A N N A L E Ś
U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K L O D O W S K A L U B L I N - P O L O N I A
VOL. LIII SECTIO C 1998
Instytut Biologii UMCS Zakład Gcobotaniki
ANNA LUCZYCKA-POPIEL
Naturalne i antropogeniczne zróżnicowanie zbiorowisk roślinnych w lasach okolic Lublina
Natural and anthropogenic differentiation of plant communities in the forests of the Lublin environs
TEREN BADAŃ
Problematyka niniejszej pracy mieści się w obszernym, kompleksowym za
gadnieniu dotyczącym wpływu człowieka na szatę roślinną, określanym terminem synantropizacja.
Badaniami objęto lasy leżące częściowo w granicach administracyjnych Lu
blina oraz w bliskim jego sąsiedztwie, tj. duży kompleks Zemborzyce zwany
„uroczyskiem Dąbrowa”, zajmujący południową część miasta, oraz mniejsze lasy
„Mętowski”, „Żabiowolski” i „Krężnicki” (ryc. 1). Od roku 1990 należą one do Czerniejowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, utworzonego w celu ochro
ny tego terenu przed niewłaściwymi inwestycjami oraz umożliwienia dalszego harmonijnego rozwoju jego funkcji rekreacyjnej i rolniczej (17).
Badane lasy od dawna użytkowane są przez miejscową ludność oraz struktu
ralnie zmienione przez gospodarkę leśną. Ze względu na bliskie położenie w sto
sunku do Lublina (7 km od centrum miasta) oraz naturalne walory środowiska przyrodniczego, teren ten jest bardzo atrakcyjny dla wypoczynku sobotnio-nie
dzielnego.
Notatek florystycznych jest stąd niewiele. Dotyczą one głównie rzadziej
spotykanych roślin (3, 4, 11, 17). Fragmentaryczne badania fitosocjologiczne
8 ANNA LUCZYCKA-POPIEL
s
Ryc. 1. Mapka sytuacyjna badanych lasów w okolicach Lublina; 1 — główne szosy, 2 — rzeki, 3 — granice badanych lasów
Location map of the examined forests in the Lublin environs. Explanations to the figurę: 1 — main roads, 2 — rivers, 3 — boundaries of the examined forests
(ograniczające się do wykonania kilkunastu zdjęć fitosocjologicznych) prowadzili na tym terenie M a t u s z k i e w i c z o w a (15) i F i j a ł k o w s k i (3, 7).
Charakterystykę geobotaniczną świetlistej dąbrowy oraz borów mieszanych i świeżych uroczyska Dąbrowa na podstawie 39 zdjęć fitosocjologicznych i 5 od
krywek glebowych przedstawiła w latach 50. obecnego stulecia I z d e b s k a (9).
Lasy Mętowski i Krężnicki nie były dotąd dokładniej badane.
W ciągu prawie 40 lat, jakie minęły od czasu badań prowadzonych przez
Izdebską, we wszystkich wymienionych kompleksach leśnych nastąpiły wyraźne,
LUBLIN
i.
Ryc. 2. S tan o w isk a zdjęć g eobotanicznych w b adanych lasach; 1 — linie oddziałow e, 2 — drogi, 3 — zabudow ania, 4 — ośrodki w ypoczynkow e, 5 — łąki, 6 — rzeki, 7 — m iejsca w ykonania zdjęć geobotanicznych
Sites, w here g eobotanical records w ere m adę in the e x am in ed forests. E x p lanations to the figurę; 1 — division lines, 2 — roads, 3 — buildings,
4 — recreation cen tres, 5 — m eadow s, 6 — rivers, 7 — sites, w here g eobotanical records w ere m adę
NATURALNE I ANTROPOGENICZN E ZRÓŻNICOW ANIE ZBIOROW ISK R O ŚL IN N Y C H ... 9 antropogeniczne zniekształcenia występujących tu fitocenoz. Pogłębiają się one coraz bardziej od chwili oddania do użytku w 1974 r. zalewu Zemborzyckiego, przylegającego od zachodu do lasu Dąbrowa. Celem niniejszej pracy było zareje
strowanie stanu faktycznego wszystkich występujących na tym terenie zbiorowisk roślinnych oraz scharakteryzowanie ich pod względem geobotanicznym. Starano się również przedstawić zniekształcenia antropogeniczne, jakie nastąpiły w fitoce- nozach w wyniku antropopresji, oraz określić podstawowe przyczyny wywołujące zmiany degeneracyjne w zbiorowiskach leśnych.
METODYKA BADAŃ
Badania terenowe przeprowadzono w latach 1994-1996. Obejmowały one prace fitosocjolo- giczne, florystyczne i gleboznawcze.
Charakterystykę fitosocjologiczną oparto na 160 zdjęciach wykonanych nieco zmodyfikowali;) metodą Braun-Blanqueta (1). Przy ocenie stosunków liczbowych dla poszczególnych gatunków przyjęto skalę 10-stopniową. Zdjęcia fitosocjologiczne zestawiono w tab. 1-8. Lokalizację zdjęć w terenie ilustruje ryc. 2.
Nazewnictwo gatunków roślin naczyniowych uwzględnia zmiany zawarte w opracowaniu Kry
tyczna lista roślin naczyniowych Polski (18). Nomenklaturę mszaków podano zgodnie z wykazem opracowanym przez O c h y r ę i S z m a j d ę ( l 9 ) .
Przynależność gatunków do wydzielonych w tabelach grup syntaksonomicznych określono według ujęcia M a t u s z k i e w i c z a (16) i częściowo F i j a ł k o w s k i e g o (6).
Charakterystykę warunków siedliskowych wyróżnionych zbiorowisk podano według ogólnych spostrzeżeń zanotowanych w czasie badań terenowych oraz na podstawie badań fizyko-chemicz
nych właściwości próbek glebowych, które pobrano z różnych poziomów genetycznych 5 odkry
wek. Analizy chemiczne wykonała Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Lublinie metodami powszechnie stosowanymi w gleboznawstwie (2). Wyniki badań zestawiono w tab. 9. Badania florystyczne zmierzały do sporządzenia wykazu roślin rzadkich i chronionych.
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
W skład badanych kompleksów leśnych wchodzą uroczyska: „Dąbrowa”
(o powierzchni 858 ha), „Krężnica Poszkolna” oraz „Żabia Wola I” obrębu i nadleśnictwa Świdnik OZLP w Lublinie, a także przylegające do nich lasy prywatne mieszkańców okolicznych wsi.
Prawie przez środek kompleksu Dąbrowa przebiega szosa Lublin-Bychawa
w kierunku NE-SW. Od północnego zachodu przylega do lasu Zalew Zembo-
rzycki, utworzony na łąkach w dolinie Bystrzycy. Od zachodu i południowego-
-zachodu między zalewem a lasem Krężnickim dolinę Bystrzycy zajmują kośne
łąki porośnięte miejscami przez olszyny.
10 ANNA LUCZYCKA-POPIEL
Południowa część lasu Dąbrowa oddzielona jest od kompleksu głównego lo
kalną drogą łączącą wsie Mętów i Prawiedniki, stąd las ten zwany jest „Mętow- skim”. Południową granicę badanego terenu stanowi droga Jabłonna— kol. Żabia Wola. Wszystkie trzy kompleksy leśne otoczone są polami uprawnymi.
Najwyższą wysokość względną (225 m n.p.m.) osiągają południowo-wschod
nie partie lasu Mętowskiego. Teren wyraźnie obniża się w kierunku NW i na pół
nocnym krańcu lasu Krężnickiego (w dolinie Krężniczanki) osiąga 178 m n.p.m.
W rzeźbie terenu wyróżniają się formy pochodzenia denudacyjnego oraz for
my pochodzenia rzecznego. Lasy Dąbrowa i Mętowski leżą na równinie denu- dacyjnej (na międzyrzeczu Bystrzycy i Czerniejówki), wytworzonej na marglach mastrychtu. Pokrywa je cienka powłoka (lokalnie do 5 m grubości) pylastych i piaszczysto-pylastych utworów eluwialno-deluwialnych (8). Istnieją tu gleby bie- licowe i brunatne wytworzone z różnych glin i piasków słabogliniastych.
Las Krężnicki leży w widłach Bystrzycy i jej lewobrzeżnego dopływu — Krężniczanki. Szerokość dolin rzecznych zmienia się od 50 do 300 m. W dnach dolin wytworzyły się mady oraz gleby mułowo-bagienne i torfowe. Ponad dna dolin wznoszą się terasy nadzalewowe. W okolicy Prawiednik występują na nich płaty gleb wykształconych z piasków słabogliniastych i gliniastych. Zasobność gleb w składniki pokarmowe jest niska, z niedoborem fosforu i potasu.
Zwierciadło wody w północnej części badanego terenu, leżącej w zasięgu leja depresyjnego, występuje na wysokości 170-180 m n.p.m., natomiast w oko
licy Prawiednik — na wysokości 190-200 m n.p.m. (17). Znajdują się tu studnie wiercone komunalnego ujęcia wody Lublina, wykorzystujące zasoby wodne piętra kredowego. Ku dolinom rzecznym lustro wody obniża się. Wody powierzchniowe występują niemal wyłącznie w głęboko wciętych dolinach rzecznych. Największą rzeką nad badanym terenie jest Bystrzyca. Na jej środkowym odcinku wybudowa
ny został Zalew Zemborzycki. Powyżej zalewu uchodzi do niej Krężniczanka. Za
chodnią część lasu Krężnickiego odwadniają Krężniczanka oraz jej prawobrzeżny dopływ i tu właśnie występują tereny podmokłe.
Dość dokładną charakterystykę warunków klimatycznych badanego terenu przedstawiono w pracach 10, 17, 22.
PRZEGLĄD ZBIOROWISK ROŚLINNYCH
Na podstawie analizy 160 zdjęć htosocjologicznych wyróżniono na badanym terenie 24 zespoły roślinne, w tym: 4 zespoły wodne, 9 leśnych, 1 okrajkowy i 10 synantropijnych. Ponadto opisano 6 zbiorowisk roślinnych o nieokreślonej bliżej randze fitosocjologicznej. W przedstawionym wykazie numeracja zbioro
wisk odpowiada zastosowanej w tekście i w tab. 1-8.
NATURALNE I ANTROPO G EN ICZN E ZRÓŻNICOW ANIE ZBIOROW ISK RO ŚL IN N Y C H ... 11
1. Lemno-Spirodeletum polyrrhizae W. K o c h 1954 em. M ii 11. G o r s . 1960 2. Elodeetum canadensis (P ig n . 1953) P a s s . 1964
3. Callitrichetum polymorphae S o ó 1947 wariant z Callitriche verna
4. Ranunculo-Sietum erecto-submersi ( R o li. 1939) M ii 11. 1962 5. Ribo nigri-Alnetum S o l .- G ó r n . 1975
6. Circaeo-Alnetum O b e r d . 1953 7. Tilio-Carpinetum T r a c z . 1962 T.-C. typicum wariant typowy T.-C. typicum wariant zubożały
8. Potentillo albae-Quercetum L ib b . 1933
9. Querco roboris-Pinetum J. M a t. 1981, W. M a t. 1981 10. Festuco ovinae-Pinetum K o b e n d z a 1930
11. Cladonio-Pinetum J u r a s z e k 1927 wariant z Dicranum scoparium
12. Leucobryo-Pinetum M a t. (1962) 1973 13. Molinio-Pinetum J. M a t. 1973
14. Pruno-Crataegetum H u e c k 1931 15. Zbiorowisko z Trifolium medium 16. Zbiorowisko z Coronilla varia 17. Zbiorowisko z Lembotropis nigricans 18. Zbiorowisko z Sarothamnus scoparius
19. Polygono-Bidentetum (K o c h 1926) L o h m . 1950 20. Zbiorowisko z Juncus bufonius
21. Zbiorowisko z Atriplex prostrata subsp. polonica 22. Artemisietum annui M o r a r i u 1943
23. Plelianthetum tuberosi ( M o o r 1958) L o h m . ap O b e r d . 1967 24. Rubo-Solidoginetum serotinae F i j a ł k o w s k i 1978
25. Rubo- Urticetum F i j a ł k o w s k i 1991 26. Rubetum idaei P a s s . 1982
27. Rubo-Calamagrostidetum epigei F i j a ł k o w s k i 1978 28. Prunello-Plantaginetum F a l i ń s k i 1963
29. Lolio-Plantoginetum ( L i n c o l a 1921) B e g e r l 9 3 0
30. Juncetum macri (D ie m ., S i s s . et W e s th . 1940) S c h w i c k . 1944 em. R.
T x. 1950.
12 ANNA LUCZYCKA-POPIEL
CHARAKTERYSTYKA FLORYSTYCZNA 1 EKOLOGICZNA ZBIOROWISK
I. Lemno-Spirodeletum polyrrhizae (tab. 1, zdj. 1-2)
Zespół tworzą skupienia rzęsy drobnej pokrywającej niemal całkowicie po
wierzchnię wody w rowach i dolinkach wśród olsu w Krężnicy Jarej. Lemna minor osiąga 90% pokrycia, a towarzyszą jej nielicznie gatunki szuwarowe, jak:
Carex paniculata, C. acutiformis, C. pseudocyperus, Iris pseudacorus, Equisetum fluviatile. W badanych płatach nie stwierdzono rzęsy trójrowkowej, ani spirodeli wielokorzeniowej. Fijałkowski podobne płaty traktuje jako odrębny zespół Lem- netum minoris (6).
2. Elodeetum canadensis (tab. 1, zdj. 3)
W ubogim w gatunki zespole dominuje moczarka kanadyjska, osiągająca 90%
pokrycia. Nielicznie towarzyszą jej rośliny przechodzące z sąsiadujących zespo
łów: Callitrichetum polymorphae i Ramunculo-Sietum erecto-submersi. Asocjacja zajmuje płytkie, leniwie płynące wody cieku, w pobliżu jego ujścia do Krężni- czanki. Głębokość wody w czasie badań nie przekraczała 50 cm.
3. Callitrichetum polymorphae (tab. 1, zdj. 4—6)
Zespół tworzą skupienia Callitriche cophocarpa (ok. 90% pokrycia) z nie
wielką domieszką Callitriche autumnalis, Lemna minor, Myosotis polustris oraz innych gatunków. Kilka płatów o powierzchni od kilku do kilkudziesięciu me
trów kwadratowych stwierdzono w Krężnicy Jarej, w zamulonych wodach cieku płynącego przez łęg jesionowo-olszowy.
W nieco innych warunkach siedliskowych wykształcił się wariant zespołu z Callitriche verna. Rzęśl wiosenna osiąga 90% pokrycia na powierzchni ok.
5 metrów kwadratowych, w dużej kałuży na skrzyżowaniu dróg w oddz. 298/299 uroczyska Dąbrowa.
4. Ramunculo-Sietum erecto-submersi (tab. 1, zdj. 7-1 1)
Zespół tworzą rośliny zanurzone w wodzie, będące w niektórych przypadkach formami wodnymi gatunków wyrastających normalnie ponad powierzchnię wody.
W zbiorowisku dominują: Veronica anagallis-aquatica, V. beccabunga, Berula erecta f. submersa, Mentha aquatica i Myosotis palustris. Osiągają one 50-90%
pokrycia i są gatunkami wyróżniającymi odpowiednich facji. Domieszkę do nich
NATURALNE I ANTROPO G EN ICZN E ZRÓŻNICOW ANIE ZBIOROW ISK R O ŚL IN N Y C H ... 13
Tab. 1. Skład florystyczny zespołów z klas Lemnetea i Potamogetonetea Floristic composition of the associations from the classes of Lemnetea and Potamogetonetea
Nr z e s p o ł u
N e. o f a s s o c i a t i o n Nr z d j ę c i a
No. o f r e c o r d
C o v e r o f s h r u b - l a y e r b i n % P o k r y c i e w a rs tw y r u n a c w % C o v e r o f h e r b - l a y e r c i n %
- Od
% o o
r" Od o o 00 OA
8 8
t - o c n o
i i i i i
o o o .
cn oo cn co o o o o o o \ cr» cr> cri 1 . L e m n o - S p ir o d e le tu m p o l y r r h i z a e :
Lemna m in o r
2 . E lo d e e tu m c a n a d e n s i a : E lo d e a c a n a d e n s i s
3 . C a l l i t r i c h e t u m p o ly m o r p h a e : C a l l i t r i c h e c o p h o c a r p a H o t t o n i o n :
C a l l i t r i c h e T e r n a
4 . R a n u n c u l o - S i e tu m e r e c t o - s u b m e r s i : B e r u l a e r e c t a f . s u b m e r s a
V e r o n i c a a n a g a l l i s - a ą u a t i c a f . s u b m e r s a P o t a m o g e t o n e t e a :
V e r o n i c a b e c c a b u n g a P h r a g m i t e t e a : I r i s p s e u d a c o r u s E q u is e tu m f l u v i a t i l e G l y c e r i a m axim a C a r e x p s e u d o c y p e r u s G a liu m p a l u s t r e G l y c e r i a f l u i t a n s S c r o p h u l a r i a u m b ro s a C i c u t a v i r o s a C a r e x p a n i c u l a t a R unex h y d r o l a p a th u m O a re x a c u t i f o r m i s A l n e t e a g l u t i n o s a e : S a l i x c i n e r e a b S o la n u m d u l c a o a r a L y co p u s e u r o p a e u s
T o w a rz y s z ą c e - A c c o m p a n y in g : M y o s o tio p a l u s t r i s
C a l l i t r i c h e a u t u m n a l i s S c i r p u s s y l v a t i c u s P o ly g o n u m h y d r o p i p e r R a n u n c u lu s r e p e n s Rumex s a n g u i n e u s M e n th a a ą u a t i c a
G a tu n k i s p o r a d y c z n e ( S p o r a d i c s p e c i e s ) : 9 8
1 .
. 4 9 5 1 .
. 4 . 4 1
+ . + + +
1 2 + 1
+ r + + . . + . 1
1 + + + 5
+ 3 . + r + 5 .
I m p a t l e n s n o l i - t a n g e r e 2 / + , I m p a t i e n s p a r y i f l o r a 2 / + ,
J u n c u s e f f u s u s 2 / + , B id e n s t r i p a r t i t a 6 / + , L y s im a c h la
n u m m u la r ia 6 / + , C a l t h a p a l u s t r i s 1 0 / + , P i l i p e n d u l a u lm a -
r i a 1 1 / + , Ł y s i m a c h ia v u l g a r i s 1 1 / r .
14 ANNA LUCZYCKA-POPIEL
stanowią rośliny szuwarowe i łąkowe, np. Glyceria fluitans, Galium palustre, Lycopus europaeus, Scrophularia umbrosa i Scirpus sylvaticus.
Zespół wykształca się na całej niemal długości brzegów Krężniczanki i do
pływającego do niej cieku w obrębie lasu Krężnickiego. Związany jest z mezo- troficznymi wolno płynącymi wodami o głębokości nie przekraczającej 40 cm.
5. Ribo nigri-Alnetum (tab. 2, zdj. 12-18)
Ols na badanym terenie występuje tylko w lesie Krężnickim — w dolinie Krężniczanki i dopływającego do niej cieku. Jest to stosunkowo młody (50-60- -letni) las olchowy, w którym zwarcie koron drzew osiąga średnio 60%. Warstwę krzewów tworzą głównie: Salix cinerea, Frangula alnus i Sorbus aucuparia.
Zwarcie ich waha się od 10 do 20%. Tylko w zdj. 18 wykonanym w wyschniętym korycie cieku (w jego górnej części) zanotowano Padus avium o zwarciu 70%.
Płat ten reprezentuje zbiorowisko przejściowe do łęgu jesionowo-olszowego.
W runie niektóre gatunki mają pokrycie ponad 40% i stanowią podstawę wy
różnienia odpowiednich facji z: Carex paniculata (zdj. 12-13), C. acutifarmis (zdj. 14), Glyceria maxima (zdj. 15) i Scirpus sylvaticus (zdj. 16-17). W po
szczególnych płatach znaczny udział mają również: Lemna minor (między kępa
mi turzyc, gdzie woda stagnuje przez większą część roku), Solanum dulcama- ra, Scrophularia umbrosa i Galium aparine. Runo w zdj. 18 odbiega nieco od opisanych płatów. Nastąpiły tu zmiany degeneracyjne spowodowane obniżeniem poziomu wody. W wyniku przesuszenia górnej warstwy gleby miejsce gatunków szuwarowych zajmują: Rubus idaeus (40% pokrycia), Lysimachia vulgaris, Ma- ianthemum bifolium, Deschampsia caespitosa. Liczne występowanie w tym płacie Carex elongata przemawia za zaklasyfikowaniem go do zespołu olsu, który wcze
śniej opisywany był pod nazwą Carici elongatae-Alnetum.
6. Circaeo-Alnetum (tab. 2, zdj. 19-27)
Płaty łęgu jesionowo-olszowego zlokalizowane są w SW części kompleksu leśnego Dąbrowa (oddz. 296, 297 w dolinie Bystrzycy) oraz w NW części lasu Krężnickiego — w dolinie Krężniczanki i dopływającego do niej cieku.
Drzewostan buduje Alnus glutinosa, niekiedy z domieszką Fraxinus excelsior, rzadziej — Pinus sylvestris. Tylko w jednym płacie (zdj. 19) warstwę drzew tworzy jesion wyniosły. Drzewostany są różnowiekowe, w większości młode.
Tylko nieliczne okazy olszy osiągają 40-50 cm średnicy pnia w pierśnicy. Warstwę
krzewów, o zróżnicowanym w poszczególnych płatach zwarciu (5-90% ), tworzy
Padus avium. W domieszce najczęściej występuje Sambucus nigra, rzadziej Ulmus
laevis, Fraxinus excelsior, Frangula alnus, Viburnum opulus i Ribes nigrum.
NATURALNE I A N TROPOGENICZN E ZRÓŻNICOWANIE ZBIOROW ISK RO ŚL IN N Y C H ... 1 5
Tab. 2. Skład fiorystyczny zespołów Ribo nigri-Alnetum i Circaeo-Alnetum Floristic composition of the associations Ribo nigri-Alnetum and Circaeo-Alnetum Nr z e s p o ł u
No. o f a s s o c i a t l o n Nr z d j ę c i a
No. o f r e c o r d
Z w a rc ie w a rs tw y d rze w a w % C o v e r o f t r e e - l a y e r a i n % Z w a rc ie w a rstw y krzew ów b w % C o v e r o f s h r u b - l a y e r b i n % P o k r y c i e w a rstw y r u n a c w % C o v e r o f h e r b - l a y e r c i n % P o k r y c i e w a rstw y mchów d w % C o v e r o f m o s s - l a y e r d i n % 5 . R ibo n i g r i - A l n e t u m e t A l n e t e a
g l u t i n o s a e :
A ln u s g l u t i n o s a a A ln u s g l u t i n o s a b S a l i x c i n e r e a b R ib e s n lg ru m b S o lan u m d u lc a m a ra
^ a r e x e l o n g a t a L y co p u s e u r o p a e u s
6 . C i r c a e o - A ln e tu m , A ln o - P a d io n , F a g e t a l i a s i l v a t i c a e e t Q u erco - F a g e t e a :
F r a i i n u s e x e e l s i o r a P r a x i n u s e x c e l s i o r b P a d u s av iu m b
P a d u s av iu m c
Euonymus e u r o p a e u s b Ulmus l a e v i s b
Rhamnus c a t h a r t i c u s b I m p a t i e n s n o l i - t a n g e r e P la g io m n iu m u n d u la tu m d M iliu m e ffu s u m
F e s t u c a g i g a n t e a C o r y lu s a v e l l a n a c S c r o p h u i a r i a n o d o s a V iburnum o p u lu s b A egopodiura p o d a g r a r i a P h r a g m i t e t e a :
C a re x p a n i c u l a t a G aliu m p a l u s t r e E ą u is e tu m f l u v l a t i l e I r i s p s e u d a c o r u s c a r e i a c u t i f o r m i s G l y c e r i a m a x ia a
M o l i n i o - A r r h e n a t h e r e t e a : Geum r i v a l e
M y o s o tis p a l u s t r i s F i l i p e n d u l a u l m a r i a S c i r p u s s y l v a t i c u s D e s c h a n p s i a c a e s p i t o s a L y s im a c h ia v u l g a r i s
fu r- oo
o o o o o o o m co <£> c-~ m o o o o o o o r- r- r- CU r- CO
1 3 . + + 1 .
• • + + + • 1 + ...
o <- cu <r in co e-
<- CU CU CU CU CU CU CU CU
o o o o o o o o o t"-lT iC U < r.-> 43C ^C 0 c—
O O O + O O O O O
t- t- t- cd
c r cu o O O O O O O O
o O O O O cn
uao o o o o o o o o O O O O f U l P i O C O O
+ I + + O I O O I CD CU r*
5 4 8 4 6 7 5
i i ’
5 2 4 1 5 7 8 4 ... + ... + . ... + 1 ... + . . . . r + .
...+
5 4 2 + + . . +
1 +
X
+ +
i7 1 +
.’ 81 7 +
+ + . +
•
+ + 1 •
+ +
+ +
ii
i .’• + •
2• r r
• +
•
+• +
• •
• •
•
•
+ •
• • +
8
• + +
i+ 6 + • • • +
3 3 2
+
+ 1
+ r 1 8 8 .
. + . +
. . . 1 5 + 1
16 ANNA LUCZYCKA-POPIEL Ciąg dalszy tab. 2 — Tab. 2 continued A r t e m i s i e t e a :
U r t i c a d i o i c a M y o so to n a ą u a t ic u m C h e lid o n iu m ma ju s
T o w a rz y s z ą c e - A cc o m p an y in g :
1 + + + 9 3 1 +
. + . 5 .
. + r
S o rb u s a u c u p a r i a b S o rb u s a u c u p a r i a c F r a n g u l a a l n u s b F r a n g u l a a l n u s c Sam bucus n i g r a b S am bucus n i g r a c Lemna m in o r R ubus i d a e u s
L r y o p t e r i s c a r t h u s i a n a I m p a t i e n s p a r v i f l o r a G aliu m a p a r i n e P la g io m n iu m a f f i n e d P olygonum h y d r o p i p e r B r a c h y th e c iu r a r u ta b u lu m d C a rd a m in a a m a ra s s p . am ara G lechom a h e d e r a c e a
H u a u lu s l u p u l u s A g r o s t i s a l b a L r y o p t e r i s d i l a t a t a R ubus c a e s i u s Geum urbanum
M o e h r in g ia t r i n e r v i a L y s im a c h ia n u m m u la ria Rubus h i r t u s
G eran iu m r o b e r t i a n u m
+ 1 . 1 + 1 + .
1 1
• + 2 . + . 5
+ » + . 1 +
4
2 7 . +
3 + + 1 1 1 . + 2 +
+ • . +
r . r + G a tu n k i s p o r a d y c z n e ( S p o r a d i c s p e c i e s ) :
P h r a g m i t e t e a : P eucedanum p a l u s t r e 1 2 / 1 , C a re x p s e u d o c y p e r u s 1 2 / + , S c r o p h u l a r i a u m b ro sa 1 5 / 1 , S c u t e l l a r i a g a l e r i c u l a t a 2 5 / + .
M o l i n i o - A r r h e n a t h e r e t e a : C lim a c iu m d e n d r o i d e s d 1 2 / 1 , L y th ru m s a - l i c a r i a 1 3 / r , E p ilo b iu m h i r s u t u m 1 5 /+ , S ynphytum o f f i c i n a l e 1 5 / + , C irs iu m p a l u s t r e 2 1 / r , A n g e li c a s y l v e s t r i s 2 5 / + , A n t h r i s c u s s y l v e - s t r i s 2 6 /+ ,
A r t e m i s i e t e a : C a l y s t e g i a se p iu m 1 7 / + , '■ 'h a e ro p h y llu ra teraulum 1 9 / 9 . T o w a r z y s z ą c e : P la g io m n iu m e l a tu m d 1 2 /+ , A m b ly ste g iu m r i p a r i u m d 1 2 / + , U t r i c u l a r i a v u l g a r i s 1 6 / + , M aianthem um b i f o l i u m 1 8 / 1 , V e ro - n i c a c h a m a e d ry s 1 9 / + , P a r t h e n o c i s s u s i n s e r a t a 1 9 / r , L e p to d ic ty u m r i p a r i u m d 2 1 / + , L a p s a n a com m unis 2 2 /+ , R a n u n c u lu s r e p e n s 2 2 / + , P in u s s y l v e s t r i s a 2 3 / + , O x a l i s a c e t o s e l l a 2 4 / 5 , E u rh y n c h iu m sw a- r t z i i d 2 5 / + , A th y riu m f i l i x - f e m i n a 2 6 / 1 , M y c e lis m u r a l i s 2 6 / r , E ą u is e tu m p r a t e n s e 2 7 / r , F a l l o p i a dum etorum 2 7 / r .
Runo wykształca się nadzwyczaj bujnie, osiągając w większości badanych płatów 100% pokrycia. Niektóre gatunki dominują, co było podstawą wyróżnienia facji z:
Chaerophyllum temulum (zdj. 19), Urtica dioica (zdj. 20), Galium aparine (zdj.
21), Myosoton aąuaticum (zdj. 22), Deschampsia caespitosa (zdj. 25) i Rubus idaeus (zdj. 27). Tylko w jednym z badanych płatów runo jest skąpe (zdj. 23), ale 80% pokrycia osiągają w nim mchy: Plagiomnium affine i Brachythecium rutabulum. W pozostałych płatach udział mchów jest niewielki (5-20% ).
Zdjęcia 24—27 reprezentują zniekształcone płaty łęgów, na co wskazuje duży
Tab. 3. Skład florystyczny zespołu Tilio-C arpinetum typicum Floristic co m position o f the association T ilio-C arpinetum typicum
Nr z e s p o ł u
N o. o f a B S O C ia tio n
Nr z d j ę c i a © os o
<- aj i aLA © c*- © Os O r- AJ rA -3- in
kot~~ CO as O V- Al rA .4 N o. o f r e c o r d Al Al 2A fC fC IC LA
i alA rA rA rA .4- •4* -41 «4- <r >4 lA IA LA IA lA Z w a r c ie w a r s tw y d r z e w a w % o o o o o o O o O O O O O O O o O O O O o O O O O O O C oT er o f t r e e - l a y e r a i n % © © © © © LA © © rA
aj© lA IA rA LA >• r - c*- © Os C*- Z w a r c ie w a r s tw y d r z e w a . w % i i 1 1 1 o 1 i O O 1 O O O 1 1 1 o O 1 i i 1 1 1 1 4
C o v e r o f t r e e - l a y e r a^ I n % ę- Al LA ©
^ w a r c ie w a r s tw y k rzew ów b w % o o
© a-4 1 O O r-
la4 o o
rA
udo
IA o O 4
rA t O
•4" O
© o 4 rA O o
rA © o
© -4 o o o
© © o as + O C o v e r o f s h r u b - l a y e r b l n %
P o k r y c i e w a r s tw y r u n a c w % o o o s r - o © O O O © as r - © O o O r - O LA o
Os O O rA O O
A- Os O I** O O
O AJ O O as o o
LA O
© o o rA <4 o o o
rA
ajC o y e r o f h e r b - l a y e r c i n % T"
P o k r y c i e w a r s tw y mchów d w % 1 o o o o + 1 o 1 O i + + O 4 1 1 O 1 1 1 1 1 i 4 +
C o v e r o f m o s s - l a y e r d l n % © IA AL
t-IA r—
7 . T i l i o - C a r p i n e t u m e t C a r p ln io n b e t u l l :
C a r p in u s b e t u l u s a C a r p in u s b e t u l u s a . C a r p in u s b e t u l u s b1 C a r p in u s b e t u l u s c T l l i ą c o r d a t a a T i l i ą c o r d a t a b T l i ł a c o r d a t a c C e r a s u s a v iu m a . C e r a s u s a v iu m b1 C e r a s u s a v lu m c V i o l a m i r a b l l i s V in c a m in o r D a c t y l i s p o ly g a m a R a n u n c u lu s a u r ic o t n u s
8 7 ... 9 .
. + . .
. 1 . . . 1 .
. +
• + +
1 •
. 2 3 2
•
+
4 1
•
8 4 . . . 7 1
3 . 1 • • •
. 4• + +
1
•
♦ 4
. + . 1 + 1 + . . . 4 . .
1 . . 1
4r .
4r
4 4 + r +P a g e t a l i a s i l v a t l c a e : A c e r p s e u d o p l a t a n u s a A c e r p s e u d o p l a t a n u s c
C i r c a e a l u t e t l a n a
9G a llu m o d o r a tu m
4 e6 5 4 5 4 5 1
41
D r y o p t e r i s f i l i x - m a s
♦ + +2
41 4 3 2 3 7 4 4 2
• 4 - 4 -1
4- 1 4 -V i o l a r e i c h e n b a c h l a n a
+ ♦ + 4 41
4 4 4 4 4 44*
4 -•
4 - 4 - . . . 4 -•
4*A tr lc h u m u n d u la tu m d 1
.1 1 1 * 3
4 4 4 -1 .
. . . 4 - 4 -M lliu m e f f u s u m
4- 4•
4r
4 + • ♦ 4 - . 4 -P u lm o n a r ia o b s c u r a
♦ ♦1 +
4 4 4 -L i l i u m m a r ta g o n
4A c t a e a s p i u a t a
4P a d u s a y iu m c
4S c r o p h u l a r i a n o d o s a D lm us m in o r b Q u e r c o - P a g e t e a : A c e r p l a t a n o i d e s a A c e r p l a t a n o i d e s c P r a i l n u s e x c e l s l o r c C o r y lu s a v e l i a n a b C o r y lu s a v e l l a n a c L o n i c e r a z y l o s t e u m b L o n i c e r a x y l o s t e u m c Euonymus v e r r u c o s u s b Euonym us v e r r u c o s u s c P Ia g io m n lu m u n d u la tu m d B r a c h y p o d iu m s y l v a t l c u m M e l i c a n u t a n s
M e l i t t i s m e l i s o n h y l l u m P r im u la v e r l s
P o a n e m o r a l l s C a r e z m o n ta n a
E u r h y n c h lu m a n g u s t i r e t t e d Euonym us e u r o p a e u s c P a c c l n i o - P i c e e t e a :
• • 7 8 .
•
4 “6 .
4
8 3
•. 1 5 . 2 5 3 1 . 2 . 4 8 2 . . 8 1 2 7 8 8 . .
• 4
• 5
•3 .
. + 4 + . + + ... + . + ...
+ + . . + + + + 1 + + + + T ... + + + . + + + . . . + ... r ... + . . . + . . . + r ... + . . . . r ...
... + ... + ... 1 ...r ... r . . . . ♦ ... ... .... . ...+ ...
P in u s s y l v e s t r l s a
+ . + .V a c c in iu m m y r t i l l u s
T r i e n t a l i s e u r o p a e a
4 . . .E p i l o b i e t e a a n g u s t l f o l i i :
G era n iu m r o b e r t i a n u m
4 . 4 4Rubus i d a e u s
4 . 4 rP r a g a r i a v e s c a
. 4 4 4Rubus h i r t u s
. . 4 4. . . x 2 . . . 2 5 5 2 2 2 2 . . . . r r . + + . r ... r . . 2 . + 2 . . ...+ + + ... + . . .
. + . . . + + + . . . . + . . + ...+
. + ...1 1 + . . + . . + + . . .
. 1 + ... + . . . + . . . r + . . .
. + ... + 2 . . . . r + . . . .
A r t e m i a l e t e a : U r t l c a u i o l c a
O h a e r o p h y llu m tem ulum S o l l d a g ó g l g a n t e a
T o w a r z y s z ą c e - A c c o m p a n y ln g :
Q u e r c u s r o b u r a 5 2 • . 6 2 . 1 1 4 5 5 2 4 . . 2 1 5 1 7 5 5 6 5
Q u e r c u s r o b u r b « • . • • • • • • • • • • ! • •
Q u ercu a r o b u r c • • • • + . • . + . r . + + + •
P o p u lu s t r e m u la a 1 + . . 2 • • 4 • . . • • ? • • • •
P o p u lu s t r e m u la b . 1 • . . • • ■ • • • •
P o p u lu a t r e m u la c + + • . + . + • • • + 1 •
B e t u l a p e n d u la a 1 . 1 . • . • • . . 1 1
Q u ercu a iru b ra a > • . • . . . . . 2 . • . 7
Ó u e r c u s r u b r a c • • • • • • • • • • . +
F r a n g u la : a ln u a b • • • , + 1 . . . 1
F r a n g u la a ln u a c • • • • ' + > r . • . . + +
S o r b u s a u c u p a r l a c • + + + . . + + r + + . . • • • •! • r » + .
C r a t a e g u s m onogyna b • • . + . • •
C r a t a e g u s m onogyna c r • r + + + r .
R lb e s u r a - c r i a p a b + • • + • • + • •' •
R lb e a u r a - c r l s p a c • • + + • • + • • + • . +
P r u n u s s p l n o s a b
P r u n u s s p i n o s a c • • - r
M alu s s y l v e a t r i a b r . • • • • • •
M alua a y l v e a t r l a c • • • . . . • • • • • • r
A th y r iu m f i l i z - f e m l n a 4 • • • + i i + . 1 • •
C o n r a l l a r i a m a j a l l s 5 . 1 1 . 5 r r + r r + • • • •
I m p a t le n s p a r v i f l o r a + + i 1 . + + . + • • + 1 . 2 5 1 • • + • + . 1
O z a l i a a c e t o a e l l a + + + + 1 . . + + + • • + + + • • • • + + • 2 .
Geum urbanum + + 1 1 . + + * r , + • • • . + . + . 1 +
M aianthem um b l f o l l u m + 1 . + + . + + 1 + . + • • + i + + +
M y c e l l s m u r a l la + + + + . + . • • + + + • • • +
D r y o p t e r i a c a r t h u s i a n a + + . + . + + . + + 1 + • • • • + + + + +
V e r o n l c a c n i-K a ed ry s + • +
+ .+
t ++ . + • • • • + • + • • + + • +
L y s lm a c h la v u l g a r i s • . + r r . . + • • 1 + + • r • • • • + •
Rubus s a z a t l l i a + . + + + + + + • • • • • • • • • + 1 • •
H ie r a c iu m murorum • + • . r . , + + + • + • • • • • • • • • • + • •
M o e h r in g la t r i n e r v l a • + . + • + . + • + +
L u z u la p i l o a a + + + • • + • • • • • • + + .
D e s c h a m p a ia c a e s p l t o s a + • + • • • • • • • • • z
C lin o p o d iu m v u l g a r e + • • • • • • • • • r • • +
G a l e ó p a l s p u b e s c e n s • + . . r • + • •
V e r o n ic a o f f l e i n a l i s r . . r . . . + •
A g r o s t l a c a p l l l a r l s ♦ • . • • • + + • r •
D i g i t a l i s g r a n d i f l o r a r • • • • • • r • . r
G a liu m a p a r i n e + + • • • • • •
R a n u n c u lu a r e p e n s + r . • • • • • •
G ym nocarpium d r y o p t e r i a + • • ■ • • • . 9 . . . .
C a r e z h i r t a • • • r . .
C r u c i a t a g l a b r a • • • • • • + +
F e a t u c a r u b r a • • • • • • • • 1 + •
E u rh y n ch lu m s w a t r z i i d
i+ . • •
P la g io m n lu m a f f l n e d + • • • • • •
G a tu n k i s p o r a d y c z n e ( S p o r a d i c a p e c i e a ) i
Y a c c i n l o - P i c e e t e a : P le u r o z iu m s c h r e b e r i 4 2 / 1 , P t e r i d i u m a ą u i l i n u m 4 4 / 1 , M elampyrum p r a t e n a e 5 2 / + , H ie r a c iu m l a c h e n a l i i 5 5 / + .
A r t e m i s i e t e a : C h e lid o n lu m m aju s
T o w a r z y s z ą c e : L a r lx e u r o p a e a a 5 2 / + , P o ly t r lc h u r a a t t e n u a t u m d 5 2 / 1 , L y s lm a c h la num m ula-
r l a 5 5 / + , A g r o s t l a s t o l o n i f e r a 5 6 / + , J u n lp e r u s com m unls c 5 7 / r , L u z u la p a l l e s c e n B 4 1 / r ,
C a r e z b r l z o i d e s 4 7 / 9 , R o b in ia p s e u d a c a c l a b 4 8 / 4 , C ornua a e r i c a a b 4 8 / 1 , H y p e r ic u m p e r -
fo r a t u m 4 8 / + , T arazacu m o f f l c i n a l e 4 8 / r , L l n a r i a r u l g a r l a 4 8 / r , K n a u t ia a r r e n a i s 4 8 / r ,
H ie r a c iu m p r a t e n s e 5 1 / 1 , S t a c h y a o f f l e i n a l i s 5 2 / + , V lburnum o p u lu s c 5 2 / + , P a d u s a e r o -
t i n a c 5 4 / + , V l o l a r e l c h e n b a c h l a n a 5 4 / + , C am panula p a t u l a s a p . p a t u l a 5 4 / + .
Tab. 4. Skład florystyczny zniek ształco n eg o zespołu T ilio-C arpinetum typicum (w ariant zubożały) Floristic co m position o f the deform ed association T ilio-C arpinetum typicum (an im poverished variant)
Nr z e s p o ł u
N o . o f a s s o c i a t i o n 7
Nr e d J ę c i a N o. o f r e c o r d
Z w a r c ie w a r s tw y d r z e w a w % C o v e r o f t r e e - l a y e r a i n % Z w a r c ie w a r s tw y d r z e w a .w % C o v e r o f t r e e - l a y e r a j I n % Z w a r c ie w a r s tw y k rzew ó w b w % C o r e r o f s h r u b - l a y e r b l n % P o k r y c i e w a r s tw y r u n a c w % C o v e r o f h e r b - l a y e r c l n % P o k r y c i e w a r s tw y mchów d w % C o y e r o f n o s s - l a y e r d l n %
m lf\ kO t-M CD O\ O
<—KO
ckjm 4 m
kokO
©
KO OK O
K O
C^ V
ckjm
t*- r* in vo c- <D <n o
m m ir\ m
kO kOKO KOKOKO e*- r- ©
O o o o o O O O o o o o o O o o O o o o o Q o o o o 4 ir\ m
ckjm m KO 4 m >- 4 KK 4
k\© m r- r- 4 r- KK OK
kom c*-
ckjO o o I o i o 1 O 1 O 1 O i i i i I o i 2 + o o i i
(0 r- er o) CK J >• X “ ITK r- KK
o O 1 o o o
oo o o + O O i o o 2 0 + 0 i 0 + 0 0
I- r- 0)
4co ■4 0) m CKl CK J c- T- r-
o o O O O o
Oo O o o o o O o o O O O O o O O O O O
ok
© O m 03 CK KO OK OK o OK OK o
Ok ©© OK OK © KO KO KO O OK O
T" V"
1 + + 1 1 1 1 1 1 i i 1 1 1 1 + 1 1 1 1 1 1 1
7 T i l i o - C a r p i n e t u m e t C a r p in io n b e t u l i :
C a r p ln u s b e t u l u s a C a r p ln u s b e t u l u s a . C a r p ln u s b e t u l u s b 1 C a r p ln u s b e t u l u s c C e r a s u s a v iu m a^
C e r a s u s a v lu m b x C e r a s u s a v lu m c G a liu m s c h u l t e s l i
... 7 . . . +
. . . . 8 ... 7 . + ...
8 . 1 . . .
■ • . ♦ + . • • + • • • + • + • + . + . • • 2 • . • 8 7 9 . . . + . + ... + . . + . . . .
... + + + ...
. + ... + . . + ... ....
F a g e t a l i a s i l v a t i c a e : F a g u s s y l v a t i c a a . F a g u s s y l v a t l c a b x A c e r p s e u d o p l a t a n u s a , P a d u s a v lu m b
U lm u s m in o r a . U lm u s m in o r b x R i b e s s p i c a t u m c D r y o p t e r i s f l l l x - m a s H i ll u m e f f u s u m
T i o l a r e i c h e n b a c h i a n a G a l iu n o d o r a tu m A tr lc h u m u n d u la tu m d S t a c h y s s y l v a t i c a C i r c a e a l u t e t i a n a P u lm o n a r la o b s c u r a S c r o p h u l a r i a n o d o s a A eg o p o d iu m p o d a g r a r i a C o rn u s s a n g u i n e a c F e s t u c a g i g a n t e a Q u e r c o - F a g e t e a : F r a r ln u s e x c e l s i o r a F r a i i n u a e x c o l s i o r b F r a x ln u a e x c e l s l o r c C o r y lu s a v e l l a n a b C o r y lu s a v e l l a n a c L o n i c e r a x y l o s t e u m b B r a e h y p o d iu m s y l v a t i c u m M e l i c a n u t a n s
E u r h y n c h lu m a n g u s t i r e t e d u a m p a n u la p e r s l c l f o l i a A c e r p l a t a n o l d c s b P oa n e m o r a l i s V a c c i n i o - r i c e e t c a :
• +
• 1
+
+ • 1 + + . . + 2 + . + + . 1 4 + • 1
• • • + • > e + + + • r r . . • T + + + . . r • + ' •
+ + + + • + + ♦ . ♦ • +
2 1 + • 1 . . . • +
• • +
+ . • e •+ • r
. . ... 2 ...
... + . . . . + . 1 + . . . ... + . . .
1 + . 8 1 G 2 6 2 + + 8 5 . + . + . . 1 .
. . . + ... + ...
...+ r . . .
» + o e + + e « * « « e * * B + « e « , B
. . . + + ... . . + . + « • • • . . . . +
3 . 1 .
r + . . . . . . + .
P in u s s y l v e a t r l s a T r l e n t a l i e e u r o p a e a V a c c in lu m m y r t l l l u s P t e r i d i u m a q u ilin u t r , H ie r a c iu m l a c h e n a l i i E p l l o b i e t e a a n g u s t i f o l i i : Sam bucus n i g r a b
S am bucus r a c e m o s a c Rubus h i r t u s
Rubus i d a e u s Rubus p l i c a t u s G era n iu m r o b e r t i a n u m F r a g a r l a v e s c a
4 5 3 2 5 5 6 ł 5 5 4 3 4 3 1 . 2 x . . . 2 . + 1 1 . . . + . . . + . . . . + . . + ... ♦ . . . . . . r ... + ...+ . . . ...1 1 . . . . . . . + ...+ . . .
1 ... 1 + . . . + ... ...
... + . . . r ...
6 8 7 4 7 8 7 + 1 + + + 1 + + . . + . . + 1 . + . .
+ . . + + + l + 1 9 9 8 5 9 3 . 1 + + . r . . . + + ... + 5 5 . . . + . . . . + . . + ...
• ... . . . . + • + + . + . . + + + .
... + + + . + ...
A r t e m i s i e t e a :
S o l i d a g o g l g a n t e a ... + . r . . . . 5 6 6 7 8 4 . . . . 1 + U r t i c a d i o i c a . . . . + + . . . . + . . + r . + + + + . r . + _ + _ + T o w a r z y s z ą c e - A c c o m p a n y in g :
Q u e r c u s r o b u r a
Z1 . 2 . • 5 5 5
7 a s3 6 5 3 1
Q u e r c u s r o b u r a-j • . 4 a 2 .
a1 • a 5
a a aQ u e r c u s r o b u r b r
. 1 . . a• •
a a a a aQ u ercu a r o b u r c
a•
a a a a a a+ •
a a a aB e t u l a p e n d u la a
• a • a+
a4 ♦
a a a a a aP o p u lu a t r e m u la b
a+
a. + X
a a aP o p u lu s t r e m u la c • a + +
Q u e r c u s p e t r a e a c r r
a+
a a aS o r b u s a u c u p a r la b 1 2
aa + + +
a+
a a a a a aS o r b u s a u c u p a r la c
++
•+
a a ar +
a+
a a a a aF r a n g u la a ln u a b
•+
a a a ++
1•
a a a a aO r a t a e g u s m onogyna b
1• + + + + a
C r a t a e g u a m o n o g y n a .c
+PyruB com m unis b
•• . + . .
a a a aP y r u s com m unis c
• r a a aR ib e a u v a c r l s p a b
•+
a a aR ib e a u v a c r l a p a c
+•
a a aA th y rlu m f i l i x - f e m l n a
1♦
ir + . + +
a a aD r y o p t e r l s c a r t h u s l a n a
++ ♦ + + . + + + . r + + + + +
a a aI m p a t ie n s p a r v l f l o r a
1• + + . + + 1 + 1 + +
i+
a+
i +3 5 6 5 9 1 a
O r a l i s a c e t o s e l l a
•1 + • 1 + .
a a a a 11
•+ • + a +
* a aM alanthem um b i f o l l u m
••
•+
a a a a+ +
•+ + r + a + +
a a aM o e h r ln g ia t r i n e r v i a
••
•+
a a a a a a+ • + + + + + +
a +r
L y a im a c h ia T u l g a r l s
•+ • +
a • a a a a •+ +
• a+ a a +
G a liu m a p a r i n e
• a a a a a a+ + + + a
a a aT e r o n l c a c h a m a e d r y s
a a a a •+
1. +
a a+
a a aRubua s a i a t l l i s
a a a a• •
a ar + . + r
a a a aGeum urbanum
a a a+ + +
a + aM y c e l i s m u r a l ia
++
aa + a
a a+
a a aG a l e o p s i s p u b e s c e n s
aa . + .
ar
a7 9
L u z u la p l l o s a
•+ . . . r •
a a+
a a aL y s lm a c h ia n u m m u la rla
•+
a’ i
