• Nie Znaleziono Wyników

Tajne nauczanie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji hitlerowskiej

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Tajne nauczanie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji hitlerowskiej"

Copied!
3
0
0

Pełen tekst

(1)

Edward Olszewski

Tajne nauczanie na Lubelszczyźnie w

okresie okupacji hitlerowskiej

Rocznik Lubelski 14, 279-280

(2)

K

R

O

N

I

K

A

T A JN E NA UCZANIE NA LUBELSZCZYŹNIE W O K RESIE O K U P A C JI H IT L E R O W SK IE J

Od k ilk u , la t K om isja H istoryczna przy Z arządzie O kręgu Z w iązku N auczyciel­ stw a Polskiego w L u b lin ie pod p rzew odnictw em doc. d r R yszarda O rłow skiego p ro ­ w adzi p race b adaw cze n ad p ro b lem aty k ą ta jn eg o n au c za n ia n a Lubelszczyźnie w ok­ resie II w o jn y św iatow ej. W 1969 r. u k az ał się t. II „R ocznika O gniska N auczyciel­ skiego”, zaw ierając y szereg ciekaw ych danych z za k resu ta jn eg o szkolnictw a i u d zia­ łu nauczycieli w ru ch u oporu. O p ublikow any m a te ria ł sta n o w ił podsum ow anie w stę p ­ nego e ta p u b ad a ń n ad tą p ro b lem aty k ą i znacznie w p ły n ął na w zrost zain tereso w an ia ta jn y m n au czaniem b. nauczycieli i uczniów szkoły ko n sp iracy jn ej. K om isja H isto ­ ryczna n a w ią za ła jednocześnie ow ocny k o n ta k t z historykam i, o rg an izato ram i i uczest­

n ik am i ta jn eg o szkolnictw a i ośw iaty n a Lubelszczyźnie.

K olejnym etapem b ad a ń n ad ta jn y m n auczaniem była sesja p o p u larn o -n au k o w a zorganizow ana przez ZO ZN P w L u b lin ie w d n iu 4 listo p ad a 1970 ro k u ’.

W o b rad a ch u dział w zięło około 150 osób. O tw arcie sesji dokonał prezes ZO ZNP w L ublinie m g r inż. K. K aznow ski. P rz ed sta w iciele W RN w L ublinie i Z arządu G łów nego ZN P w ręczyli odznaczenia zasłużonym nauczycielom szkoły k onspiracyjnej.

W części m erytorycznej zostały w ygłoszone d w a referaty . D r Józef K rasu sk i w referac ie

Stan, organizacja i zasięg tajnego nauczania w Polsce w okresie II wojny

światowej

p rze d staw ił sta n liczbow y ta jn eg o n au c za n ia w za k resie szkoły pow ­ szechnej, śred n ie j i w yższej, głów nie n a te re n ie G en e ra ln ej G uberni. A u to r w skazał n a zasadnicze m otyw y po d jęcia p rac y k o n sp irac y jn e j w zak resie szkolnictw a i o św ia­ ty, tru d n o ści i osiągnięcia ta jn eg o n au c za n ia oraz znaczenie podziem nej szkoły pol­ skiej w e fro n cie w alk i narodow o-w yzw oleńczej z okupantem .

Doc. d r S tan isław K rzykała, k ie ro w n ik Z ak ład u H istorii N ajnow szej In sty tu tu H istorii UMCS, w referac ie

Tajne nauczanie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji

hitlerowskiej

po ra z pierw szy zap rezen to w ał dotychczasow y dorobek n aukow y w za­ kresie b ad a ń prow adzonych przez Z akład H istorii i innych histo ry k ó w w tym z a k re ­ sie. U kazał rów nież zw iązki szkoły k o n sp irac y jn e j z podziem iem zbro jn y m i społe­ czeństw em , w sk az ał n a w a ru n k i legalnej szkoły pow szechnej i szkół rzem ieślniczych oraz ich zw iązki z ta jn y m nauczaniem . Z dokonanego p rzeg ląd u w y n ik a, że w za­ kresie b ad a ń n ad ta jn y m szkolnictw em i o św ia tą n a L ubelszczyźnie pow ażne osiąg­ nięcia m a Z ak ład H istorii N ajnow szej. P o w stało tu k ilk a p ra c m ag istersk ich pośw ię­ conych ta jn e m u n au c za n iu w p o w iatach: B iała P odlaska, C hełm , K ra sn y sta w , K ra ś-1 Z ain tereso w an ie se sją w zbudził a rty k u ł R. O r ł o w s k i e g o w „S ztandarze L u d u ” (3 X I 1970 r., n r 261), in fo rm u jąc y o p ra c a c h i zam ierzeniach K om isji, oraz o p u b lik o w a n a w cześniej n a łam ach „K am en y ” (27 X 1970, n r 22) d y sk u sja ze sp o tk a ­ n ia organ izato ró w i h istoryków -nauczycieli ta jn e g o nauczania.

(3)

280 K R O N IK A

пік, L ublin m iasto i pow iat lubelski. W toku op raco w y w an ia je st p roblem tajnego szkolnictw a n a te re n ie pozostałych pow iatów Lubelszczyzny. R e fe ren t stw ierdził, że ak tu a ln y sta n b ad a ń i zgrom adzony m a te ria ł przez Z ak ład H isto rii i K om isję H isto ­ ryczną ZO ZN P um ożliw ia dokonanie w n ajbliższym czasie syntezy. S. K rz y k ała w y ­ su n ą ł w tym zak resie cenne p o stu laty i w sk az an ia m etodologiczne.

W dyskusji udział w zięło ponad 20 uczestników sesji. Ze w zględu n a uroczysty i p o p u larn o n au k o w y c h a ra k te r sesji w iększość d y sk u ta n tó w podzieliło się sw ym i w spom nieniam i z pracy k o n sp irac y jn e j w dziedzinie ośw iaty. M. in. m gr J. S m olarz m ów ił o ta jn y m nau czan iu w pow. L u b artó w , M. K uzioła — w pow. B iłgoraj, K. R u ­ lab a — w pow. Zamość, B. K iem bukow ski — w pow. H rubieszów , d r S. B uksiński, A. C ybula i prof, d r W. Z inkiew icz — w pow. P u ław y , S. Paczos — w Nałęczow ie. Prof, d r G. B rzęk w sk azał n a p racę k o n sp irac y jn ą w dziedzinie szkolnictw a i ośw iaty prow adzoną przez zb ro jn e o rg an izacje ru ch u oporu, głów nie A rm ię K rajo w ą, na Rzeszowszczyźnie. J e s t to często p o m ijan y przez badaczy odcinek tajn eg o nauczania, p racy ośw iatow ej i w ydaw niczej. P ro g ra m w y k ształc en ia ogólnego zaw ierały po d ­ oficerskie i oficerskie szkoły GL—AL, BCh i AK rów n ież na Lubelszczyźnie. N ie­ którzy nauczyciele, np. J. Szw ed z M iędzyrzeca Podlaskiego, p ostulow ali zorganizo­ w an ie sesji o podobnej p ro b lem aty ce w poszczególnych pow iatach. U m ożliw iłoby to k o n ta k t w celu u zy skania m a teria łó w w spom nieniow ych ze w szystkich pow iatów . M gr S. S p eru d a p oinform ow ał o prow adzonych b ad a n ia ch n ad ta jn y m nauczaniem w pow. k raśn ic k im , w sk azał n a zw iązki szkoły k o n sp irac y jn e j z ru ch e m spółdziel­ czym. M gr E. O lszew ski m ów ił o pom ocy m a te ria ln e j udzielan ej ta jn e m u szkolnictw u przez D ep a rta m e n t O św iaty i K u ltu ry D eleg atu ry R ządu, oddziały p arty z an c k ie i spo­ łeczeństw o.

N a sesji dokonano p rzeglądu dotychczasow ych badań, częściowo uzupełniono zeb ran e m a te ria ły i w y sunięto p o stu laty odnośnie dalszych p rac badaw czych. W ielu nauczycieli, o rganizatorów i uczestników ta jn eg o n au c za n ia przesłało do K om isji H istorycznej ZO ZN P relacje, w spom nienia i dokum enty, k tó re w pow ażnej m ierze w zbogaciły dotychczasow e zbiory.

S tw ierdzić należy, iż m im o popu larn o -n au k o w eg o c h a ra k te ru , se sja przyczyniła się do głębszego pozn an ia tru d n e j i o fiarn ej p rac y ośw iatow ej w ok resie okupacji oraz w zbudziła za in te re so w an ie tą p ro b lem aty k ą w środow isku nauczycielskim i n a u ­ kow ym . Z arząd O kręgu ZN P p la n u je w y d an ie m a teria łó w sesji drukiem .

Edward Olszewski

JU B IL E U SZ DRA STEFA NA W O JC IEC HO W SK IEG O

W d n iu 12 czerw ca 1970 r. K oło M iłośników K siążki i E x lib risu Polskiego T o w a­ rzystw a A rcheologicznego w L u b lin ie obchodziło ju b ileu sz 70-lecia uro d zin i 40-lecia pracy n au k o w e j d ra S tefan a W ojciechow skiego, przew odniczącego K oła.

Ju b ila t, po stu d iac h w zak resie geografii i h isto rii n a U n iw ersytecie Ja g ie llo ń ­ skim , w e w rz eśn iu 1927 r. rozpoczął p rac ę w sz kolnictw ie lu b elsk im ja k o nauczyciel geografii w Szkole im. V etteró w w L ublinie. W 1930 r. uzy sk ał n a U J d o k to ra t na podstaw ie ro zp raw y

Krajobraz dawnej Ziemi Lubelskiej w rozwoju historycznym.

Cytaty

Powiązane dokumenty

In contrast with what expected after observing the strong peak of fluc- tuations intensity in Figures 19 – 21 , where the WT exhibits a TI peak two to four times larger than the AD

Ekonomia polityczna komunikowania stawia pytanie czy nadawca publiczny jakim jest BBC, bazując na abonamentowej strukturze finansowania oraz zaufaniu publicznym, ma szanse

The effects of exhaust plume and nozzle length on transonic axisymmetric base flows using Tomographic PIV.. Brust, Steve; van Gent, Paul; Schrijer, Ferdinand; van

Figuur 28.c geeft aan dat de interne logische waarden v an de uitgangen g en i ve rkregen worden door eerst de waarden te bepalen die het gevolg zijn van de werking va n de OR- poort

\ zwana Jędrzejewiczowską, wprowa- dziła istotne zmiany organizacyjne i programowe w szkolnictwie średnim ogólnokształcącym, dzieląc je na dwa typy: niższy, 4-letnie gimnazjum,

Pewnego zimowego dnia, gdy rozdzielałam zupę, podszedł do mnie młody nie­ znajomy i widząc mnie w białym fartuchu, z opaską Czerwonego Krzyża na ręku,

Przy tej okazji ustalono podstawowe funkcje COSAC. W szczego´lnos´ci Konferencja uzyskała prawo analizowania wszelkich spraw, jakie uzna za włas´ciwe, i przedkładania tzw.

Poza materią dotyczącą kształcenia i wychowania, temat: społeczeństwo w służbie rodziny 95 jest poruszany w obecnym Kodeksie z 1983 r. także z oka- zji omawiania