Myśl Polska : dwutygodnik poświęcony życiu i kulturze narodu 1954, R. 14 nr 7 (244)

Myśl Polska

DWUTYGODNIK POŚWIĘCONY ŻYCIU I KULTURZE NARODU POLISH THOUGHT — FORTNIGHTLY REVIEW

Nr 244 (Rok XIV, Nr 7) 1 kwietnia 1954 Cena (Price) 1/6

JEDNOSTKA PRZECIW JEDNOŚCI?

cjTAN rozbicia jaki do niedawna

^ panował w życiu politycznym emigracji polskiej był dla wszyst­

kich patriotów, nie tylko na uchodź­

stwie ale i w kraju, przedmiotem troski i zgorszenia. Toteż cała nie­

mal opinia z radością i nadzieją przyjęła przed przeszło rokiem wia­

domość, że prezydent Zaleski zwró- sił się do gen. Sosnkowskiego o przyjęcie nominacji na następcę na swym urzędzie, gen. Sosnkowski miał bowiem opinię człowieka, któ­

ry może zyskać zaufanie wszystkich kierunków politycznych. Istotnie, gdy, zgodnie z obowiązującym po­

rządkiem konstytucyjnym, Prezy­

dent zwrócił się do stronnictw z tzw. konsultacją w sprawie wyzna­

czenia następcy, wszystkie stron­

nictwa odpowiedziały pozytywnie, choć dla wielu nie było rzeczą łatwą zgodzenie się na kandydata z obozu piłsudczyków.

Gen. Sosnkowski wiedział, że zgo­

da na jego prezydenturę uwarunko­

wana jest przywróceniem zachwia­

nej praworządności i praktyki de­

mokratycznej i że nie wszystkie stronnictwa jednakowo tę praktykę Pojmują. Uzależnił więc przyjęcie wyznaczenia na następcę od dopro­

wadzenia do solidnego porozumie­

nia co do zasad ustrojowych i poli­

tycznych między stronnictwami.

Pertraktacje nad zjednoczeniem to­

czyły się przez szereg miesięcy, nie bez trudności i oporów, dzięki jed­

nak głównie wielkiemu poczuciu od­

powiedzialności głównych stron­

nictw polskich doprowadzone zosta­

ły do pomyślnego końca. Gdy w dziesięciolecie powstania Rady Jed­

ności Narodowej w kraju podpisa­

no akt zjednoczenia w Londynie, opinia poiska po wszystkich zakąt­

kach globu przyjęła ten fak t ze

szczerym entuzjazmem, a rozgło­

śnie radiowe uznały go za najlepszą wieść, jaką mogą podać do Polski w chwili gdy Chruszczów dokonuje przeglądu sił komunistycznych w ujarzmionej Warszawie.

Nazajutrz po podpisaniu zjedno­

czenia gen. Sosnkowski udał się do Prezydenta i wyraził gotowość przyjęcia stanowiska następcy. Z jakimż zdumieniem dowiedzieli się wszyscy, że wyznaczenie go nie na­

stąpiło natychmiast. W kilka dni później dopiero ukazał się komuni­

kat p. Hryniewskiego, że Prezydent

„nadal stoi na stanowisku“ wyzna­

czenia gen. Sosnkowskiego i że

„uważa, iż postępująca realizacja zjednoczenia umożliwi mu dokona­

nie tego aktu państwowego“.

Wszyscy pytają, jak to oświadcze­

nie należy rozumieć i nikt nie ma na to odpowiedzi.

Sytuacja jest chemicznie czysta.

Jest jedność polityczna, jest kandy­

dat tej jedności na Prezydenta, bę­

dący zarazem kandydatem ustępu­

jącego Prezydenta, jest data ustą­

pienia prezydenta Zaleskiego, usta­

lona przez niego samego. O co więc chodzi ? Skąd płyną wahania i gmatwania ?

Zjednoczenie polityczne jest fak­

tem, którego już przekreślić się nie da. Podpisane pod aktem zjedno­

czenia stronnictwa wyłoniły wspól­

ną komisję dla jego realizacji. Ko­

misja ta wydała oświadczenie, iż

„pierwszym krokiem na drodze ku realizacji tego Aktu będzie wyzna­

czenie gen. K. Sosnkowskiego na następcę Prezydenta R. P., tak aby umożliwić mu objęcie urzędu zgod­

nie z oświadczeniami Prezydenta R. P. z dni 4 stycznia oraz 16 ma­

ja 1953 r.“. Jedność została osiąg­

nięta. Wspólna polityka może być rozpoczęta w każdej chwili. Chodzi 0 to,^ aby przy tej okazji umocnić 1 odświeżyć ciągłość prawną pań­

stwa. Manewry przeciwko wyzna­

czeniu gen. Sosnkowskiego godzą w tej chwili już nie w zjednoczenie po­

lityczne, ale w ciągłość prawną pań­

stwa.

Mamy nadzieję, że ustaną one za­

nim zdążą przynieść poważniejszą szkodę.

GENEWSKIE ROZBIEŻNOŚCI

Zbliża się termin konferencji w Ge­

newie. O jej zwołaniu zdecydowano niedawno na konferencji berlińskiej chcąc załatwić sprawę pokoju w Korei i być może zawieszenia broni w Indo- chinach. Tak jak w przededniu Ber­

lina nastawienia głównych partnerów poważnie różniły się między sobą, tak i przed obradami genewskimi wystę­

pują poważne różnice poglądów.

Moskwa chciałaby doprowadzić wreszcie do przyjęcia Chin komuni­

stycznych do Rady Bezpieczeństwa. Od kilku lat przeprowadza ona manewry celem pozyskania opinii innych państw dla tego rozwiązania. Zwykle przy tym nie unika ani zachęty ekonomicz­

nej w postaci obietnic rozszerzonego handlu z Chinami, ani szantażu poli­

tycznego czy wojskowego grożąc eks­

pansją chińską lub po cichu obiecując jej zatrzymanie w zamian za fotel w ONZ dla Czu-En-laja.

Stanowisko Waszyngtonu zdaje się podlegać pewnym wahaniom w ostat­

nich czasach. Przeważa jednak ciągle nie tylko niechęć, ale i prawdziwa nie­

nawiść do czerwonych Chin, wyrażają­

ca się między innymi w akcjach zbie­

rania podpisów przeciw przyjęciu na­

pastnika, oskarżyciela Stanów Zjedno­

czonych o wojnę bakteriologiczną i

okrutnego przeciwnika z pól bitew w

Str. 2 M y ś l P o l s k a 1 kwietnia 1954 Korei. Jednocześnie nie widać chęci

ustępowania z Formozy, poważnej i istotnej bazy obronnej oraz zdradzania wiernego sojusznika, Chińczyków pod wodzą Cziang-Kai-szieka. Gdyby go dziś opuścił, cała jego polityka w Azji mogłaby napotkać na wielkie opory, rosnącą nieufność i niechęć do angażo­

wania się przeciw Sowietom po stronie niepewnego sprzymierzeńca.

Na tym tle łatwo zrozumieć dlacze­

go przedstawiciel Stanów w ONZ oświadczył kilka dni temu, iż nie zawa­

ha się przed założeniem weta w razie prób wprowadzenia Pekinu.

Inna natomiast jest polityka Wiel­

kiej Brytanii. Brytyjczycy chcą rato­

wać choć część olbrzymiego majâtku zamrożonego w Chinach, dlatego han­

del staw iają na pierwszym miejscu przed polityką. Wierzą również, że można wbić klin między komunistów z Pekinu i ich kolegów z Moskwy. Z tych obu powodów uważają przeto, iż Chiny powinny znaleźć się w większym towarzystwie niekomunistycznym, w którym można z nimi oddzielnie roz­

mawiać. Brytyjczykom wydaje się, że mają rację tym bardziej, ponieważ po­

piera ich w tej dziedzinie nastrój po­

lityków Indii, a w szczególności pre­

miera Nehru.

Nehru to bardzo zręczny polityk na wewnątrz, ale nie wydaje się mężem stanu na zewnątrz. Jego zagroda cho­

ciaż bardzo wielka, ciągle jest podwór­

kiem, w którym sprawy świata nie koncentrują się. Uważa, że jest bez­

pieczny poza wałem Himalajów, że Chiny nic mu nie mogą zrobić. Dlate­

go zamyka oczy na światowe cele poli­

tyki sowiecko-chińskiej i nawet oświadcza, że są one lokalne tak jak jego własna polityka. Chwilami mó­

wi rzeczy wprost naiwne. Niedawno np. w wywiadzie z korespondentem londyńskiego „Observera“ oświadczył, że komuniści w Indochinach i na Ma­

lajach nie podlegają kierownictwu so- wiecko-chińskiemu. Jednak wewnętrz­

ne kłopoty indyjskie, nieufność wobec Europejczyków i Amerykanów, wiara w uczciwość rewolucyjnych reżimów azjatyckich, oto nastroje, których Nehru nie wymyślił. Powtarza je tyl­

ko za milionami innych Azjatów i w tym sensie polityka brytyjska z nimi się liczy, gdyż ma ciągle jeszcze skom­

plikowane i rozległe interesy handlo­

we w Azji.

Inaczej wygląda postawa Francji.

Trudno mówić zresztą o postawie, ła­

twiej o zmęczeniu wojną w Indochi­

nach. Miraż zakończenia tej wojny za poparcie chińskich pretensji do miej­

sca w ONZ jest tu dość przekonujący.

Największe nadzieje z konferencją genewską łączą Sowiety. W obecnej chwili pomimo wielu przychylnych dla nich prognostyków, nie bardzo widać jak miałyby uzyskać zwycięstwo. Opo­

zycja amerykańska ma ciągle wszyst­

kie szanse triumfu, bo nikomu nie śpieszy się do przysparzania zwycięstw Kremlowi, a wprowadzenie Chin do ONZ byłoby bezsprzecznie zwycię­

stwem pierwszej klasy.

MARZENIA REWIZJONISTÓW

W Frankfurcie nad Menem wycho­

dzi świetnie drukowane i bogato ilu­

strowane pismo „Heimat und Familie“.

Pozornie wygląda na typowe miesz­

czańskie pismo niemieckie, w którym fotograficzne oświetlenie wydarzeń politycznych wplecione jest w opowia­

dania, reportaże i artykuły o robótkach z wełny. W rzeczywistości jest to na­

rzędzie propagandy nienawiści do na­

rodów Europy środkowej i propagan­

dy marzeń o powrocie do rozszerzonego

„Heimatu“ rządzonego przez przedsta­

wicieli rasy „panów“ . Zdjęcia pamiąt­

kowe, podpisy pod aktualnymi fotogra­

fiami, wszystko mówi o tym, co redak­

torzy uważają za niemiecką ojczyznę.

Jest tam oczywiście Wrocław. Szcze­

cin, Królewiec, Olsztyn oraz Marian- ske Lazne i Karolove Vary. Jest rów­

nież Chorzów, Poznań, Toruń i nawet Budapeszt.

Wychodźcy nie stanowią większości opinii publicznej w Niemczech. Roz­

puszczają się w nowym otoczeniu i ustalają w nowych warunkach życia.

Coraz mniej z nich myśli o jakimkol­

wiek powrocie do miejsc, w których dawniej mieszkali. Pozostają tylko po­

litycy wywodzący się z terytoriów kie­

dyś podbitych i ci usiłują swe niereal­

ne marzenia przekazać młodszym gene­

racjom, licząc, że może kiedyś przyj­

dzie godzina gdy jeżeli nie mieszkańcy, to chociaż władza niemiecka mogłaby wrócić do Europy środkowej i wschod­

niej.

Politycy tego typu już dwa razy przynieśli straszliwe klęski narodowi niemieckiemu. Właśnie oni sprowa­

dzili porażkę 1918 r. Ten sam gatunek doprowadził do zniszczenia Berlina i Lipska, do obcej okupacji. Naród nie­

miecki, zdolny i energiczny, zajmuje serce Europy. Może w nim miesz­

kać, pracować, jeśli będzie się uważał za wspólnika w Europie. Jeśli nato­

miast będzie myślał kategoriami pana Europy, nie uniknie dalszych kata­

strof. Szczególnego znaczenia nabiera postawa Niemców obecnie, gdy praw­

dopodobnie otrzymają niedługo własne wojsko i staną się ważnym elementem obrony zachodniej Europy. Od nich będzie zależało w wysokim stopniu, czy Europa będzie obroniona i w przyszło­

ści wyzwolona. Jeśli będą rozumieli wyzwolenie jako powrót do ich hege­

monii, może być ono przez ich posta­

wę skompromitowane. Warto, by się nad tym w Niemczech zastanowiono.

CO DALEJ

W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ?

Rola Stanów Zjednoczonych w bu­

dowaniu bloków antykomunistycznych jest tak duża, nadzieje wielu ludów na pomoc amerykańską tak rozpow­

szechnione, że to co się dzieje na sa­

mym kontynencie amerykańskim sta­

je się zagadnieniem pierwszorzędnej wagi. Dla Europejczyków jest bo­

wiem istotne czy dywersyjne działa­

nia komunizmu, nader skuteczne w Azji i Afryce, nie przeniosą się do Ameryki, a także czy urządzanie spraw kontynentu amerykańskiego będzie się odbywać z użyciem po pros­

tu brutalnej siły, czy też skutecznych środków perswazji z uszanowaniem praw państwowych i narodowych ist­

niejących tam republik. Jest to tym istotniejsze, że każdy akt rozumny odbije się echem uznania na innych kontynentach, każde zaś nośliznięcie Stanów Zjednoczonych będzie roztrą- bione na świat jako imperializm ame­

rykański i w atakach połączą sie ko­

muniści z niechętnymi Stanom Zjed­

noczonym.

Takie są nastroje po ogólnoamery- kańskiej konferencji w Caracas w Wenezueli, na której uchwalono zna­

czną większością przy jednym głosie sprzeciwu, że niebezpieczeństwo in­

filtracji komunistycznei w jakimkol­

wiek państwie amerykańskim będzie zwalczane wspólnie przez inne pań­

stwa. Decyzje w sprawie metod beda wynikiem wspólnych postanowień i będą razem wprowadzane w życie.

Przyjęcie tej tezv, przy wstrzymaniu się od głosu Meksyku i Argentyny oraz opozycji Gwatemali, jest wiel­

kim sukcesem polityki Stanów Zjed­

noczonych. Wobec zranei

p o d e i r z l j -

wości narodów łacińskich do Wa­

szyngtonu i ich obojętności na postę­

py komunizmu, większość 17 głosów na 20 obecnych państw jest poważnym osiągnięciem.

Co jednak bedzie dalej? — to iest pytanie najważniejsze. Sympatie Mo­

skwy i posłusznych jej reżimów kon­

centrują sie dziś na dwóch państwarh amerykańskich. Gwatemali i Boliwii.

W żadnym z nich nie ma jeszcze de­

mokracji ludowej, ale oba sa niesłv- chanie tego bliskie. Na czele rządu Gwatemali stoi prezvdent Arbenz. nie komunista, komuniści sa jednak człon­

kami rządu, posiadała poważne wnłv- wy w wojsku i oczywiście rządzą tak­

że związkami zawodowymi. Rząd Ar- benza przeprowadził wywłaszczenie i upaństwowienie plantacji owocowych, obecnie przystępuję do reformy

^{r o l ­}

nej. Przypomina ona w swvch szcze­

gółach reformy przeprowadzone przez bolszewików w Europie środkowej, gdzie podział ziemi zadowolił wpraw­

dzie ambicje chłopa, ale nie zadowolił

jego żołądka. Z kłopotów gospodar-

czych, które nastąpiły, urosło rozwią­

zanie komunistyczne — kolektywiza­

cja.

Te reformy ekonomiczne oczywiście byłyby drugorzędne, gdyby nie obec­

ność sił politycznych, które nimi kie­

rują. Są one bezpośrednio związane z Moskwą i tylko oportunistyczne mo­

tywy każą Arbenzowi i przyjaciołom wstrzymać się z rozwinięciem czysto komunistycznego sztandaru. Jego najbliżsi współpracownicy ciągle jed­

nak krążą na linii Ameryka — Sowie­

ty i pełno ich na wszystkicn zjazdach w Wiedniu, Warszawie i Bukareszcie czy wycieczkach do Moskwy. Na wewnątrz Gwatemali zaprowadzili oni reżim terroru i kneblowania ust opo­

zycji, która coraz bardziej czuje się bezsilna wobec ludowej rewolucji.

Sytuacja w Boliwii nie zaszła jesz­

cze tak daleko, ale rozwija się w po­

dobnym kierunku. Przeszłoroczna re­

wolucja, 176 od założenia republiki Boliwara, była przeprowadzona przez miejscowych nacjonalistów w soju­

szu z komunistami. Formalnym kie­

rownikiem państwa jest nacjonalista Paz Estensoro, za jego plecami jednak rozwija się potężny związek zawodo­

wy CBO opanowany przez komunis­

tów, domagający się nie tylko upań­

stwowienia kopalń, co już się dokona­

ło, lecz także „uspołecznienia“ ziemi i wprowadzenia „gospodarki zespoło­

wej“, czyli kolektywizacji.

Sowiety przygotowują sobie w ten sposób bazy wojenne na kontynencie amerykańskim. Są to jeszcze bazy za­

maskowane, obliczone chwilowo na współdziałanie elementów radykalnych i patriotycznych w państwach łaciń­

skich, ale za tym parawanem buduje się realna siła prosowiecka. Stany Zjednoczone nie będą mogły znieść ani istnienia, ani tym bardziej rozwoju tych baz, grożących podbojem. Kon­

ferencja w Caracas dostarczyła bro­

ni, w postaci pogłębionej doktryny Monroe‘go, do zwalczania penetracji komunistycznej. Najbliższy okres po­

winien pokazać, jak to się odbywa i z jakim skutkiem.

ZMIANY W WARSZAWIE

Zmian personalnych dokonanych w Polsce na zakończenie kongresu kom-

partii nie należy przeceniać. Polska pod rząuami sowieckimi nie jest pań­

stwem niepodległym i Ktokolwiek stoi na czele partii i rządu, wykonywać musi ślepo instrukcje tych, Którzy w danym momencie mają władzę na Kremlu.

Podział władzy przez powierzenie jednemu agentowi stanowiska szefa rządu, a drugiemu szefa partii jest tyiKo dostosowaniem, i to z opóźnie­

niem, systemu władzy w Poisce do sy­

stemu zaprowadzonego w Sowietach w zeszłym roKu i wprowadzonego na­

stępnie we wszystKich krajacn pod oKupacją sowiecKą, w myśl hasła

„zbiorowego przywództwa“. Powstaje jedynie zagadnienie, które. stanowisKo jest ważniejsze: premiera czy pierw­

szego seKretarza partii. W Sowietach, samodzielnym mocarstwie, wydaje się, stanowisKo premiera jest ważniejsze, choc ostatnio mówi się, że sekretarz partii, Chruszczów, wyrastać zaczyna ponad premiera Malenkowa. W Polsce, Która z punktu widzenia sowieckiego jest tylko nową prowincją, ważniejsze jest sowie tyzowanie społeczeństwa drogą propagandy i organizacji niż administrowanie krajem. W samym więc fakcie przesunięcia Bieruta z rzą­

du do partii nie ma oznak jego upad­

ku. Oczywiście nie wiemy, czy zacho­

wa on rzeczywiste przywództwo w Po- litbiurze, okaże się to dopiero pośred­

nio po pewnym czasie.

Ciekawszym zjawiskiem jest powrót Cyrankiewicza na szefa administracji.

Wygląda, że jest to posunięcie propa­

gandowe. Ostatnie lata, od czasu dy­

misji Cyrankiewicza, przyniosły takie pogorszenie położenia materialnego, iż czasy jego urzędowania mogą być wspominane z żalem. Co więcej, pre­

mierostwo Bieruta to okres wzmożo­

nego prześladowania Kościoła (proces krakowski, dekret lutowy, proces bp Kaczmarka, aresztowanie Prym asa), a Cyrankiewicz był tym, który dopro­

wadził do złożenia przez episkopat przysięgi wierności „państwu ludowe­

mu“ w końcu ubiegłego roku. Areszto­

wanie kard. Wyszyńskiego uznane zo­

stało przez komunistów za błąd: za­

stąpienie Bieruta Cyrankiewiczem na czele rządu ma robić wrażenie uspoka­

jające.

Przypuszczenie, że Cyrankiewicz i Minc są bardziej ludźmi Chruszczowa, a Bierut bardziej człowiekiem Malen­

kowa, byłoby już tylko snuciem do­

mysłów, do których nie mamy dosta­

tecznych danych.

ROKOSSOWSKI A ROLNICTWO

Ostatni kongres komunistów k ra­

jowych odkrył rąbek tajemnicy ota­

czającej politykę narzuconej admini­

stracji w stosunku do niektórych dzia­

łów przemysłu. Chodzi tu o produk­

cję samolotów, pojazdów gąsienico­

wych i dział. Do dnia dzisiejszego wszelkie opowiadanie o „zagrożeniu“

Polski jest teoretyzowaniem i zwykłą blagą. Polska jest okupowana przez Sowiety, a drugi jej sąsiad jest po­

dzielony i nie posiada wojska. Z chwi­

lą powstania armii niemieckiej krajo­

wi komuniści mogliby się w pewnym stopniu powoływać na zagrożenie, do­

tąd zaś każde przygotowania wojsko­

we były tylko i wyłącznie na usługach zaborczej polityki sowieckiej.

Polityka ta, jak w ogóle polityka sowiecka wobec Polski, między inny­

mi spowodowała znaczne szkody w rol­

nictwie.

Wobec wyniszczenia pogłowia koni podczas ostatniej wojny, odbudowa po wojnie musiała m.i. polegać na stwo­

rzeniu szerokiej produkcji traktorów dla celów rolniczych. Plany były dość skromne wprawdzie, ale wykonanie ich ciągle szwankowało. Powody tego stanu były oficjalnie nieznane. Zas­

tanawiało wprawdzie jak kraj produ­

kujący obecnie 3.6 milionów ton stali rocznie może nie mieć wystarczającej ilości pługów, młotków i dłutek po­

trzebnych chłopom, nikt jednak tego braku stali nie wiązał z traktoram i.

Tymczasem podczas II kongresu PZPR sowiecki marszałek Rokossow­

ski, dowodzący żołnierzami polskimi przyznał, że wojsko pod jego rozkaza­

mi jest zaopatrywane w czołgi, samo­

loty odrzutowe i działa produkcji kra­

jowej. Tu zatem leży przyczyna, że nie było wystarczającej ilości narzę­

dzi rolniczych, traktorów w szczegól­

ności. Przy istnieniu w kraju co naj­

mniej 4 dywizji pancernych, skromne zakłady Ursusa pod Piastowem nie mo­

gły nastarczyć i czołgów i traktorów.

W ten sposób rolnictwo polskie płaci­

ło za agresywną politykę sowiecką.

Podobnie jest z samolotami odrzuto­

wymi i innymi. Wiadomo, że w kraju produkowano sowieckie śmigłowe

„Jaki“, teraz zaś produkuje się „Mi­

gi“. Nie ma żadnych faktów, które by tę politykę usprawiedliwiały na przestrzeni ostatnich 9 lat. Jedynym faktem umożliwiającym zrozumienie jest okupacja sowiecka i światowa po­

lityka Sowietów.

Wydanie siódme według wydania czwartego Ze słowem wstępnym Tadeusza Bieleckiego

Roman Dmowski

„MYŚLI NOWOCZESNEGO POLAKA"

Nakładem Koła Młodych Stronnictwa Narodowego

Do nabycia w Administracji „Myśli Polskiej“ — 8 Alma Terrace,

Allen Street, London, W. 8 oraz w księgarniach

Str. 4 M y ś l P o l s k a 1 kwietnia 1954

ZBIGNIEW STYPUŁKOWSKI

2 0 — 30 RYZYKOWNYCH PROBLEMÓW 1 Stany Zjednoczone mają świado­

mość zagrożenia ze strony Sowie­

tów, uważają je słusznie za jedynego potencjalnego wroga, nie lekceważą ich i wierzą w swoją nad nimi prze­

wagę — ale nie chcą wojny.

W zakresie poglądu na to, czy i kie­

dy wojna wybuchnie, polityka ame­

rykańska przechodziła różne fazy.

a) Bezpośrednio po wojnie, choć roz­

czarowana już do Sowietów, stawiała na to, że UNO, z całym kompleksem konsekwencji politycznych, międzyna­

rodowych, psychologicznych, w ystar­

czy jako gwarancja trzymania pokojo­

wego Sowietów w ryzach, a następnie jako narzędzie dla ich ewoluowania w kierunku zasad demokratycznych.

Wtedy mówiono, że pokój jest zabez­

pieczony na 50 lat, później, że na prze­

ciąg jednego pokolenia, b) W miarę wydarzeń takich jak przełomowa kon­

ferencja w Moskwie, blokada Berlina, plan Marshalla aż do powstania NA­

TO, polityka amerykańska przyjęła właściwie koncepcję Churchilla, że je­

dynym czynnikiem zabezpieczającym świat przed wojną jest monopol ame­

rykański posiadania broni atomowej i że monopol ten Ameryka ma zapew­

niony do 1953 r. (na 5 lat), c) Wy­

buch wojny koreańskiej w czerwcu 1950 r. wywołał w tej dziedzinie gwał­

towne przeobrażenia poglądów w sfe­

rach politycznych i wojskowych Ame­

ryki. Półoficjalne wypowiedzi mówi­

ły już o tym, że pokój jest pewny na 60 dni. d) W miarę dalszych faz roz­

woju wojny koreańskiej pogląd ten znowu ewoluował (dla braku miejsca nie analizuję, jakie na to wpłynęły czynniki) aż do momentu śmierci Sta­

lina, kiedy po kilku dniach wewnętrz­

nych zmagań na samym szczycie hie­

rarchii politycznej Stanów przyjęto pogląd nie tak skrajny jak w Europie, że wojna chociaż jest zagadnieniem groźnym i wciąż aktualnym, nie zagra­

ża bezpośrednio.

_ Jak powiedziałem, Stany Zjedno- L czone nie chcą wojny. Świeżo, ogłoszona ankieta Gallupa wykazała, że w obecnej chwili za wojną jako je­

dynym środkiem rozwiązania proble­

mu niebezpieczeństwa sowieckiego wy­

powiada się 5.5% opinii publicznej.

Chociaż tylko 9% wypowiada się za pozostawieniem Europy własnemu lo­

sowi, reszta mniej więcej w równej połowie podzielona jest pomiędzy tych, którzy chcą problem sowiecki rozwią­

zywać przy pomocy dotychczasowych metod i form organizacji międzynaro­

dowych i tych, którzy chcieliby sku­

teczniejszej presji na Sowiety przez zreorganizowanie Zjednoczonych Na­

rodów, usunięcie z nich Sowietów itd.

Także i reakcja opinii publicznej na rozejm w Korei wskazuje, że społe­

czeństwo nie chce wojny. Wojna ta przecież nie została wygrana, a jednak Eisenhower czerpie duży kredyt w opi­

nii z powodu jej zakończenia. Rząd amerykański, na tyle na ile możemy wiedzieć, też wojny nie chce, przynaj­

mniej w najbliższej przyszłości. Moż­

na by może przeprowadzić taką analo­

gię z pojęciami polskiego prawa kar­

nego: czyny Stanów Zjednoczonych nie są skierowane bezpośrednio ku do­

prowadzeniu do wojny, ale sprawcy godzą się z tym, że w konsekwencji mogą one wojnę wywołać. Wydaje mi się, iż najlepiej postawę polityczną Stanów Zjednoczonych scharakteryzo­

wał w długiej rozmowie ze mną jeden z czterech czy pięciu czołowych dziś realizatorów polityki za oceanem:

Ameryka wierzy j e s z c z e, że pro­

blem sowiecki, który musi być rozwią­

zany, może być rozwiązany bez woj­

ny. Ale żeby rozwiązanie tej spra­

wy mogło nastąpić w pełni i z korzy­

ścią dla świata zachodniego, Stany Zjednoczone muszą w różnych etapach podjąć uprzednio 20—30 problemów z wielką „courage, high intelligence and tenacity“ i skutecznie je załatwić.

Wśród tych problemów będzie szereg takich, gdzie przypadek, słomka, pod­

much wiatru wywołają wybuch. Do nich, dodał, należy problem Polski i ta ­

kie fazy jak tworzenie wojska na uchodźstwie itd. Skoro tak olbrzymia odpowiedzialność ciąży na kierowni­

kach polityki amerykańskiej, czyż jest możliwe — powiedział — abyśmy ja ­ kikolwiek element tej sprawy wypu­

ścili z rąk i powierzyli go np. Jakiemuś generałowi polskiemu?

Dowodem, że Ameryka wciąż cofa się przed widmem nowej wojny, były w przeszłości takie fakty jak prowa­

dzenie wojny koreańskiej z uniknię­

ciem bombardowania Chin, biernie przyglądano się (wbrew poprzednim zapowiedziom) rozwojowi produkcji

bomby atomowej w Sowietach kosztem ryzyka bezpośredniego bombardowa­

nia Ameryki, a ostatnio zachowanie się rządu Stanów Zjednoczonych wo­

bec przyjętej za rzeczywistość wiado­

mości, iż Sowiety wyprodukowały rów­

nież bombę wodorową. Kilkadziesiąt projektów przemówienia Eisenhowera przygotowano dla obwieszczenia Ame­

rykanom o tym zwrotnym punkcie w dziejach Stanów, jeśli chodzi o ich bez­

pieczeństwo. Ostatecznie żadne z nich nie zostało wygłoszone w obawie nie tylko o to, że może ten fakt prze­

razić społeczeństwo i nie tylko, że kon­

sekwencje tego faktu logicznie musia­

łyby przekreślić zainicjowaną przez re­

publikanów politykę gospodarczą, ale także, a może i przede wszystkim w obawie, że gwałtowne reakcje opinii mogłyby zmusić do nieprzemyślanych kroków w stosunku do Sowietów. W konsekwencji postanowiono zaniechać ogłaszania dalszych wiadomości o roz­

woju produkcji bomby wodorowej w Sowietach i w ten sposób zachować swobodę decyzji.

Dalszą wskazówką, że rząd Eisen­

howera unika ryzyka wojny w obecnej chwili, jest jego postawa wobec wyda­

rzeń w Indochinach, gdzie posyłając 200 czy 400 techników jaskrawo odci­

na się od brania odpowiedzialności za rozwój tej lokalnej wojny. Robi to dlatego, że w wypowiedziach publicz­

nych zaangażował się, dość zresztą mętnie, w bombardowanie Chin na przyszłość, gdyby one podjęły nową agresję i nie chce być zmuszony do wy­

ciągnięcia z tego konsekwencji w obec­

nej fazie — oczywiście z obawy, że wywoła to wojnę powszechną.

Warto tu wspomnieć o tzw. puli atomowej, która to inicjatywa podjęta przez Eisenhowera z wielkim hałasem miała być niby inicjatywą prowadzą­

cą etapami do pokojowego rozwiązania problemu sowieckiego. Propagando­

wo efektowna, w istocie swej była po­

sunięciem tylko taktycznym, zmierza­

jącym do odebrania części przynaj­

mniej wydobywanej przez Sowiety ru­

dy uranowej na rzecz produkcji poko­

jowej i zmniejszenia w ten sposób za­

grożenia atomowego ze strony Sowie­

tów.

Najważniejszym, decydującym czyn­

nikiem dlaczego w obecnej fazie Ame-

ryka nie może chcieć wojny, jest stan i charakter zbrojeń świata zachodnie­

go. Stan jest wiadomy: mniej więcej 19 dywizji (trzeba je liczyć podwój­

nie) w środkowej Europie przeciwko 175 dywizjom sowieckim. Do sił za­

chodnich trzeba wprawdzie doliczyć dywizje tureckie, greckie, może nawet hiszpańskie i jugosłowiańskie. Każde jednak z nich to osobny problem, któ­

rego wspólną cechą jest okoliczność, iż nie są one nowocześnie dotąd uzbrojo­

ne i w pierwszej rozstrzygającej fazie ataku na Europę zachodnią nie ode­

grają większej roli.

Minęło zdaje się bezpośrednie nie­

bezpieczeństwo wycofania dywizji amerykańskich z przedpola europej­

skiego (grożące jeszcze przed paru miesiącami), ale i to nie poprawia sy­

tuacji. Faktem jest, że siły lądowe w Europie nie mogłyby dziś obronić jej przed zajęciem przez Sowie­

ty w pierwszych tygodniach wojny, a w takich warunkach nie można się dzi­

wić, iż Ameryka boi się ryzykować wojnę. I na pewno tylko w ostatecz­

ności przyjmie strategię znaną pod na­

zwą peryferyjnej, mającą poza innymi względami tę niebezpieczną stronę, że przy bombie atomowej w ręku przeciw­

nika masowe lądowanie w Europie, na wzór przeprowadzonych w ostatniej wojnie, jest prawie niemożliwe.

Kierunek zbrojeń przyjęty pod rzą­

dami Eisenhowera i podobny ogłoszo­

ny ostatnio w Wielkiej Brytanii wska­

zują również wyraźnie na charakter obronny przygotowań. Nacisk położo­

ny jest na wszelkiego rodzaju bronie,

mające odeprzeć bombowy atak so­

wiecki oraz te, które by Sowietom za­

grażały odwetem. Wprawdzie istnieje teoria, iż odwet w postaci zniszczenia w ciągu kilku godzin 200, a jak niektó­

rzy mówią, 260 centrów życia Rosji, będzie miał jako efekt takie rozprzę­

żenie w jej życiu gospodarczym, komu­

nikacyjnym i w psychologii rządzą­

cych, iż wywoła wybuch od wewnątrz, a to pociągnie za sobą szybkie zakoń­

czenie wojny — to jednak wątpię, aby rozumowanie takie leżało u podstaw strategii amerykańskiej.

3 ^Skoro amerykańskie na kwestię wojny, ^{tak ustalimy poglądy} zachodzi pytanie, w jakich okoliczno­

ściach zdaniem Amerykanów ta woj­

na może nastąpić.

a) Istnieje dość powszechna opinia, że Sowiety jej nie chcą i że wobec tego w bliskim okresie czasu jej nie wywo­

łają. Wciąż jeszcze pokutuje w publi­

cystyce teoria Kennana, że doktryna komunistyczna głosząca rewolucję spo­

łeczną jako wynik nieuniknionych pro­

cesów w ustrojach kapitalistycznych hamuje władców Kremla w osiąganiu celów rewolucji w drodze wojny. Ziar­

no prawdy w tej teorii polega na tym, że Sowiety licząc na wybuch wielkiego kryzysu ekonomicznego w Stanach Zjednoczonych, w swej taktyce dążą do sprowadzenia i przyspieszenia tego kryzysu i to stanowi niewątpliwie ele­

ment ich polityki. Ameryka jednak pomimo oznak pewnego niepokoju w ostatnich kilku miesiącach, ma zaufa­

nie do swego ustroju gospodarczego i nie wyciąga daleko idących wniosków w zakresie wojny po tej linii. W każ­

dym razie myśli zażegnania kryzysu ekonomicznego u siebie czy nawet w Europie przy pomocy wojny w Ame­

ryce się nie spotyka.

b) Opinia europejska przywiązuje, i słusznie, wielkie znaczenie do sprawy uzbrojenia Niemiec zachodnich pod ką­

tem widzenia szans wybuchu nowej wojny światowej. Godząc się z tym zbrojeniem lub przeciwstawiając mu się, zdaje sobie sprawę nie tylko z ry­

zyka 'odbudowania zaborczych Nie­

miec, ale także z ryzyka sprowokowa­

nia Sowietów do wojny. Bo rzeczywi­

ście Sowiety mogą spokojnie czekać tak długo na wyniki swej pokojowej in­

filtracji w życie Zachodu, na pogłębia­

jący się rozkład moralny i gospodar­

czy, mogą tak długo rezerwować so­

bie czas na strawienie olbrzymich, osiągniętych już zdobyczy w Azji i w Europie, na udoskonalenie swoich bro­

ni i wyrównanie potencjału gospodar­

czego — jak długo są pewne, że w ra­

zie wybuchu wojny zajmą centra go­

spodarcze i strategiczną pozycję w Eu­

ropie zachodniej w ciągu niewielu ty ­ godni. To jedynie daje im szanse wy­

grania przyszłej wojny światowej, gdyż natychmiast wyrównuje niemal potencjał ekonomiczny w stosunku do przeciwników, zapewnia bezpieczeń­

stwo wojska przed atakami atomowy­

mi i zmniejsza bardzo szkodliwość ata­

ków na linie komunikacyjne itd. Do­

datkowo Sowiety nie bez podstaw mo­

gą się obawiać, iż uzbrojone^ Niemcy to psychologicznie ważny współczynnik ofensywnej postawy Zachodu wobec Sowietów.

Opinia publiczna amerykańska (do Żydów włącznie) jest tak zaślepiona w ocenie Niemiec jako niezbędnego współczynnika obrony przed Sowieta­

mi, iż te rozważania jej nie absorbują.

Rząd amerykański natomiast, wydaje mi się, włącza problem uzbrojenia Nie­

miec do jednego z tych 20—30, które trzeba rozwiązać, przyjmując nawet ryzyko wojny.

c) Jakież inne punkty zaczepienia kojarzą się w opinii amerykańskiej z momentem wybuchu wojny? Wydaje mi się zdecydowanie, iż przestał już być nim element rozwoju produkcji atomowo-wodorowej w Sowietach. Le­

karstwem na to ma być rozwój broni defensywnej. Natomiast wysuwa się nowe groźne niebezpieczeństwo dla Ameryki. Oto według badań szeregu ekonomistów w 1963 r., a więc za 9 lat,

CZY JUŻ ZAMÓWIŁEŚ

WOJCIECHA WASI LITYŃSKIEGO

„ L I S T Y O L U D Z I A C H ”

Książka w 4 częściach i 24 rozdziałach z wykazem źródeł, objętości ok. 200 stron druku kosztować będzie w przedpłacie 10 szylingów lub 1.50 dolara. Termin przed­

płaty do 15 lipca 1954 r. Po wydaniu cena książki będzie znacznie podwyższona Zamówienia nadsyłać należy do administracji „Myśli Polskiej“ — 8, Alma Terrace,

London, W. 8, England

Zamawiam i załączam tówką*)

*) niepotrzebne skreślić (dokładny adres pocztowy)

ZAMÓWIENIE

egzemplarz(y) książki Wojciecha Wasiutyńskiego „Listy o ludziach“

szylingów*), dolarów*) przekazem pocztowym*), czekiem*), go-

(imię i nazwisko drukowanymi literami)

Str. 6 M y ś l P o l a k a 1 kwietnia 1954 Rosja Sowiecka jako państwo wespół

z satelitami ma wyrównać swój poten­

cjał przemysłowy ze Stanami Zjedno­

czonymi, a wówczas może z dużą szan­

są wygranej rozpocząć wojnę. Na ile ten czynnik grać będzie w Stanach Zjednoczonych w ostatecznej decyzji o wojnie, na ile w dążeniu do przyspie­

szenia rozwiązania tych 20—80 proble­

mów, o których mówiłem, aby uniknąć wojny, trudno dziś powiedzieć. Trze­

ba go jednak mieć na uwadze przy oce­

nie czynnika czasu.

4 Wróćmy jednak do tych 20—30 problemów, które, zdaniem polity­

ków amerykańskich, muszą być roz­

wiązane aby usunąć niebezpieczeństwo sowieckie dla świata bez wojny czy ry­

zykując nawet wojnę. Nigdy i nigdzie nie były one wyraźnie zdefiniowane, nawet wtedy kiedy Dulles był tylko ekspertem polityki międzynarodowej i napisał swą „War or Peace“ lub pu­

blikował słynny artykuł w „Life“ dwa lata temu. Jednym z tych problemów jest niewątpliwie uzbrojenie Niemiec zachodnich. Inne toną w mgławicy oświadczeń przedwyborczych oraz licz­

nych wypowiedziach Dullesa jako se­

kretarza stanu, skąpszych Eisenhowe­

ra. Niektórych można się domyślać z praktycznych działań i półdziałań rzą­

du amerykańskiego. Ogólny wniosek jest taki, że cel został postawiony szczerze i przy entuzjazmie wpływowej grupy polityków republikańskich, któ­

rzy wierzyli, że z dojściem ich do wła­

dzy nastąpi zasadnicza zmiana strate­

gii amerykańskiej nacechowana du­

chem ofensywnym w stosunku do So­

wietów. Co jest równie ważne — opi­

nia publiczna dała poparcie dla nowe­

go programu. Przewidywano i liczo­

no się z tym, że ustawienie nowej po­

lityki potrwa około roku i że na jesieni 1953 r. ukaże się ona w pełnym obra­

zie. Minął jednak 1953 r. i nie tylko

polityka amerykańska nie przybrała nowego oblicza, ale nawet pojawiają się poglądy, że rząd Trumana miał wię­

cej wyrazu w swojej postawie wobec Sowietów. Entuzjazm republikanów

— reformatorów znikł, na to miejsce odzywają się głosy coraz bardziej kry­

tyczne.

Przyczyny, dla których praktyczna metoda prowadząca do polityki ofen­

sywnej ze strony Stanów Zjednoczo­

nych, jeśli w ogóle została opracowa­

na (pamiętamy różne komisje, urzędy i osoby do tego celu wyznaczone) nie została dotychczas ujawniona i deter­

minacja w przeprowadzaniu tej polity­

ki jest zahamowana, są z grubsza bio­

rąc trzy: a) przyjęta zasada liczenia się z polityką państw europejskich, b) przyjęta zasada, że pokój a nie wolność świata jest celem, względnie pomiesza­

nie tych celów i c) usiłowanie równo­

czesnego przeprowadzenia znacznych oszczędności ekonomicznych pojętych nie tylko jako ograniczenie nadużyć i marnotrawstwa, ale także ja ­ ko metodę gospodarki kapitalistycz­

nej. W wyniku widzimy, że tylko skrawki programu są realizowane, a niekiedy, jak np. w sprawie wojny ko­

reańskiej, stanowisko rządu amery­

kańskiego przypomina klasyczne posu­

nięcia z okresu „containment“.

Na drodze polityki ofensywnej Sta­

ny Zjednoczone posunęły się stosunko­

wo najbardziej na odcinku azjatyckim.

Złożyły się na to silniejsza i lepiej zor­

ganizowana presja opinii publicznej mającej większe zrozumienie i zainte­

resowanie dla tych problemów oraz większa swoboda jaką sobie Stany Zjednoczone zapewniły w prowadzeniu tych spraw. Przypominam, że w J a ­ ponii dzięki MacArthurowi Stany za­

jęły od początku mocne stanowisko polityczne i monopol ten zachowa­

ły w „Anzusie“, odtrącając udział Wielkiej Brytanii. Dalej, odcinając się od wspólnej polityki z tąż Anglią

w stosunku do Chin, zachowały kułak w postaci wojska Cziang-Kai-szieka, a przez ciężar swego udziału w wojnie koreańskiej dysponują wraz z siłami Chin nacjonalistycznych arm ią milio­

na dobrze wyćwiczonych i uzbrojonych żołnierzy koreańskich itd.

Chociaż wydaje się, iż rząd Eisenho­

wera związał się głęboko z polityką eu­

ropejską, wcale nie jest pewne czy istotnych jej problemów w razie przy­

jęcia zasady długofalowości kryzysu nie będzie usiłował rozwiązywać po­

przez Azję. Dla rozwoju sprawy pol­

skiej nie jest obojętny ani jeden ele­

ment zagadnienia azjatyckiego. Szcze­

gólną jednak uwagę należałoby zwrócić już w chwili obecnej na Japonię, na­

wet przy naszych tak mizernych środ­

kach działania. Japonia forsownie stawiana na nogi przez wprowadzanie jej do handlu międzynarodowego i uzbrajana, za dwa do trzech lat dojdzie do ważnej roli w rozwiązywaniu spraw rosyjskich i wówczas może okazać du­

że zainteresowanie problemem pol­

skim.

5 Nierównie gorzej przedstawia się realizowanie jakiegoś planu mają­

cego za ostateczny cel wyzwolenie Eu­

ropy spod przewagi sowieckiej. Wy­

daje się, że rząd republikański, gdy przyszło mu wypełniać zobowiązania wyborcze, stanął wobec wrogiej sobie opinii europejskiej i reakcji tej opinii się wystraszył. Wizyta Churchilla, ob­

jazdy Dullesa po stolicach europej­

skich, a zwłaszcza złudzenia po śmierci Stalina przekonały rząd amerykański, że nie można swojego programu w za­

kresie europejskim realizować ani szybko, ani nawet konsekwentnie.

Można by założyć, jak mówią niektó­

rzy w Stanach, że rząd amerykański jest dostatecznie silny aby narzucić Europie swoją politykę, ale wtedy trze­

ba przynajmniej wiedzieć do końca ja ­ ka ona ma być i nie być ograniczonym ani przez mit pokoju, ani przez pro­

gram oszczędności. Charakterystycz­

ne, a tragiczne wydarzenia rozgrywa­

ły się rano w pokoju Eisenhowera, gdy go zawiadomiono o śmierci Stalina.

Podpisał wtedy podsuniętą mu przez doradców opracowaną w ciągu nocy odezwę do narodów Rosji, zapowiada­

jącą nadejście jutrzenki wolności, a w 24 godziny potem wycofał się z tej po­

lityki i złożył kondolencje rządowi so­

wieckiemu.

Otóż obok wspomnianych trzech czynników hamujących rozwój polity­

ki wyzwolenia w stosunku do świata,

Przed zrobieniem zakupu — obejrzyj i sprawdź ceny naszych

towarów

SPADOCHRONY — NAJLEPSZA POMOC DO POLSKI Materiały na ubrania, płaszcze i kostiumy, koszule męskie i bluzki damskie, pończochy nylonowe, obuwie, artykuły toaletowe

i galanteryjne

p

o

i

ex-a -*

t-zra io

SKLEP CENTRALI HANDLOWEJ SPK

18, Queens Gate Terrace, LONDON, S.W.7, Tel.: WES 0747 _9

Otwarty od poniedziałku do piątku w godz. 9.30 — 6, w sobotę w godz.

9.30

— 3,

w niedzielę

w godz. 1 — 3.30

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZENIA NASZEGO SKLEPU

brak zdeterminowania w przyjęciu dro­

gi prowadzącej do zepchnięcia Sowie­

tów na ich dawne pozycje, powiem wię­

cej : brak zdania sobie sprawy z tego jakie to mogą być drogi, cechował po­

litykę amerykańską aż po konferencję berlińską.

Do chwili obecnej można wyodrębnić trzy wstępne osiągnięcia kładące pod­

waliny pod przyszłą politykę wyzwole­

nia. Pierwsze — to utrwalenie się, skrystalizowanie i pogłębianie koncep­

cji NATO. Bez przygotowania kon­

cepcji strategicznej, bez odpowiedniego zrównoważenia sił wojskowych prze­

ciwnika nie podobna prowadzić ofen­

sywnej polityki. NATO, wydaje się, przeszła już okres superbiurokracji, kryzysów nominacyjnych i prestiżo­

wych i weszła w fazę, w której wie, czym rozporządza, a co ważniejsze wie, czym będzie rozporządzała w niedale­

kiej przyszłości. Ważny jest tu ele­

ment, że prawie niespostrzeżenie NA­

TO przechodzi w uzbrojenie atomowe sięgające aż do oddziałów piechoty.

W ten sposób rozwiązano praktycznie niebezpieczeństwo rozbrojenia posta­

wy Zachodu doktryną zaszczepioną przez „fellow travellersów“, iż tak jak gazów należy zabronić używania bom­

by atomowej w przyszłej wojnie. Kie­

dy się czyta ogłaszane znacząco po konferencji berlińskiej dane o zbroje­

niach nie tylko Ameryki ale przede wszystkim Wielkiej Brytanii, a nawet Francji i Holandii, to widoczne jest i dla laika, iż nie jakieś lata w przyszło­

ści, ale rok najbliższy i dwa następne przyniosą już olbrzymie rezultaty praktyczne w dozbrojeniu Zachodu roz­

poczętym na przełomie 1950-51 r. Tak­

że i zasięg krajów objętych dozbroje­

niem, np. przełamanie przesądów w stosunku do Hiszpanii i zaszachowanie tak niebezpiecznej postawy politycznej Indii przez objęcie zbrojeniem Pakista­

nu, wszystko to są poważne osiągnię­

cia podjęte przez Stany Zjednoczone w walce z dotychczas panującymi po­

glądami.

Drugie wstępne osiągnięcie na dro­

dze czynnej polityki Stanów, to uchwa­

la konferencji trzech mocarstw zachod­

nich na Bermudach w odniesieniu do Europy środkowo-wschodniej. Uchwała ta zą^ęwiada, jak wiemy, iż mocarstwa nigdy nie podpiszą układu międzynaro­

dowego, który by uznał podbój narodów żyjących w tym rejonie przez Związek Sowiecki. Takie postanowienie nie od­

biega w swej treści od uchwał, jakie za cichą zgodą rządu brytyjskiego podję­

to jako postulat konferencji Ruchu Eu­

ropejskiego, zorganizowanej dwa lata temu w Londynie. Jest to zatem mały krok, kroczek może, w sensie realizacji dążeń do wyzwolenia Europy, ale waż­

ny. Musimy bowiem pamiętać, że pod uchwałą bermudzką podpisany jest Churchill, który parę tygodni przed­

tem wygłosił swą mowę w parlamencie, gdzie wysunął koncepcję „Locarna wschodniego“, wspominając jedynie o możliwości powstania Polski i to jako państwa buforowego i związanego przyjaźnią z Rosją Sowiecką. Istot­

niejsze znaczenie uchwały bermudzkiej polega na tym, że jest to pierwsze od paktu jałtańskiego oficjalne zadeklaro­

wanie się wszystkich mocarstw zachod­

nich, a nie tylko Stanów, na rzecz sta­

nowiska, iż Polska i inne kraje środ­

kowo-wschodniej Europy są w niewoli sowieckiej i że świat zachodni nie uzna tego jako faktu legalnego.

Wreszcie przebieg konferencji ber­

lińskiej dał w wyniku poważne podło­

że dla ewentualnej polityki ofensyw­

nej ze strony Stanów. Niewątpliwie ku rozczarowaniu wszystkich neutra- listów i „appeaserów“ udało się Dul- lesowi odsłonić w pełni zamiary sowiec­

kie w stosunku do Europy, a tym sa­

mym przekonać społeczeństwa zachod­

nie, iż układ z Sowietami na gruncie status quo bynajmniej nie odsuwa groźby zawładnięcia światem przez So­

wiety przy pomocy wojny lub nawet bez wojny. To jednak, co było uważa­

ne za wielkie zwycięstwo Dullesa w cią­

gu pierwszych godzin po konferencji berlińskiej, jest w swym znaczeniu nie-

pokojąco pomniejszone przez dwa zja­

wiska: pierwsze to dalsze złudzenia, iż zapowiedź konferencji genew­

skiej może jeszcze zmienić postawę So­

wietów. Wskazuje to, jak dalece ,,ap- peaserstwo“ zapuściło swe korzenie w świecie. Mołotow te nastroje wyko­

rzystuje i świeżo wygłosił z Moskwy przemówienie, w którym chwalił atmo­

sferę konferencji berlińskiej i zapo­

wiedział jako jeden z jej rezultatów pozytywnych, iż skończył się już na długo okres napięcia między Wscho­

dem a Zachodem i wchodzimy znowu w fazę, gdzie przez szereg dalszych roz­

mów i konferencji strony próbować bę­

dą załatwić wszystkie sporne sprawy.

Drugie zjawisko to, że Francja pomi­

mo całej nagiej prawdy uwypuklonej na konferencji berlińskiej znajduje się w sytuacji przymusowej, prawie kapi- tulacyjnej w Indochinach. Po powro­

cie stamtąd Pleven, wcale nie kapitu- lant, złożył oświadczenie publiczne, iż Francja musi za wszelką cenę dopro­

wadzić do rozejmu na linii 16 rów­

noleżnika. Analiza sytuacji wskazuje, że równałoby się to oddaniu całych Indochin w ręce bolszewizmu z olbrzy­

mimi konsekwencjami dla strategicz­

nej postawy Zachodu i psychicznej Azji. Dopóki tego problemu Stany nie rozwiążą (jak wiemy, Dulles jest bar­

dzo krytykowany na tym odcinku przez opinię publiczną), za wcześnie jest jeszcze powiedzieć, iż konferencja ber­

lińska przyniosła w efekcie zasadniczą zmianę sytuacji, pozwalającą Amery­

ce na przejście bezpośrednio do polity­

ki wyzwolenia.

P R Z E G L Ą D W Y D A W N IC T W

KOMUNIZM W ŚWIETLE NAUKI

Studium Polityczne Stronnictwa Naro­

dowego. Zeszyt szósty. Leon Kownacki:

MARKSIZM W ŚWIETLE NAUKI I FAKTÓW. Londyn 1954. Nakładem Stronnictwa Narodowego. Stron 28. Ce­

na 1 s.

Jako zeszyt szósty streszczeń wy­

kładów na Studium Politycznym Stronnictwa Narodowego (nie zawa­

dzi wspomnieć w tym miejscu, że do­

tychczasowe zeszyty objęły następu­

jące tem aty: Co to Jest. naród.. De­

mokratyczne ustroje państwowe, Ka­

tolicka doktryna społeczna, Sprawa ukraińska, Dzieje obozu narodowego do 1914 roku) wyszła broszura L.

Kownackiego „Marksizm w świetle nauki i faktów“.

Rozdział wstępny omawia wkład Lenina i Stalina do doktryny Marxa,

a w szczególności teorię kapitalizmu monopolistycznego Lenina, oraz t e ­ orię taktyczną „socjalizmu w jednym państwie“.

Następna z kolei część poświęcona jest opisowi teorii materializmu dia­

lektycznego. Autor rozważa najpierw pojęcie m aterii i zmiany zaszłe w tym pojęciu od czasów Marxa, dalej pojęcie dialektyki i jej zastosowania przez Hegla a następnie przez Marxa do zjawisk społecznych, dulej tzw.

niaterialistyczną interpretację histo­

rii, wreszcie krytykę materializmu historycznego z punktu widzenia za­

sady podstawowej roli -czynników ekonomicznych w kształtowaniu wy­

darzeń historycznych i z punktu wi­

dzenia teorii, że czynniki ekonomicz­

ne działają zgodnie z prawami dia-

Str. 8 M y ś l P o l s k a 1 kwietnia 1954 lektyki. Ostatni iozdział poświęcony

jest komunistycznej teorii państwa i rewolucji, wykazując nierealność i chwiejność poglądów zarówno same­

go Marxa jak i jego interpretatorów.

Broszurę zamyka krótki wykaz lite­

ratury.

Autor w swym wykładzie sięgnął do źródeł bardzo szeroko. Powołuje się zarówno na prace współczesnych fizyków, jak na dzieła nowoczesnej filozofii, pisma samych komunistów, biografie Marxa i wreszcie obowią­

zujący wykład marksizmu dla Pola­

ków dokonywany przez propagan­

dzistów komunistycznych. Choć bro­

szura jest bardzo zwarta i niewielka rozmiarami, a obejmuje tylko czę­

ściowe przedstawienie krytyczne do­

ktryny komunistycznej, jest mocno ugruntowana i nie pomija żadnego z zasadniczych aspektów zagadnienia.

Nie jest to broszura polemiczna, lecz streszczenie wykładu informacyj­

nego. Krvtvka znajduje sie w niej ty 1- ko iako niezbędne wyjaśnienie przed­

miotu. Nie przerywa też ona toku wy­

wodów, lecz, przeciwnie, ułatwia go.

Całość tego zwięzłego wykładu ozna­

cza się precyzją i jasnością, z jakimi dotąd nie spotykaliśmy sie w tvm stopniu w broszurach na tem at ide­

ologii komunistycznej w języku pol­

skim.

Helmut Gollwitzer: UNWILLING JOURNEY & DIARY FROM RUSSIA.

SCM Press Ltd. Londyn 1953. Stron 316.

Cena 16 s.

Książka Gollwitzera jest tłumacze­

niem z niemieckiego oryginału. Przed kilku tygodniami ukazało six wyda­

nie amerykańskie. Gollwitzer jest niemieckim pastorem protestanckim, był przyjacielem Niemóllera i jego następcą na stanowisku pastora w Dahlem nod Berlinem. Był przeciw­

nikiem hitleryzmu, politycznie należał do radykalnej lewicy socjalistycznej, nie był jednak poddany jakiemuś ost­

remu prześladowaniu, skoro uniknął obozu koncentracyjnego. Wydaje się, że Gollwitzer mniej bvł działaczem po­

litycznym, a raczei intelektualistą, przetrawiającym problemy, umysłem refleksyjnym, co najwyżej rezonerem.

Tak mniei wiecej przedstawia się je­

go sylwetka duchowna na podstawie, tego pamiętnika, napisanego po po­

bycie autora przez kilka lat w obozach jeńców wojennych w Rosji.

Gollwitzer bowiem był zaciągnięty do wojska niemieckiego w czasie woj­

ny i dostał się do niewoli rosyjskiej w maju 1945 r. Wysłany do obozu je­

nieckiego w głębi Rosji, pozostał tam

Znajomość doktryny komunis­

tycznej wśród emigracji polskiej jest znikoma w porównaniu choćby ze zna­

jomością rzeczywistości sowieckiej.

Jest ona jednak niemńiej ważna od znajomości tej rzeczywistości, a na dłuższą metę może nawet potrzebniej­

sza. Podczas bowiem, gdy rzeczywis­

tość się zmienia i niejeden z przymu­

sowych „zwiedzaczy“ Rosji w okra­

sie woiny nie poznałby dziś niektó­

rych stron życia sowieckiego, doktry­

na zmienia sie bardzo mało. a w te­

orii jest nawet niezmienna i wpływa na kształtowanie rzeczywistości — wbrew teoretycznemu założeniu mark­

sizmu. że warunki produkcji formują mvśl. a nie odwrotnie.

Dorasta w Polsce pokolenie kształ­

cone na doktrynie Marxa. Nie bierze jej ono, jak sie zdaje, zbyt poważnie, ale jest do niej przyzwyczajone, a ra­

czej przyzwyczajone do operowania formułami i sloganami. Nieznajomość podstaw teoretycznych marksizmu i jego słabości mogłaby w przyszłości bardzo utrudnić porozumienie z tym pokoleniem i trafienie do niego wła­

ściwie sformułowanymi argum enta­

mi. Dlatego każdv nieco dalei natrzą- cy w przyszłość działacz musi zapo­

znać się z teoretycznymi podstawa­

mi komunizmu w tvm celu streszcze­

nie wykładu Kownackiego będzie mu

nieocenioną pomocą. w.

do 1949 r. Bolszewicy usiłowali go pozyskać dla swej ideologii, „nawró­

cić“ na stalinizm. Nie udało im się to, ale w konsekwencji Gollwitzer uzv- skał głębszy wgląd w cele i metody aparatu sowieckiego, państwowego i ideowego.

Książka Gollwitzera zawiera dużo materiału myślowego, niekiedy wyso­

kiego gatunku, jednak jest to mate­

riał nieuporządkowany dostatecznie.

Forma pamiętnika oczywiście nie sprzyja takiemu usystematyzowaniu.

Książka zawiera mnóstwo sylwetek towarzyszy niewoli — Niemców i kre­

śli ich metamorfozy duchowe; nie­

którzy ulegają naciskowi naukowo przemyślanej propagandy komunisty­

cznej, inni pod wpływem pobytu w

„DZIATWA”

Miesięcznik dla dzieci od

lat 3

do 11

Bajka, powieść, opowiadanie, konkurs, wiersz, zagadka

Cena 1/- wraz z przesyłka lub równowartość w innej walucie

Adres: 18, Queen's Gate Terrace,

London, S.W. 7, England

Sowietach zwracają się tym silniej ku zasadom życia chrześcijańskiego.

Książka, która oczywiście bardziej bezpośrednio musi (interesować czy­

telnika niemieckiego, bo jest kartą z życia i doświadczeń jednego z wielu jeńców niemieckich w Rosji, jednak posiada i znaczenie ogólniejsze, przed­

stawia bowiem w sposób dosyć prze­

konywający niezgodność doktryny komunistycznej albo raczej praktyki komunistycznej, tak jak się uformo­

wała za Stalina, z tradycyjną zachod­

nio-europejską postawą życiową.

Można wyciągnąć z tego konkluzje, żc wchłonięcie wolnej Europy przez komunizm sowiecki może się tylko dokonać na drodze przemocy fizycz­

nej, na drodze rozprawy wojennej.

Uniformizm narzucony wszystkim częściom ogromnego imperium so­

wieckiego rozciągany jest też na kraje nominalnie niepodległe, znaj- duiace się jednak w1 orbicie sowiec­

kich Autov mówi o „absolutnej pew­

ności poddania ich całkowitej domi- nacii w terminie dającym sie przewi­

dzieć“. o tvm. że staną sie „integral­

na częścią roSviskiego systemu so­

wieckiego “ A w™ iści o w skład tego svstemn równa utracie wszelkich Wła<?uveb tvadvcii i ppok narodowvch.

Pamiętnik Gollwitzera daje cieka­

we migawki Rosian-komunistów i prostych ludzi. Lud rosyjski posiada wiele cech sympatycznych. Ale oto, jak jeden z rozmówców scharaktery­

zował lud rosyjski: „Jest wśród nich wielu wspaniałych ludzi. Ale nie jest iuż możliwe znaleźć wśród nich abso­

lutnie prawego człowieka. Stosuje się do nich powiedzenie Homera — Czło­

wiek traci połowę swej wartości, gdy iest poddany w niewole. Jedvna rzecz, jaka można przytoczyć na ich korzyść to, że w ich sytuacji Niemcy ulegli­

by koruncji znacznie szybciej i grun- towniei“. Snotkać można wśród Ro­

sjan wiele ludzkości, wiele natural­

ności indywidualnej. Ów rozmówca (Niemiecj zakończył swa charakte­

rystykę tvmi słowami: „Cudowny na­

ród — nie można ich nie kochać**”.

Sam autor podkreśla uległość ludu rosyjskiego wobec władz i ich zarzą­

dzeń, bez względu na to czy są racjo­

nalne i sprawiedliwe, czy też nie.

Psychika rosyjska jest dla umysłu niemieckiego zagadkowa i niezrozu­

miała. Sa w niej sprzeczności pozor­

nie nie dajace sie wytłumaczyć. Autor zanotował współistnienie brutalności i niezwykłej delikatności, szorstkiej obojętności i gorącej sympatii u !jed- nei i tej samej osoby. Przestrzega jednak przed uogólnianiem takich spostrzeżeń.

Wiecej oczywiście ma do powiedze­

nia o ideologii komunistycznej i o stosowanym w praktyce systemie so­

wieckim. Jakiś stary komunista nip- miecki, który nabrał zaufania do

PRZEWODNIK PO SOWIETACH