LIST SEKRETARIATU STANU
DO KARDYNAŁA J.WILLEBRANDSA DELEGATA STOLICY APOSTOLSKIEJ NA MIgDZYNARODWE SYMPOZJUM BAZYLIAŃSKIE W TORONTO*
W a sz a E m in e n c j o W c i ą g u o a ł e g o 1 9 7 9 r o k u c h r z e ś c i j a n i e w s p o m in a j ą ś w . Ba z y l e g o , b i s k u p a C e z a r e i K a p a d o c k i e j , O j c a i D o k t o r a K o ś c i o ł a , k t ó r e g o P a n w e z w a ł d o s i e b i e w 3 7 9 r o k u . J e g o p a m ię ć i n a t c h n i e n i e j a ś n i e j ą w c h r z e ś c i j a ń s k i m ś w i e c i e p o d z i e ń d z i s i e j s z y . K o ś c i o ł y , z g r o m a d z e n i a z a k o n n e i g r u p y u c z o n y c h w i e l u s p e c j a l n o ś c i m a ją o k a z j ę z r a c j i t e j r o c z n i c y d o z a s t a n o w i e n i a s i ę n a d o s o b o w o ś c i ą B a z y l e g o o r a z t e o l o g i c z n ą o r i e n t a c j ą i g ł ę b o k ą d u c h o w o ś c i ą t e g o ś w i ę t e g o d u s z p a s t e r z a i s ł a w n e g o n a u c z y c i e l a K o ś c i o ł a . S z o z e g ó l n i e i n t e r e s u j ą c ą o e c h ą t e j j u b i l e u s z o w e j a k t y w n o ś c i j e s t f a k t , ż e mimo p o d z i a ł u K o ś c i o ł ó w , r ó ż n y c h t e o l o g i i , d u o h o w o ś c i i d u s z p a s t e r s k i c h p o g lą d ó w , u c z e s t n i c z ą w n i e j w s p ó l n i e w s z y s c y c h r z e ś c i j a n i e . Jednym z t e g o r o d z a j u s p o t k a ń j e s t s y m p o z ju m k u c z c i ś w . B a z y l e g o W i e l k i e g o , o d b y w a j ą c e s i ę w K a n a d z i e , w T o r o n t o , w d n i a c h i 0 - i 6 c z e r w c a p o d w sp ó ln y m p a t r o n a t e m Z g r o m a d z e n ia K s i ę ż y B a z y l i a n ó w i P a p i e s k i e g o I n s t y t u t u S t u d i ó w Ś r e d n i o w i e c z n y c h . W sy m p o zju m tym m a c ie w z i ą ć u d z i a ł j a k o p r z e w o d n i c z ą c y S e k r e t a r i a t u d o S p raw J e d n o ś c i C h r z e ś c i j a n , a b y w y r a z i ć z a i n t e r e s o w a n i e i d o b r ą w o l ę S t o l i c y Ś w i ę t e j o d n o ś n i e d o s p o t k a ń c h r z e ś c i j a ń s k i c h u c z o n y c h r o z m a i t y c h t r a d y c j i , u s i ł u j ą c y c h u r z e c z y w i s t n i ć z a c h ę t ę d o x Z a k t sy m p o z ju m /W a t y k a n , S e k r e t a r i a t S t a n u n r 1 8 . 5 3 2 z d n i a i 0 6 1 9 7 9 / . T łu m , z a n g i e l s k i e g o k s . S t a n i s ł a w L o n g o s z .
w sp óln ych s p o tk a ń , zaw artą we W spólnej D e k la r a c ji^ o g ło s z o - s z o n e j w 1967 roku p r z e z ś w i ę t e j p am ięci p a p ie ż a Pawła VI i P a tr ia r c h ę Ekumenicznego A te n a g o r a sa I . L istem tym O jc ie c Ś w ię ty p r a g n ie p ozd row ić w s z y s t k ic h u o z e stn ik ó w sympozjum i zasu gerow ać pewne m y ś li d o ty c z ą c e te g o Ojca K o ś c io ła , k t ó r e g o w szy scy wspominamy w s z c z e g ó ln y sposób p od czas te g o roku i uważamy za w sp óln e d z ie d z ic t w o w s z y s tk ic h c h r z e ś c i j a n .
W św iętym B azyllm czcim y je d n ą z chlubnych p o s t a c i c h r z e ś c ij a ń s k ie g o K o ś c io ła W schodniego, k tó r a wywarła z n a c z ny wpływ na je g o t e o l o g i ę , duchowość i d y s c y p lin ę k o ś c ie ln ą o d d z ia łu j ą c r ó w n o o z e śn ie w niemałym s t o p n iu na c a ły św ia t c h r z e ś c i j a ń s k i . K o ś c ió ł Rzymski ma ta k ż e s z c z ę ś c i e p a tr z e ć na n ie g o , ja k o na je d n e g o z e swych duchowych przywódców z r a c j i p r a w o w ie r n o śc i je g o w iary p o łą c z o n e j z g łę b o k im p oczuciem d u s z p a s t e r s k ie j o d p o w ie d z ia ln o ś c i i dużą o s o b i s t ą ś w i ę t o ś c i ą .
Bazyl^ j e s t zarazem c z ło w ie k ie m Pisma św. i c z ło w ie k ie m T r a d y c j i. Pismo św . j e s t d la n ie g o k r y te r iu m praw ow iernej w ia
ry c h r z e ś c i j a ń s k i e j i o cen m oralnych; ma ono z a p o b ie g a ć e k s c e som w a s c e z i e mnicha; z n ie g o B a z y li wyprowadza swą naukę s p o łe o z n ą , w nim sz u k a podpory do przyw raoan la zdrow ej d y s o y - p lln y k o ś c i e l n e j o s ła b io n e j ów czesnym i sp oram i, j e s t ono d la ń p odstaw ą o d r ó ż n ia n ia a u te n ty o z n e g o ż y c ia c h r z e ś c ij a ń s k ie g o
od ów czesnych a s c e ty c z n y c h zb o c z e ń i ducha św ia to w e g o .
Z d r u g ie j s tr o n y B a z y li p r z y p is u j e duże z n a c z e n ie T r a - d y o ji.A r g u m e n ta c ję swą wyprowadza od s t a r s z y c h autorów c h r z e ś c i j a ń s k i c h , ja k od "Ojoów", i p o w o łu je s i ę na ic h tr a d y c j ę .
1 D e c la r a t io Communis P a u li VI e t A thenagorae I ilomae 28 X 1967 p u b llo e l e c t a , AAS 5 9 /1 9 6 7 / 1 0 5 4 -1 0 5 5 ; Tomos A g a p is .V a t lc a n - Phanar 1 9 5 8 -1 9 7 0 , R om a-Istam buł nr 1 9 5 ,4 4 6 .
Czynniklem k sz ta łtu ją o y m a u to r y t e t Ojców j e s t f a k t , ż e .o n i sami wyprowadzają swe p r i n c i p i a z Pisma ów. id ą o za tym, oo o n o su g e r u je . T radyoja w ięc dopuszcza p ostęp w te o lo g ic z n e j r e f l e k s j i , poniew aż j e s t ona d ro g ą , po k tó r e j K o ś c ió ł k r o - o z y ł , in te r p r e to w a ł i przeżyw ał Pismo św. w cią g u wieków. S łu żb a l i t u r g i c z n a , m odlitw a K o śo io ła i sposób ohw alenia Boga, zajm uje w n ie j rów nież s z c z e g ó l e m ie j s c e .
Z au fan ie do Pisma św. i tr o s k a o a u ten tyozn ą T radycję m ia ła swój p o o zą tek w głębokim szacunku B azylego do tajem nic Bożyoh i a b s o lu tn e j n ie p o j ę tn o ś o l Boga. Tajem nice wiary bo wiem n ie mogą byó ty lk o nauczane, a le muszą znajdywaó swój wyraz w ż y o iu c h r z e ś c ija ń s k im , w k o n tem p la cji i a d o r a c j i. B a z y li b y ł ta k ż e w sp osób wyjątkowy świadom swego p o s ła n n ic twa W s ł u ż b i e K o ś o io ła . We w sp ółozesn ych s o b ie sporach n ie t r a c i ł z p o la w id z e n ia a n i p a sto ra ln y o h p o trz eb swego ludu, a n i p o stu la tó w p o sz c z e g ó ln y c h str o n n io tw sk łócon ych głęb oko między so b ą . Ujawnia s i ę tu j e s z c z e ra z t o , co przy w y ja śn ia n iu je g o nauki nazywane j e s t "ekonomią". W miarę m ożności, n ie o h o ia ł p rzek ra cza ć t e r m in o lo g ii O bjawienia b ib lij n e g o ozy ję z y k a l i t u r g io z n e g o . Tam, g d z ie s p e c ja ln e "formulae" b y ły k o n le o z n e , używał i c h , u n ik a ł jednak mnożenia formuł lub n a rzu ca n ia term inów, k tó r e mogły byó źródłem ewentualnych p o lem ik . W yraził t o p a p ież Paweł VI w przemówieniu w y g ło szo nym 1967 roku podczas w izy ty u P a tr ia r ch y Ekumenicznego A te - n agoraea I ł ś w .B a z y li, b ro n ią c z m iło ś o ią jak o p a s te r z au te n ty c z n e j w iary w Ducha Ś w ię te g o , u n ik a ł pewnych terminów, nawet ś o i ó l e j s z y o h , j e ż e l i mogły s t a ć s i ę ok azją z g o r s z e n ia d la o z ę ś c i ludu ch rz eścija ń sk ie g o * * . Dwa l a t a po śm ierci
Bazy-3 H om ilia P a u li VI in p a t r ia r o h a li C h r is tifid e liu m orthod oxo- rum e o c l e s i a S .G e o r g ii ad "Fanar" 25 VII 1967 h a b ita . AAS 5 9 /1 9 6 7 / 841; Tomos A g a p i s ... 314.
le g o d r u g i Sobór Ekumeniczny obradujący w K on stan tyn op olu / 3 8 1 / z a s to s o w a ł podobną "ekonomię" przy d e fin io w a n iu k a to l i c k i e j w iary w bóstw o Ducha Ś w ię te g o . O kreślono j ą d o k ła d n ie bez u c ie k a n ia s i ę do k o n tr o w e r sy jn y c h fo r m u ł.
Tak w ię c ś w .B a z y li p o z o s t a j e d la nas walnym św iadkiem c h r z e ś c i j a ń s k i e j j e d n o ś c i i j e j n iestru d zon ym b ojow n ik iem . Z a b ie g a ł on o p o je d n a n ie c h r z e ś c ij a n w o p a r c iu o je d n ą t r a d y c y jn ą w ia r ę , z p om in ięciem j e j sz c z e g ó ło w y c h w yrażeń . Prawdą j e s t , że g d z ie a u te n ty c z n a t r e ś ć w iary g r o z i ł a r y z y k iem , b y ł b a r d z ie j wym agający. Jednakże nawet w n a jb a r d z ie j r y g o r y s ty c z n y c h s p e k u la c ja c h t e o lo g ic z n y o h k ie r o w a ł s i ę zaw s z e p a s t o r a ln ą t r o s k ą o zachow anie j e d n o ś c i w g ło s z e n iu w ia r y . D la te g o t e ż duch B a z y le g o j e s t z a c h ę tą do obecnych wy s iłk ó w z m ie r z a ją c y c h ku p rzyw rócen iu j e d n o ś c i m iędzy p o d z ie lonym i c h r z e ś c ij a n a m i, by w g łę b ia ć s i ę c o ra z b a r d z ie j w s f o r m ułowania w iary w c e l u p e ł n i e j s z e g o z r o z u m ie n ia ic h podstaw , w ie d z ą c , że form uły n igd y n ie w y s ta r c z ą do w y r a ż e n ia w p e ł n i t e j r z e c z y w i s t o ś c i . P r z y c h o d z i nam tu na m yśl wypowiedź I I Soboru W atykańskiego o d n o śn ie do ró żn y ch t r a d y c j i c h r z e ś c i j a ń s k i c h : " N iektóro a sp e k ty objaw ionych ta je m n ic z n a jd u ją czasem s t o s o w n ie j s z e u j ę c i e 1 le p s z e n a ś w ie t le n ie u jed n y ch
n i ż u d r u g ic h , ta k że tr z e b a p o w ie d z ie ć , i ż t e odmienne sform u łow an ia t e o l o g i c z n e c z ę s t o s i ę r a c z e j w zajem nie u zu p eł
4 n i a j ą n i ż p r z e c iw s ta w ia ją " .
To z a fa sc y n o w a n ie j e d n o ś c ią w g ło s z e n iu w iary b y ło głów nym motywem d łu g ic h s ta r a ń B a z y le g o w z a ła g o d z e n iu p o d zia łó w na W sch od zie. Jakże c z ę s t o n a le g a ł on, żeby w ia ra i m iło ś ć je d n o c z ą c a k o ś c i o ł y lo k a ln e , s ta n o w iły ró w n ież ic h s i ł ę .
4 U n i t a t i s r e d i n t e g r a t i o 1 7 ,
Wzajemna m iło ś ć b y ła n ie b ia ń s k im i zbawiennym darem C hrys t u s a , k tó r y ł ą c z y ł c z ło n k i w je d n o c i a ł o C h r y stu sa d l a w sp ół nego h a rm on ijn ego d z i a ł a n i a ^ . Mimo zawodów i ro zc z a ro w a ń , B a z y li n ie u s ta w a ł w p ra cy nad przyw racaniem w sp ó ln o ty w w ie r z e i ż y c iu k o ś c ie ln y m m iędzy w s z y s tk im i K o śc io ła m i Bo ż y m i. J e g o w ie r n o ś ć , zarów no p raw d zie ja k i m i ł o ś c i , w inna i n as d z i s i a j p obudzać n ie t y l k o do sp o k o jn e j oceny m in io nych w y d a rzeń , a l e p r z e d e w sz y stk im do podtrzym yw ania na s z y c h w y siłk ó w w p r z y w r a c a n iu p e łn e j j e d n o ś c i m iędzy c h r z e ś c ij a n a m i.
Oto k i l k a m y ś l i , j a k i e n a su n ę ły s i ę Ojcu Świętem u pod c z a s rozw ażań nad b o g a tą i z ło ż o n ą o so b o w o śc ią św .B a z y le g o W ie lk ie g o . C hciałbym Was p r o s i ć w j e g o im ie n iu , o zakom uni kow anie i c h na sympozjum w T o r o n to . J ego S w ię to b liw o ś ć j e s t w d z ię c z n y a r c y b isk u p o w i W in n ip egu , k a rd y n a ło w i Jerzem u B er
nardow i F l a h i f f o w i CSB, członkom Zgrom adzenia K się ż y B azy lia n ó w i P a p iesk iem u I n s t y t u t o w i S tu d iów Ś r e d n io w ie c z n y c h z a j e g o z o r g a n iz o w a n ie . Sw oje p o z d r o w ie n ia k ie r u j e ró w n ież pod adresem d e l e g a t a , P a tr ia r c h y Ekum enicznego K o n sta n ty n o p o la , i o b ecn ych tam r e p r e z e n ta n tó w in n y ch K o ś c io łó w ? . Wyraża on s z c z e g ó ln ą w d z ię c z n o ś ć uczonym k a t o lic k im , prawosławnym , a n g lik a ń s k im i p r o te s ta n c k im , k tó r z y n ie s z c z ę d z ą swych wy s iłk ó w i t a le n t ó w w s ł u ż b i e ś w ia t a c h r z e ś c i j a ń s k i e g o , by l e p i e j p o zn a ć i u p o w sz e c h n ić ż y c i e i p r a c ę n a sz e g o w s p ó ln e
-6 Ep. 7 0 , 1 .
7 P a t r ia r c h ę K o n sta n ty n o p o la r e p r e z e n to w a ł praw osław ny b i s kup T oron to S o t lr lo s ^ K o ś c ió ł M alach itów ep arch a a r c y b is kup T a w il; in n y c h z o b . sp raw ozd an ie z sympozjum w Toron t o .
g o , O jca św . B a z y le g o W ie lk ie g o .
S w .B a z y li r e p r e z e n t u j e m odel id e a ln e g o p a s t e r z a a p o s t o l s k i e g o , b isk u p a w iern eg o rzeczom w ie lk im i małym, za k o rzenionym g łę b o k o w E w a n g e lii, j e s t n a tc h n ie n ie m d la t y c h , k tó r z y d z i s i a j p e ł n i ą g o d n o śc i d u s z p a s t e r s k i e . B y ł duchowym m istr z e m , k tó r y p o z o s t a w ił ja s n y drogow skaz na drodze do dos k o n a ło ś c i z b io r o w e j i in d y w id u a ln e j. W n a b o ż e ń stw ie do T r ó j cy Ś w i ę t e j , a s z o z e g ó l n i e do Ducha ś w ię te g o U ś w i ę c i c i e l a , c z e r p a ł B a z y li n a t c h n ie n ie , by łą c z y ó d o św ia d c z e n ie r a d y k a l nego w y r z e c z e n ia z g łę b o k o r e a l i s t y c z n ą e k l e z j o l o g i ą . Jego d o g łę b n a l i t e r a c k a i f i l o z o f i c z n a k u lt u r a o r a z w yjątkow a o s o b i s t a s z la c h e t n o ś ó b y ły zaw sze podporządkowane s ł u ż b i e lu d z i u b o g ich i b o g a ty c h , n a le ż ą c y c h do C ia ła C h rystu sow e g o . P r z e z w sp ó ln e obchody je g o r o c z n ic y c h r z e ś c i j a n i e r ó ż nych t r a d y c j i d a ją wyraz swemu o tw a r c iu na j e g o św ia d e c tw o , k tó r e zachowa z n a c z e n ie zarówno d z i ś ja k w p r z y s z ł o ś c i .
Z o s o b is t y m i ż y c z e n ia m i pow od zen ia w t e j ważnej i n i - o ja ty w ie
S z c z e r z e oddany w C h r y s tu s ie A g o stin o C a s a r o li P o d se k r e ta r z Stanu
