Linie obrony przeciw wybuchom metanu i pyłu węglowego oraz wyrzutom gazów i skał w górnictwie węglowym

(1)

ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEO

»1 Seria: GÓRNICTWO z. 112

________ 1981 Nr kol. 697

Bolesław KOZŁOWSKI

\

LINIE OBRONY PRZECIW WYBUCHOM METANU I PYŁU WĘGLOWEGO ORAZ WYRZUTOM GAZÓW I SKAŁ W GÓRNICTWIE WĘGLOWYM

St re sz c z e n i e . W pracy przedstawiono linie obrony przeciw:

- wybuchom pyłu węglowego, - wybuchom metanu,

- wyrzutom metanu i węgla,

- wyrzutom dwutlenku węgla i węgla, - wyrzutom dwutlenku węgla i. skał.

Usystematyzowano w tych liniach: metody kontroli zagrożenia, pro

filaktyki i aktywnego zwalczania oraz zabezpieczenia załóg górni

czych przed skutkami wybuchu lub wyrzutu.

|

1. Wprowadzenie

Zagrożenia naturalne w kopalniach węgla sę zjbwiskiem obiektywnym i na ogół nasilajęcym się w miarę schodzenia z eksploatację na większe głębo

kości. Dotycży to w każdym razie zagrożeń, które sę przedmiotem niniej

szej publikacji.- Ich skomplikowany charakter sprawia, że system za bezpie

czeń (obrony) musi być z natury rzeczy szeroko r o z b ud ow an y i skomplikowa

ny.

V I. Cybulski w czasie wy kładów prowadzonych na Wydziale Górniczym Poli

techniki ślęskiej dokonał podziału środków do opanowania zagrożenia wy bu

chów pyłu węglowego na tzw. linie obrony [i]. Grupowsł je w cztery linie obrony.

Pierwszę, linię obrony stanowił zespół środków stosowanych dla zwalcza

nia pyłów w miejscu powstawania.

Druga linia obrony obejmowała zwalczanie zapoczętkowania wybuchu.

Trzecię linię obrony stworzyły środki i sposoby przeciwdziałania roz

wojowi wybuchu.

Przez czwartę linię obrony rozumiano ograniczenia zssięgu wybuchu.

IV późniejszej księżce V I. Cybulskiego [2] linii obrony wymieniono d z i e więć :

1) ograniczenie powstawanie pyłu węglowego, ^

2) usuwanie pyłu węglowego, ’

3) zwalczanie lotności pyłu węglowego, tj. uniemożliwienie powstania układu wybuchowego.

(2)

4) zwalczenie możliwości zapłonu pierwotnego obłoku pyłu węglowego, 5) zwalczanie rozwoju wybuchu pyłu węglowego, tj. przenoszenie wybuchu, 6) ograniczenie zasięgu wybuchów pyłu węglowego przez hamowanie już rozwiniętych wybuchów,

7) kontrola zagrożeń wybuchów pyłu węglowego,

8) przepisy zwalczenia niebezpieczeństw wybuchu pyłu węglowego,

9) prece naukowo-badawcze nad ulepszeniem metod zwalczania wybuchów py

łu węglowego.

Dwie ostatnie linie obrony wydaję się być przy tym sztucznie dołęczone do poprzednich i w niniejszych rozważaniach nie będę uwzględniane.

Późniejszę próbę usystematyzowania środków obrony przeciw wybuchom m e tanu oraz pyłu węglowego podjęliśmy w 1979 r. w .

Wykorzystujęc te przemyślenia pragnę przedstawić w niniejszej pracy propozycję usystematyzowanie linii obrony przeciw wybuchom metanu, pyłu węglowego oraz wyrzutom gazów i skał, z uwzględnieniem ich wzajemnych po- więzań i współzależności, czego - o ile wiem - nie uwzględniano dotęd, z oczywistę szkodę dla meritum sprawy. Zagrożenia te bowiem prawie z reguły występuję wspólnie (np. metan z pyłem węglowym, wyrzuty gazowo-skalne z zagrożeniem wybuchami pyłu węglowego, a w przypadku wyrzutów metanu i w ę gla - zagrożeniem wybuchami metanu i pyłu węglowego itd.).

Idea usystematyzowania środków przeclwdziałajęcych zagrożeniom Jest niewętpliwle słuszna. Umożliwia ona uzyskanie jasnego poględu na sprawę zabezpieczeń, odpowiednie ich uzupełnienie, unaocznia wreszcie słabości i.

braki - umożllwlajęc podjęcie kroków wiodęcych do poprawy stanu sprawy i wprowadzania koniecznych uzupełnień.

Strategia linii obronnych, w wielkim uogólnieniu, sprowadza się do roz- sędnego i odpowiadajęcego stanowi faktycznemu założenia, że poszczególne linie nie gwarantuję w oderwaniu od siebie optymalnego modelu zabezpie

czenia kopalń przed wybuchem i Jego skutkami. Dlatego na drodze ewentual

nego wybuchu tworzy się przeszkody, zadaniem których jest uniemożliwienie jego zaistnienia, a Jeśli Jednak mimo to będzie miał miejsce - ogranicze

nie skutków działania, tak w sensie zabezpieczenia życia ludzkiego. Jak i zmniejszenia do możliwego minimum zasięgu szkód.

Uwzględnienie zagrożeń występujęcych wspólnie. Jak wspomniano, prowa

dzi do uzyskania kompleksowego obrazu sytuacji, co wydaje się być nie tyl

ko słuszne, ale wręcz nieodzowne.

2. Lińle obrony przeciw wybuchom pyłu węglowego w pokładzie niemetano- wym 1 nlewyrzutowym

W tablicy 1 przedstawiono usystematyzowane linie przeciw wybuchom pyłu węglowego, zawierajęce profilaktyczny zespół zabezpieczeń przeciw samej możliwości wybuchu (linie 1-5), zabezpieczenia ograniczajęce zasięg roz-

(3)

Linie obronyprzedwybuchempyłuwęglowego pokładzieniemetenowymi niezagrożonymwyrzutamigazówi skał

Linie obrony przeciw wy buchom metanu i pyłu. 27

1 1 o

» 1 £ O O II 3 1

® £ H

■ H U E

N ® ® H « H | jC O i-c O N C N C > U £ H O ) H O £ U 0 £ 3 O 0E C > ®

0 5 -* « > c a o h r—i n r-c O « > ® H « H C O 0 > Ol

■O U>S 3 ** E O (Ty 0 0 C E -O N £ (fi

Zebezpii załóg dc przeds( wybuchu H O 3 0 £ L O 0 - 0 0 3

« £ N a u £ N 0 N - D «

> a h > o o a £ i. 0 0 > o o»h 3 a . o o h a. n a o. o*

H M* to V

fl> o*-* 1

« 0 O) N O 3 0 1 O 0 O H ® c - C £ 0

H o E 0- O Q.H >73 HI H O£ £

"

C CT1«

(fl H H £

c c o O Q. O £ O « > N

■O O H O N U (fiN

Nledopuazcz« rozprzestrz« wybuchupyłi (ograniczeni 1.Strefyzi neprzez pyłemnęc zraszani« pasty pyl 2.Zaporypf buchowe( lub wodne - pomocni - główne .

i 1 73 H

£ 1 0 ^ 1 O- N ® 1 1 3

73 *H

CT) 1- ^{B K}L ® £ rM O O 0 O O «H .

Q.H > Cl H O H O) N £ H H a H ® E 0 73 N H H e-l0 « H H >

®. av c a H £c

® £ t - C £ N C 0 E C £ C hoh £ o u u o £ a O H ■ N O O O U £ > H N O H 0 O £

C £ H ^{C D}tC h 0 O « 0 0 0 0 3 N E N E E H £

e o a

N H 73 E > O C CD O <H 3 C 3 H £ u

C £ O N V OiJt O h JC <3 > U a n U >

® "O O £ 73⁰u o N 3 O) ah N Q

0 £ O H rSC H ® -O a £ O « 0 0 - 0 0 0 O > ^C0 « H JC N N 0 £ 73 O nffl

w -u *1 V -U UJ a o o £ a o n o- >i £ N o E u N O) E H £ O 3 3 a c « C H N a 73 £ 0 3 E E O O E O O

O O ® E - N O O -O HI a N — ' 73 TO H O h N N h ® ® E > ® >

©-<-> ® « a u H

£ o a £ n «m m m cn o hi o

o a oi t O O O « J C X ) t P £ N a £ I Si T« Tl U w V H N S C HI N U JC £ c £ h aj ®

Z N * H Csl KI u

u l £ 1 H £ ^ * '

O H ® O- u ® e u > « * a a o

® 73 ® O H o > a U N £ 73 H

H X) a u « O £ £ O C 2

CD c c c HI

« >* 0 E C r-> H H E O 2 > ® £ H 3 0 0 C C N H 7J U H U a i. O

m N « H O.

U - H U c e n ® o « o 0 c o

« H H O N w > • E h> 0 E O O) H 0 ON u> a o o>

3 £ H 0 O a a h c o O H n « U « L U i O £ U o o H O > H rH z a c a o)

£ H H E c E O ' 0 ® /—- £ O 0)H C 0 73 > O N N O O ®

« o ® £ ® c h e «H m «h o O r H O E H £ N « O O H 0 O C Ol H o H O) > O H > H H £ o H O ® U) C ^CO £ Z «H U) C C N'— U) *H ^C

H CU IO 5»

o oC £

£ <H 3 O)

« a>

3 £ tfi

•cu

1 « I I *

C H l ' 0 E O 1 £ E | | O C O 1 N O £ 0-0 - 0 3 O

O •1 H H 0u ® N > ® a O «H O 73 ® > 0

H £ 73 £ O 3 0) O O N £ E C U 0 0 £ £ 0- H N £ £ 0 > E £ N O > £ Q E * H U 0 N £ O O N £ N a*H u >- eH

E -« O O £

jj ® H ID > 0

C O E N N a £ 0 « H 0)2 "« ® O £ 2 ** £ ® E N O E 7) 4- £ £ ł- o >-

ł- £H O . C H»

O >»

y o

o e o c o a a a u a o N c a a u c

L J C L o

a. o h i i *

H cg

5 C O O

3C | /

0i 73 O > E 1 £ C C 33 > 1 1 H

>.

0 £ O 1 U O 0 £

H U / ' « N 3 3 N £ >

.* 3 -0_^ a E H £ u 0 £

ao O. > ® JC 0 £ C O) O

# £ ii?c > £ a o o>

oo< ^jc3 C O H N ^> C H H O) 0)0 c C A\ O U 0 O I 0 O V H 3

OU O -O

£ 0 O HI U O

•h a

£0 0 a. uL r)

CU « N O / W C ä S H 111 JC 0 C O N 0 3

« « H O ) N 0 O O H / H H E 3 £ H O 0 H H £ H o ® c a H U N E 3 N vy N O

73 O l H U V O HI | | r O 0 ^{> H} ^{O >}

o. n q c *—/ a. a < m

H CU

« N | 1 U 1 O O

> O £ i. 3 H N O >73 JC 3 £ 0

in 1> i 1 3 1 1 1 - I ^£1 0-

3 H ® 0 - > H H ® ® » 3 73

£ > H N N £ •• £ U U H £ N O C

>-a ^{U U} 0 £ W •« C- N

0 1 1

H 3 ⁰O CD O JC £ Lft

U3 1 N«

i

® ® -O HI

>*- H ^{> £}JC C £ O

£ o ® ^> H -O CC O O ^£3 U E ^O> H O H O) H. H C C JC H £ H H O J C O Q H ^£ C ^££ 0 U 0 C U H ® H C O E U > « H C N U

O O Ea. ^{H O ® HI}^«_C^a ^{3 a}

h H > £

H •« £ 0 « O H C Cl £ O W C H a £ O E r - » 3 C O O z-4 O H V) N O U £ 0-«—c £ N O N 0 3 JC £ H 0 £ < h o h 0 ® ~ 3 ® N 0 O O > E H £ U> > u

■H _« ® 0 O M O JC

h CT) O ^{CTi «}

0 £ ®- « O U > Jt IB m u £ 3 £ 7 0 w O £ 1 1

U U ( f «

• W 0 ^E0 H

3 C O) £ O *« CNJ

(4)

przestrzeniania się wybuchu (linia 6) i wreszcie zabezpieczenie załóg gór

niczych przed skutkami zaistniałego wybuchu (linia 7).

Przedstawiony podział różni się od klasycznego podziału W. Cybulskiego na cztery linie obrony:

1) wprowadza trzy dodatkowe linie i ustalenie faktycznego zagrożenia pyłowego (pierwsza), klasyfikację pokładu (druga) i kontroli stanu zagro

żenia (t rz ec ie );

2) linia czwarta odpowiada w zasadzie linii pierwszej W. Cybulskiego, zaś linia pięta - drugiej. Tak więc można przyjęć, że , utrzymano ich ko

l e j n o ś ć , merytoryczny sens, profil środków;

3) łęczy trzecię i czwartą linię W. Cybulskiego, przez które - prak

tycznie biorąc - rozumiano strefy zabezpieczające i zapory przeciwwybu

chowe, w bardziej logicznie zwartą linię zapobiegającą rozprzestrzenianiu się wybuchu (linię s z ó s t ą ) ;

4) dodano także bardzo istotną linię zabezpieczenia załóg na wypadek wybuchu, szczególnie istotną w kombinowanych sytuacjach, np. wybuchu pyłu węglowego w polu metanowym czy zagrożonym wyrzutami gazów i skał. Możliwy Jest wybuch pyłu węglowego w polu metanowym zainicjowany przez inny czyn

nik niż zapłon metanu, natomiast powodujący określone bardzo wysokie za

grożenie dołączenia się wybuchu metanu. Górnictwo światowe nie rejestro

wało dotąd wyrzutu ga zo wo -s ka ln eg o, który byłby skutkiem wybuchu pyłu w ę glowego. Niemniej można sobie łatwo wyobrazić, że w polu wyrzutowym silny wstrząs górotworu, spowodowany wybuchem pyłu węglowego może pociągnąć za sobą wyrzut gazu 1 skał. Do sprawy tej Jeszcze wrócimy.

3. Linie obrony przed wybuchem metanu

Analogicznie rozumując, usystematyzowałem środki i metody zabezpiecza

jące kopalnie przed wybuchami metanu w Irinie obrony. Przedstawiono Je w tablicy 2. Trzeba przy tym zrobić jedno zastrzeżenie - mianowicie: linie obrony dotyczą kopalń węglowych, a więc ewentualny wybuch pyłu węglowego musi być wliczony Jako konsekwencja wybuchu metanu - w zasadzie we wszyst

kich wyrobiskach, a ściślej wszędzie tam, gdzie została przekroczona dol

na granica wybuchowości pyłu węglowego, tj. 50 g/m3 .

Szereg zabezpieczeń przeciw wybuchom metanu jest zbliżonych lub pokry

wa się nawet z /¿abeżpieczeniami stosowanymi wobec pyłu węglowego - szcze

gólnie w piątej linii obrony. Przy omawianiu szóstej linii obrony powoła

no się na zabezpieczenia przeciw wybuchom pyłu węglowego z tablicy 1. Za

znaczyć należy, że zarówno stosowanie zapór przeciwwybuchowych, jak i strefy zabezpieczające (linia szósta z tablicy i) są obarczone w polach metanowych dodatkowymi rygorami.

Czynnik zagrożenia metanowego.powoduje zgodnie z obowiązującymi prze

pisami: •

(5)

Linie obrony przeciw wy buchom metenu i pyłu.. 29

Linie obrony przed wybuchem metenu

w pokładzie metanowym niezagrożonym wyrzutami metanu i węgla

Pierwsza Druga Trzecia Pięta Szósta Siódme

Uetalenle faktycznego zegroźenla metanowego

Prawidłowa klasy

fikacja Kontrola za*?

grożert metano

wych

Niedopuszcze

nie do powale

nia niebez

piecznych kon

centracji me

tanu

Niedopuszcze

nie do zapłonu Ograniczenia Zasiągu w y b u chu

Zabezpiecze

nie załóg przed skutka

mi wybuchu

i ---- - T ■ -... 3 — ... T ... * ” 5

1. Badanie metanonoś- noścl (■3C H4/

teew)*) a) metoda

naczyń zamk

niętych b) metoda otworo

we bez

pośred

nia c) metoda

desor- bome- tryczna 2. Uetalenla metanowoścl

• 3 CM4/t wy- dobywanego węgla 3. Prognoza

metanowoścl 4. Bleżęce

kontrola pokładów nlemetano- wych pod względem zagrożenia metanowego

1. Kopalń dot a) do niemeta-

n o w y c h , brak kon

centracji 0 . 1 % c h4 w wolnym przekroju b) metanowych 2. Pokładów i pól

do t a) nlemetano-

wych - metenonośność

< 0.02

■ 3 CH4/4 « » - koncentracja

< 0 . 1 % CH4/t w wolnyc h przekrojach b) metanowych 3. Pomieszczeń i

w yrobisk w po

lach metanowych do stopnia za

grożenia nia- bezplczeństwem w y b u c h u :

"a" - wyklucza się moż

liwość p rzekro

czenia stężenia metanu 0,5%

"b" - w normal

nych w a runkach przewie

trzania wyklucza się mo ż liwość p rzekro

czenie stężenia metanu 1%

"c" - w normal

nych w a runkach przewie

trzania stężenie może przekro

czyć l%

1. Bleżęca kontrola (metano

mierz - lampy w ska ź n i k o we) 2. Pobieranie

prób powie

trze do analizy chemicznej 3. Pomler pręd

kości powie

trze w w y robisku 4. Metanometrla

automatyczna rejestrulę- e o-sygnali- zujęco-wyłę- czajęca 5. Specjalna

kontrola w w y t ypowa

nych w y r o biskach mlejacach 6. Okresowe

powtarzanie badania po

kładu (patrz pierwaza linia)

1. Przewietrza

nie 2. Specjalne

metody przewie

trzania 3. Właściwy

system roz- cinkl

»4. Zwalczanie stropowych nagromadzeń metanu 5. Odmetanowa

nie wyprzs- dzajęce 6. O d m etano

wanie w y r o bisk eks

ploatacyj

nych 7. Zwalczania

zagrożenia ze strony zrobów przy- śclanowych 8. Uszczelnia

nie 9; Metody bak

t eriologicz

ne i ch e miczne

1. Bezpieczne materiały w y b u c h o w e , prawidłowe wykonywanie robót strza

łowych 2. Urzędzenla

elektrycz

ne o odpo

wiedniej budowie orez ich prawidłowa eksploa

tacja 3. Zabezpie

czenie przeciw Iskrom mecha- _ nlcznym

w pracach t echnolo

gicznych 4. Izolacja 1

zabezpie

czenie ognisk po

żarowych

1. System komplekso

wego za

bezpiecze

nia prze

ciw w y b u chom pyłu węglowego

(patrz tablica 1, o odpowie

dnio po

szerzonym zakreaie) 2. System za

pór auto

matycznych przeciwwy

buchowych

i

1. System os

trzegawczy , sygnalizu

j m y 2. Wyposaże

nie w po

c hłania

cze ochron

ne 3. Ratownic

two Gó r nicze

tcew - tona czystej substancji węglowej bez popiołu i wody.

x )

(6)

1) zmiany ilościowe stosowanych zabezpieczeń, np. dwukrotne podwyższe

nie ilości pyłu kamiennego lub wody na zaporach przeciwwybuchowych lub zwiększenie zawartości części niepalnych w strefach zabezpieczających z 70 do 80%.

2) wprowadza dodatkowo zabezpieczenia, np. opylanie (zraszanie) stoso

wane na całej długości wyrobiska przewietrzanego lutniocięgem z rozmiesz

czeniem zapór przeciwwybuchowych co 2Ó0 m. Równocześnie zgodnie z pkt. i zwiększa się wymaganę zawartość części niepalnych w wyrobisku i ilość py

łu (wody) na zaporze przeciwwybuchowej.

Dodać przy tym należy, że niezależnie od kategorii metano^ości pola o sto

sowaniu zapór przeciwwybuchowych decyduje klasa pyłowości B.

Oczywiście, w polu metanowym stosuje się wszystkie linie obrony wg ta

blicy 2, majęce zabezpieczyć przed możliwości? wybuchu metanu, a ponadto linie obrony przeciw wybuchom pyłu węglowego (tablica l). Wzajemne uzu

pełnianie i przenikanie się tych linii świadczy o wspólnych elementach za

bezpieczeń, a ogólnie m ó w i ę c , o prawidłowej koordynacji metod i środków zabezpieczających przed możliwości? wybuchu metanu, pyłu węglowego, e wreszcie metanu i pyłu węglowego.

4. Linie obrony przeciw wyrzutom gazów 1 skał

W warunkach kopalń polskich węgla kamiennego zagrożenie wyrzutami w y stępuje w przytłaczającej większości w pokładach zagrożonych dwutlenkiem węgla a nie metanem [4]. Tak więc występujące wyrzuty metanu i węgla są tylko zjawiskiem marginesowym i nigdy dotąd wyrzut nie zakończył się wy

buchem. Miemniej górnictwo światowe zna takie przypadki, a ich przebieg można sobie z łatwością wyobrazić: wyrzut powoduje zwielokrotnione two

rzenie się koncentracji metanu (w tym i wybuchowych), dostarczając Jedno

cześnie wielu możliwych inicjałów, przede wszystkim iskier mechanicznych i elektrycznych.

Niektóre przebiegi katastrof górniczych wydają się świadczyć także i o odwrotnej możliwości - tj. wyrzutów gazowo-skalnych wywołanych przez w y buch metanu. Skłonny jestem przypuszczać, że katastrofa górnicza w kopal

ni "Szechenyi" w Zagłębiu Anina-Resica (Rumunia) w 1896 roku miała taki właśnie przebieg. W katastrofie tej zginęło 70 osób, 20 zostało rannych.

Opis wypadku wskazuje na możliwość wyzwolenia przez wybuch metanu spowo

dowany robotami strzałowymi - energii wyrzutu me ta no wo-węglowego, a na

stępnie cykl zapłonów i wybuchów w obłokach metanu i pyłu węglowego w y pełniającego po wyrzucie wyrobiska.

Tak więc wydaje się celowe odrębne omówienie lihii obrony przeciw wy

rzutom metanu i węgla. Jak również przeciw wyrzutom dwutlenku węgla i w ę gla. W tablicy 3 przedstawiono linie obrany przeciw wyrzutom metanu i wę-

\

(7)

Linie obrony przeciw wybuchom metanu i pyłu...

-Oe

■h e o c © .*

■H « 3 «

a

2

N T ) 3 O O © N H -O N ł- O

I O

« 0 2

•h a . o e r c e

v ©

f i 5 H 03 4-*

to cn o *o >

q.»m *-*

>* © © 5 N 4.

I I f - » 3 O 3 (0 CD N © -H o « c O t ł - N J C

c o © e a > - h d

> - H O >-rH CD C 4- 2 ©

O N C O 2 -H o c 4 - i . O O o : o

•H I C 3

® -O 3

N > C 0 2 © ^

•H 2 a>

Q. *H E . N ü - H O © E i3

■ O N O ® o ł. r p n a o 1'—✓

•h i i C 3 ©*

U 2 3 '

•H 2 >

C3.-H Q . N O

a u x N CL O

O <H

O

1

> I

2 O rH

© O

•H 4.

C 4-*

a c 2 O O J *

■O o 0 3 0) 2 4- © O 3 C a n © (/) Ł. 2

2 C o ©

o ©

4-« N

O *H O) c

o o

I 1 o -o © -H

O -O N

O- O *o

3 • H H {) © 3 4-* C rH

3 -HO

N © O "O C © *«

>* N O © 2 O C C

E

>

3 O

•H CO-

>s c ■»->

N • 3 L H ^ a • o

N 2

• u O

2 4- i- n © a

> • c Ou -O O

•H c

•H © O © I

C -H O

N C

O 3 © N 4J 2

3 N rH O. U O O > 4 -

■0 2 4-

© C

•H O O

Z,

• H E C c © a

© -C -N -H 3 2 o -H c ¿i O >■ c © ©

0 2 0 ^{0 . 0}

4- >> l_ o

N • 4- N 2 E 3 a

> a j c N ©-T3 4_ 4 - O 4- © N cn O U 5 O . Q

©

•H © c c

© rH

«H ©

© 4- N 4—

i- C 4 - © U) O

I ©I O 2

Ł. O O) 4— ©

rH 2 O «

O U O

i . a a ©>

* - - H w 4M C C • O © O -H

* -N O) JO

2 I I ©

1 3 « -N HO N -O O

•H © . 4 » O O )-C X O)

O O © i . « © > . N

•H C O O J * E 0 2 2 © ©

O r l V © L H

CL C O -O CD C

a) ©

Ol

V / ^X O

© rH E a .

t . n I CD © rH

■o • C

•H © -r~>

4- -r->-N ©

« O O H

•H CL t - -H E i- O) C O O © O © CL © N a CL

>* ‘H C E C © M U

I

O > 3 l - 2 C 4-» © c 2 H O -H © JC O E

I O

N E ©

b: ° *

O - C o O H z - s

O >-2 <

4 - 2 4 - 3 -O C 2 *4 © O -H > 4- -X o o > —

1 rH ••© -X O

•U

©2 «

O T->

rM O

■o ©

•H -X

2 -H

CL ©

1 2 1 > - H

- r - i Q 1 ■o © N T-ł ■»-> 1

© N > N E o •*-> © © O 1

•H 2 « c © •H © O •H 4. 3 3

C *H O) O O) c C -H -H © T N C O)-O rM O r -v T) •H © 2 O H n ■o ■H c © CM ■o « > > O) rH

© 4_ •H -H 3 1. © © • i . © 2 © N 2 a ©

•H O C E rM ■H CL C C ■H O -N O • •H 2 • 2 cn © © © O O rH 2 O) O C rH 2 > © H O rH O © -N 4- -X t- a>-H © O © 4» © -O O a -H E rH J3 O- 4- O 3 © © - o 0)- x CL 4- 0 ) 4 - © a « c O O) ©

■O © 4. N a o © o *o © © © 4- -O rH © jC QV 4- O -x O) 4_ •H O 4- Ł. rH O -X N E w O ^ -N O 2 ^

C\J

© I

*4- © N

• H O © « C O H

I 3 1 I N a> o i . H L > .

O) OT 2 N © O 2 N a o>

■H © -O E C 2 O © © O CL "O -N 4-

■ o « o©

> O C H

C © -O

0 ) 4 - ©

© © 4- N E ' - '

T3 © O rH d> -H rH jQ rH c E O) ©

co © © a> 4-

N -N -C 2 — 2 0 0

c 3 3 O

"O 0)-Q rH O)

O • > >* ©

CL N 2 C - 2

(8)

Tablica Siódma Zabezpieczenie powierzchni przed wypływemC02 1. Systemalar mowy urucho mianyprzy wyrzucieC02 2. Wyposażenie załogi nad szybiaw apa ratytlenowe. -

©i

•Ha N© Si

TO

_N

s

>C OL.

-O

1 K) •H

0) -H C ■H

•H E O • C

C (0 Jl rH •H

<0 01 -Si 01 O Si rH

(0 0 O 3 C O 4-* T-J

o> CO CL 4^ 5 rH 0

5 N -O 3 O T) 'O

0) 0) N H . N

•H -O N L. O(B L > .U -SiTO 0

(D N CL 2 4- n 2

rHOl / a>

©- •H

5 •H C O01 1 0

3 C O Ol TO

-SiC *•»<0 TO -Si 012 c NO

(U to- O 3 ID TO ki N

rH4-* -HCL "O *■» 0 3 02 *HTl • 03

3 2 N H <H CL

2 O i- O -X -O O

4-*3 0 1 . 31 1 2O

N N N I O c

Ł. O U C Ol ©.

> (D N > O 0) 4-*

2 ID 0 .0 o 2 rH

•HO 2N TJ OTJ-H OC «H Tl •iH •HTO

N *H -H 3 i- ©

TO

©

U 2! C 4-» 4-» O 4-1 •N

o

> 1 1 1

L . •H O (D N -O O O l - > C O TO 3

TO

^{a. o}o _ c

4-» o 0 3> -o

2 © rH *

O -Si -o

C7) ' □ ' H O rH 0 H

3 •H > 1 3 Tl • 2 O

L. § 0 rH ©

L. rH T-J TO TO -X U.

CL -Si u O 4-< TO Q_

jQ TOL.

1 -H

O > C

to © L _N©

N H | Ol L. N

0 C N TO TO KI O. O

2 © O N rH

t- rH > © Tl •

0) TO *■« O *H rH TO

•H 4 - J i O l C -Si JO Ol

TO TO

h ^TO2

3

(9)

Linie obrony przeciw wybuchom metanu i pyłu... 33

Xo

E 1 (

1 1 CD 1 0 ( r * L .

<0 C 4-* N E O 0 X

N O 3 £ O O 4-* c 0 5

-X N 0 0 4 ^ £ 3 O )

•H ■H > ■H <—1 U 0 CM 0 £

C C 5 C ca 3 O •H - 4 -

0 0 a> 3 ■H O > > o

*-> N -O E ■N ■ o > * 3 c £ ■H

ay O O > • (0 •H 4-< •H 0 N O C

■H O N C CD £ 0 c c X U E £ 0

0 . •H L_ CO O 1» 0 n N O > L . o N

c l a 5 a X J 0 £ 3 O N 4-* 0 4J o

N O > * c a O N > i . 0 rH 0 •H

CD •H rH i •H 0 . x O 4-« a E 0 (Z C

-O O ) O

CD O Ł . • • •

N '* * < - ' r l CM ' r o

i 0

1 0

3 N £ £ 3 1

a> a ■ o X O 4-> fH

•H o CD O O 0 ^H 3 0

c - x •H 0 £ 4-> > • o Ti 3 O N JC

4-* N N CO t . X o o 0 - X 4-* > 1

i . O u £ •H a o rH £ ■H 0 c £ O

(0 0) a O E i . 0 •H C CL o £

5 ■H H OT 0 N -X > -X O O O

N CL 3 O E 0 0 L . •N E N 0 O ) N O J

O N c N CO N •H 4-» O 0 Ł . •H 0 0 0

o o M 4-» O c 0 Z N a c c O J c

X ) •»“ >

ca 03 • .

N L , rH CM

1

o CO

1

L . i

4-* N o 0 c

E -O E rH £ <3 o

■H o •H CO L . X

•N L . JC N 0 o O 0 0 0

o a O C £ > - •H £ •H

•H i> CO X CO 3 rH 4-» £ C o C

O ■HO > •»■4 0 O o 0 0 0

N ■H (D £ 0 N 0 0 0 N 0 c

i . C N O > ■N ■H N N L . N rH

1— CD "C »'*< N O 0 - C Ł . ł . 4-* t - 0

»H CO ca Ł - L . •H 0 4-» 4-» 0 4-* L .

CO 5 N CL O J 0 O 0 cn £ U ) 4-* s

4J O u

0 u . . .

3 a co rH CM r o

I CO 1 £ 3 •»” >

1

>

CO •H 4-< X O ) 0 1 £

N C X •O 4-* 0 c o

O o i . L- O •H o a /t4

O C i . •H 0 0 O > » X

O *<0 O 0 £ c N i . c o

•IM ^t) £ X •H X X O J N £

O ) -H O > * 0 N *N ł ■H N E > N

3 X > N

%

i . -X C 0 4-* 0 0

L . & . £ O Ol O 0 > 4-» 0 O J DC

Q CO co co £ c X H »4- 3 E 0

i—1 ■ rt •H 3 0 o X 0 0 N o L. •H

O C E N X JC O 0 4-> L . L . 4-» 0 X

CL O ) X £ X 3 0 £ < E L .

C o

O L_ » • •

X. O J CM r o

1 1

O

1 1 •H - r - j

N N X •H £ X X •H N U •H

E . O O O O £ 1 o O X -X

> • a> CL > * &. CL X 0 4 i •H N 4-> 0

*4 - 4-* CO £ 0 0 * X 0 o 0 O 0 -X >

N L . N "O p O 0 X i . • n O o O. £

0 4 *L . CD 3 > -X a 0 t - rM 0 0

£ (0 > - i . N £ £ 0 ■H o 0 r—1 ■H ▼ -)

L a L_ > * 3 C Ol ■ Ti 3

O 0) > > - a v X •H 3 rM > 3 4-> O .

■H •H •*-» co £ •4 - X < C 4-» 0 0 N X L- 0 *

0 c o ■H 4-* 0 N o 3 C W pM a 0

H o u T -J 4-* 0 •H X •H N 0 > * _ v >

(0 -N o O 0 E C L . £ 3 X £ 0 £ £

4J o

(0 ł_ . •

3 O ) r l CM

(10)

gla w pokładach metanowych. W liniach obrony uwzględniono odpowiednie za

bezpieczenia przeciw wybuchom metanu i pyłu węglowego.

W przypadku zagrożenia wyrzutami dwutlenku węgla i węgla zagrożenie wybuchami wydaje się nie występować - wręcz przeciwnie, wysokie koncen

tracje niepalnego i nie wybuchowego gazu, wypełnlajęce po wyrzucie w y r o b i s k o ^ bardzo skutecznie ograniczaj? możliwość zaistnienia np. wybuchu pyłu węglowego od iskier elektrycznych lub mechanicznych. Nie dysponujemy - trzeba dodać - informacjami o wybuchach pyłu węglowego w konsekwencji wyrzutu węgla i dwutlenku węgla. Niemniej z całym naciskiem należy pod

kreślić konieczność stosowania wszelkich zabezpieczeń przeciw wybuchom pyłu węglowego (tabl. i) w polach zagrożonych wyrzutami dwutlanku węgla i węgla, a także zabezpieczeniami przeciw wybuchom metanu - jeśli pole uznane jest dodatkowo za metanowe (np. pole “Piast" KWK "Nowa Ruda").

Odpowiednio zmodyfikowane linie obrony przeciw wyrzutom dwutlenku w ę gla i węgla przedstawiono na tablicy 4. W przypadku braku współwystępują- cego zagrożenia metanowego (pokład niemetanowy) opuszcza się zabezpiecze

nia przeciw wybuchom metanu.

W ostatnich latach pojawiły się w kop. “Nowa Ruda" wyrzuty skał płon

nych i COg. Zagrożenie to może wystąpić w znacznie szerszym zakresie, niż ma to miejsce dotychczas na tej i na innych kopalniach. Specyfika tego za

grożenia powoduje c e l o w o ś ć .stosowania odpowiednio dostosowanej linii o- brony (tabl. 5).

5. Zakończenie

W pracy przedstawiono usystematyzowane linie obrony przeciw wybuchom metanu, pyłu węglowego oraz wyrzutom gazów i skał zsynchronizowane między sobą i uwzględniające możliwość współwystępowania tych zagrożeń.

Wydaje się w wysokim stopniu celowe wykorzystanie tak przemyślanych linii obrony w praktyce górniczej służb we n t y l a c y j n y c h , pyłowych i prza- ciwwyrzutowych naszych kopalń oraz przy ustalaniu przepisów górniczych o- bejmujących tematykę poruszoną w pracy.

Celowość logicznego usystematyzowania stojących do dyspozycji środków i metod w linie obrony (strategię obrony) przed największymi zagrożeniami górniczymi Jest bezsporne, aczkolwiek Autor zdaje sobie w pełni sprawę, źe przedłożona propozycja stanowi zaledwie wstęp do prawidłowego uregulo

wania kompleksu tych ważnych spraw.

Równocześnie wydaje się możliwe pomocnicze wykorzystywanie przedsta

wionych linii obrony przy ustalaniu prac naukowo-badawczych z omawianej tematyki.