KB. J Ó Z E F H Ó L L E R C. SS. R,
WSKAZÓWKI
TAK DLA NOWOŻEŃCÓW
JAK I DLA MAŁŻONKÓW.
«M ałżeństwo — to sak ram en t wielki, a ja, mówię w C hrystusie i w Kościele®.
List św. Pawia do Efez. 5. 32.
1 0 0 1 9 5 2 2 4 !
TA RN Ó W ,
NAKŁADEM 'k s i ę g a r n i ZYGMUNTA JELENIA.
1902 .
IM PRIM ATUR.
A b O r d i n a r i a t u E p p a li Tarnoviae die 4 Ootobris 1901.
Z K o n s y s t o r z a B i s k u p i e g o w Tarnow ie d. 4 października 1901.
Nr. 378f>.
f Leo Eppus.
f Leo Eppus.
(L. S.).
LfźJLf
T U
W ^
K R A K Ó W . — D R U K W . L. A N C Z Y C A I S P Ó k K I.
PRZEDMOWA AUTORA.
Jeśli k o rzeń jest święty, to i gałęzie są święte, mówi Apostoł n aro d ó w w liście do R zy m ian (rozdz. XI, w. 16). K orzeniem całego d rzew a, mianowicie to w a rz y s tw a ludzkiego, ja k i wszystkich jego k o n aró w i gałęzi, jest i będzie zaw sze małżeństwo. Im wyższe p o jęcie m a n a ró d o małżeństwie, im czyściej się do niego przygotow uje, im święciej za wiera zw iązek m ałżeński i im wierniej i b o gobojniej żyje w stanie małżeńskim, tern wię
cej u p o rz ą d k o w a n e — żywotniejsze, szczęśliw
sze są to w arzy sk ie stosunki tego n aro d u . Ale i n aodw rót, p rz y c z y n y dzisiejszego ro zlu źnie
nia więzów ro d zin n y c h — p rzy cz y n y z e p su cia w obyw atelskich i g o sp o d arsk ich sto su n k ach i ro z p rzęż en ia w państw ach, p rzy cz y n y ,u p a d k u w z a p a try w a n ia c h i w życiu religij- nem należy szukać w obecnym u p a d k u i ze
psuciu m ałżeństw a. J a k rz a d k o można w dzi
4 —
siejszych czasach, n aw et u katolików, znaleść to szczytne pojęcie o małżeństwie, k tó re b y odpow iadało św iętej w ie rz e ,— ja k wielu p o d k o p u je sobie n a zawsze swoje szczęście m ał
żeńskie p rzez lekkom yślnie sp ęd zo n ą mło
d o ś ć ,— ja k wielu zaw iera ten święty związek w sposób niedozwolony, b a n a w e t w ystępny, a ja k wielu wreszcie je st takich, k tó rz y m ał
żeński stan zam ieniają sobie sami n a piekło.
Lecz w życiu błędy m a ją swoje źródło czę
sto w niewiadomości, albo w n iedokładnem i błędnem p ojm o w a n iu rzeczy. Tak się też m a dzisiaj i z m ałżeństw em n aw et między katolikam i. G d y b y więcej było wiadomości 0 św. S ak ram e n cie m ałżeń stw a i życie m ał
żeńskie b y ło by w tenczas lepsze. A żeby tę n a u k ę p rzed e w szy stk iem dla katolików u m o żliwić i ułatwić, m a za zad an ie niniejszy p o d ręcznik «o małżeństwie*. Celem jego jest p o dać n arzeczo n y m i m ałżonkom zrozum iałą
1 o ile możności całą n a u k ę o chrześcijań- skiem małżeństwie. D latego będzie tu mowa n ajp ierw :
1) o istocie i wielkiej wartości m ałżeństw a m iędzy chrześcijanam i; potem
2) o sposobie, ja k się do zw iązku m ałżeń
skiego godnie p rzygotow ać;
8) ja k ten związek w sposób B o g u miły
zawrzeć; i wreszcie
— 5 —
4) ja k w świętym stanie m ałżeńskim żyć pobożnie i szczęśliwie.
O b y ta książeczka p rzy n io sła chwałę świę
tej R odzinie z N azaretu, a zbaw ienie i b ło gosław ieństwo dla wielu katolickich n a r z e czonych i małżonków.
M autern w S ty ry i w uroczystość zaślubin
N. M. P. ze św. Józefem. 1899 r.
CZĘŚĆ PIERWSZA.
O i s t o c i e m a łż e ń s t w a .
§. 1. 0 małżeństwie wogóle.
1. Co się rozum ie pod m ałżeństw em wogóle ?
P o d m ałżeństw em wogóle rozum ie się u m ó
wione połączenie dwóch osób różnej płci do n iero zerw aln eg o wspólnego pożycia i wycho
wania dzieci pochodzących z tego związku.
2 . Kiedy zostało m ałżeństw o u stan o w io n e?
J a k o n a t u r a l n e w s p ó l n e p o ż y c i e m iędzy mężem a żoną zostało małżeństw o f o r m a l n i e u s t a n o w i o n e od sam ego Stw órcy już po stw orzeniu ro d zaju ludzkiego w r a j u , g d y P a n B ó g E w ę z męża A dam a stw orzył i dał mu za tow arzyszkę.
3 . Dlaczego m ałżeństw o zostało u s ta n o wione już p rz y stw o rzeniu ro d z a ju lu d z
kiego ?
-
8
—Małżeństwo zostało u stanow ione już p rzy stw orzeniu ro d z a ju ludzkiego, ponieważ ten związek je st koniecznie p o trz e b n y do u tr z y m ania i d o b ra ro d z a ju ludzkiego.
4 . Dlaczego do u trz y m a n ia i d o b ra ro d zaju ludzkiego p o trz e b n y jest zw iązek m ałżeński?
Zw iązek m ałżeński jest dlatego potrzebny, ponieważ u trz y m a n ie i d ob ro ro d z a ju lu d z
kiego zależy całkowicie od n aro d ze n ia — zao
p a trz e n ia i w ychow ania dzieci; to w szystko zaś, a osobliwie d o b r e w y c h o w a n i e dzieci bez m ałżeństw a jest zagrożone.
5. Ozy tedy z a k a z a n y zw iązek między osobami, k tó re ze sobą nie są poślu bio n e?
K ażd y tak i związek, zw any k o n k u b i n a t e m jest b e z w aru n k o w o zak azan y, p o nieważ takie połączenie sprzeciwia się nie- tylko p r a w u chrześcijańskiem u lecz także p r a w u n atu ralnem u .
6. Dlaczego także nieślubne połączenie, zw ane konk u b in atem , sprzeciwia się nietylko p r a w u chrześcijańskiem u, ale tak że n a t u r a l n em u ?
T akie nieślubne połączenie sprzeciwia się
dlatego n aw et p r a w u n a t u r a l n e m u , p o
nieważ z a g ra ż a i b a rd z o często niweczy g ł ó
w n y c e l związku, mianowicie u trzym anie,
zaopatrzenie, a szczególnie d o b r e w y c h o
w a n i e dzieci.
— 9 -
§ . 2. O m ałżeństwie chrześcijańskiem . 7. Co uczynił C h ry stu s P a n dla m ałżeń
s tw a?
C hry stu s P an :
1) podniósł m ałżeństw o m iędzy chrześci
ja n a m i d o g o d n o ś c i S a k r a m e n t u ; 2) u ż y c z y ł mu przez to w wielkiej mie
rze ł a s k p o t r z e b n y c h do życia m ałżeń
skiego;
3) n a d a ł m u w skutek tego w i ę k s z e g o i ś w i ę t s z e g o z n a c z e n i a ;
4) p r z y w r ó c i ł wogóle w ten sposób m ałżeństw u j e g o p i e r w o t n ą g o d n o ś ć , k tó r ą przez grzech utraciło.
8. Czem jest przeto małżeństw o u s ta n o wione od C h ry s tu s a P a n a ?
Od C h ry s tu s a P a n a u s tan o w io ne m ałżeń
stwo je st p r a w d z i w y m S a k r a m e n t e m w k tó ry m dwie wolne osoby, m ężczyzna i nie
w iasta n aw zajem się p oślu b iają i o trz y m u ją od P a n a B o g a łaski, b y mogli w ypełnić o bo
wiązki swego s ta n u wiernie aż do śmierci.
9 . J a k ie łaski złożył C h ry stu s P a n w S a k ram encie m ałżeń stw a?
C h ry stus P a n złożył w S ak ram en cie m ał
żeństwa:
1) pom nożenie łaski poświęcającej;
2) łask ę szczególną do wiernego spełnie
-
10
—nia tru d n y c h obow iązków tego nierozerw al
n ego zw iązku małżeństwa.
10. J a k ie wyższe i świętsze znaczenie n a dał C h ry stu s P a n m ałżeń stw u ?
C h ry stu s P a n n a d a ł o tyle wyższe i święt
sze znaczenie małżeństwu, o ile p o dobnem je uczynił d o s w e g o ż y c i a n i e r o z e r w a l n i e w s p ó l n e g o z e s w o i m j e d y n y m K o ś c i o ł e m ś w i ę t y m , tak, że mąż wyo
b r a ż a C hrystusa, ja k o głowę Kościoła, a nie
w iasta Kościół św., ja k o ciało C h ry stu sa P ana.
11. J a k przyw rócił C h ry stu s P a n u t r a coną p ie rw o tn ą godność m ałżeń stw a?
C h ry stus P a n przyw rócił p ierw o tną g o dność małżeństwa, że w miejsce wielożeństwa i ro zw o d u u p o g a n i żydów ustanow ił na nowo i na zawsze:
1) j e d n o ś ć i
2) n i e r o z e r w a l n o ś ć małżeństwa.
13. Na czem po lega jedność chrześcijań
skiego m a łżeń stw a?
Jedn o ść chrześcijańskiego m ałżeństw a p o lega n a tem, że t y l k o j e d e n mąż, z j e d n ą tylko n iew iastą może się żenić.
13. Na czem polega nierozerw alność chrze
ścijańskiego m ałżeń stw a?
N ierozerw alność chrześcijańskiego m a ł
żeństw a polega n a tem, że z aw arte ważnie
—
11
—i już spełnione m ałżeństw o chrześcijan nie może n i g d y być ro z e rw a n e i n a c z e j j a k t y l k o p r z e z ś m i e r ć jed n eg o z m ałżo n ków.
14. Czy n aw et Ojciec św. nie może r o z wiązać w ażnego m ałżeństw a?
Nie; n aw et Ojciec św. nie może z a w a r tego pom iędzy c h r z e ś c i j a n a m i w ażnie i już dopełnionego m ałżeń stw a rozwiązać.
15. Czy może być ro zw iązan e m ałżeń stwo, któ re było w praw dzie ważnie zaw arte, ale jeszcze nie spełnione?
T a k jest; m ałżeństw o w ażnie w praw dzie zaw arte, ale jeszcze n i e d o p e ł n i o n e może być ro zw iązan e w dwóch w ypadkach, a m ia
nowicie:
1) od Ojca św. z b a rd z o w ażnych p r z y czyn;
2) przez uroczyste śluby zak o n n e jed n ego z małżonków.
16. Czy może być ro zw iązan e m ałżeństw o z aw arte przez n i e o c h r z c z o n y c h przez to, że p rz y jm ą w iarę ch rześcijań sk ą?
T a k jest; jeżeli małżeństw o za w a rte było przez n i e o c h r z c z o n y c l i i je d n a stro n a d a się później ochrzcić, a d r u g a nie chce z nią razem w religijnym żyć spokoju.
17. Czy w ładza świecka może rozw iązać
małżeństw o ch rz e śc ija ń s k ie ?
—
12
Nie; w ładza świecka nie może ani żadnem
p raw em , ani sądow nie rozw iązać m ałżeń stw a
chrześcijan, bo małżeństw o między chrześci-
ja n a m i j e s t i b ę d z i e z a w s z e p r a w d z i -
w y m S a k r a m e n t e m u s t a n o w i o n y m
o d J e z u s a C h r y s t u s a , a C h ry stu s P a n
n a d a ł w ładzę s p raw o w an ia S a k ra m e n tó w j e-
d y n i e t y l k o K o ś c i o ł o w i św.
CZĘŚĆ DRUGA.
ł
O czasie p rzygotow aw czym do stanu m ałżeńskiego.
R O Z D Z IA Ł T.
O c z a s i e d a l s z e g o p r z y g o t o w a n i a d o s t a n u m a ł ż e ń s k i e g o .
1 8 . Na czem polega dalsze p rz y g o to w a nie się do s ta n u małżeiiskiego ?
D alsze p rz y g o to w a n ie do s ta n u m a łżeń skiego po leg a n a uświęceniu czasu młodości.
19. W ja k i sposób uświęca się czas mło
dości ?
Czas młodości uświęca się p rzez życie pełne wiary, czyste i pracowite.
2 0 . Na czem p o lega życie p o b o żn e i pełne w iary ?
P o b o żn e i pełne w iary życie po leg a tak
n a pielęg n o w an iu i ćwiczeniu się w wierze
— 14 —
i modlitwie, jakoteż n a p r z e s tr z e g a n iu i za ch o w y w an iu p r z y k a z a ń B ożych i kościel
nych.
21. N a czem polega życie czyste?
Czyste życie polega n a tem, a b y zacho
wano ciało swe i duszę czystą i nieskalaną, i a b y zu ży tk ow an o pilnie środki, k tó re p r z y czyniają się do zachow ania tej cnoty.
2 2 . Ja k ic h środków pow inno się użyć, a b y czystość zachować?
B y zachować czystość pow inno się:
1) u n ik a ć niebezpieczeństw i okoliczności do nieczystości;
2) modlić się o zachow anie czystości i wzmacniać się częstem i godnem p rz y jm o waniem S a k ra m e n tó w św.;
3) opierać się szybko p ok u so m i wzywać z ufnością J e z u s a i Maryi;
4) myśleć o tem. iż B óg w szystko widzi i że w k ażd e j chwili um rzeć można.
2 3 . J a k ie są n ajzw yk lejsze niebezpieczeń
stw a czystości?
N ajzw yklejsze niebezpieczeństw a czysto
ści są:
1) obcow anie z nieobyczajnem i osobami w ogóle, w szczególności zaś poufałe obco
wanie z osobam i drugiej płci, czyli ta k zw ane bliższe znajomości;
2) sp ro śn e czytania;
—
15
—3) lekkom yślne zab a w y ; 4) lenistwo;
5) zb y tek w je d zen iu i piciu;
2 4 . Czyż dozw olone zaw iązy w an ie bliż
szej znajomości?
T ak jest; zaw iązy w an ie bliższej znajo m o ści — chociaż zawsze niebezpieczną je st r z e czą — to je d n a k pod p ew n y m i w aru n k am i dozwolone, a n aw et potrzebne.
2 5 . J a k ie są te w aru n k i?
W aru n k i, k tó ry ch się w y m ag a p rz y d o zwoleniu zaw ią zy w a nia bliższej znajomości są następujące:
1) s t a n o w c z y z a m i a r i w o l a w s t ą p i e n i a w stan małżeński;
2) u z a s a d n i o n y w i d o k , iż m ożna nietylko w krótce, ale i szczęśliwe zaw rzeć małżeństw o;
3) n a l e ż y t e u w z g l ę d n i e n i e w i e d z y i w o l i r o d z i c ó w ;
4) s t a ł e p o s t a n o w i e n i e użycia w ob
cow aniu t y c h s a m y c h ś r o d k ó w ostroż
ności, k tó ry ch m uszą u zy sk ać i m ałżo n k o wie, ja k się to jeszcze później powie.
2 6 . Na czem polega życie p raco w ite?
Życie pracow ite polega:
1) n a dokład n em w yuczeniu się zajęcia lub rzemiosła;
2) na u b iegan iu się o pracę;
— 16 —
3) n a pilnem w y k o n y w aniu obow iązków sw ego pow ołania.
2 7 . Dlaczego życie w czasie młodości n a bożne — pełne w iary — czyste i pracow ite je st koniecznem p rzy g o to w an iem do m ałżeń
stw a?
Życie w czasie młodości n ab o żn e — pełne w iary — czyste i p racow ite je st dlatego k o niecznem p rzyg o to w an iem do szczęśliwego m ałżeństwa, bo człowiek niereligijny, nieoby- czajny i niepracow ity
1) staje się wogóle niezdolnym do w stą
p ienia w sta n małżeński;
2) nie d aje żadnej rękojm i w ypełnienia o b ow iązków małżeńskich, szczególnie zaś co do wierności małżeńskiej i w ychow yw ania religijnego dzieci;
3) kładzie przez to niejak o fu n d a m e n t do nieszczęśliwego pod k ażd y m względem życia fam ilijnego — a osobliwie do zubożenia r o dziny.
R O Z D Z IA Ł II.
O c z a s i e b l i ż s z e g o p r z y g o t o w a n i a d o s t a n u m a ł ż e ń s k i e g o .
2 8 . Co się rozum ie pod czasem bliższego p rz y g o to w a n ia się do m ałżeń stw a?
Rozum ie się przez to:
— 17 —
1) Czas począw szy od powzięcia tego za
m iaru i p o stanow ienia w stąpienia w stan m ałżeński aż do zaręczyn;
2) czas od zaręczyn, aż do rzeczywistego zaw arcia zw iązku małżeńskiego, albo czas właściwego s ta n u nowożeńców.
§. 1. 0 zam ia rze i postanowieniu wstąpienia w stan m ałżeński.
2 9 . Na czem polega zam iar i p ostan o w ie
nie w stąpienia w stan m ałżeński?
Z am iar i postanow ienie w stąpienia w stan m ałżeński polega n a w yborze przyszłego m ałżonka lub małżonki.
8 0 . Co się m a uw zględnić p r z y w yborze p rzy szłeg o m ałżonka lub m ałżonki?
Ma się p rzy te m uw zględnić trz y rzeczy:
1) czy m ałżeństw o z tą oznaczoną osobą m o ż l i w e ;
2) czy d o z w o l o n e ;
3) czy z g ó ry s z c z ę ś l i w e b ę d z i e . 31. Kiedy zaw arcie m ałżeństw a niemożli
we albo niedozwolone?
Zaw arcie m ałżeństw a wtenczas niemożliwe albo niedozwolone, jeżeli zachodzi ja k a p r z e s z k o d a m a ł ż e ń s k a .
3 2 . Co to je st p rz eszk o d a m ałżeńska i wie
lorakie są te p rz e s z k o d y m ałżeńskie?
W S M Z Ó W K I. 2
— 18 —
P rzeszk o d am i m ałżeńskiemi są takie o ko
liczności, k tó re zawarcie m ałżeństw a czynią n i e w a ż n e m albo p rzy najm n ie j n i e d o - z w o l o n e m . P ierw sze n a z y w a ją się r o z r y w a j ą c e albo u n i e w a ż n i a j ą c e , d r u g i e t a m u j ą c e albo w z b r a n i a j ą c e p rz e szkody małżeńskie.
3 3 . Na jakich p r a w a c h p o leg ają te p rz e szkody małżeńskie?
P rz e s z k o d y m ałżeńskie p o le g ają n a r o z m aitych praw ach , a mianowicie:
1) n a p r a w i e n a t u r y ;
2) na p r a w i e C h r y s t u s a P a n a n a szego;
B) n a p r a w i e k o ś c i e l n e m.
3 4 . Dlaczego niektóre p rzeszk o d y m ałżeń
skie p o le g ają n a p raw ie n a t u r y ?
N iektóre p rz e szk o d y m ałżeńskie poleg ają n a p raw ie n a tu ry dlatego, ponieważ m ałżeń
stwo, ja k o p r a w d z i w a u m o w a j uż z s a m e j n a t u r y — ja k k a ż d a in n a um ow a — w y m ag a w aru n k ów praw ny ch , k tó ry ch b r a k czyni um ow ę już s a m ą p r z e z s i ę n i e w a ż n ą .
3 5 . Które są p rzeszk o d y małżeńskie w y
pływ ające z n a t u r y ?
P rze s z k o d y małżeńskie w ypływ ające z n a
tu r y są następ u jące:
— 19 —
1) b r a k zezwolenia n a małżeństw o z p o wodu pomyłki, p rz y m u s u i bojaźni;
2) duchow a niepoczytalność i cielesna nie
moc;
3) p okrew ieństw o zachodzące m iędzy r o dzicami, dziećmi i między rodzeństw em , t. j. mię
dzy braćm i a siostrami.
3 6 . J a k a p rz e s z k o d a z asad z a się n a p r a wie C h ry stu sa i dlaczego?
Na p raw ie C h ry s tu s a za s a d z a się p r z e szkoda istniejącego już zw iązku małżeńskiego z pow o d u b e z w a r u n k o w e j j e d n o ś c i i n i e r o z e r w a l n o ś c i m a ł ż e ń s t w a ; C hry stu s bowiem u stanow ił m ałżeństw o n a j
d osk o n alszym o b raze m swego n ie ro zerw al
n eg o połączenia z j e d n y m kościołem.
3 7 . Dlaczego za s a d z a ją się niek tó re p r z e szkody małżeńskie n a p raw ie kościelnem?
N iektóre p rz e szk o d y m ałżeńskie z a sad z ają się dlatego n a p raw ie kościelnem, bo
1) C h ry stu s P a n udzielił Kościołowi wła
dzy, a n aw et nałożył n a niego obow iązek n a d a w a n ia u staw dla w szystkich ochrzczo
nych, jeżeli w y m ag a tego pow szechne dobro;
2) bo m ałżeństw o pom iędzy chrześcijanam i je st s a k r a m e n t e m , a C h ry stu s pow ierzy ł sp raw o w an ie s a k ram e n tó w Kościołowi.
3 8 . K tóre są p rz e s z k o d y najw ażn iejsze m ałżeń sk ie kościelne uniew ażn iające?
2*
—
20
-N ajw ażn iejsze kościelne p rz e szk o d y mał
żeńskie uniew ażn iające są następ u jące:
1) p o k r e w i e ń s t w o i p o w i n o w a c t w o p r a w n e , t. j. ze zw iązku m ałżeń skiego pochodzące aż do czw artego stopnia w łącznie, jakoteż p o w i n o w a c t w o n i e p r a w n e , t. j. ze zw iązku nieślubnego p o chodzące aż do d ru g ieg o stopnia z pow odu niedozwolonego obcowania;
2) p o k r e w i e ń s t w o d u c h o w n e j m ię
dzy chrzczącym a p o chrzestnikiem i jego r o dzicami, b) między chrzestnym i rodzicami a po
chrzestnikiem i tegoż rodzicami; co do bie rz
m ow ania zaś: c) między trzy m ają cy m i do b ierzm ow an ia a bierzm ow anym i tegoż r o dzicami;
3) p o k r e w i e ń s t w o c y w i l n e a l b o p r a w n e czyli a d o p c y a ;
4) b r a k p r z e p i s a n e j f o r m y ;
5) r ó ż n o ś ć r e ł i g i i zachodząca pom ię
dzy osobą ochrzczoną a n ie o c h rzczo n ą;
6) w y ż s z e ś w i ę c e n i a , mianowicie:
su b d y ak o n at, d y a k o n a t i k apłań stw o ;
7) u r o c z y s t e ś l u b y c z y s t o ś c i zło
żone w jak im zakonie;
8) p r z y z w o i t o ś ć p u b l i c z n a z a s a
dzająca się b ąd ź to na podstaw ie w ażnego
lub nieważnego, ale jeszcze n i e d o p e ł n i o
n e g o m a ł ż e ń s t w a , bądź to n a podstaw ie
— 21 —
w ażnych zaręczyn małżeńskich, k tó re z a w a r to p rzed tem z p ew n ą osobą sp o k rew n io n ą w pierw szym stopniu z osobą narzeczoną;
9) w y s t ę p e k , mianowicie: złamanie wia
ry małżeńskiej, t. j. p o p e ł n i o n e z e s o b ą c u d z o ł ó s t w o , a połączone z o b i e t n i c ą p r z y s z ł y c h z w i ą z k ó w m a ł ż e ń s k i c h i m o r d e r s t w o j e d n e g o z m a ł ż o n k ó w .
3 9 . Dlaczego p ok rew ień stw o ustanow ił Kościół p rze s z k o d ą u n iew ażn iającą m ałżeń stw o?
Kościół u stan o w ił p o k rew ień stw o p r z e szk o d ą u n iew aż n iającą m ałżeństw o z ro zm a i
tych powodów, a mianowicie:
1) z p o w o d u wielkich m o r a l n y c h nie
bezpieczeństw, jak ich b y nastręczyło dozw o
lenie p o d o b n y ch m ałżeństw pożyciu k r e w nych;
2) z pow o d u cielesnych i duchow nych ułomności dzieci, k t ó r e — ja k to doświadcze
nie uczy — w y n ik ają często z m ałżeństw z a w ieranych pom iędzy krew nym i.
4 0 . K tóre są najw aż n iejsze kościelne p rz e szkody m ałżeńskie tam u jące albo w z b ra niające?
N ajw ażn iejsze kościelne p rz e s z k o d y m ał
żeńskie tam u jące albo w zb ran ia jące są n a
stępujące:
—
22
—1) I s t n i e j ą c e j e s z c z e a p r a w n i e z a w a r t e z a r ę c z y n y z d r u g ą o s o b ą ;
2) p r o s t e ś l u b y c z y s t o ś c i ;
3) c z a s z a k a z a n y , t. j. od pierwszej niedzieli A d w en tu do święta Trzech Królów i od Ś ro d y popielcowej do Niedzieli p rzew o
dniej włącznie;
4) o d m i e n n e w y z n a n i e c h r z e ś c i j a ń s k i e j r e l i g i i albo ta k zw an a p rz e szkoda m ałżeństw mieszanych.
41. Co się m a rozumieć przez mieszane m ałżeń stw a?
P r z e z m i e s z a n e m a ł ż e ń s t w a ro z u mie się m ałżeń stw a pom iędzy katolickimi a niekatolickim i chrześcijanami, jed n em sło
wem między katolikam i a akatolikami.
4 2 . Dlaczego odm ienne w yznanie religii chrześcijańskiej stanow i p rzeszk o d ę w z b ra n ia jącą m ałżeiistw o?
O dm ienne w yzn an ie chrześcijańskiej r e ligii stanow i dlatego w zb ran iającą p rzeszk o d ę m a łżeń sk ą, bo:
1) p raw ie zaw sze w y p ływ ają wielkie nie
bezpieczeń stw a dla zbaw ienia katolickiej s tro n y małżeńskiej i dla dzieci;
2) bo k ażd e wogóle to w arzy stw o religijne, chcąc się u trzy m ać, musi zak azać m iesza
nych małżeństw, o ile z podob n y ch m a ł
— 23 -
żeństw w zrasta zawsze szk o d a dla własnej religii.
4 3 . J a k ie niebezpieczeństw a p r z y mie
szanych m ałżeństw ach trz e b a stanow czo ro z w ażyć?
P r z y m i e s z a n y c h m a ł ż e ń s t w a c h trzeb a rozw aży ć stanow czo n astęp u jące nie
bezpieczeństwa:
1) n a r a ż a ją one stro n ę katolicką n a nie
bezpieczeństwo w y chow ania dzieci nie po k a tolicku i w ten sposób na u tr a tę zbaw ienia duszy;
2) u tr u d n ia ją tak że w pom yślnych oko
licznościach katolickie w ychow anie dzieci;
3) są pow odem częstych niesn asek i indy- feren ty zm u czyli obojętności religijnej, d la tego Kościół katolicki w żad n y m w y p ad k u n i e p o c h w a l a m ałżeństw m ieszanych i u d z i e l a d y s p e n z y o d p r z e s z k o d y p o d w z g l ę d e m o d m i e n n e g o w y z n a n i a c h r z e ś c i j a ń s k i e j r e l i g i i l i t y l k o z w a ż n y c h p o w o d ó w i w r a z i e w y p e ł n i e n i a p e w n y c h w a r u n k ó w .
4 4 Jak ież to są w arunki, k tó re w k a ż d ym w y p a d k u wypełnić m uszą p odobnie n a rzeczeni?
W aru n k i, k tó re już to dla usunięcia, już to dla złagodzenia wyliczonych wyżej nie
bezpieczeństw s u m i e n n i e wypełnione być
— 24 —
m uszą, i k tórych Kościół n i g d y o p u ś c i ć n i e m o ż e , są n astępujące:
1) niekatolicka s tro n a musi przyrzec, że s tro n a katolicka w w y zn an iu swojej w iary całkowitej będzie u ży w ała sw obody;
•2) obie strony, szczególnie zaś niekatoli
cka, m u szą się s u r o w o z o b o w i ą z a ć , ż e w s z y s t k i e d z i e c i z t e g o m a ł ż e ń s t w a b e z r ó ż n i c y p ł c i , w y c h o w y w a n e b ę d ą w r e l i g i i k a t o l i c k i e j ;
3) s tro n a katolicka musi się zobowiązać, iż działać będzie wedle sił, aby d r u g a stro na p rz e k o n a ła się o praw d zie w iary katolickiej i pow róciła n a łono katolickiego Kościoła.
4 5 . Czy m ożna u s u n ąć p rzeszk o d y mał
żeńskie?
P r z e s z k ó d m a ł ż e ń s k i c h w y n i k a j ą c y c h z p r a w a n a t u r y , j a k o t e ż p r z e s z k o d y pochodzące z i s t n i e j ą c e g o j u ż z w i ą z k u m a ł ż e ń s k i e g o usunąć n i e można, p r z e s z k o d y zaś kościelne może u s u n ąć przez d y sp en zę n a jw y ższa Głowa Ko
ścioła Ojciec św. z p r a w d z i w y c h i b a r d z o w a ż n y c h p o w o d ó w .
4 6 . Czy m a w ładza świecka p ra w o u s ta n aw iania przeszkód, uniew ażniających m ał
żeństw o i r o z s trz y g a n ia o ważności m ałżeń
stw a?
Nie ma! władza ś w i e c k a nie ma p ra w a
— 25 -
ani u s ta n a w ia n ia przeszk ó d m ałżeńskich u n ie
ważniających, ani ro z s trz y g a n ia o ważności m ałżeństw a pom iędzy c h r z e ś c i j a n a m i , poniew aż m ałżeństw o pom iędzy c h r z e ś c i j a n a m i jest s a k r a m e n t e m , a C hrystus pow ierzył spraw o w an ie sak ram entó w li t y l k o w ł a d z y k o ś c i e l n e j .
4 7 . Czy władza świecka nie ma zupełnie żad n eg o p r a w a do m ałżeństw a?
Nie; w ładza świecka ma p raw o :
1) r o z s t r z y g a n i a c y w i l n y c h i p r a wnych skutków m ałżeństw a;
2) wzbronienia zaw arcia m ałżeństw a p e
w nym osobom dla pow szechnego dobra.
4 8 . Kiedy m ałżeństw o będzie z g ó ry szczęśliwe?
Małżeństwo będzie wtenczas z g ó ry szczęśli
we, jeżeli obie strony, ja k się to wyżej w spo
mniało:
1) młodość świątobliwie spędziły;
2) w czystym zam iarze p ra w d z iw y cel m ałżeństw a p rz e d oczyma m a ją ;
3) szczerą miłość i p rzy w iąz an ie k u sobie żywią;
4) p otrze b n y m i tak duchow ym i ja k i cie
lesnymi p rzy m iotam i są w y posażone do w y
pełnienia obow iązków swego stan u ;
B) jeżeli n iezb y t wielka różnica pom iędzy
— 26 -
niemi zachodzi p od względem wieku, m a ją tk u , w ykształcenia i stan u i
6) jeżeli w celu uniknięcia omamień za- siągnęły r a d y ro zsąd n y ch i życzliwych osób.
4 9 . Kogo pow inno się zap y tać o ra d ę p rz y w yborze przy szłeg o m a łżo nk a lub m ał
żonki ?
P o w in n o się zap ytać o rad ę:
1) rodziców albo opiekuna;
2) spow iednika;
3) d u szpasterz a.
§ . 2. 0 zaręczynach.
5 0 . Co to są z a rę czy n y ?
Z arę czy n y jest to u m ow a obopólna, d o b ro w o ln a i stanowcza, mocą której dwie bez- żenne osoby o b ojg a płci, t. j. mężczyzna i nie
w iasta p r z y r z e k a ją zaślubić się w p r z y szłości.
5 1. Czy zarę czy n y są koniecznie p o tr z e bne p rz e d zaw arciem m ałżeństw a?
Nie; one nie są w p raw d z ie koniecznie p o trzebne, ale zw yczajnie się je zawiera. Nie pow inno się zaś n igd y lekkom yślnie z a r ę czać.
5 2 . W jak i sposób m og ą się odbyć z a rę czyny ?
Z arę czy n y m o g ą się o dbyć albo u ro c z y
_ 27 -
ście p rzed proboszczem, albo p ry w atnie, to znaczy, pom iędzy zaręczającem i się osobami.
5 3 . J a k ie obow iązki w y n ik ają z zaręczy n ? Z zaręczy n w ypływ a:
1) ciężki obow iązek narzeczonych, z a w a r cia p o m iędzy sobą m ałżeństw a w oznaczo
nym albo w stosow nym czasie i w skutek tego 2) s u ro w y zakaz p r z y r z e k a n ia m ałżeństw a innej osobie i wogóle poufałego obcowania z in n ą osobą.
5 4 . Ozy m ożna jeszcze zarę czy n y r o z wiązać?
Z arę czy n y m ożna rozw iązać:
1) przez w zajem ne zezwolenie;
2) przez w stąpienie jednej s tro n y do z a konu;
8) przez w y ro k kościelny;
4) przez n a s ta n ie takich okoliczności, że za ich przew idzeniem narzeczeni z pewno- ściąby się nie zaręczyli.
§ . 8. 0 stanie przedślubnym.
5 5 . Co to je st stan p r z e d ś lu b n y ?
S tan em p rz e d ś lu b n y m n a z y w a się czas pom iędzy zaręczy n am i a zaślubinami.
5 6 . Co m a ją czynić narzeczeni albo p a ń
stwo młode podczas całego swego stan u
p rz e d ś lu b n e g o ?
—
‘28
-N arzeczeni m a ją w czasie p rz ed ślu b n y m zachow yw ać ta k samo s u ro w ą pow ściągli
wość i czystość, ja k wogóle osoby wolnego s tan u ; szczególnie zaś m a ją zw ażać n a to, by obcow anie ich stało się teraz jeszcze ostrożniejsze i uczciwsze i dlateg o pow inni:
1) nie za często,
‘2) nie za poufale i
B) nie sami ze sobą przestawać, ale tylko w obecności pew nych osób.
5 7 . Dlaczego w y m ag a się uczciwego stan u p rz e d ślu b n e g o do błogosław ionego zaw arcia m ałżeństw a?
Uczciwego s ta n u p rz e d ś lu b n e g o w y m ag a się dlatego do błogosław ionego zaw arcia mał
żeństwa, ponieważ doświadczenie uczy — z nie
m oralnego p rzep ę d zen ia tego czasu w ynika zw ykle nieszczęśliwe małżeństwo.
5 8 . Co m a ją narzeczeni czynić p rz e d ślu
bem ?
P rz e d ślubem m uszą narzeczeni:
1) p o s tarać się wcześnie o p o trze b n e św ia
dectwa — szczególnie o m e try k ę , o św iad e
ctwo przynależności, świadectwo s tan u wol
nego albo o m e try k ę śmierci jed n eg o z m a ł
żonków;
‘2) m uszą p o p ro sić w ł a ś c i w e g o du sz
p as te rz a o przedsięwzięcie tak zw anego e g z a
m i n u n a r z e c z o n y c h ;
- ‘29 —
3) m uszą odpowiedzieć n a z a d a n e p y ta nia z n ajw iększą szczerością i sumiennością;
4) nie śmią p o d łu g su ro w eg o p r a w a k o ścielnego mieszkać ra z e m pod je d n y m d a chem aż do zaślubienia;
5) m uszą uwiadom ić ja k najrychlej o o d kry tej później przeszkodzie, albo może o zmia
nie mieszkania;
6) m ają p rz y ją ć święty S a k r a m e n t p o k u ty i o łtarza godnie i p o starać się o świadectwo odbytej spowiedzi;
7) nie m ają zaniechać u p o rz ą d k o w a n ia stosunków m ajątk o w y ch szczerze i życzliwie i zabezpieczyć je dostatecznie na przyszłość.
5 9 . Co o bejm uje ta k zw an y egzam in n a rzeczonych?
E g z a m in n arzeczo n y ch obejmuje:
1) zb ad a n ie istniejących może przeszk ód m ałżeńskich w celu ogłoszenia m ałżeństw a;
2) p y ta n ia o n ajw aż n iejsze p r a w d y w iary i obyczajów z dziedziny religii;
3) pouczenie o obow iązkach s ta n u m ał
żeńskiego.
6 0 . W jakim celu p rzed się b ierze się za pow iedzi?
Zapow iedzi p rzed się b ierze się li tylko
w tym celu, by w y kry ć t a j n e p rz e szk o d y
m ałżeńskie i dlatego o b o w iązany p od sumie
— 30 —
niem k a ż d y — kto o nich wie — w yjawić je dość wcześnie duszpasterzow i.
61. Co się m a p o rad zić pilnie n arzeczo nym w zględem spowiedzi świętej p rzed ich ślubem ?
N arzeczonym m a się p i l n i e p o r a d z i ć co do spowiedzi świętej:
1) ab y zwrócili uw ag ę spow iednika z a- r a z n a p o c z ą t k u n a to, iż m a ją zam iar poślubić się;
2) żeby go poprosili o w ysłuchanie s p o w i e d z i z c a ł e g o ż y c i a , by z czystem sercem mogli wstąpić w sta n n o w y ').
') Zobacz Rachunek sum ienia w Dodatku.
CZĘŚĆ TRZECIA.
O zaw arciu m ałżeństw a.
§ . 1. 0 kościelnem zaw arciu zw iązku m ałżeńskiego.
6 2 . Na czem polega istota zaw arcia m ał
żeństw a w edług n a u k i Kościoła?
I s t o t a zaw arcia m ałżeństw a polega n a dobrow olnem, w zajem nem oświadczeniu n a rzeczonych, iż m a ją zam iar zaw rzeć ze sobą zw iązek małżeński, a to o b u s tro n n e w zaje
m ne woli oświadczenie jest znakiem wido
m ym niewidomej łaski s a k r a m e n tu m ałżeń
stwa.
6 3 . Czy się w y m ag a od ochrzczonych jeszcze coś więcej do w ażnego zaw arcia zw ią
zku m ałżeńskiego?
T a k jest; do w ażnego zaw arcia zw iązku
m ałżeńskiego w y m a g a się jeszcze według
p r a w a kościelnego w tych okolicach, gdzie
m a ją znaczenie p rzep isy świętego kościelnego
— 32
S o b o ru Trydenckiego, a b y o ś w i a d c z e n i e w o l i n o w o ż e ń c ó w o d b y ł o s i ę w o b e c n o ś c i w ł a ś c i w e g o p r o b o s z c z a , a l b o w o b e c u p o w a ż n i o n e g o o d n i e g o k a p ł a n a i d w ó c h ś w i a d k ó w ; w innych okolicach zaw arcie m ałżeństw a bez p ro b o sz
cza i świadków jest w praw dzie ważne, ale niedozwolone i b a rd z o grzeszne.
6 4 . Czy w ystarcza p ro ste oświadczenie woli nowożeńców wobec proboszcza i dwóch św iadków ?
W p raw d zie w ystarcza ono do w a ż n o ś c i m a ł ż e ń s t w a , ale ponieważ m ałżeń
stwo jest świętym sakram entem , dlatego w y- m a g a K o ś c i ó ł d o p o z w o l o n e g o , g o d n e g o i b ł o g o s ł a w i o n e g o z a w a r c i a j e g o p r z e s t r z e g a n i a i z a c h o w y w a n i a p e w n y c h o b r z ę d ó w , a l b o t a k z w a n y c h ś w i ę t y c h z w y c z a j ó w .
6 5 . K tóre to są te o b rzęd y albo święte zw yczaje?
One są n astępujące:
1) zawarcie m ałżeństw a n aśw ięte m miejscu;
2) owe pełne znaczenia o b rzęd y ta k zw a
nego ślubu p rzed Mszą św.;
3) ta k zw ane uroczyste pobłogosławienie nowożeńców podczas Mszy św. czyli b ł o g o sławienie k a n o n iczn e».
6 6 . N a czem p o le g ają o b rz ę d y ślu b n e?
— 83 — One p o le g a ją n a tem, że:
1) k a p ła n ma k r ó tk ą p rzem o w ę o o b o w iązkach i łask ac h świętego s a k r a m e n tu m ał
żeństw a;
2) że n a p y ta n ie k a p ła n a k a ż d a s tro n a oświadczy i w ypowie uroczyście swą wolę, iż chce poślubić d r u g ą osobę;
3) że ślubne pierścionki, ja k o oznaki u s ta wicznej małżeńskiej miłości i wierności po
błogosławi się i wręczy wzajemnie;
4) że p r a w e ręce o b o jg a nowożeńców złą
czone owinie się stułą k a p ła ń sk ą ;
B) że w końcu n a zn ak uroczystego za
tw ie rd z en ia zw iązku m ałżeńskiego zrobi k a p ła n w imię Najśw. Trójcy n a d nowożeńcam i z n ak k rz y ż a świętego.
6 7 . N a czem po le g ają o b rzęd y u ro czy stego b łogosław ieństw a k an o n iczn eg o ?
One p o le g a ją n a tem, że:
1) o dp raw i się szczególna Msza św. za n o wożeńców z m odlitwam i i czytaniam i odno- szącemi się do m ałżeństw a;
2) że k a p ła n po « P ater noster» zw raca się do klęczących p rz e d nim nowożeńców i prosi w dwóch modlitwach b łag aln y ch o b o sk ą pomoc i uświęcenie m ałżeństw a;
8) że po Komunii k a p ła n a p rz y jm u ją sami Komunię św. n a z n ak swego zw iązku z a w a r tego w C h rystu sie i z C hry stu sem ;
W SKAZÓ W KI.
3
— 34 —
4) że k a p ła n p rzed błogosławieństw em ca
łego lu d u b ła g a dla nich o d o brodziejstw o licznego potom stwa, o długie życie i o wieczną szczęśliwość.
6 8 . Czy pozw ala się n a ślub i błogosła
wienie kan oniczne także po za Mszą św.?
T a k jest; pozw ala się n a ślub i poza Mszą św.; błogosławienia kanonicznego zaś u dziela się li tylko podczas Mszy św.; k ażd e bowiem błogosław ieństw o i k a ż d a ła sk a p o chodzi i w y p ły w a z ofiary C h ry stu sa P an a.
W niektórych je d n a k dyecezyach udziela się błogosław ienia k an onicznego i p o za Mszą św.
6 9 . Czy wszystkim chrześcijańskim n o w o żeńcom p rz y s łu g u je p ra w o ślubu i błogosła
wienia k an onicznego?
Nie; ale tylko p ew nym nowożeńcom i to p od p ew nym i warunkam i.
7 0 . K tórym nowożeńcom nie p rz y n ależy kościelne błogosławienie kan o n iczn e?
Kościelne błogosławienie kanoniczne n i e p rzy słu g u je:
1) wdowom, k tó re je już raz otrzy m ały ;
2) tym, k tó rz y w ta k zw anym czasie z a
k a z a n y m albo poza Mszą św. związali się
węzłem m ałżeńskim ; ci je d n a k m o g ą , a n a
wet p o w in n i o trzy m ać owe w swej dyecezyi
zw ykłe b łogosław ieństw a ślubne, a potem
— 35 -
p rz y Mszy św. tak że i właściwe błogosław ie
nie kanoniczne.
71. K tórym nowożeńcom ma się jeszcze zaprzeczyć błogosław ienia kanoniczn ego ?
Owym nowożeńcom, k tó rz y z a w ie rają tak zw ane m ałżeństw a m i e s z a n e , chociażby n aw et Ojciec św. udzielił d y s p en sy od p r z e szk od y kościelnej; Kościół bowiem tylko c i e r p i — toleruje p o d o b n e m ałżeństwa, ale n i e p % c h w a ł a i c h i n i e b ł o g o s ł a w i n i g d y .
7 2. K tórym nowożeńcom musi się w zbro
nić obok błogosław ieństw a kanonicznego także i ślu b u w k a ż d y m w y p a d k u ?
Ma się zaprzeczyć ślubu w k ażd y m wy
p a d k u :
1) tym, k tó rz y zaw ie rają m a ł ż e ń s t w a m i e s z a n e b e z d y s p e n z y p a p i e s k i e j ;
2) jeszcze bardziej tym, k tó rzy zdecydo
wani są zaw rzeć małżeństw o p rz e d d u c h o w n y m n i e k a t o l i c k i m .
7 3. Czego może Kościół dozwolić takim nowożeńcom?
Aby po d o bn i now ożeńcy mogli p r z y n a j m n i e j zaw rzeć w a ż n e małżeństw o — m o ż e Kościół zezwolić n a t a k z w a n ą b i e r n ą a s y s t ę n c y ę , to znaczy, m o ż e Kościół p o z w o l i ć proboszczowi, a b y p o z a d o m e m b o ż y m b e z ż a d n e g o w s p ó ł -
3*
— 36 —
d z i a ł a n i a p r z y s ł u c h a ł s i ę tylko o b u stro n n em u w zajem n em u oświadczeniu i wy
pow iedzeniu woli nowożeńców.
§ . 2. 0 zakazie za w ie ra n ia m ałżeństw poza Kościołem.
7 4 . W jaki sposób usiłu ją zaw ierać m ał
żeństw a p o za Kościołem?
Nowożeńcy usiłują zaw rzeć p o d o b n e m ał
żeństwo p o za Kościołem w ten sposób, że w y p o w iad ają swą wolę, albo
1) p rz e d d u c h o w n y m n i e k a t o l i c k i m , albo
2) p rzed w ł a d z ą ś w i e c k ą .
7 5 . Czy dozw ala się zaw ieran ia m ał
żeństw m ieszanych p rzed duchow nym n ie k a tolickim ?
N i e ! n i g d y — p r z e n i g d y ! zaw arcie bowiem małżeństw a, inaczej ja k tylko p rzed w łasnym proboszczem , w zbronione katoli
kowi z a w s z e . N ad to było by to form ałnem współudziałem w kacerskiej służbie Bożej;
dlateg o g rzeszy p o d o b n y katolik nietylko ciężko, ale p o d p a d a t a k ż e k a r z e k l ą t w y k o ś c i e l n e j .
7 6 . Czyż jest pod o b n e m ałżeństw o za
w arte p rz e d niekatolickim duchow nym p r z y
najm niej w ażne?
— 37 —
Nie! ono je st niew ażne i w rzeczywistości n i c z e m n i e j e s t i n n e m , j a k t y l k o p r a w d z i w y m k o n k u b i n a t e m z w y
jątkiem tylko tych okolic — w których, ja k to już pow iedziano — nie w y m ag a się do ważności m ałżeństw a obecności proboszcza.
7 7 . Co m a czynić katolicka strona, k tó ra z aw arła niedozwolone a n a w e t niew ażne m a ł
żeństwo mieszane, jeżeli p ra g n ie p o je dn ać się z Kościołem?
Jeżeli katolicka s tro n a z Kościołem p r a gnie się p o je dn ać — ma spełnić n astęp u jące rzeczy:
1) p o w in n a się zapytać o r a d ę d u s z p a sterza albo spow iedn ik a z pełnem zau fa
niem;
2) ma się oświadczyć gotow ą n a p raw ić 0 ile możności zgorszenie d an e swem z a w a r ciem m ałżeństw a i wynikłe z niego złe skutki;
3) musi być zd ecy d o w an ą iść za w y ro kiem swego biskupa.
7 8 . Czy dozw ala się ochrzczonym, aby zaw arli tak zw ane małżeństw o cywilne, to znaczy, dali się złączyć w ładzy świeckiej?
R ów nież nie! m ałżeństw o bowiem p o m ię
dzy ochrzczonym i jest i będzie p raw d ziw y m
1 wielkim s a k r a m e n t e m w C h r y s t u s i e
— 38 —
P a n u i w K o ś c i e l e i nie po d leg a żad n ą m iarą w ładzy świeckiej.
TO. Czy śm ią zaś ochrzczeni w pew nych przecież w y p ad k ach u k a z a ć się p rzed w ła
dzą świecką, w celu wzięcia ślu bu cywil
n ego ?
T ak jest. O chrzczeni m ogą u k a z a ć s i ę p rzed w ładzą świecką, dla wzięcia ślubu cy
wilnego wtenczas, jeżeli z jednej stro n y p a ń stwo surow o w y m a g a cywilnego ślubu, z p o w odu p r z y z n a n ia cywilnych, p r a w n y c h s k u t
ków małżeństw a, a z drugiej stro n y udzielił Kościół n a to zezwolenia.
8 0 . Czy śmią w p o do b n y m w y p ad ku n o wożeńcy żywić zam iar zaw arcia rzeczyw i
stego zw iązku m ałżeńskiego p rzed władzą św iecką?
N i e ! n i e ś m i ą ż y w i ć z a m i a r u z a w a r c i a m a ł ż e ń s t w a , ale w p o d o b n ym w y p a d k u m ogą now ożeńcy mieć zam iar speł
nienia li tylko c z y s t e j z e w n ę t r z n e j f o r m a l n o ś c i , b y w ten sposób zadość
uczynić ustaw om p ań stw a, i b y ich m ałżeń
stw u udzielono tak że p a ń s t w o w e g o u z n a n i a , raze m z cywilnymi i p ra w n y m i s k u t
k am i małżeństwa.
81. Czy ci katolicy, k tó rz y tylko p rzed
świecką zwierzchnością swe m ałżeństw o —
— 39 —
a więc cywilne m ałżeństw o zaw arli — p r z y n ajm niej ważnie się po ślu b ili?
N i e ! W ow ych okolicach, gdzie Kościół obecności proboszcza i dwóch św iadków w y
maga, są p o ś l u b i e n i n i e w a ż n i e , a ich połączenie p o zostanie potem ja k i przed tem p r a w d z i w y m k o n k u b i n a t e m .
8 2 . Czy ci ważnie się poślubili, k tó rzy w innych okolicach li tylko przed zw ierzchno
ścią świecką oświadczyli i wypowiedzieli swą wolę zaw arcia rzeczyw istego zw iązku mał
żeńskiego?
T ak jest! Ci są w p raw d zie w a ż n i e p o ś l u b i e n i , ale z g r z e s z y l i p rzy te m c i ę ż- k o i obow iązani są potem zadośćuczynić Kościołowi dodatkowo.
8 3 . K tóre są p rzeto okolice lub k raje, gdzie p rz y zaw ie ran iu i m ieszanych mał
żeństw w y m ag a się koniecznie proboszcza, albo dwóch św iad kó w ?
Te k r a je są następ u jące:
W iększa część B a w a r y i — n a d r e ń s k a pro- wincya kościelna — Belgia, L u k s e m b u rg — cała p rzed lita w sk a A u stry a, a zatem i Gali- cya, w yjąw szy części Polski, z a b ra n y c h pod P r u s a m i i Rosyą!!
8 4 . Co m ają ted y now ożeńcy do czynie
nia b ezp o śred nio p rz e d lub po cywilnym
ślubie?
— 40 —
Nowożeńcy m ają w k a ż d y m w y p a d k u
b ezpo śred n io p r z e d lub po cywilnym ślubie
zaw rzeć w sposób p r a w n y m ałżeństw o r z e
czywiste p r z e d s w y m p r o b o s z c z e m
i d w o m a ś w i a d k a m i .
CZĘŚĆ CZWARTA.
O u św ięc en iu stanu m ałżeńskiego.
8 5 . Na czem polega uświęcenie s ta n u m ał
żeńskiego?
Uświęcenie s tan u małżeńskiego polega:
1) n a sum iennem i b o gobojnem w ypełnia
n iu b ąd ź to o g ó l n y c h c h r z e ś c i j a ń s k i c h o b o w i ą z k ó w , bądź to p o s z c z e g ó l n y c h o b o w i ą z k ó w s t a n u i
2) n a pilnem zu ży tk o w aniu służących po- tem u środków.
R O Z D Z IA Ł I.
O o b o w i ą z k a c h s t a n u m a ł ż e ń s k i e g o . 8 6 . W ielorakie są obow iązki s tan u m a ł
żeńskiego ?
O bow iązki s tan u m ałżeńskiego są tr o j a
kie; one zaw ierają:
— 42 — 1) obowiązki względem siebie;
2) » » dzieci;
3) » » domowników.
§ . 1. 0 obowiązkach m ałżonków względem siebie.
8 7 . J a k ie obow iązki p o siad ają m ałżonko
wie względem siebie?
M ałżonkowie m a ją względem siebie:
1) obow iązek szczególnej trw ałej miłości, 2) o bow iązek zg odnego w spólnego p o życia;
3) obow iązek małżeńskiej wierności.
8 8 . Czego w ym aga szczególna trw ała mi
łość m ałżonków ?
S zcze gó ln a trw a ła miłość małżonków wy
m ag a:
1) żeby się w zajemnie w szczególniejszy sposób wysoce poważali, z pow o d u swego świętego związku;
2) żeby sobie wzajemnie, ja k o p raw d ziw i przyjaciele d o b rze życzyli, cierpliwie swe błędy znosili i wzajem nie pobłażali;
3) żeby się starali w zajemnie z wszelką troskliwością jedno d ru g ie po p raw ić i uświęcić;
4) żeby sobie w sposób całkiem b ezin te
reso w n y w zajemnie p o m ag ali i tak że swe cielesne do b ro pomnażali.
8 9 . Dlaczego winni sobie m ałżonkow ie tę
szczególną-trw ałą miłość?
— 43 —
Małżonkowie winni sobie tę szczególną- trw a łą miłość dlatego, bo
1) zw iązek ich m ałżeński jest najściślej
szym węzłem p r z y ja ź n i i małżonkowie, ja k stan o w ią j e d n o c i a ł o t ak i j e d n o s e r c e i j e d n ą d u s z ę mieć powinni;
2) bo tylko wtenczas ich małżeństw o jest p raw d ziw y m o brazem tego najśw iętszego zw iązku C h ry s tu s a ze swym św. Kościołem;
3) bo tylko w tenczas małżeństw o może być praw d ziw em i trw ale szczęśliwem.
9 0 . W jak i sposób m ogą małżonkowie zgrzeszyć przeciw tej małżeńskiej miłości?
M ałżonkowie m ogą grzeszyć przeciw tej m ałżeńskiej miłości:
1) wstrętem, w z g a rd ą , nielitościwem o b chodzeniem się i łajaniem ;
2) niecierpliwością, złorzeczeniem, n ie n a wiścią i n iep rz y jaźn ią;
3) uw iedzeniem do g rzech u i p rzeszk o d ze
niem w zacho w y w an iu p r z y k a z a ń bożych i kościelnych;
4) zan iedb y w an iem ta k cielesnego ja k i d u chowego d o b ra m ałżonka lub małżonki.
9 1. Czego w y m ag a małżeńskie wspólne pożycie ?
M ałżeńskie w spólne pożycie w ymaga, ab y
małżonkowie, z w yjątkiem b a rd z o w ażnych
pow odów:
— 44 —
1) mieszkali w tym sam ym domu;
2) b rali udział p r z y tym sam ym stole i 3) b y jedno od d ru g ie g o się nie usuwało.
9 2 . Kto może m ałżonkom udzielić d o ży w otnego rozłączen ia?
D o ż y w o t n i e g o rozłączenia, to znaczy ro zw o d u co do stołu i łoża może wogóle udzielić m ałżonkom tylko w ł a d z a k o ś c i e l n a , ża d n ą zaś m iarą zwierzchność świecka;
s a k r a m e n t bowiem m ałżeński p o d lega tylko sam em u Kościołowi. P o d względem zaś sto
sunków m ajątk o w y ch m a ją się sp o rn e stro ny zwrócić do świeckich sędziów.
9 3 . K tóre są g rzechy przeciw wspólnemu pożyciu m ałżon k ó w ?
G rzechy przeciw w spólnem u pożyciu m ał
żeńskiem u są n astępu jące:
1) zazdrość i jej spow odow anie w skutek n iero ztro pn eg o obcow ania;
2) sp ó r i kłótnia;
3) sam ow olne rozłączenie się co do domu, stołu i łoża.
9 4 . Czego w y m ag a wierność m a łżeńsk a?
W ierność m ałżeńska w ym ag a:
1) spełniania obow iązków m ałżeńskich t a k j a k B ó g t e g o c h c e ;
2) u n ik a n ia k ażd e g o cudzołóstwa w myśli,
żądzy, sp o jrzen iu i w czynie.
9 5 . K tóre są g rzech y przeciw wierności małżeńskiej ?
G rzechy przeciw wierności małżeńskiej są następ u jące:
1) u p o rczy w a odm ow a w ypełnienia obo
w iązku m ałżeńskiego bez w ażnego pow odu;
2) o h y d n y grzech cudzołóstw a w myśli, żądzy, spojrzeniu, albo w czynie;
3) w ystępne n adużycie m ałżeństw a z u n i
k an iem potom stw a;
4) wogóle k a ż d y grzech przeciw m ałżeń
skiej czystości.
9 6 . Dlaczego cudzołóstwo je st ta k o h y dnym grzechem ?
Cudzołóstwo jest ta k o h y d n y m grzechem:
1) z p o w od u s t r a s z n e j z ł o ś c i tego przestęp stw a;
2) z p o w o d u j e g o z b y t z ł y c h s k u t k ó w . 9 7 . Na czem polega s tra s z n a złość cudzo
łóstw a?
1) p r z e k ra c z a zuchwale, b a rd z o w ażne i w y raźn e p r z y k a z a n ie Boże;
2) o b ra ż a ciężko w łasnego lub obcego m ałżonka, a n aw et obydw óch w ich najświęt- szem i nieodłącznem p raw ie;
3) ja k o chrześcijanin h a ń b i i niesławi N a j
świętszy Sakram ent.
9 8 . Na czem p o leg ają te z b y t złe skutki cudzołóstw a ?
— 45 —
— 46 —
Te z b y t złe skutki cudzołóstwa polegają na tem, że:
1) węzły miłości małżeńskiej ro zluźniają się;
2) że własne i obce dzieci o k r y w a ją się niesław ą i h a ń b ą ;
B) że p o d k o p u je się ro d zin n e życie, a przez to
4) b u rz y się całą p o d s ta w ę lu dzkiego to
w arzystw a.
9 9 . Do czego cudzołożnik surow o obow ią
zan y p o d sumieniem ?
Cudzołożnik ob o w iązan y surow o pod s u mieniem:
1) niew innego z małżonków, n a w yp ad ek g d y b y ten dow iedział się o występku, p rze
prosić n a wszelki możliwy sposób, złożyć mu całkowite zadosyćuczynienie i
2) n a p ra w ić o ile możności w y rząd zo n ą szkodę.
1 0 0 . Dlaczego n adużycie m ałżeństw a jest ta k s tra s z n ą zb ro d n ią ?
N a d u ż y c i e m ałżeństw a uchodzi słusznie za wielką zb ro d nię, bo jest:
1) zb ro d n ią przeciw p r a w u n a tu ry , n iw e
czy się i u d a re m n ia właśnie głów ny cel m ał
żeństw a i dlateg o jest ono:
2) zb ro d n ią w yrząd zo n ą całemu rod zajo w i
ludzkiemu, dalej
— 47 —
B) zb ro d n ią przeciw Boskiej opatrzności, w której się ufności nie pokłada, a w końcu
4) zbro d n ią męża przeciw godności i czci swej małżonki.
1 0 1 . Co musi się sądzić o owych m ałżon
kach, k tó rz y m a ją liczne ro d zeń stw o ?
Tacy m ałżonkow ie zasłu g u ją n a cześć i p o szanow anie najgłębsze:
1) z p o w o du swej sumienności i uczciwości;
2) z p o w o d u swej ufności w B o g u p o k ła danej i swej wielkiej gotowości do poświę
cenia się w p o no szen iu ciężarów s ta n u m a ł
żeńskiego;
3) z p o w o d u swego d o b roczy n n eg o w pły
wu n a ludzkie społeczeństwo.
1 0 2 . J a k ie poszczególne obow iązki ma m ałżo nek ?
M ałżonek ma:
L) ja k o głow a ro d zin y nietylko praw o, ale także obow iązek rozum nie kierow ać sw ą żonę i ro zk az y w ać jej, je d n a k p am iętać ma, iż nie je st ona ża d n ą m iarą służącą w domu, ale ró w n o rz ę d n ą to w a rz y s z k ą życia;
2) ma obow iązek starać się o jej u tr z y manie i dozwolić jej u b io ru odpow iednego do jej stanu;
3) m a obow iązek uprzejm ie ją upomnieć,
a jeżeli tego p o trz e b a i surow o skarcić, sam
zaś pow inien tak że chętnego użyczać ucha
— 48 —
życzliwym rad o m i upom nieniom swej m ał
żonki.
1 0 3 . J a k ie poszczególne obow iązki ma m ałżon k a ?
M ałżonka ma:
1) obow iązek czcić i szanow ać swego męża, ja k o głowę rodziny;
2) ma obow iązek słuchać jego poleceń i rozkazów , o ile nie są one grzeszne;
B) m a obow iązek pilnie i przyzwoicie z a w iadyw ać g ospodarstw em .
§ . 2. O obowiązkach rodziców względem dzieci.
1 0 4 . J a k ie obow iązki m a ją rodzice wzglę
dem swych dzieci?
Poniew aż B ó g pow ierzył rodzicom dzieci z c i a ł e m i d u s z ą i w skutek tego za s tę p u ją im m i e j s c e B o g a , przeto m a ją s u r o w y obow iązek sta ra ć się o ich d u c h o w e i c i e l e s n e dobro, a zwłaszcza p r z e d — p r z y i p o narodzeniu.
105. K tóre obow iązki m ają rodzice wzglę
dem dzieci p rzed ich u rod zen iem ? Obowiązki te są następ u jące:
1) M atka musi zw ażać n a to, żeby zby- tniem cielesnem n atężeniem , niemiernością, albo nam iętnością nie n a r a ż a ła n a n ie b ez
pieczeństwo i nie szkodziła cielesnemu i d u
chow em u życiu dziecka;
- 49 —
2) Ojciec musi się obchodzić z m atką oszczędnie i oględnie;
3) oboje razem m a ją wyprosić od B o g a dzieciom łask ę chrztu św.
P o ż ą d a n ą tak że dla m atki rzeczą, aby j a kiś czas p rzed p orodzeniem z troski o zb a wienie swej własnej d u szy i swego dziecka, p rzy jęła najśw iętsze S a k ram e n ta, i b y świętą Kom unię ofiarow ała za swe dziecko.
1 0 6 . J a k ie obow iązki m a ją rodzice p rzy p o rod zen iu dziecka?
O bowiązki te są następu jące:
1) Rodzice m a ją się p o s ta ra ć wcześnie o katolicką i cnotliwą akuszerkę;
2) m a ją w yszukać d o b r y c h - k a t o l i c k i c h i w nau ce w iary d o b rze w ykształco
n ych rodziców ch rzestn y ch i ro z k a z a ć za nieść dziecko c o n a j r y c h l e j do ch rztu św.
do kościoła;
3) w razie zachodzącego n iebezpieczeń
stw a śmierci, m a ją s u ro w y obow iązek p o sta
rać się dla dziecka przez osobę całkiem p e w ną o c h r z e s t z w o d y , albo go sami m u szą m u udzielić.
Tego zaś ch rztu z wody
4) musi się udzielić każdem u, n aw et i n a j- m n i e j s z e m u w c z e s n e m u p ł o d o w i , ja k długo nie zachodzą całkiem pew ne znaki śmierci.
W SKAZÓW KI. 4
50 —
1 0 7 . Czy musi się zanieść dziecko do u r o czystego chrztu do kościoła?
Tak! J e s t to s u r o w y p rzep is Kościoła, a n aw et n a w y p ad ek udzielonego w dom u ch rztu z wody, pow inno się — jeżeli dziecko pozostanie p rz y życiu — uroczyste obrzędy, o ile możności ja k najrychlej w kościele u z u pełnić. Ten zaś w n ie k tó rych miejscach z a k o rz en io n y zwyczaj t a k z w a n y c h c h r z t ó w d o m o w y c h c i e r p i K o ś c i ó ł l i t y l k o z l i t o ś c i .
1 0 8 . Co musi ten czynić, kto chrzci?
Ten kto chrzci, musi:
1) mieć m niem anie, iż chrzci rzeczyw i
ście, to znaczy, musi to czynić, co Kościół czyni;
2) musi osobę, k tó rą chrzci, n a tu ra ln ą wodą polać;
3) p o d c z a s polew ania w ym aw iać słowa:
«Ja ciebie chrzczę w imię Ojca i S y n a i D u cha św.».
1 0 9 . K tóre są n ajp ierw sz e obowiązki matki względem dziecka?
M atka ma obowiązek:
1) żywić sam a dziecko, jeżeli to dla niej możliwą rzeczą;
2) strzedz się w owym czasie szczególnie
wszelkiej namiętności;
- 51 -
3) n a w y pad ek choroby może dziecko p o wierzyć li tylko mamce o nieskazitelnych obyczajach.
1 1 0 . K tóre są inne obow iązki rodziców względem swych dzieci, dotyczące ciała?
Rodzice m uszą swe dzieci:
1) zachow yw ać p rz y życiu, p r z y zdrowiu, p rz y p ro sty ch członkach i p rz y zdrow ych zmysłach;
2) w czasie ich niemowlęctwa żywić je i pielęgnować;
3) p rzy zw y cza jać je od młodości do p racy pożytecznej, stosownie do ich sił;
4) dozwolić im wyuczyć się przyzw oitego jak ieg o rzem iosła lub zatrudnienia, albo umie
ścić ich w jakim uczciwym stanie;
5) zaoszczędzić im coś, jeśli m ożna pozo
stawić.
111. J a k ie obow iązki m ają rodzice wzglę
dem swych dzieci co do d u s z y ? Rodzice pow inni swoje dzieci:
1) wcześnie w p raw d ziw ej religii wycho
wać i wykształcić;
2) p rzy zw y cza jać ich do uczynków reli
gijnych, szczególnie do codziennej modlitwy, do słuchania Mszy św. i k azania, do p r z y j
m ow ania S a k ra m e n tó w św. i zachęcać ich do ćwiczenia cnót chrześcijańskich;
3) udzielić im wskazówek lub dać ich kom u
4*
