e r e n k o c z y (zarazem kierownik biura).

Członkowie: D r. B o r o ń s k i L e s ł a w . Prof. Dr. C z y ż e w i c z Ad a m.

Dr. L e c h o w s k i W i k t o r . M e r u n o w i c z Teof i l .

Hr. P o t u l i c k i F r a n c i s z e k . Ks. R e s z e t y ł o w i c z F i l e m o n . Z i m a F r a n c i s z e k .

Zastępcy: Dr. A d a m s k i R o m a n . Dr. J a b ł o ń s k i J a c e k . U l m e r N a r c y z .

Redaktor czasopisma „Związek41: M e r u n o w i c z T e o f i l . Biuro Związku składają:

Sekretarz: K o r n b e r g e r Ad o l f . L ustrato r: H e i n r i c h K o n s t a n t y.

Referent prawny: S k i b i ń s k i F e l i c y a n . P rak ty k an t: G o r d z i e w i c z I g n a c y .

XVI. Walne Zgromadzenie Związku odbyło się w dniach 6. i 7. grudnia 1890., we Lwowie, przy współudziale 59 delega­

tów, reprezentujących 71 stowarzyszeń.

Do Związku należy obecnie 110 stowarzyszeń a miano­

wicie :

a ) Tow arzystw a zaliczkow e i k re d y to w e : 1. Andrychów, Stowarzyszenie oszczędności i pożyczek;

2. Bełz, Towarzystwo zaliczkowe;

3. B iała, Bialsko-Bielskie Stowarzyszenie pożyczkowe i oszczę­

dności „Wzajemna pomoc11;

4. Biecz, Towarzystwo wzajemnego kredytu;

5. Bircza, Towarzystwo zaliczkowe;

6. Bochnia, Towarzystwo zaliczkowe;

7. Bołszowce, Kasa zaliczkowa „Nadzieja11;

8. Bobrka, Towarzystwo zaliczkowe;

9. Borszczów, Towarzystwo zaliczkowe;

10. Brzeżany, Powiatowe Towarzystwo zaliczkowe;

11. Brzozów, Powiatowe Towarzystwo zaliczkowe;

(6)

V I

12. Cieszanów, Towarzystwo zaliczkowe;

13. Cieszyn, Towarzystwo oszczędności i zaliczkowe;

14. Dąbrowa, Towarzystwo zaliczkowe;

15. Dobczyce, Stowarzyszenie oszcz. i poż. „Wzajemna pomoc";

16. Dobromil, Towarzystwo zaliczkowe;

17. Drohobycz, Towarzystwo zaliczkowe;

18. Dubiecko, Towarzystwo zaliczkowe;

19. Dynów, Towarzystwo zaliczkowe;

20. Gliniany, Towarzystwo zaliczkowe;

21. Głogów, Powiatowe Towarzystwo zaliczkowe;

22. Gorlice, Towarzystwo zaliczkowe;

23. Grybów, Towarzystwo zaliczkowe;

24. Jarosław, Towarzystwo zaliczkowe;

25. Jaryczów nowy, Kasa zaliczkowa „Nadzieja";

26. Jasło, Towarzystwo zaliczkowe;

27. Jaworów, Towarzystwo zaliczkowe;

28. Jordanów, Stowarzyszenie pożyczk. „Praca i Oszczędność";

29. Kałusz, Towarzystwo zaliczkowe;

30. Kamionka strumiłowa, Powiatowe Towarzystwo zaliczkowe;

31. Kańczuga, Kasa zaliczkowa „Nadzieja,,;

32. Kolbuszowa, Towarzystwo zaliczkowe „Szczęść Boże";

33. Kołomyja , Towarzystwo zaliczkowe;

34. Komarno, Towarzystwo zaliczkowe ; 35. Kozowa, Kasa zaliczkowa „Opatrzność";

36. Kraków, Towarzystwo zaliczkowe;

37. Krakowiec, Stowarzyszenie zaliczkowe:

38. Krasiczyn, Towarzystwo zaliczkowe „Własna pomoc";

39. Krosno, Towarzystwo zaliczkowe;

40. Krynica, Stowarzyszenie pożyczek i oszczędności „Wza­

jemna pomoc";

41. Kulików, Kasa zaliczkowa;

42. Limanowa, Towarzystwo zaliczkowe;

43. Lwów, Bank zaliczkowy;

44. Lwów, Towarzystwo wzajemnego kredytu;

45. Lwów, Towarzystwo zaliczkowe urzędników pocztowych;

46. Lwów, Towarzystwo zaliczkowe urzędników i sług gali­

cyjskich dróg żelaznych;

47. Lwów, Powiatowe Towarzystwo zaliczkowe;

48. Łańcut, Towarzystwo zaliczkowe;

49. Maków, Stowarzyszenie pożyczkowe „Wzajemna pomoc" ; 50. Maryampol, Kasa zaliczkowa;

51. Mielec, Towarzystwo zaliczkowe;

52. Mikołajów, Kasa zaliczkowa „Nadzieja" ;

53. Milówka, Stowarzysz, oszczędności i pożyczek „Opatrzność";

54. Monasterzyska, Towarzystwo zaliczkowe;

55. Mościska, Towarzystwo zaliczkowe;

56. Nadworna, Kasa zaliczkowa;

57. Nowy Sącz, Kasa zaliczkowa;

58. Oświęcim, Towarzystwo oszczędności i pożyczek;

59. Pilzno, Stowarzyszenie oszczędności i pożyczek;

60. Podgórze, Stowarzyszenie pożyczkowe i oszczędności „Wza­

jemna pomoc";

61. Podhajce, Towarzystwo zaliczkowe;

62. Przemyśl, Kasa zaliczkowa rzemieślników i rolników;

63. Przemyślany, Towarzystwo zaliczkowe;

64. Radłów, Towarzystwo zaliczkowe;

65. Radomyśl, Stowarzyszenie oszczędności i pożyczek;

66. Radymno, Kasa zaliczkowa;

67. Radziechów, Towarzystwo zaliczkowe;

68. Rohatyn, Towarzystwo zaliczkowe;

69. Rudki, Towarzystwo zaliczkowe;

70. Sambor, Towarzystwo zaliczkowe;

71. Sądowa W isznia, Kasa zaliczkowa;

72. Sędziszów, Towarzystwo wzajemnego kredytu;

73. Sieniawa, Towarzystwo zaliczkowe;

74. Skałat, Powiatowe Towarzystwo zaliczkowe „Praca";

75. Skałat, Towarzystwo zaliczkowe i kredytowe;

76. Śniatyn, Towarzystwo zaliczkowe;

77. Sokal, Towarzystwo zaliczkowe;

78. Sokołów, Kasa zaliczkowa;

79. Stanisławów, Bank zaliczkowy;

80. Stanisławów, Towarzystwo wzajemnego kredytu mieszczan;

81. Stryj, Towarzystwo zaliczkowe;

82. Szczerzec, Towarzystwo kasy zaliczkowej;

83. Tarnobrzeg, Towarzystwo zaliczkowe;

84. Tarnów, Towarzystwo zaliczkowe;

85. Tłumacz, Towarzystwo kredytowe „Oszczędność";

86. Tyśmienica, Kasa zaliczkowa „W iara";

87. Ustrzyki dolne, Towarzystwo zaliczkowe;

88. Wykoty, Towarzystwo zaliczkowe;

89. Zakliczyn, Towarzystwo wzajemnego kredytu;

90. Zakopane, Towarzystwo zaliczkowe;

91. Zaleszczyki, Towarzystwo zaliczkowe:

92. Zbaraż, Towarzystwo zaliczkowe;

93. Zborów, Towarzystwo zaliczkowe;

94. Złoczów, Towarzystwo zaliczkowe;

95. Złoczów, Kasa zaliczkowa;

96. Żółkiew, Towarzystwo zaliczkowe;

In n e Stow arzyszenia zarobkow e i gospodarcze:

97. Cieszyn, Towarzystwo produkcyjne krawców;

98. Drohobycz, Towarzystwo handlu skór:

99. Glińsko, Towarzystwo garncarzy;

100. Kołomyja, Spółka handlowa rolniczo-przemysłowa;

101. Komarno, Towarzystwo tkaczy;

102. Krosno, I. galicyjskie Towarzystwo dla krajowego prze­

mysłu tkackiego;

103. Limanowa, Towarzystwo ochrony własności ziemskiej;

104. Lwów, Pierwsza Związkowa Drukarnia;

105. Łańcut, Towarzystwo dla handlu skór, sukna i wyrobów tkackich;

106. Mielec, Towarzystwo ochrony mniejszej własności ziemskiej;

107. Nowy Sącz, Spółka spożywczo - oszczędnościowa na stacyi Nowosądeckiej c. k. kolei państwowej;

108. Radymno, Towarzystwo powroźnicze;

109. Rzeszów, I. Związkowa garbarnia;

110. Sułkowice, Towarzystwo kowali.

(7)

VII

Fundusz zaopatrzenia funkcyonaryuszów stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych.

Po myśli uchwały Walnego Zgromadzenia delegatów Związku Stowarzyszeń z dnia 11. grudnia 1881. założony został w r. 1882.

f u n d u s z z a o p a t r z e n i a f u n k c y o n a r y u s z ó w s t o w a ­ r z y s z e ń zarobkowych i gospodarczych. S tatut tego funduszu przyjęty został do wiadomości c. k. Namiestnictwa uchwałą z dnia 2. lutego 1882. 1. 7.441., a zmiany onego uchwałą 2 dnia 5. stycznia 1885. do 1. 79.313 i z dnia 10. grudnia 1887 1. 75.959.

Uczestnik obowiązany jest płacić: 4% od stałej płacy miesięcznej, 10% od tantjem y i remuneracyi i 20 % od podwyż­

szenia płacy; drugie tyle płaci stowarzyszenie, w którego służbie Uczestnik pozostaje. W ten sposób tworzące się udziały stają się po pięciu latach należenia do funduszu własnością członka, a w razie śmierci jego — własnością żony i dzieci. Udziały nie mogą być cedowane na osoby trzecie; w wyjątkowych tylko razach może bezżenny i bezdzietny członek wskazać zaraz przy Wstąpieniu do funduszu osobę spokrewnioną, jako ewentualną spadkobierczynię.

Liczba członków z końcem roku 1890/91 wynosi 42.

Zarząd funduszu:

P rezes: T a d e u s z Dr . S k a ł k o w s k i .

Zastępca Prezesa: W ł a d y s ł a w T e r e n k o c z y .

Członkowie z grona Wydziału Związku: T e o f i l M e r u - ń o w i c z i F e l i c y a n S k i b i ń s k i .

Członkowie z grona uczestników: A d o l f K o r n b e r g e r, F r a ń c i s z e k K u c z y ń s k i , W i k t o r Dr . L e c h o w s k i , N a r c y z U l m e r i W i k t o r W y s z y ń s k i .

W edług IX. zamknięcia rachunków z 30. czerwca 1891.

należą do funduszu następujące stowarzyszenia:

1. Lwów, Towarzystwo zaliczkowe . z 7ma uczestnikami 2. Nowy-Sącz, Kasa zaliczkowa . . z 2 „ 3. Drohobycz, Towarzystwo zaliczkow. z 2 „ 4. Lwów, Towarzystwo wzajem, kred. z 1 „ 5. Rohatyn, Towarzystwo zaliczkowe . z 3 „ 6. Bircza, Towarzystwo zaliczkowe . z 1 „ 7. Radziechów, Towarz. zaliczkowe . z 1 „ 8. Łańcut, Towarzystwo zaliczkowe . z 4 „ 9. Lwów, Związek stowarzyszeń . . z 3 „ 10. Bobrka, Towarzystwo zaliczkowe . z 1 „ 11. Drohobycz, Towarz. handlu skór . z 1 „ 12. Lwów, Powiat. Towarz. zaliczkowe z 2 „ 13. Przemyśl, Przemyska Kasa zaliczk. z 1 „ 14. Stanisławów, Bank zaliczkowy . . z 1 „ 15. Mościska, Towarzystwo zaliczkowe z 2 „ 16. Gorlice, Towarzystwo zaliczkowe . z 3 „ 17. Rudki, Towarzystwo zaliczkowe . z 2 „ 18. Gliniany, Towarzystwo zaliczkowe. z 3 „ 19. Krynica, Stow. poż. „Wzaj. pom .“ z 1

20. Limanowa, Towarzystwo zaliczkowe z 1

Razem 20 towarzystw z 42ma uczestnikami których udziały wynosiły łącznie z dopisaną za r. 1890/91 51/2% dywidendą 27.792 zł. 24 ct. w granicach od 12 zł. 86 ct.

do 3.226 zł. 53 ct.

' Fundusz zaopatrzenia miał w r. 1890/91 czystego zysku 1.339 zł. 99 ct. który powstał z odsetek i wpisowego.

Bilans za rok 1890/91:

S t a n c z y n n y : Lokacye 27.793 zł. 30 ct. w. a.

S t a n b i e r n y : Udziały bez dywidendy 26.453 zł. 31 ct.

czysty zysk 1.339 zł. 99 ct., razem 27.793 zł. 30 ct.

VIII. W alne zgromadzenie funduszu odbyło się dnia 6. grudnia 1890. we Lwowie przy udziale 8 delegatów.

(8)

V III

Sprawozdanie Wydziału Związku stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych, za czas od 1. grudnia 1890. do 1. grudnia 1891.

O gólne zg ro m a d zen ia Z w iązk u stow arzy szeń p rz y ­ ję ły za zad an ie p o ruszać n ajży w o tn ie jsz e spraw y, do­

ty czą ce T o w a rzy stw zaro b k o w y ch i g o spod arczych, o b radow ać n a d w zm ocnieniem ich o rg a n iz acy i, dopo­

m in ać się o n a d a n ie lu b ro zszerzan ie u staw , p rz y z n a ­ ją c y c h im p ew ne p re ro g a ty w y i zd o b y w ać coraz szersze pole d la działalności ty c h sto w arzy szeń . S p ra ­ w y t e , p rz ed k ład an e b ądź w e w nio sk ach W y d z ia łu Z w ią z k u , bądź w e w n io sk ach p o jed y ń cz y ch T o w a­

rz y stw lu b delegatów , zo stają p rz ek az an e do w y k o ­ n a n ia lu b zb a d an ia W y d z ia ło w i Z w iązku.

P rzeszłoro czne O gólne Z g ro m ad z en ie przek azało k ilk a ta k ic h sp ra w w a ż n y c h , k tó re b y ły p rzedm iotem czynności ta k W y d z ia łu , ja k o te ż b iu ra Z w iązk u i te p rz ed ew szy stk iem są p rz ed m io tem n aszego sp raw o ­ zdania.

D o ty c h w p ierw szy m rzęd zie n a le ż y : zm ian a u sta w y o sto w arzy szen iach zaro b k o w y ch i g o sp o d ar­

czych z r. 1873. — w k ie ru n k u u ch w ał po w zięty ch n a poprzed n iem zg rom adzeniu. W m yśl ty c h u ch w ał w n ieśliśm y p e ty c y ę do E a d y p a ń stw a n a ręce p rezesa Z w iązk u S ta n isła w a Szczepanow skiego. J a k dalece w żą d an iach n asz y ch n ie je ste śm y odosobnieni, św iad ­ czy, że w .tym sam ym czasie w szedł do E a d y p a ń ­ stw a w n io sek deput. W r a b e tz a , p o d p isan y p rzez 46 posłów , d o m ag ający się za p ro w ad z en ia p rz y m u so w y ch lu s tra c y i u sto w a rz y sz e ń , co w n asz y ch ż ą d an iach ró w n ież p rz e d sta w iliśm y ja k o je d e n z n a jw a żn iejszy c h p o stu lató w . S p raw ą tą zajm o w ał się ró w n ież W y d z ia ł k rajo w y , k tó ry z pow odu podobnego w n io s k u , p o sta­

w ionego w S ejm ie przez dr. S kałkow skiego, zw ołał a n k ie tę dla z b a d a n ia opinii, w ja k im k ie ru n k u zm ian a ta b y ła b y pożądaną. W an k iecie tej w z ią ł u d z ia ł ze s tro n y Z w iązk u sto w arzy szeń członek W y d z ia łu Z w ią- k u W ł. T erenkoczy, dom agając się p rz y ję cia za p o d ­ staw ę obrad, z m ia n y przez Z w iąz ek proponow ane, co te ż uczynio no i w n a stę p stw ie czego z m ia n y p rzez a n k ie tę zalecone, ob ejm u ją g łó w n e ż ą d a n ia w y rażo n e w u ch w ałach Z w iązku. J e s t w ięc nadzieja, że w n io sek n a zm ianę te j u s ta w y p o p a rty b ędzie w E a d z ie p a ń ­ stw a ró w n ież p rzez W y d z ia ł k ra jo w y , n a p o d staw ie w e zw an ia W y so k ieg o Sejm u.

C el n a sz y c h k ilk u le tn ic h sta ra ń , z a ło ż en ia in s ty ­ tu c y i ce n tra ln e j d la sto w arzy szeń za ro b k o w y ch i g o ­ spo d arczy ch w G a lic y i n ie zo stał o siąg n ięty , g d y ż p o d an ie o u d zielen ie k oncesyi n a „B an k zw ią zk o w y 41 zo stało p rzez c. k. M in iste rstw o odm ow nie z a ła ­

tw io n e. N ie ch cem y n a te m m iejscu o m aw iać m o ty ­ w ów p o d an y c h ja k o pow ód odm ow y, an i zg łęb ia ć p ra w d z iw y c h p rz y c z y n , k tó re w p ły n ę ły n a ta k ą de- cyzyę w ładzy, n ie m ożem y się je d n a k w strz y m a ć od w y p o w ie d zen ia te j p ra w d y , że p rzez ta k ie z a ła tw ie n ie sp ra w y w yrząd zo n o k rz y w d ę n ie ty lk o n aszy m T o ­ w a rz y stw o m , ale b ard ziej eko nom icznym in tereso m

! k r a ju , k tó ry c h g łó w n y m i oręd o w n ik am i b y ły d o ty c h ­ czas T o w a rz y stw a u d z ia ło w e ; je ż e li b ow iem ru c h eko­

n o m iczn y w k ra ju n aszy m zm ógł się nieco, zaw dzię- czyć to n a le ż y w znacznej m ierze ich działalności, a w łaśn ie k u szerszem u ro z w in ięciu sw y ch sił w ty m k i e r u n k u , d o m ag ały się one za ło ż en ia w spom nianej in sty tu c y i.

P o ru szo n a n a zeszłorocznem zg ro m ad zen iu sp raw a z a k ła d a n ia sto w arzy szeń p ro d u k c y jn y c h , 'ro ln iczy ch , h an d lo w y c h i p rz em y sło w y ch n ie w y szła ze stad y u m p rz y g o to w a ń , g d y ż d o ty ch cz as s ta ra ł się W y d z ia ł j e ­ d y n ie w y b a d ać o p in ię , ja k ie g o ro d z a ju T o w a rzy stw a m o g ły b y z p o ży tk iem d la danej m iejscow ości b y ć w ży cie w prow adzone. W ty m celu p rz esłan ą z o sta ła T o w a rzy stw o m zw iązko w y m odezw a w raz z k w esty o - n a rz e m , n a k tó ry n a d e szły od p o w ied zi, będące cen ­ n y m m a te ry a łe m do d alszy ch w niosk ów i p o z y ty w n y c h d ziałań . J u ż je d n a k te pierw sze u siło w an ia w y d a ły p ew n e re z u lta ty i zn a ć p o d jęte z o sta ły w czasie, k ie d y ogół rów n ież odczuw a p o trze b ę ta la c h s to w a ­ rz y szeń , g d y ż u d zieliliśm y ju ż b ąd ź szczegółow ych in fo rm ac y i, b ąd ź w zorów statu tó w , d la n a stęp u ją cy ch p ro je k to w a n y c h sto w arzy szeń :

T o w a rz y stw a spożyw czego i S p ółk i h an dlow ej w E a d z ie c h o w ie ;

T o w a rz y stw a p ro d u k c y jn e g o w B e łz ie ;

S pó łki gospodarczej i p ro d u k c y jn e j w J a w o r o w ie ; S p ó łk i m ag azy n o w ej dla szew ców w L im an o w ej ; S półki h and lo w ej w K a m io n ce s tru m iło w e j;

S p ó łk i h an dlow ej w S ta n isła w o w ie ;

T o w a rz y stw a spożyw czego w Z aleszczykach, tu d z ie ż d la ju ż założonej i w eszłej w ży cie S p ółk i h and lo w ej w Z akopanem .

P e w n a ostrożn ość je d n a k w za k ła d a n iu ta k ic h T o w a rzy stw , z a le can a ty lo k ro tn ie p rzez o gólne z g ro ' m ad zen ie co do T o w a rzy stw za lic z k o w y c h , j e s t tu tem b ard ziej n a k a z a n ą , że do p ro w a d zen ia i odpow ie­

dn ieg o k ie ro w n ic tw a sto w arzy szen ia m i p ro d u k c y jn e # 11;

h an d lo w e m i i t. p. p o trz e b a sp ec y aln y ch w iadom oś01 i r u ty n y w odnośnym zaw odzie, co p rz y T o w arzy ­

(9)

IX stw ach zaliczko w y cli n ie j e s t rz ecz ą k o n ie c z n ą , ja k długo czynno ść ic k n ie je s t z b y t rozg ałęzio n ą. D la tego n ie p rz e sta n ie m y zw racać u w a g i osób c h ę tn y c h z a k ła d a n iu ta k ic h stow arzyszeń, ab y p rzed ew szy stk iem z a p ew n iły p ro jek to w a n em u T o w a rzy stw u odpow iednie k iero w n ic tw o fachow e.

Ze sp ra w ą T o w a rzy stw p ro d u k c y jn y c h łącz y się dalszy rozw ój S półek tk a c k ic h , n ad czem rów nież w ro k u u b ie g ły m podczas zg ro m a d zen ia Z w iązk u o b ra ­ d ow ała osobna kon feren cy a. W y n ik ie m o b ra d tej k on- fe re n c y i b y ło zalecenie spółkom tk a c k im , a b y się złąc zy ły w sp ec y aln y Z w ią z e k , celem sp o rząd zania W yrobów jed n o lite j ja k o ś c i, spro w ad zan ia p rzęd zy z je d n e g o ź ró d ła w w iększych p a rty a c h i p o d d an ia się w zajem nej k o n tro li a d m in istra c y jn e j i fachow ej.

J a k długo je d n a k spółki te n ie u z n a ją sam e k o n ie ­ czności ta k ie g o zw iązku, k tó ry je d y n ie m ógłby w p ły ­ n ąć n a je d n o lito ść ich w y ro b u i u ła tw ić w p ro w ad ze­

n ie go n a szerszy ry n e k h an d lo w y , w szelkie in n e u siło w a n ia nie p o trafią rozszerzeć ic h d ziałaln ości i w zm ódz p rod ukcy i. S p ra w ą t ą zajm uje się rów n ież k o m isy a k ra jo w a d la sp ra w p rzem ysło w ych, k tó ra po W prow adzeniu w ru c h fa b ry k i b lic h u i a p re tu ry w K ro ­ śnie, zasilonej su b sid y am i fun duszu przem ysłow ego, niezaw o d n ie p o sta ra się o to, a b y rzecz ta b y ła z po­

ż y tk ie m d la te j w ażnej g ałęzi p rz em y słu krajo w eg o załatw ioną.

W sp raw ie o rg a n iz a c y i k re d y tu w łościańskiego rozesłano zap ro szen ia do osób w p ły w o w y ch w e w szy ­ stk ich p o w ia ta c h , gdzie d o tąd n ie m a T o w a rz y stw zaliczkow ych i k r e d y to w y c h , z p ro śb ą o w zięcie ini- c y a ty w y w z a k ła d a n iu ta k ic h s to w a rz y s z e ń , a zg ła- szającym się udzielono w szelkich in fo rm ac y i i pom ocy.

S ta ra n ia te o siąg n ęły częściow o do d atn ie re z u lta ty , gd y ż z teg o pow odu zaw iązano ju ż now e T o w a rz y ­ s tw a w B o łsz o w c a c h , L u b a c z o w ie , C z o rtk o w ie , D y ­ n o w ie , T u rc e i Z a k lic z y n ie , zaś około zało żen ia t a ­ k ich stow arzy szeń k rz ą ta ją się uproszone do teg o oso­

bistości w B r o d a c h , B u cza czu , D u k li, K opyczy ńcach, Z ato rze i U lanow ie. W te n sposób p o w sta ły ju ż , albo w k ró tce p o w stan ą sto w arzy szen ia w ty c h m iejscow o­

ściach, w k tó ry c h d o tąd n a d a re m n ie o ic h założenie się sta ra n o i w k tó ry c h są one k oniecznie p otrzebn e.

W tej sam ej s p r a w ie , dążącej do z a ła tw ie n ia k re d y tu w ło ściań sk ieg o w ystosow ano odezw ę do T o ­ w arzy stw z w ią z k o w y c h , w k tó re j u p ra szan o o odpo­

w iedź n a postaw io n e z a p y ta n ia , a b y n a tej p o d staw ie Przedłożyć w a ln em u z g ro m a d zen iu odpow iednie w n io ­ ski. Oprócz teg o u d an o się do W y d z ia łu krajo w eg o

^ prośbą o w y je d n a n ie w obydw óch w yższy ch sąd ach g a jo w y c h d a t s ta ty s ty c z n y c h , co do ta k zw an y ch as s ie ro c iń s k ic h , k tó re m u to w e zw an iu pow yższe 8^dy w zu pełn ości zadość u cz y n iły . S p raw a t a będzie Przedm iotem osobnego p u n k tu p o rz ąd k u dzienn ego

egorocznego zg ro m ad zen ia.

D zyniąC zadość uch w ało m zeszłorocznego zg ro ­ m a d z e n ia , tu d zież objaw ionej p o trze b ie w y k sz ta łc e n ia

pew neg o za stę p u osób u kw alifik o w an y ch n a u rz ę d n i­

ków T o w a rzy stw z a lic z k o w y c h , u rz ą d z ił W y d z ia ł w porze fe ry i szk o ln y ch k u rs p ra k ty c z n y d la fu n k c y o - n aryuszó w T o w a rzy stw zaro b k o w y ch i go sp o d arczy ch . K u rs te n trw a ł przez d w a ty g o d n ie i obejm ow ał ośm przedm iotów , a uczęszczany b y ł przez 12 słu chaczy.

N iep o m in ął te ż W y d z ia ł w n iosk u T o w a rzy stw a zaliczkow ego w G łogow ie, a b y sto w arzy szen ia s ta ­ r a ły się p rzezn aczać p ew n ą część z zysków n a cele dobroczynne. C hcąc sk on stato w ać, o ile sp ra w a ta ju ż dzisiaj j e s t uw zględ n io n ą, w staw io n o w k w esty o - n a rz u do teg o ro czn eg o „R o cz n ik a11 odpo w iedn ią ru ­ bryk ę, k tó ra j a k n a początek, w y k azu je dość p o k aź n ą kw o tę 13.243 zł. 11 ct. ofiaro w an ych przez T o w a rz y ­ stw a zaliczko w e w ro k u u b ie g ły m n a cele d ob ro ­ czynne. B odźcem k u w zm ożeniu się tej po zycyi u n a ­ szych sto w arzy szeń n iech będzie p rz y k ła d T o w a rzy stw czesko-m oraw skich, k tó re zło ży ły dow ód n a teg oroczn ej w y staw ie ju b ile u szo w e j, do ja k ic h ro zm iaró w ofiarność t a z czasem w zró ść m oże i ja k ie osiąg n ąć re z u lta ty . O dm ienne sto su n k i finansow e n asz y ch T o w arzy stw , k tó re m ając w obrocie zn a czn y k a p ita ł w łasn y , zło ­ żo n y z u działów , m uszą o sią g n ię ty ro c zn y zy sk u ży ć p rzed ew szy stk iem n a odpo w iedn ie ty c h ż e o p ro cen to ­ w anie, u s p ra w ie d liw ia ją je w obec sto w arzy szeń cze­

skich, k tó re m ając n isk ie udziały , n ie m a ją też z g ó ry obow iązkow ego p rz ezn a cze n ia d la o sią g n ię ty c h z y ­ sków — zaw sze je d n a k kro cio w e ofiary ty c h sto w a­

rzy szeń , u ż y te p rz ed ew szy stk iem n a p od n iesien ie ośw iaty, p o w in n e n a s n a k ło n ić do w y d atn iejszeg o św iadczenia w ty m k ieru n k u , tern b ardziej o ile po­

dniesienie o św ia ty w n asz y m k ra ju , a z a te m i ro z w i­

nięcie sił in te le k tu a ln y c h n a ro d u , tern w iększej po­

trz e b u ją pom ocy.

O prócz pow yżej p rz y to c zo n y ch spraw , b y ły p rz ed ­ m iotem o b ra d posied zeń W y d z ia łu spraw ozdania lu ­ strac y jn e z poszczegó ln ych T ow arzy stw , p rzed kładan e ta k przez se k re ta rz a ja k o te ż i lu s tra to ra a o b jęte oso­

bn y m spraw o zd an iem rocznym .

Do Z w iązk u z o sta ły p rz y ję te trz y now e sto w a­

rzyszen ia a m ia n o w ic ie :

T o w arzystw o zaliczkow e w M on asterzy sk ach , T o w arzystw o zaliczkow e w D y n o w ie i

T o w arzy stw o w zajem nego k r e a y tu w Z a k lic z y n ie ; zg ło siły się n a d to o p rzyjęcie do Z w ią z k u : S to w a rz y ­ szenie zaliczkow e w L u b aczo w ie i B a n k zaliczko w y w B ołszow cach.

N ad to zajm ow ał się W y d z ia ł ułożeniem re g u la ­ m in u d la b iu ra Z w iązku, zastosow anego p rzy dw óch stale u rzęd u jący ch fu n k c y o n ary u sza ch , uw ażał zaś za zbędne zach o w an ie trze ciej p osady, k tó rą te ż od 1. li­

sto p ad a 1891. zw inął.

P rze ch o d zą c do czynności b iu ro w y ch zaznaczam y, że liczba ex h ib itó w w yno siła w czasie o b jęty m n in iej- szem spraw ozd aniem 1 .64 n um erów . P rz e w a ż n a część

a

(10)

X ty c h ż e d o ty czy odpow iedzi w spraw ach, o b jęty ch d zie­

w ięciom a w y d a n em i o k ó ln ik a m i, jak o teź a k re d y ta c y i n a ro k p rz y szły , n a p o d staw ie k tó ry c h u k ła d a W y ­ d ział corocznie lis tę k re d y to w ą d la G a licy jsk iej k a sy oszczędności i B a n k u krajo w eg o .

Z czynności bieżących, zazn aczy ć p rz ed ew szy st- k iem n a le ż y liczn e s ta ra n ia o zażąd an e przez T o w a­

rz y s tw a w y ro b ie n ie k re d y tu . J a k k o lw ie k ta r g p ie ­ n ię ż n y w ty m ro k u a zw łaszcza w d ru g im półroczu u le g ł p ew n em u ścieśnieniu, czego dow odem p o d w y ż­

szenie sto p y procentow ej p rzez B a n k a u stro -w ę g ie rsk i od esk o n tu i lom b ard u , p o trafiliśm y w 38 w y p a d k a c h zaspokoić żą d a n ia T o w a rzy stw w części u G al. k asy oszczędno ści, w części w B a n k u k ra jo w y m , k tó re to in s ty tu c y e z w szelk ą gotow ością p rz y ch o d zą w pom oc n aszy m T o w arzy stw o m . N a p o d staw ie z e sta w ień s ta ty ­ sty czn y ch , z a w a rty c h w B o czn ik a ch stow . p rz y ch o d zi­

m y do p rz ek o n an ia, źe T o w a rz y stw a n asze coraz m niej i k o rz y sta ją z k re d y tu u in sty tu c y j finansow ych, a co ra z b ard ziej o g ra n ic z a ją się n a k a p ita ła c h czerp an ych z o b ręb u sw ej działalności, sposobem p rz y jm o w an ia lo k acy i n a ra c h u n k i bieżące. Ś w iad czy to o coraz w ięk szy m z a u fa n iu ogółu do T o w a rzy stw , lecz n a ­ k ła d a ró w n ież n a n ie ty m w iększy ob ow iązek p rz e ­ strz e g a n ia w szelkiej ścisłości, ta k co do obow iązków p rzez członków z a c ią g n ię ty c h , ja k o te ź co do zob ow ią­

zań w łasn y ch . A b y T o w a rz y stw a n ie sp ro w a d z iły n a się żadnej w ty m w zględzie tru d n o ści, zalecam y p rze- d ew szy stk iem p e w n ą rezerw ę k re d y to w ą u in s ty tu c y i a k re d y tu ją c y c h je , a n a stę p n ie p rz y p o m in a m y rezo- lu cy ę w a ln y c h zg ro m ad zeń , za lecającą w y co fan ie fu n ­ duszu rezerw ow ego z obiegu, a u lo k o w an ie go w te n sposób, a b y w k ażd ej c h w ili m ó g ł b y ć u ż y ty ja k o su k u rs kasow y.

Sporo cz y n n o ści p rz y sp o rz y ły w ty m ro k u re- k u rsy w sp ra w ach należy to ścio w y ch , k tó re d o ty c z y ły w znacznej części p rz y p ad ając em u w ty m ro k u do w y m ia ru ek w iw alen to w i za IV . dziesięciolecie, ja k o - te ż re k u rs y w sp ra w ach p o d atk o w y ch . N iestety , po­

m im o obow iązujących sp ec y aln y ch u s ta w dla stowa=

rz y szeń o p a rty c h n a u sta w ie z 9. k w ie tn ia 1873., ta k co do p o d atk ó w j a k te ż i n ależ y to ści, sp o ty k a ją się T o w a rzy stw a często z w y m iara m i n iższy c h w ład z, dow odzącem i albo niezn ajo m o ści przypisów p ra ­ w n y c h , albo ig n o ru ją c e m i obow iązujące ustaw y . D o ­ w odem teg o w y m ia r e k w iw a le n tu od ruch o m eg o m a ją tk u T o w a rzy stw , podczas g d y od n ależ y to ści tej są one u w o ln io n e n a jw y ra ź n ie j u sta w ą z d n ia 27. g r u ­ d n ia 1880., tu d z ie ż w y m ia r 3 p ro c e n to w y od m a ją tk u n ieru ch o m eg o , k tó ry ró w n ie ż u n o rm o w a n y z o sta ł p o ­ w y ższą u sta w ą do w ysoko ści lV a pro cen to w ej.

N a jjask raw iej u d e rz a t a ig n o ra c y a w w y p a d k a c h niew łaściw eg o w y m ia ru e k w iw a le n tu stow arzyszen io m , k tó re o p łacają p o d a te k dochodow y n a po d staw ie u s ta w y z d. 27. g ru d . 1880. D. p . p . N r. 151., bo do n ic h w ła­

śn ie m a m ieć zasto so w an ie u s ta w a n ależ y to ścio w a z te j sam ej d aty , czego je d n a k w ład ze w y m iaro w e

u zn ać n ie chcą. T a k ie n iepo szano w anie obow iązujących u staw , przez o rg a n a p ow ołane w łaśn ie do ich p rz e ­ strz e g a n ia i s ta n ia n a s tra ż y ścisłego ty c h ż e w y ­ k o n an ia, j e s t z ły m p rz y k ła d e m d la k o n try b u e n tó w , k tó rz y n ad to są n a ra ż e n i ta k ie m p o stęp o w a n ie m n a ciąg łe re k u rsy , po ciąg ające za sobą s tra tę czasu i n ie ­ p o trze b n e w y d a tk i.

B e k u rsó w ta k ic h w sp ra w ach n ależy to ścio w y ch w ystoso w ało b iu ro d la 26 T o w a rzy stw a w sp raw ach p o d a tk o w y c h d la 18 T o w arzy stw .

S zczegó lną u w ag ę zw racan o n a p rz e tru ty n o w a n ie zam k n ięć ra c h u n k o w y c h i b ilan sów sto w arzy szeń z w ią z k o w y c h , w sk u te k czego w pięciu w y p a d k a c h b ila n se te u led z m u sia ły pew nej zm ian ie. N iem niej s ta tu ty k ilk u T o w a rzy stw z o stały przerob io ne a po­

cz yn io ne u w a g i i w sk azó w k i zalecone do przyjęcia.

N a u cz y n io n e p rz e d sta w ie n ie B an k o w i k ra jo ­ w em u, że T o w a rzy stw a m ające za stę p stw a B a n k u są zagrożo ne o p ła tą p o d a tk u zaro b k o w eg o a w zg lędnie m o gą b y ć po zbaw io ne u lg p rz y z n a n y c h im u s ta w ą z d n ia 28. g ru d n ia 1880. o trzy m a liśm y odpow iedź, że B a n k n ie m oże zobow iązać się do p łace n ia po ­ d a tk ó w za sw oje za stę p stw a, n a to m ia st g o tó w j e s t do p o cz y n ie n ia k ro k ó w u w ład z skarbow ych, celem u c h y ­ le n ia ty c h opłat.

W s k u te k w ezw an ia c. k. N a m ie stn ic tw a o w y ­ jaśn ien ie, o ile k ra j n asz p osiada stow arzy szenia, od­

d an e w y łąc zn ie d la celów ro ln icz y ch , oraz o ile d z ia ­ łaln o ść T o w a rzy stw zaliczk o w y ch i k re d y to w y c h je s t d la lud no ści roln iczej w y d a tn ą a w reszcie, czy w is tn ie ­ ją c y c h spółk ach za ro b k o w y ch i go sp o d arczy ch n ied aje

się odczuw ać b ra k sk utecznej re w izy i — odpow ie­

dzieliśm y obszern ym m em oryałem , w m y śl o p in ii w y ­ po w ied zian ej w re feracie o k re d y cie ro ln iczy m , a co do p rz y m u so w y ch re w iz y i w m y śl ż ą d ań p o staw io n y ch p rz y w nio sk ach do z m ia n y u s ta w y o sto w arzy sze­

n iach .

N iem n iej odpo w ied zieliśm y c. k. D y re k e y i sk a rb u n a w ezw anie c. k. M in iste rstw a skarb u, ja k a je s t po­

w szech nie p ra k ty k o w a n a sto p a p ro c en to w a w po ­ szczeg ólny ch oko licach k ra ju naszego, p rz y z a w ie ra ­ n iu in te re só w k re d y to w y ch .

W ro k u b ieżący m p rz y p a d ła uroczystość uczcze­

n iu z a słu g m ęża, k tó ry n ie ty lk o d la in s ty tu c y i pozo­

stającej od 20 la t p od je g o k iero w n ic tw em położył n iesp o ży te zasługi, ale n ieszczęd ził sw y ch sił i p racy każdej dobrej spraw ie, p od jętej w im ię d o b ra ogó ln ego F r a n c i s z e k Z i m a , d y re k to r G al. k a s y oszczędno' ści otacza T o w a rz y stw a nasze p rz y ja c ie lsk ą o piek ą d pierw szy ch ic h zaczątkó w , p rzy ch o d ził im z cen n ą p0' m ocą w ów czas, g d y t a b y ła n ajp o trz eb n iejszą i w spie1’0 j e w y trw a le z t ą k o n sek w en cy ą, ja k a cechuje w szelk i je g o d ziała ln o ść ; b ędąc od la t k ilk u czło nk iem . d z ia łu Z w iąz k u n ie szczędzi im ró w n ie ż swej św iatj^

ra d y , z g o to w o ścią zn a m io n u ją c ą k a ż d ą je g o praC^

d la d o b ra publicznego.

(11)

X I P rz y u z n a n iu z a słu g m ęża te j m ia ry n iem og ło b ra k n ą ć n asz y ch sto w arzyszeń, to te ż p o sp ieszy ły one w d n iu ju b ile u szo w y m złoży ć m u adres, w ręczo n y przez osobną d e le g a c y ę , z g ro n a W y d z ia łu Z w iązku.

Z ap ro szen i do w z ię cia u d z ia łu w ogólnem Z g ro ­ m ad ze n iu czesko-m oraw skich sto w arzy szeń , o d b y tem podczas w y sta w y ju bileuszow ej w P rad z e, b y liśm y ta m re p re z e n to w a n i p rzez zastępcę p re zesa Z w iązku W ła d y s ła w a T erenkoczego i lu s tra to ra K o n s ta n te g o H e in ric h a . To osobiste zetk n ięcie się z re p re z e n ta n ta m i czesko-m oraw skich stow arzyszeń, przekonało n as o ich z a in te re so w a n iu się rozw ojem n asz y ch sto w arzy szeń a p rz y k ła d y ic h działalności, p rzed staw io n ej ta k w y c zer­

pująco w osobnym p aw ilo n ie w y sta w y , n iep rz em in ą bez w p ły w u n a nasze sto w arzy szen ia. S erd eczn e p rzy jęcie n a sz y c h d eleg ató w ze stro n y t a k w y b itn y c h p ra co w n i­

ków n a polu ta m te jsz y c h stow arzy szeń, ja k czło nka Iz b y pan ó w prof. dr. R a n d y , p re zesa Z w iązk u prof.

dr. S łu p eck ieg o i se k re ta rz a J ó z e fa S c h re y e ra daje

n a m m ia rę ic h życzliw ości dla n asz y ch stow arzyszeń, za co n a te m m iejscu sk ład am y im serdeczne p o ­

dziękow anie. '

K o ń cząc nasze spraw o zdan ie, niem o źem y p o m i­

n ąć u c h w a ły o d b y cia w ty m ro k u ogólnego zg ro m a­

d zen ia w C ieszynie, co spow odow ane zostało n ie ty lk o ty lo k ro tn ie w y ra źo n em i ży c zen iam i W a ln y c h Z g ro ­ m adzeń, lecz ró w n ież t ą od d aw n ą o d cz u ta p o trze b ą z e tk n ię cia się z b ra ć m i tej p ro w in cy i, k tó rz y z ta k ą w y trw a ło ścią p ra c u ją n a d u trw a le n ie m sw ego b y tu p olityczneg o i b ro n ią sw y ch p ra w n aro d o w y ch . N iech te o dw ied zin y b ęd ą dow odem u z n a n ia p rzez n as ic h ciężkiej p racy , oraz zapew nien iem , że m ają w nas ży czliw ych w spółbraci, k tó rz y od czuw ają k aż d ą ic h złą czy d o b rą dolę.

L w ów , d n ia 80. listo p a d a 1891.

W ła d y s ł a w T e re n k o c zy,

Z astępca P rezesa W ydziału Związku stow arzyszeń.

*

(12)

X II

Sprawozdanie z lu stra cyi

p r z e p r o w a d z o n y c h p r z e z s e k r e t a r z a Z w i ą z k u w r o k u 1 8 9 1 .

W celu pow zięcia sta ły c h planów i o rg a n iz acy i czynności lu stra c y jn y c h n a ro k 1891., u ło żo n y z o sta ł przez p a n a P re z e sa Z w iązku, n a p o d staw ie p rzedło żo­

n y c h m u w ty m k ie ru n k u w niosków , p o rz ąd ek lu stra c y i i w y znaczo ne z o sta ły te T o w arzy stw a, k tó re w e d łu g w y p ad ająceg o tu rn u s u p rzez se k re ta rz a i p rzez lu s tra ­ to ra Z w iązku, w ciąg u ro k u całego p rzeprow ad zon e b y ć m iały . W e d łu g teg o p od ziału przy p ad ło do z lu ­ stro w a n ia n a lu s tra to ra Z w iązku p. H e in ric h a sto w a­

rz y sz e ń 54, podczas g d y sek retarz , k tó re g o obow iązkiem b y ło z a ła tw ia ć n a d to bieżące czynności biurow e, m iał sobie p rz y d zielo n ą lu stra c y ę 30 stow arzyszeń. R e sz ta stow arzyszeń, w k tó ry c h p rz ep ro w ad zo n ą zo stała lu- stra c y a k u końco w i ro k u 1890. n a te n ro k w liczbie zlu stro w a ć się m ając y ch sto w arzy szeń um ieszczoną n ie b y ła , a lu s tra c y e nadliczbow e p rzep ro w ad zo n e zo sta ły w T o w a rzy stw ac h , w k tó ry c h się teg o o k a­

z a ła p o trze b a, lu b te ż n a żą d an ie odno śnych zakładów . Z p rz y d zielo n y ch m i 30 lu stra c y i p rz ep ro w a d zi­

łem po k on iec p aź d ziern ik a 1891. ogółem 29 a m ia ­ now icie T o w a rz y stw z a lic z k o w y c h : B ołszow ce, K a sa z a l.; B ełz, Tow . z a l.; D ubiecko, Tow . zal. ; G rybów , Tow . z a l . ; K ału sz, Tow . z a l . ; K olbuszow a, Tow . z a l .;

K o m arn o , Tow . za l.; L im an o w a, Tow. z a l.; L w ów , Tow . zal. u rzęd n . p o c z t.; M ielec, Tow. z a l.; M ikoła­

jó w , K a sa z a l . ; N ow y Sącz, K a sa z a l.; P ilzno, Stow . oszczęd. i p o ż y c z e k ; P r z e m y ś l, K a sa zal. rzem ieśl.

i ro ln ik ó w ; K adom yśl, S tow . oszczęd. i p o ż y c z e k ; R a ­ dłów, Tow . z a l.; S okal, Tow. z a l.; Sokołów , K a sa z a l.;

S try j, Tow . z a l.; T arn o b rze g , Tow. z a l.; T arn ó w , Tow.

z a l.; U strz y k i, Tow. z a l . ; Z ak liczy n , Tow. zal. i Z b araż, Tow z a l . ;

T o w a rzy stw o ch ro n y w łasności z ie m s k ie j: L i­

m an o w a i M ie le c ;

T o w a rzy stw a p ro d u k c y jn e g o : T o w a rz y stw a k o ­ w ali w S u łk o w ic a c h ;

S to w arz y szen ia su ro w c o w e g o : T o w a rz y stw a tk a ­ czy w K o m a r n ie ;

S to w arz y szen ia sp o ż y w c z e g o : S p ó łk i spożyw czo- oszczędnościow ej w N ow ym Sączu.

L u stra c y e p rz ep ro w ad zo n e p rzezem n ie w r. b.

n ie zup ełn ie u s p ra w ie d liw iły oczekiw ania, pod w z g lę­

dem u p o rz ą d k o w a n ia czynn ości b iu ro w y c h i o rg a n i­

za cy i w e w n ętrzn ej, ja k ie n a p o d staw ie sp o strzeżeń p o czy n io n y ch w la ta c h d aw n iejszy ch m o żna b y ło ż y ­ w ić. N ie m o żna te g o pow iedzieć o ogóle sto w a rz y ­ sz e ń , a i ow szem u w ażam m oże za p rz y p ad ek , że d o sta ły się m nie w u d ziale do p rzep ro w a d zen ia w ty m

ro k u n ie k tó re sto w arzy szen ia, w y m ag ające pośw ięcenia im dłuższego czasu do z b a d a n ia ich in tere só w i om ó­

w ie n ia sp ostrzeżo n y ch w a d liw o śc i, to też p o b y t mój w n ie k tó ry c h sto w arzy szen ia ch m u siał n ie je d n o k ro tn ie trw a ć i po d n i k ilka.

W z ro s t sto w arzy szeń je s t o g ólny i w idoczny, a m iędzy lu stro w a n e m i zn alazłem ty lk o 6 sto w a rz y ­ sz e ń , k tó re od la t k ilk u ju ż dalej się nie ro zw ijają, u 2 sto w arzy szeń sp o strzeg łem u m n iejszen ie się in te ­ resów i ten d e n c y ę do lik w id acy i, zaś je d n o z lu s tro w a ­ n y c h T o w a rzy stw zn a jd u je się ju ż w lik w id acy i, u ch w a­

lonej przez ogólne zg ro m ad zen ie jeszcze ro k u ubiegłego . J e d n o z T o w a rzy stw za lic z k o w y c h , k tó re g o z a ­ rz ą d ju ż p rz ed 2 m a la ty zg o d ził się n a w n io sek lu ­ s tra to ra rozpocząć lik w id a e y ę , odżyło i z w idocznym sukcesem czynność sw oją odnow iło.

R ozw ój i szy bk i w z ro st n ie k tó ry c h zlu stro w a­

n y c h T o w a rzy stw n a szczególną zasługuj e w zm iankę, a m ięd zy te m i w y m ien ić trz e b a Tow . zal. w D ubiecku, Tow . zal. w G ry bo w ie, Tow . zal. w K olbuszow ej, S tow . oszczęd. i po życzek w P ilz n ie , oraz Tow. zal.

w B ełzie.

L u s tra c y a K a sy zal. w B ołszow cu sp ow odow aną zo stała zg ło szen iem się do Z w iązk u n ie k tó ry c h oso­

b isto ści z B ołszow ca, z żą d an iem u d zielen ia odpow ie­

d n ich in fo rm a c y i i pom ocy k u za w iązan iu now ego T o w a rzy stw a. L u s tra c y ę tę przep ro w ad ziłem w spólnie z d y re k to re m B a n k u zaliczkow ego w S tan isław o w ie p. U lm e re m , a g d y r e z u lta t n ie p rz em aw iał za w y- łączn em u trz y m a n ie m tam że istn iejąceg o T o w arzy stw a, k tó re m u b ra k ło sił ży w o tn y ch , now o zaw iązu jącem u się sto w arzy szen iu u d zielo n ą zo sta ła pom oc żądan a.

W Tow . zal. w Z ak liczy n ie, z p oczątkiem r. 1890.

ro zp o częta lik w id acy a , p re lim in o w a n a n a la t dw a, p o ­ stęp u je b ard zo p o m ału i ja k k o lw ie k zarząd zo n e zo­

s ta ły n iem al przeciw w sz y stk im dłu żn ik o m odpow ie­

dn ie k ro k i sądow e, praw d o p o d o b n ie p o trw a o n a jeszcze l a t k ilk a. W o b ec zaś n ieu n ik n io n y c h ko sztów a d m i­

n is tra c y jn y c h p rzy p uszczać m o ż n a , że n ie ob ejdzie się bez d o p łat ze s tro n y członków , a um n iejszo n e one z o sta n ą je d y n ie w ty m w y p a d k u , je ż e li w tej m iej­

scow ości zało żo ne no w e T o w a rzy stw o w z ajem n eg 0 k re d y tu , obecnie do Z w iąz k u p rz y ję te, za ta n ie m w y ' n a g ro d z e n ie m , albo z p o czu cia o b y w a te lsk ie g o bez­

in tere so w n ie , p rz y jm ie n a siebie p rz ep ro w ad zen ie h ' k w id acy i.

Tow . o ch ro n y w łasno ści ziem skiej w k tó re w łaściw ie ochron ę tę w y k o n u je ty lk o w tP

Cytaty

Powiązane dokumenty

Bank związkowy (Bank zwiazkowyj), stow. Bank handlowy, stow. Żyro Bank, stow. das Kleinge- werbe, registr. Genoss mit beschr. zaliczkowe dla pow. starosam- borskiego,

Towarzystwo kredytowe (Credit Yerein), stowarzyszenie zarejestrowane z ograniczoną poręką. Bank Towarzystwa handlowego,

(Obecnie należy do okręgu sądowego .stryjskiego). spożyw cze salinarne, stow.. W ice-Prezes: Stani­.. sław Sielecki. D yrekcya: Stanisław

w Krakowie (obecnie należy do okręgu sądu wadowickiego) uchw. likwiduje — cyfry nie podane...

wie ust. „O szczędnośó“, stow. uchwałą sądu obwod. zaliczkow e, stow zar. Z astępca: Emil Woło- szczakiewicz. Dyrekcya : Antoni Ozałczyński, ks. Samuel Manugie-

13. Kamionka strumiłowa, Pow. Kolbuszowa, Towarzystwo zaliczkowe 15. Komarno, Towarzystwo zaliczkowe 16. Krynica-zdrój, Towarzystwo zaliczkowe 17. Limanowa, Towarzystwo

toni Janowicz. Bank przemysłowy i gospodarczy, stow. Z astęp ca: Mozes Engler. uchwałą sądu obwod. kredyt, dla handlu i przemysłu, stow. kredytowe „Narodny Dom“,

Urzędnicy: Piotr Glazer, Felicyan Chrząszczyński, Józef Kwaśniak, Jan Zimny, Franciszek Andraszek, Dyonizy Sterzyński, Maryan Wronka, Adam Waligórski, Władysław