Adwokaci warszawscy w okresie rewolucji 1905-1907 : (ciąg dalszy)

Halina Kiepurska

Adwokaci warszawscy w okresie

rewolucji 1905-1907 : (ciąg dalszy)

Palestra 8/4(76), 20-27

20 H a l i n a K i e p u r a k a N r 4 (76) * W y w o d y p o w y ż sz e s ą w y r a z e m w ie lo le tn ie g o d o ś w ia d c z e n ia o r a z w y n ik ie m b a ­ d a n ia o p in ii. N ie o d b ie g a ją o n e o d z a s a d o b o w ią z u ją c y c h p rz e p is ó w . N ie n a w i ą ­ z u ją te ż d o s t a r y c h p rz e p isó w . """W n io sk i — j a k ju ż w s p o m n ia n o — w y c h o d z ą z o b o w ią z u ją c y c h n o r m i n ie z m ie r z a ją d o z m ia n y ty c h o s ta tn ic h , le c z ty lk o d o ic h p o p ra w y . Z te g o w z g lę d u n ie p r z y j m u j ą o n e ż a d n e j d o w o ln o ś c i w s p r a w i e u s t a l a n i a w y n a g r o d z e n ia , co b y ło u w a ż a n e z a b łą d d a w n e j ta r y f y . D la te g o te ż b r a k w m y c h w y w o d a c h ja k ic h ś r e w e la c y jn y c h p r o j e k tó w z m ia n . C h o d z iło b o w ie m n ie o w p r o w a d z e n ie n o w o śc i, a jo d y n ie o p r z y s to s o w a n ie n o rm d o z m ie n io n y c h w a r u n k ó w o r a z o u w z g lę d n ie n ie p o p r a w e k ty l k o w z a k r e s ie b łę d n y c h s ta w e k . B łę d n y c h n ie t y l k o z t e j p rz y c z y n y — co j e s t m o że b a r d z o is to t n e — że c z y n iło t o w y n a g ro d z e n ie n ie w s p ó łm ie rn y m d o n a k ła d u p ra c y , a le ta k ż e i iz te j p rz y c z y n y , że p rz e z w p ro w a d z e n ie a n ty b o d ź c a w p e w n y c h s p r a ­ w a c h p o w o d o w a ło to w r e z u lta c ie u c h y la n ie się od p r z y jm o w a n ia ta k i c h sipraw w ła ś n ie p r z e z ty c h , k tó r z y z e w z g lę d u n a s w o je d o ś w ia d c z e n ie p o w in n i je p r z y j ­ m o w a ć . A d w o k a t o d u ż e j p r a k t y c e n ie m ó g ł sp b ie p o z w o lić n a o p ra c o w y w a n ie r e w iz ji n a d z w y c z a jn e j ze w z g lę d u n a je j n ie o p ła c a ln o ś ć . T e n p r z y k ł a d n ie je s t w y ją tk i e m , g d y ż o d n o si s ię o n ta k ż e do d u ż y c h s p r a w k a r n y c h . D o s p r a w n a d e r p ra c o c h ło n n y c h . W r e z u l ta c i e m u s ia ł u c ie r p ie ć p o z io m p r a c y p rz e z o d p a d n ię c ie w ie lu e le m e n tó w tw ó rc z y c h w y m a g a ją c y c h w ie le c zasu , ja k i n a le ż a ło p o św ię c ić n a (pracę t a k t r a k t o ­ w a n ą , g d y ż tr z e b a p rz e c ie ż w y ro b ić m in im u m e g z y s te n c ji, a t o w y m a g a w y s iłk u . S k u t k i s t ą d w y n ik a ją c e m u s ia ł p o n o sić p rz e d e w s z y s tk im k li e n t, k t ó r y n ie j e d n o ­ k r o t n ie b y ł z a sk o czo n y n is k o ś o ią s ta w e k w t a k i c h s p r a w a c h .

P r z y k o ń c u g r u d n ia 1905 r. r u c h re w o lu c y jn y p o n o si c ię ż k ie p o r a ż k i. W M o sk w ie p r z y g a s a k r w a w o tłu m io n e p o w s ta n ie ro b o tn ic z e , w K r ó le s tw ie k o ń c z y się c z te ro ­ ty g o d n io w y d r a m a ty c z n y s t r a j k p r a c o w n ik ó w p o c z ty i te l e g r a f u , w r a c a j ą d o p r a ­ c y z w y c ię ż e n i w .w alce b e z s k u te c z n e j u r z ę d n ic y u b e z p ie c z e n io w i, z a ła m u je się s t r a j k f u n k c jo n a r iu s z y k o le i, m n o ż ą s ię a r e s z to w a n ia , n a p r a s ę sy p ią się k o n fis ­ k a ty .

W ta k i m to o k re s ie , 29 g ru d n ia , w p r a s ie w a r s z a w s k ie j p o ja w ia s ię k r ó t k a n o ­

H A L I N A K IE P U R S K A

A d w oka ci warszawscy w okresie rew olucji

1905-1907

(ciąg dalszy)

N r 4 (76) A d w o k a c i w a r s z a w s c y w o k r e s i e r e w o l u c j i 190S—1907 ₂₁

t a t k a 111 z a w ia d a m ia ją c a o p o w s ta n iu K o ła O b ro n y w S p r a w a c h P o lity c z n y c h , p o ­ w o ła n e g o p rz y K o n s u lta c ji A d w o k a tó w . W o rg a n iz a c ji K o ła u c z e s tn ic z y ł W y d z ia ł

Z w ią z k u A d w o k a tu r y P o ls k ie j115. D e le g a ta m i k ie r u ją c y m i p r a c ą K o ła z o s ta li: J u ­ lia n K rz y c k i, L e o n P a p ie s k i i S ta n is ła w P a te k . K a n c e la r ie a d w o k a c k ie K r z y c k ie - go i P a p ie s k ie g o z n a n e b y ły w W a rs z a w ie , ciesząc s ię z a s łu ż o n ą s ła w ą ; P a te k , o d k il k u ju ż l a t , z w ią z a n y b y ł z o b r o n a m i p o lity c z n y m i o r a z z d z ia ł a ją c ą w K r ó ­ le s tw ie ta j n ą p o m o c ą d la w ię ź n ió w p o lity c z n y c h .

W 1903 r. p o w s ta ła w W a rs z a w ie z in ic ja ty w y d z ia ła c z k i P P S M a r ii P a s z k o w ­ s k ie j O g ó ln a K a s a P o m o c y d la W ię ź n ió w P o lity c z n y c h . P r z y o r g a n iz o w a n iu je j w s p ó łp r a c u je — o b o k S ta n is ła w a K ru sz e iw sk ie g o i M a k s y m ilia n a Z a n d a — S ta ­ n is ła w P a t e k 116. W c z e rw c u 1905 r., w c z a sie w z m o ż o n y c h d ą ż e ń do łą c z e n ia sp o ­ łe c z n y c h w y s iłk ó w , O g ó ln a K a s a P o m o c y je d n o c z y s ię z p r o w a d z o n y m p rz e z d z ia ła c z y S D K P iL Z w ią z k ie m C z e rw o n e g o K rz y ż a . O b ie t e o r g a n iz a c je tw o r z ą Z w ią z e k P o m o c y d la W ię ź n ió w P o lity c z n y c h 117. W lis to p a d z ie Z w ią z e k ro z s z e rz a s w ą d z ia ła ln o ś ć , b y „ p o w ra c a ją c y d o d o m ó w sw y c h w ię ź n io w ie p o lity c z n i, p r z y ­ b y w a ją c y z w y g n a n ia z e s ła ń c y i e m ig ra n c i, r a n n i o ra z r o d z in y p o le g ły c h , r a n n y c h i w ię z io n y c h ” 118 m ie li z a p e w n io n ą p o m o c , i p r z e k s z ta łc a się w Z w ią z e k P o m o c y d la O f ia r P o lity c z n y c h . W Z w ią z k u ty m , j a k d o n o s i w y d a n a o d e z w a , p o m o c ą p r a w n ą z a jm u je się S ta n is ła w P a te k ,119 a B iu ro Z w ią z k u m ie śc i s ię w je g o k a n ­ c e la r ii p rz y u l. K ró le w s k ie j 25. J u ż w ty m c zasie Z w ią z e k s k u p ia o k o ło 30 a d w o ­ k a tó w 120. Z w ią z e k P o m o c y , p o d o b n ie j a k i in n e p o w s ta ją c e w ty m c z a s ie o r g a n i­ z a c je , d z ia ła ja w n ie , le c z n ie le g a ln ie . P o łą c z e n ie p o m o c y p r a w n e j z z a tw ie r d z o n ą p rz e z w ła d z e K o n s u lta c ją d a j e m u m o ż liw o ść le g a ln e g o d z ia ła n ia .

K o ło w a r s z a w s k ie s k u p iło w g r u d n iu 35 a d w o k a tó w , k tó r z y c o d z ie n n ie , n a d y ­ ż u r a c h w p o m ie sz c z e n ia c h K o n s u lta c ji p r z y W a rs z a w s k im S ą d z ie O k rę g o w y m , o c z e k iw a li b e z p ła tn y c h k lie n tó w 121. A n a lo g io z n e K o ła p o w s ta ły z c z a s e m w in n y c h m ia s ta c h : w R a d o m iu (K u c z y ń sk i), P io tr k o w ie (R u d n ic k i), L u b lin ie (Z d z ito w ie c k i), W iln ie (W ró b le w sk i, B a g iń s k i)122.

Z n a c z e n ia z o rg a n iz o w a n e j d z ia ła ln o ś c i o b ro ń c ó w p o lity c z n y c h w c z a s a c h , gd y z r a c j i s ta n ó w w y ją tk o w y c h (s ta n w o je n n y , s t a n w z m o c n io n e j l u b n a d z w y c z a j­ n e j o c h ro n y ) w ła d z e c a rs k ie — p o z a n o r m a ln y m s ą d o w n ic tw e m — d y sp o n o w a ły

H4 ,,K u rie r W arszaw ski” 1905 n r 357, s. 2; „ K u rie r P o ra n n y ” 1906 n r 342, s. 1. lis P ro to k ó ł II Z jazdu P rz e d staw ic ie li A d w o k atu ry P o lsk ie j, w a rs z a w a 1907, s. 23. u« S e m p o ł o w s k a S.: P o m o c w ięzien n a, „ P ra w o i Ż ycie” 1956 n r 15, s. 5.

H7 O dezw a Z w iązku Pom ocy dla W ięźniów P o lity c z n y ch (por.: B ib lio g rafia pism u lo tn y ch , op. c it., poz. 3006).

lis O dezw a Z w iązku P om ocy dla O fiar P o lity c z n y ch (por.: B ib lio g rafia pism u lo tn y ch , op. c it., poz. 3005).

ii» W w y d an ej odezw ie fig u ru je tak ż e n azw isko a d w o k ata J u lia n a K rzyckiego. 130 ,»Kurier P o ra n n y ” 1905 n r 304, s. 4.

121 U dzielanie p o rad p ra w n y ch b y ło n iew ątp liw ie b ezp łatn e. N a to m ia st je ś li idzie 0 o b m n y polityczne, to zapew ne część ich b y ła o p łacan a. S em połow ska w sw y ch w spom ­ n ien ia rh (,,P om oc w ięzien n a ” ), m ów iąc o p o w stan iu K oła O brony (nazyw a je B iu rem P o ra d w sk ra w a ch politycznych), pisze, że „ B iu ro to o płacało często m łodych ad w o k ató w za obronę k lie n tó w poleco n y ch przez o rg a n iz a c ję ” („ P raw o i Z ycie” 1956 n r 16, s. 4) i d a le j („P raw o 1 Ż y cie” 1936 n r 17, s. 4): „Z a o b ro n y p o b iera n o h o n o ra ria a d w o k ack ie” . Z w ażyw szy, że w szelkie fu n d u sze przeznaczone n a pom oc w ięzienną b y ły pien ięd zm i spo łeczn y m i, nie m u siały to być h o n o ra ria duże. B yły one je d n a k k o n ieczn e zw łaszcza ze w zg lęd u n a tych ad w o k ató w , k tó rz y zajm o w ali się w y łączn ie o b ro n am i p olitycznym i.

132 S e m p o ł o w s k a : jw ., „ P ra w o i 2 y c ie ” 1956 n r 17, s. 4; R u d n i c k i K : W spom nie­ n ia p ro k u ra to ra , W arszaw a 1957, s. 20.

22 H a l i n a K i e p u r s k a N r 4 (76) s ą d a m i •w o je n n y m i123, n ie s p o s ó b p rz e c e n ia ć . W o k re s ie r e w o lu c y jn y m , w k r a j u rz ą d z o n y m p rz e z a d m i n is tr a c j ę r e k r u tu j ą c ą się p rz e d e w s z y s tk im z b e z k o m p r o m i­ so w y c h r u s y f ik a to r ó w , a d w o k a c i s ta w a li się je d y n y m i o so b a m i, n a k tó r e o s k a r ż o ­ n y m ó g ł lic z y ć 124. B y li to „ je d y n i ludzie(...), k tó r z y m a j ą d o s tę p d o s p r a w , s t u d iu ­ j ą c i a n a li z u ją c k a ż d y szczeg ó ł, w y w l e k a ją n a św ia tło d z ie n n e n a d u ż y c ia o c h r a n y , w y k a z u ją n ie k o n s e k w e n c je , n ie m o ż n o ść w s p ó łis tn ie n ia w z a je m w y k lu c z a ją c y c h s ię z ja w is k ” 123. B y li to ta k ż e je d y n i lu d z ie , k tó r z y d o c h w ili z a tw ie r d z e n ia w y r o k u u tr z y m y w a li k o n ta k t ze s k a z a n y m . T a n ie z w y k ła r o la a d w o k a tu r y w c z a s a c h u c is k u p o lity c z n e g o s p o w o d o w a ła , że w e d łu g ś w ia d e c tw a d z ia ła c z a ty c h c z a s ó w 1“ s t a ła s ię o n a w p a ń s tw ie c a r s k im e le m e n te m n a jb a r d z ie j p r z e z w ła d z e z n ie n a w i­ d z o n y m .

T r u d n o d z iś u s ta lić p e łn y s k ła d w a r s z a w s k ic h o b ro ń c ó w p o lity c z n y c h , a ty m b a r d z i e j a d w o k a tó w — c z ło n k ó w K o ła O b ro n y . S te f a n ia S e m p o ło w s k a w s w y c h w s p o m n i a n y c h 127 w y m ie n ia p o z a P a tk ie m , u z n a n y m za k ie r o w n ik a a k c ji o b ro n , B e r e n s o n a , L a n d e g o , M a k o w sk ie g o , R u n d o , S m ia ro w s k ie g o , S te r li n g a , S z u m a ń s ­ k ie g o , S k o k o w sk ie g o , a ta k ż e d z ia ła ją c y c h w p o ro z u m ie n iu z K o łe m P a p ie s k ie g o i M e jro . E m il S ta n is ła w R a p p a p o r t128 d o d a je S o b o le w sk ie g o , B ro k m a n a , P o p o w - s k ie g o i s ie b ie , n ie w y m ie n ia ją c p rz y ty m k ilk u w s p o m n ia n y c h p r z e z S e m p o ło w - s k ą . Z a ró w n o je d n a k S e m p o ło w s k a , ja k i R a p p a p o r t z a p a m ię ta li lu d z i n a jb liż e j z P a tk i e m z w ią z a n y c h . Z e s ta w ie n ie w z m ia n e k o s ą d o w y c h p ro c e s a c h p o lity c z n y c h z a m ie s z c z a n y c h w „G az e c ie S ą d o w e j W a r s z a w s k ie j” u m o ż liw ia u z u p e łn ie n ie lis ty o b ro ń c ó w , choć o b r a z te n i t a k n ie b ę d z ie p e łn y ; w ie le z r e j e s tr o w a n y c h w la t a c h 1906 i 1907 p rz e z „ G a z e tę ” p ro c e s ó w w y m ie n ia n y c h j e s t b e z p o d a n ia n a z w is k a o b ro ń c y i n ie o w s z y s tk ic h p ro c e s a c h w „ G a z e c ie ” s ię w s p o m in a . M im o to m o ż n a s tw ie r d z ić , ż e ż y w ą d z ia ła ln o ś ć o b ro ń c z ą r o z w ija ł w ty m c z a sie B ro n is ła w K u ł a ­ k o w s k i, W a c ła w B ro k m a n , M ik o ła j K o re n fe ld , L e o n P a p ie s k i, J ó z e f Z a łs z u p in , W ła d y s ła w C h rz a n o w s k i, W in c e n ty L e m a ń s k i i S ta n is ła w P a te k . W ś ró d w y s t ę p u ­ ją c y c h w p ro c e s a c h p o lity c z n y c h p o w ta r z a s ię n a z w is k o W ik to r a K r y p s k ie g o , A le k s a n d r a K rc m e n b le c h -K ro ń s k ie g o , B ro n is ła w a S o b o le w sk ie g o , M . B e rs o h n a , L e o n a B e re n s o n a , C z e sła w a M e jro , E m ila S ta n is ła w a R a p p a p o r ta , S ta n i s ł a w a P o - p o w s k ie g o , J a n a M ro zo w sk ieg o . W s u m ie n a ła m a c h „ G a z e ty S ą d o w e j W a r s z a w ­ s k i e j ” w la t a c h 1906— 1907 w y m ie n io n o p rz e s z ło 70 n a z w is k o b ro ń c ó w p o lity c z n y c h (n ie j e s t to lis ta p e łn a ), a w ś r ó d n ic h E u g e n iu s z a S m ia ro w s k ie g o , W a c ła w a M a ­ k o w s k ie g o , K a z im ie rz a S w ieiszew skiego, A p o lin a r e g o K o s tr o , K a z im ie r z a S te r lin g a , S ta n i s ł a w a R u n d o , R o m a n a Ł a b ę c k ie g o , a ta k ż e J u l i a n a K rz y c k ie g o , B r o n is ła ­ w a B o u ffa ła , A d o lfa P e p ło w s k ie g o , S ta n is ła w a L e s z c z y ń sk ie g o , J a n a N o w o d w o r­ s k ie g o , H e n r y k a E ttin g e r a , S te f a n a D z ie w u lsk ie g o , J a n a P a s z k ie w ic z a , J a n a F id ­

J33 N a zasadzie p ra w a z 4 w rześn ia (w edług sta reg o sty lu ) 1881 r. g e n e ra ł-g u b e rn a to r m ógł n a te re n ie o b jęty m sta n em w o je n n y m w yłączać spod n o rm aln eg o są d o w n ictw a sp ra w y 0 p rz e stę p stw a pań stw o w e i p rz ek azy w ać je sądom w o jen n y m .

ia* J a k w ie lk a m ogła być ro la a d w o k ata w ów czesnym sąd o w n ictw ie, św iadczyć m oże p ro c es A ntoniego P ilaszk a. S k az an y 23 m arc a 1905 r. przez w arszaw sk i są d w o je n n y n a k a r ę śm ierci w obec p rzy p isy w an eg o m u usiło w an ia zab ó jstw a p o lic jan ta , u z y sk u je d zięki sk a rd z e k a sa c y jn e j a d w o k ata W incentego L em ańskiego u n iew ażn ie n ie w y ro k u i sk iero w an ie sp ra w y do S ądu O kręgow ego W arszaw skiego. K o lejn y w y ro k sk a z u je go n a 8 la t ciężk ich ro b ó t. W niesiona od tego w y ro k u przez o b rońcę ap elac ja p o w o d u je u c h y len ie w y ro k u 1 sk a z an ie P ilaszk a n a 2 m iesiące w ięzienia („Gaz. Sąd. W arsz.” 1906 n r 13, s. 2a5; n r 14, s. 229—230; n r 15, s. 245—246).

125 K o n F .: Sądy w o je n n e w K rólestw ie Polskim , K ra k ó w 1909, s. 40. ia® K o n , op. cit. s. 41.

i n S e m p o ł o w s k a S.: Pom oc w ięzienna, „ P ra w o i Ż ycie” 1956 n r 17, s. 4.

N r 4 (76) A d w o k a c i w a r s z a w s c y w o k r e s ie r e w o lu c ji 1905— 1907 ₂₃

le r a , W a c ła w a T re jd o s ie w ic z a 129. Ł ą c z n ie -w y m ien ien i w „ G azecie S ą d o w e j W a r ­ s z a w s k ie j” a d w o k a c i w y s tę p o w a li w o k o ło 260 s p r a w a c h .

N ie k tó r e p ro c e s y ś c ią g a ją d o b o ro w y z e s ta w p r z e d s ta w ic ie li p ales-try . G d y od 29 c z e rw c a 1906 r . w w a r s z a w s k im s ą d z ie w o je n n y m to c z y isię p r z e z d n i c z te ry s p r a w a p r z e c iw c z ło n k o m K o m ite tu W o js k o w o - R e w o lu c y jn e j O rg a n iz a c ji, d w u ­ d z ie s ty o s k a r ż o n y c h b r o n ią a d w o k a c i: B r u n e r , B e rs o h n , C e d e rb a u m , C h rz a n o w s k i, K ry p s k i, L ik ie r t, L e m a ń s k i, P a p ie s k i, P a te k , P e p ło w s k i, S k o k o w s k i, S o b o le w sk i, S w ie s z e w s k i i p r z y b y ły z W iln a T a d e u s z W ró b le w s k i130. W r o k p ó ź n ie j s ą d n a d 67 c z ło n k a m i O r g a n iz a c ji B o jo w e j P P S z b ie r a p rz e d k r a t k a m i o b ro ń c z y m i d w u n a ­ s t u a d w o k a tó w : B e r s h o n a 131, B ro k m a n a , K ry p s k ie g o , K u ła k o w s k ie g o , M e jro , P a ­ p ie sk ie g o , P a t k a , R a p p a p o r ta , S k o k o w sk ie g o , S te r lin g a , T re jd o s ie w ic z a i Z la s - n o w sk ie g o .

W o b r o n a c h p o lity c z n y c h w ty m cza sie b io r ą u d z ia ł p r z e d s ta w ic ie le ró ż n y c h o r i e n ta c ji p o lity c z n y c h : p r a w ic y i le w ic y , e n d e c ji i k ie r u n k ó w s o c ja lis ty c z n y c h , a taikże lib e r a ln y c h u g r u p o w a ń b u rż u a z y jin y c h . N a p isz e o n ic h w w ie le l a t [później je d e n z n a jc z y n n ie js z y c h o b ro ń c ó w , że ic h w s z y s tk ic h „ s ta rs z y c h i m ło d y c h , t a k ró ż n ią c y c h się w i a r ą w b lis k o ś ć w y z w o le n ia i s p r a w ie d liw o ś ć sp o łe c z n ą — łą c z y ­ ł a n ie n a w iś ć do w s z e lk ie j p rz e m o c y i w s p ó ln e w o ła n ie o w o ln o ść . B u n to w a li s ię je d n a k o p r z e c iw p r a w u g n ę b ie n ia je d n o s tk i w m u r a c h w ię z ie n n y c h , p r z e c iw p o ­ w o ln e m u w c ią g u l a t d r u z g o ta n iu ta m ż y c ia , p rz e c iw z a d a w a n iu ś m ie rc i w im ię w ła d z y ” 1®2.

N ie m o ż e m y w y lic z y ć d o k ła d n ie , w ilu s p r a w a c h p o lity c z n y c h w in t e r e s u j ą ­ c y m n a s o k re s ie p a l e s t r a w a r s z a w s k a b r a ła u d z ia ł (a b r o n iła t a k w są d z ie w o j e n ­ n y m , j a k i w Iz b ie S ą d o w e j W a rs z a w s k ie j). P e w ie n o b ra z j e j d z ia ła ln o ś c i d a d z ą n a s tę p u ją c e lic z b y (o g ra n ic z o n e — n ie s te ty — do s p r a w r o z s tr z y g a n y c h w w a r ­ s z a w s k im są d z ie w o je n n y m ) : W 1906 r. o d 1 [14] s ty c z n ia d o 1 [14] g r u d n ia w a r s z a w s k i o k rę g o w y s ą d w o ­ je n n y o s ą d z ił 180 s p r a w 183, w k tó r y c h sp o ś ró d 448 o s k a r ż o n y c h s k a z a n o : n a k a r ę ś m ie r c i 90 o só b n a c ię ż k ie ro b o ty 149 ,, n a o s ie d le n ie 36 „ n a z a m k n ię c ie w w ie ż y 4 „ d o r o t a r e s z ta n c k i c h 16 „ n a w ię z ie n ie 19 „ n a k a r y d y s c y p lin a r n e 18 „ u n i e w i n n i o n o 116 „

129 W y stęp u jące w śró d o b ro ń có w nazw iska p o tw ie rd z ają św iad ectw o S te fa n a S ieczkow ­ skiego („ P a le s tra ” 1925 n r 11, s. 1081), że Koło O brony p o w stało p rz y czynnym u d ziale członków K ola M łodych P ra w n ik ó w (C hrzanow ski, K ry p sk i, S kokow ski, D ziew ulski, T re j- dosiew icz).

™ „G az. S ąd. W arsz.” 1906 n r 26, s. 423.

wi E. S. R a p p a p o r t w sw oich w spom nieniach („ P a le s tra ” 1958 n r 2, s. 20) pisze, że w sp ra w ie 67 b ra ł u d ział ta k ż e R undo, P o p o w sk i o raz B eren so n . W „G az. Sąd. W arsz.” (1907 n r 32, s. 501), gdzie p o d a n y został sk ła d obrońców , n azw isk ty c h b ra k .

w* B e r e n s o n L .: K ró le w sk a 25 (w: Sem połow ska S.: W w ięzieniach, w a rsz aw a 19S0, -s. 375).

24 H a l i n a K i e p u r s k a N r 4 (76) W n a s t ę p n y m z aś r o k u w c z a s ie od 1 [14] s ty c z n ia d o 24 s i e r p n ia [6 w rz e ś n ia ] s ą d w o je n n y o s ą d z ił 175 s p r a w 10,4, w k tó r y c h sp o ś ró d 578 o s k a r ż o n y c h s k a z a n o : n a k a r ę ś m ie r c i 112 o só b n a c ię ż k ie ro b o ty 132 „ n a o s ie d le n ie 32 „ n a z a m k n ię c ie w f o r te c y 11 „ do r o t a re s z ta n c k ic h 25 „ n a w ię z ie n ie 19 „ n a k a r y d y s c y p lin a rn e 12 „ u n i e w i n n i o n o 235 „ Z w y k a z u te g o w y n ik a , że w r o k u 1906 u n ie w in n io n o b lis k o 1/4 o s k a r ż o n y c h , w r o k u z a ś n a s tę p n y m (do 6 w rz e ś n ia ) o k o ło 2/5. L ic z b y te n a b ie r a ją w y r a z is to ś ­ ci, g d y s i ę zw aży , że w ie lu p o d s ą d n y m g ro z ił arb. 279 k o d e k s u k a rn e g o , p r z e w i­ d u ją c y je d n ą ty l k o k a r ę : k a r ę śm ie rc i.

D z ia ła ln o ś ć o b ro ń c z a p a le s tr y p o ls k ie j s t a j e się so lą w o k u w ła d z c a rs k ic h . G d y ty m c z a s o w y łódziki g e n e r a ł - g u b e r n a t o r K a z n a k ó w p o w ie d o a d w o k a tó w „ p a n o w ie (...), je ś li d b a c ie o sw ó j sp o k ó j, ra d z ę n a p rz y s z ło ść wT są d a c h w o je n ­ n y c h n ie s ta w a ć i o b ro n y w s z e lk ic h m o r d e rc ó w z a n ie c h a ć (...)” 133 — n ie j e s t to ty lk o p o g ró ż k a . I m d a le j od r . 1905, ty m t e r r o r je s t s iln ie js z y , ty m o b r o n a w ię ź ­ n ió w tr u d n ie j s z a . N a p o c z ą tk u 1908 r. c a rs k ie M in is te rs tw o S p r a w W e w n ę tr z n y c h w y d a je r o z p o ­ r z ą d z e n ie d o ty c z ą c e p o d ję c ia ś r o d k ó w p rz e c iw w s p ie r a n iu w ię ź n ió w p o lity c z n y c h p r z e z o g ó ł. S z c z e g ó ln ie z a le c a c z u w a n ie n a d ty m , b y n ie d o p u s z c z a ć do p o w s ta ­ w a n ia z o rg a n iz o w a n e j p o m o c y d la w ię ź n ió w 1'36.

T ro s k liw e c k o w ła d z y b a c z n ie o b s e r w u je o b ro ń có w . R e w iz je i a r e s z to w a n ia o b e jm u ją S k o k o w sk ie g o , S m ia ro w s k ie g o , S z y sz k o w sk ie g o , S z te r lin g a , S w ie s z e w - s k ie g o i w ie lu in n y c h 181. W y k re ś lo n y z o s ta je z lic z b y a d w o k a tó w p rz y s ię g ły c h w 1910 r. S te f a n F r a n k e n s te in - S ie c z k c w s k i za to, że b ę d ą c p o w o ła n y n a ś w ia d k a , w y r a z ił ch ęć s k ła d a n ia w są d z ie p rz y s ię g i w ję z y k u p o ls k im 138. R e p re s je n ie o m in ą ta k ż e a d w o k a ta B ro n is ła w a K u ła k o w s k ie g o 1 ®. N a jc ię ż s z y je d n a k cios s p a ­ d n ie n a p a le s tr ę w a r s z a w s k ą w 1911 r., g d y z lis ty a d w o k a tó w p rz y s ię g ły c h s k r e ­

ś lo n y z o s ta n ie S ta n is ła w P a te k .

P o p rz e d z iły te n f a k t s p r a w y d y s c y p lin a r n e w y to c z o n e P a tk o w i p rz e z w ła d z e s ą d o w e . S ą d o k rę g o w y k il k a k r o tn ie u w a ln ia ł P a tk a . R a z Iz b a S ą d o w a z a w ie s iła go w w y k o n y w a n iu cz y n n o śc i n a m ie sią c . W g ru d n iu 1910 r. S ą d O k rę g o w y W a r ­ s z a w s k i z n o w u r o z p a t r y w a ł s p r a w ę P a tk a , ty m ra z e m o sk a rż o n e g o o n a m a w ia n ie do c o fa n ia z e z n a ń i o n a le ż e n ie do t a j n e j o rg a n iz a c ji C z e rw o n y K rz y ż 140. S ą d u w o ln ił P a t k a od w s z e lk ie j o d p o w ie d z ia ln o śc i. P r o k u r a to r w n ió s ł p r o t e s t i po p o ­ n o w n y m r o z p a tr z e n iu s p r a w y p rz e z Iz b ę S ą d o w ą P a t e k p o z b a w io n y z o s ta ł p r a w w y k o n y w a n ia z a w o d u 141. „ O b u rz e n ie z t e j r a c j i — j a k p is z e P a t e k — w n a s z y c h №4 ,,Ga2. Sąd. W arsz.” jw ., s. 619. 135 K o n F .: Sądy..., op. cit., s. 121. los „G az. Sąd. Warsz.** 1903 n r 4, s. 58.

i*37 g.: Ze sto su n k ó w w p a le strz e w arszaw sk iej, „ K ry ty k a ” 1911, n r 7/8, s. 63. 138 T am że, s. 63.

w# S. S t e m p o w s k i (P am ię tn ik i, W rocław 1953, s. 266) pisze o K u łak o w sk im , że o b ro n y p o lity czn e sm u tn o się d lań skończyły.

no P o to czn ie pom oc w ięzienną n azyw ano C zerw onym K rzyżem . P a te k , ja k w y n ik a z tego, co w yżej pow iedziano, do C żerw onego K rzyża nie należał.

N r 4 (76) A d w o k a c i w a r s z a w s c y w o k r e s i e r e w o l u c j i 1905— 1907 ₂₅

k o ła c h b y ło w ie lk ie . A le n ie ty lk o w n a s z y c h . N a w e t ro s y js c y a d w o k a c i w y d a li o ty m w ję z y k u ro s y js k im s p e c ja ln ą b ro s z u rę z a ty tu ło w a n ą : D ie ło p ris ia ż n o g o p o w ie rie n n o g o P a tk a , w k tó r e j n a p ię tn o w a li s p o s ó b p o s tę p o w a n ia ze m n ą w ła d z r o s y js k ic h . A le p o m im o to f a k t p o z o s ta ł f a k t e m ” .142

J u ż w c z e śn ie j, o k o ło 1908 r., w o b e c z a o s trz a ją c y c h s ię r e p r e s j i g r u p a a d w o k a ­ tó w p o c z ę ła s z u k a ć d ro g i u le g a liz o w a n ia p ra c y , k tó r ą z ta k i m p o w o d z e n ie m p r o ­ w a d z ił Z w ią z e k P o m o c y d la O fia r P o lity c z n y c h . I n ic ja to r e m i w y k o n a w c ą b y ł J e r z y S k o k o w sk i, k tó r y z p o m o c ą L e o n a S u p iń s k ie g o i d o k to r o w e j C ie c h o m s k ie j z o rg a n iz o w a ł „ P a t r o n a t ”. T o w a r z y s tw o to 143, n ie z a le ż n ie o d sw e j u s ta w y , z a c z ę ło p rz e jm o w a ć p r a c e „ B iu ra z K ró le w s k ie j”. L e g a liz a c ja s to w a rz y s z e ń J e d n y m z w a ż n ie js z y c h u s tę p s tw c a r a t u z l a t r e w o lu c ji b y ły ty m c z a s o w e p r z e ­ p is y o z w ią z k a c h i s to w a r z y s z e n ia c h z d n ia 17 m a r c a 1906 r., k tó r e p o z w a la ły n a le g a ln e d z ia ła n ie ró ż n e g o ty p u o r g a n iz a c ji sp o łe c z n y c h , k u l t u r a l n y c h i o ś w ia to ­ w y c h . P rz e p is y te o tw ie r a ły n o w e m o ż liw o śc i is tn ie ją c y m z rz e s z e n io m . K o r z y s t a ­ j ą z n ic h liczn e is tn ie ją c e ju ż o rg a n iz a c je , a ta k ż e g ru p y lu d z i n ie p o w ią z a n e d o ty c h c z a s ż a d n ą d z ia ła ln o ś c ią . Ż y w io ło w y r u c h s to w a r z y s z e n io w y i l u s t r u j ą n a j ­ p e łn ie j n a s tę p u ją c e lic z b y : w 1906 r . W a rs z a w s k i U rz ą d G u b e r n ia ln y d o S p r a w S to w a rz y s z e ń r e j e s t r u j e 282 z rz e s z e n ia , a w ro k p ó ź n ie j — 265144.

P o u p a d k u r e w o lu c ji w ła d z e z k a ż d y m ro k ie m b ę d ą o g ra n ic z a ły r u c h z w ią z ­ k o w y , s to s u ją c s z y k a n y w o b e c je d n y c h i z a m y k a ją c d ru g ie . Z a n im je d n a k to n a ­ s tą p i, n ie j e d n a in i c ja t y w a o d e g ra z n a c z n ą r o lę w ż y c iu s p o łe c z n y m , k u l t u r a l n o - -o ś w ia to w y m czy n a u k o w y m lu d n o ś c i K r ó le s tw a P o ls k ie g o . C zęść z n ic h p r z e t r w a sz c z ę śliw ie do c z a su o d z y s k a n ia n ie p o d le g ło śc i. Z o rg a n iz a c ji a d w o k a c k ic h n a jw c z e ś n ie j p r z e p r o w a d z a sw ą le g a liz a c ję T o w a ­ rz y s tw o P ra w n ic z e . R o d o w ó d T o w a r z y s tw a w y w o d z i się z p o s ie d z e ń „ p ią tk o w y c h ” , g ro m a d z ą c y c h s t a r s z e p o k o le n ie p ra w n ik ó w , w z n a c z n e j części w y c h o w a n k ó w S z k o ły G łó w n e j. W k o ń c u 1905 r. p o w s ta je K o ło N a u k o w e P ra w n ic z e . C e le m K o ła je s t „ p rz y g o to w a n ie n a jn ie z b ę d n ie js z y c h m a t e r i a łó w p ra w o z n a w c z y c h d la o c z e k iw a n y c h r e f o r m k r a j o w y c h ” 145. Do R a d y K o ła , k tó r e liczy 30 osób, w c h o d z ą : K a r o l D u n in , H e n r y k K o n ic , L u d w ik L e w in so n , N ik o d e m L ik ie r t, J a n J a k u b L i- ta u e r , A d o lf P ep ło w sk d , B o le s ła w R o tw a n d , S ta n is ła w S z y f e r 146. W r o k p ó ź n ie j g ro n o s k u p io n e w K o le o p ra c o w u je s t a t u t i p r z e d s ta w ia g o d o le g a liz a c ji ja k o S t a t u t T o w a r z y s tw a P ra w n ic z e g o .

W e d łu g s t a t u t u c e le m T o w a r z y s t w a 141 je s t p o d n ie s ie n ie p o z io m u w ie d z y p r a w ­ n ic z e j o ra z je j ro z w ó j. D la r e a liz o w a n ia te g o celu (§ 2) T o w a r z y s tw o m a p r a w o : u rz ą d z a ć n a r a d y , w y k ła d y i o d c z y ty p u b lic z n e , z w o ły w a ć z ja z d y p r a w n ic z e , o g ła ­

M2 P a t e k S.: W spom nienia w ażkich okresów p racy , W arszaw a 1938, s. 3.

143 U staw a n o rm a ln a T ow arzy stw a C pieki n ad U w olnionym i z W ięzień (P a tro n a t) z d n ia 10 w rześn ia 1908 (zob. „Gaz. Sąd. W ersz.” 19C9 n r 4, s. 49).

144 K o n a r s k i K.: R uch stow arzyszeniow y w W arszaw ie w la ta c h 1906—1915 (w: Z dzie­ jó w k siążki i b ib lio tek w W arszaw ie, W arszaw a 1961, s. 495).

1-a „Gaz. Sąd. W arsz.” 1905 n r 51, s. 825. W ciągu sw ej rocznej d ziałalności c zło n k o w ie K oła o pracow ali n a stę p u ją c e te m a ty : zary s a d m in istrac ji fra n c u sk ie j, sam o rząd g m in n y w A u strii i G alicji, a u to n o m ia ko lo n ii angielskich. In n e p rzy g o to w an e re fe r a ty p rz e k a z a n o T o w arzy stw u P ra w n ic ze m u („G az. Sąd. W arsz.” 1907 n r 13, s. 190).

146 „ K u rie r P o ra n n y ” 1905 n r 337, s. 2.

26 H a l i n a K i i p u r s h a _{N r 4 (76)}

s z a ć k o n k u r s y n a p r a c e , u d z ie la ć o p in ii p r a w n y c h w k w e s tia c h d o n io s ło ś c i p u ­ b lic z n e j i re d a g o w a ć p r o j e k ty p ra w o d a w c z e , w y d a w a ć p is m a p r a w n ic z e i p o d ­ r ę c z n ik i, z a k ła d a ć b ib lio te k i i c z y te ln ie , p ro w a d z ić s e m in a r ia . P r a w o o tw ie r a n ia p r z e z T o w a r z y s tw o o d d z ia łó w ro z c ią g a się n a te r e n c a łe g o K r ó le s tw a P o ls k ie g o .

P o d a n ie o z a r e j e s tr o w a n i e T o w a r z y s tw a w p ły w a do k a n c e la r ii W a rs z a w s k ie g o U r z ę d u do S p r a w S to w a rz y s z e ń 27 s ty c z n ia 1907 r . 148, a ju ż 1 lu te g o n a s t ę p u je w c ią g n ię c ie go do r e j e s t r u s to w a r z y s z e ń i z w ią z k ó w g u b e r n i w a r s z a w s k ie j p od n r 65. J a k o za ło ż y c ie le T o w a r z y s tw a w y s tę p u j ą w p o d a n iu a d w a k a c i p rz y s ię g li: K a r o l D u n in , H e n r y k K o n ic , J a n J a k u b L d ta u e r, S ta n i s ł a w L e s z c z y ń s k i, F e lik s O c h im o w s k i, L e o n P a p ie s k i, B o le s ła w R o tw a n d o ra z r a d c o w ie P r o k u r a t o r i i K r ó ­ l e s tw a P o ls k ie g o : Ig n a c y B a liń s k i i J a n D o m a sz e w sk i. W d r u g i e j p o ło w ie m a r c a n a s t ą p ił o u k o n s ty tu o w a n ie się R a d y T o w a r z y s tw a z K . D u n in e m j a k o p re z e s e m , J . D o m a s z e w s k im ja k o w ic e p re z e s e m i B. R o tw a n d e m ja k o s e k r e ta r z e m i s k a r b n i­ k ie m . T o w a r z y s tw o p r z e tr w a ło d o w o jn y ś w ia to w e j i d z ia ła ło n a s t ę p n ie w o k re s ie m ię d z y w o je n n y m aż d o w r z e ś n ia 1939 r . (te n je d n a k o k re s d z ia ła ln o ś c i n ie n a le ż y j u ż d o n a s z e g o te m a tu ) .

Z p r z e p is ó w o s to w a r z y s z e n ia c h p o s ta n o w iła s k o r z y s ta ć ta k ż e K a s a P o m o c y A d w o k a tó w P rz y s ię g ły c h w W a rs z a w ie i „ u s u n ą ć ś la d y p ra w o m y ś ln o ś c i p a n a T u r a u ’a .M9 Z ło żo n e 30 c z e rw c a p rz e z H e n r y k a C e d e rb a u m a , M a r k a K u r a to w a , S ta n is ła w a L e sz c z y ń sk ie g o , W in c e n te g o L e m a ń s k ie g o i T a d e u s z a S tr z e m b o s z a p o ­ d a n ie u z y s k u je a p r o b a tę i n o w y s t a t u t K a s y n a m o cy d e c y z ji W a rs z a w s k ie g o U rz ę d u G u b e m ia ln e g o z d n ia 2 (15) lip c a — z o s ta je w c ią g n ię ty d o r e j e s t r u S to ­ w a r z y s z e ń i z w ią z k ó w p o d n r 1 3 1 15°. S t a t u t t e n zn o si d o ty c h c z a s o w e w p ły w y m a - g i s t r a t u r y s ą d o w e j, p r z y w r a c a K a s ie p r a w o is tn ie ją c e g o d a w n ie j § 6 o r a z p r a w o p o s łu g iw a n ia s ię ję z y k ie m p o ls k im .

N a jt r u d n ie j p rz y s z ło u le g a liz o w a ć sw ó j b y t K o łu M ło d y c h P r a w n ik ó w , k tó r e n a z w a w s z y s ię K o łe m P r a w n ik ó w P o ls k ic h , w y s to s o w a ło w p o ło w ie 1907 r . p o ­ d a n ie d o W a rs z a w s k ie g o U rz ę d u G u b e m ia l n e g o .151 N a s tę p n e p o d a n ia w te j s a m e j s p r a w i e , z a c h o w a n e w A rc h iw u m G łó w n y m A k t D a w n y c h , p o c h o d z ą z lis to p a d a 1907 r . i s ty c z n ia 1908 r. S t a t u t K o ła b u d z ił w ie le w ą tp liw o ś c i p r o k u r a to r a Ż y - a y n a . S z c z e g ó ln ie p o d e jr z a n y w y d a w a ł m u s ię u s tę p o s ą d z ie k o le ż e ń s k im , n a k tó r y m K o łu sz c z e g ó ln ie z a le ż a ło . Ż y ż y n z a ż ą d a ł w y k r e ś le n ia a r t y k u ł u o s ą d z i e 15Z. W k o ń c u , jx> w ie lu z a b ie g a c h S ta n is ła w a P o p o w sk ie g o , k tó r y w y s tę p o w a ł o z a ­ r e j e s tr o w a n i e K o ła , z o s ta je o n o z a le g a liz o w a n e 12 c z e rw c a 1908 r. K o ło tw o rz y ło w t y m c z a sie 88 p ra w n ik ó w . Z b ie g ie m l a t p o w ię k s z a ło o n o sw e g ro n o i d z ia ­ ła ło a ż d o u z y s k a n ia n ie p o d le g ło ś c i.

W w ie le l a t p ó ź n ie j, d e c y z ją K o m is a r ia tu R z ą d u z 19 s ty c z n ia 1931 r., K o ło a o s ta ło r o z w ią z a n e n a s k u t e k p o d ję c ia p rz e z je g o c z ło n k ó w 2 u c h w a ł, z k tó r y c h p ie r w s z a p r o t e s tu j e p rz e c iw k o tr a k to w a n iu w ię ź n ió w b rz e s k ic h , a d r u g a ż ą d a p r z e k a z a n i a s p r a w 2 c z ło n k ó w K o ła P r a w n ik ó w (b y łeg o i a k tu a l n e g o w ó w c z a s m i ­ n i s t r a s p r a w ie d liw o ś c i) s ą d o w i k o le ż e ń s k ie m u .

N ie le g a ln y n a to m ia s t ż y w o t w ió d ł Z w ią z e k A d w o k a tu r y P o ls k ie j. P r o g r a m je g o w ó w c z e s n e j s y tu a c ji n ie ro k o w a ł s z a n s d łu g ie g o is tn ie n ia . D n i g ru d n io w e , s p r a w a

A rch iw u m G łów ne A kt D aw nych, W arszaw ski U rząd G u b e rn ialn y do S p raw S to w a rz y ­ szeń 20/1907.

n s „G az. Sąd. W arsz.” 1907 n r 20, s. 307.

150 A rch iw u m G łów ne A kt D aw nych, W arszaw ski U rząd G u b e rn ia ln y do S p ra w S to w a ­ rz y sze ń 176/1907.

151 A rch iw u m G łów ne A kt D aw nych, W arszaw ski U rząd G u b e rn ialn y do S p ra w S to w a ­ rz y sze ń 238/1907.

N r 4 (76) Z m i a n y w p r o w a d z o n e p r z e z k o d e k s r o d z i n n y i o p i e k u ń c z y ₂₇

s t r a j k u i k w e s tia w s tą p ie n ia d o Z je d n o c z e n ia Z w ią z k ó w K r ó le s tw a P o ls k ie g o o d ­ s u n ę ły o d n ie g o p e w n ą c z ę ść a d w o k a tó w , o d b ie r a ją c m u s z a n s ę o r g a n iz a c ji o g ó l- n o z a w o d o w e j. O p ra c o w a n ie z a g a d n ie ń p r a w n y c h p r z e j ę ło K o ło N a u k o w e P r a w ­ nicze (p ó ź n ie jsz e T o w a r z y s tw o P ra w n ic z e ) , p ro b le m y e ty c z n e z a w o d u a d w o k a c k ie g o s ta ły w c e n tr u m u w a g i K o ła M ło d y c h P r a w n ik ó w , a s a m o p o m o c ą fin a n s o w ą s ł u ­ ży ła K a s a P o m o c y . J e d y n ą z n a c z n ą i n ie z a s tą p io n ą p o m o c o k a z y w a ł Z w ią z e k K o łu O b ro n y , a le i t o o s ta tn ie , ro z w in ą w s z y s z e ro k o s w ą d z ia ła ln o ś ć , p ra c o w a ło d z ię k i o fia rn o ś c i s k u p io n y c h w o k ó ł K o ła a d w o k a tó w . W ty m u k ła d z ie n a Z w ią z e k w s p o ­ łe c z n o śc i p r a w n ic z e j n ie b y ło w ła ś c iw ie m ie js c a .

S p r a w a r o z w ią z a n ia Z w ią z k u A d w o k a tu r y P o ls k ie j w y p ły w a n a I I Z je ź d z ie P r z e d s ta w ic ie li A d w o k a tu r y P o ls k ie j, z w o ła n y m 11 s ty c z n ia 1907 r. w s a li S to ­ w a rz y s z e n ia T e c h n ik ó w w W a r s z a w i e 153. G ło sy p r o p o n u ją c e ro z w ią z a n ie Z w ią z k u s ą je szcze sła b e . W g ło s o w a n iu n a 29 o b e c n y c h 26 o só b d o m a g a s ię u tr z y m a n i a Z w ią z k u . N ie z n a jd u j e u z n a n ia w ś r ó d z e b ra n y c h w n io s e k o le g a liz a c ję . B u k o w ie c k i. L e w e s ta m , L e s z c z y ń s k i, L e d n ic k i i P a te k p o d n o sz ą , że w o b e c n a le ż e n ia do Z w ią z ­ k u A d w o k a tó w sp o za K r ó le s tw a le g a liz a c ja n ie j e s t m o ż liw a . U p a d a ta k ż e n a z e ­ b r a n i u p r o j e k t z m ia n w s ta tu c ie . W t e j s y tu a c ji n a t u r a l n ą k o n s e k w e n c ją f a k t ó w je s t p o d ję c ie d e c y z ji o ro z w ią z a n iu Z w ią z k u n a je g o I I I Z je ź d z ie w d n iu 28 m a ­ ja 1908 r . 134 B R O N IS Ł A W D O B R Z A Ń S K I

Jakie zm iany w prow adzi kodeks rodzinny

i opiekuńczy?

U w a g i o g ó ln e

A r ty k u ł m ó j p rz e z n a c z o n y je s t d la p r a w n ik ó w - p r a k ty k ó w . Z a k ła d a m w ię c u C z y te ln ik ó w z n a jo m o ś ć p rz e p is ó w p r a w a ro d z in n e g o o b e c n ie o b o w ią z u ją c e g o i p r a g n ę u ła tw ić im ty lk o p rz y g o to w a n ie s ię d o s to s o w a n ia n o w e g o p r a w a .

N a jp r o s ts z ą d ro g ą , k tó r a w ie d z ie do teg o c e lu , j e s t p r z e d s ta w ie n ie z m ia n , ja k i e t o p r a w o w p ro w a d z i. W y k o rz y s ta n ie v a c a tio le g is do z a z n a jo m ie n ia s ię z n o w y m k o d e k s e m ro d z in n y m i o p ie k u ń c z y m je s t sz c z e g ó ln ie is to tn e , s k o r o p rz e p is y je g o b ę d z ie się s to s o w a ć — p o c z ą w sz y od 1 s ty c z n ia 1965 r . — z r e g u ły (je śli p r z e p is y w p r o w a d z a ją c e n ie p r z e w id u j ą w y ją tk ó w ) n a ty c h m ia s t „do s to s u n k ó w w n im u n o rm o w a n y c h , c h o c ia ż b y p o w s ta ły p rz e d je g o w e jś c ie m w ż y c ie ” (a rt. V p r z e ­ p is ó w w p r o w a d z a ją c y c h k .r. i op.). P r a c y te j n ie m o ż n a -odkładać n a k o n ie c b ie ż ą ­ cego r o k u , s k o r o c z e k a n a s w s z y s tk ic h „u c z e n ie s i ę ” w ty m o k re s ie ta k ż e n o w e g o k o d e k s u c y w iln e g o i k o d e k s u p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o , k tó r e c o p r a w d a n ie są

15* P ro to k ó ł II Z jazdu P rz e d staw ic ie li A d w o k atu ry P o lsk iej, W arszaw a 1907. W arszaw ą n a Z jeździe re p re z e n to w a li: K aro l D unin, H e n ry k K onic, L eon P a p iesk i, S ta n isła w L eszczyński, S tan isław B ukow iecki, Józef K am iński, D om inik Anc, J u lia n K rzy ck i, S ta n isła w P a te k , J u lia n B enzef, A n to n i O suchow ski, Jó zef B rzeziński.

154 S u l i g o w s k i A.: B ib lio g rafia p raw n icza p olska XDC i XX w iek u , W arszaw a 1911, poz. 6403a.