dysleksja
PRÓBNY
EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII
POZIOM PODSTAWOWY
Czas pracy 120 minut
Instrukcja dla zdającego
1. SprawdĨ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron (zadania 1 – 27). Ewentualny brak zgáoĞ przewodniczącemu zespoáu nadzorującego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kaĪdym zadaniu.
3. Pisz czytelnie. UĪywaj dáugopisu / pióra tylko z czarnym tuszem / atramentem.
4. Nie uĪywaj korektora, a báĊdne zapisy wyraĨnie przekreĞl.
5. PamiĊtaj, Īe zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. Podczas egzaminu moĪesz korzystaü z oáówka i gumki (wyáącznie do rysunków) oraz linijki.
7. Wypeánij tĊ czĊĞü karty odpowiedzi, którą koduje zdający.
Nie wpisuj Īadnych znaków w czĊĞci przeznaczonej dla egzaminatora.
8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datĊ urodzenia i PESEL.
Zamaluj pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL. BáĊdne zaznaczenie otocz kóákiem i zaznacz wáaĞciwe.
ĩyczymy powodzenia!
LISTOPAD ROK 2006
Za rozwiązanie wszystkich zadaĔ
moĪna otrzymaü áącznie 50 punktów
Wypeánia zdający przed rozpoczĊciem pracy
PESEL ZDAJĄCEGO KOD
ZDAJĄCEGO
Miejsce
na naklejk Ċ
z kodem szko áy
Zadanie 1. (2 pkt)
OdpornoĞü nieswoista obejmuje mechaniczne i chemiczne bariery przeciwko patogenom.
Pierwszą zaporĊ przeciwko czynnikom chorobotwórczym stanowią powáoki ciaáa.
Uzasadnij, podając dwa argumenty, Īe skóra czáowieka peáni funkcjĊ nieswoistej bariery przeciw patogenom.
1. ...
...
...
2. ...
...
...
Zadanie 2. (1 pkt)
Na rysunku przedstawiono schematycznie budowĊ krĊgosáupa czáowieka.
OkreĞl, na czym polega znaczenie esowatego ksztaátu krĊgosáupa czáowieka.
...
...
...
...
...
Zadanie 3. (1 pkt)
Na schemacie przedstawiono budowĊ szkieletu klatki piersiowej czáowieka.
OkreĞl znaczenie, jakie dla funkcjonowania klatki piersiowej ma poáączenie Īeber z mostkiem poprzez chrząstki.
...
...
...
Zadanie 4. (3 pkt)
Na schemacie przedstawiono trzy modele stawów.
a) Podaj, który ze stawów (A, B czy C) ma najwiĊkszy zakres swobody ruchów.
………….
b) Podaj po jednym przykáadzie poáączenia stawowego typu A i typu C w organizmie czáowieka.
A – ...
C – ...
Zadanie 5. (1 pkt)
PoniĪej wymieniono róĪne elementy áuku odruchowego.
A. neuron ruchowy B. neuron poĞredniczący C. miĊsieĔ dwugáowy ramienia D. neuron czuciowy
E. wolne zakoĔczenie nerwowe w opuszce palca
Uporządkuj te elementy (zapisując poniĪej ich symbole literowe) zgodnie z kierunkiem przewodzenia impulsu nerwowego w áuku odruchowym.
...
Zadanie 6. (1 pkt)
Cztery podstawowe smaki to: sáony, kwaĞny, sáodki, gorzki. Smak sáony kojarzy siĊ zwykle ze smakiem soli kuchennej, chociaĪ wiele innych soli daje podobne odczucie – na przykáad wodny roztwór bromku potasu o stĊĪeniu 0,2 mol/dm3. Natomiast roztwór bromku potasu o stĊĪeniu 0,01 mol/dcm3 jest odczuwany jako sáodki, a roztwór tej soli o stĊĪeniu 0,04 mol/dm3 ma smak sáono-gorzki.
Na podstawie informacji zawartych w tekĞcie okreĞl, od czego zaleĪy rodzaj odczuwanego przez czáowieka smaku bromku potasu.
...
...
Zadanie 7. (1 pkt)
WáaĞciwy poziom jonów wapnia we krwi jest efektem antagonistycznego dziaáania dwóch hormonów – kalcytoniny i parathormonu.
Kalcytonina Parathormon Hamuje uwalnianie wapnia z koĞci. Uwalnia wapĔ z koĞci.
Przyczynia siĊ do przesuwania Ca2+ ZwiĊksza resorpcjĊ zwrotną Ca2+ z kanalików do koĞci. nerkowych.
Uáatwia wydalanie Ca2+ z moczem. ZwiĊksza wcháanianie Ca2+ ze Ğwiatáa jelita.
Uzupeánij poniĪszy schemat, wpisując nad kaĪdą strzaáką nazwĊ odpowiedniego hormonu.
Podwy Īszony poziom Ca
2+we krwi
Obni Īony poziom Ca
2+we krwi
Zadanie 8. (3 pkt)
Na rysunku przedstawiono schemat ukáadu krwionoĞnego czáowieka.
a) Podaj, do której czĊĞci ukáadu krwionoĞnego czáowieka (krwiobiegu duĪego, czy krwiobiegu maáego) naleĪą obwodowe naczynia wáosowate widoczne na schemacie.
b) WymieĔ dwie funkcje peánione przez te naczynia na rzecz tkanek.
a) ...
b) 1. ...
2. ...
Zadanie 9. (2 pkt)
Choroby nowotworowe to druga, po chorobach ukáadu krąĪenia, przyczyna zgonów ludzi.
Do powstawania nowotworów przyczynia siĊ wiele czynników.
Podaj dwa przykáady zachowaĔ czáowieka, które mogą zmniejszyü ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe.
1. ...
...
...
2. ...
...
...
Zadanie 10. (1 pkt)
Na diagramie przedstawiono umieralnoĞü ludzi z powodu chorób serca w zaleĪnoĞci od liczby papierosów wypalanych dziennie.
Na podstawie analizy diagramu przedstaw argument zachĊcający ludzi palących papierosy do zerwania z naáogiem.
...
...
...
Zadanie 11. (1 pkt)
Na rysunku przedstawiono fragment miĊĞnia szkieletowego z naczyniami krwionoĞnymi.
OkreĞl, czy regularne skurcze miĊĞni szkieletowych utrudniają czy uáatwiają przepáyw krwi w Īyáach. OdpowiedĨ uzasadnij, podając jeden argument.
...
...
...
Zadanie 12. (1 pkt)
Na rysunku przedstawiono pĊcherzyki páucne oplecione siecią naczyĔ krwionoĞnych.
OkreĞl znaczenie gĊstej sieci naczyĔ krwionoĞnych oplatających pĊcherzyki páucne.
...
...
Zadanie 13. (2 pkt)
W tabeli przedstawiono dane o zapadalnoĞci na gruĨlicĊ w Polsce w latach 1960 – 2000, w trzech wybranych grupach wiekowych.
OkreĞl tendencjĊ zmian w zapadalnoĞci na gruĨlicĊ w latach 1960 – 2000 oraz wymieĔ grupĊ wiekową, w której tendencja ta jest najmniej widoczna.
………
………
………
……….
Wiek chorych (w latach) Rok 0–14 20– 44 45–64
1960 16580 37244 22746
1970 1273 18440 13001
1980 573 11358 8434
1990 225 6682 5818
2000 103 241 4221
Zadanie 14. (2 pkt)
Do prawidáowego przebiegu procesu wytwarzania erytrocytów niezbĊdny jest kobalt.
Pierwiastek ten związany jest w witaminie B12, która, w odróĪnieniu od wielu innych witamin, nie jest wytwarzana przez roĞliny.
a) WyjaĞnij, dlaczego Ğcisáy wegetarianizm moĪe doprowadziü do niedoboru kobaltu w organizmie.
...
...
...
...
...
b) Podaj nazwĊ choroby, która moĪe wystąpiü na skutek niedoboru tego pierwiastka w organizmie czáowieka.
...
Zadanie 15. (3 pkt)
W tabeli przedstawiono wartoĞü kaloryczną wybranych produktów ĪywnoĞciowych.
a) Porównaj wartoĞü kaloryczną podanych niĪej zestawów Ğniadaniowych I i II.
WartoĞü kaloryczna zestawu I WartoĞü kaloryczna zestawu II buáka (100 g) chipsy (150 g) masáo (20 g) Coca cola (250 g)
szynka (20 g) jabáko (100 g) pomidor (100 g)
herbata bez cukru (250 g)
………...
b) Podaj dwa argumenty uzasadniające wybór zestawu I przez czáowieka dbającego o zdrowie.
1. ...
2. ...
Produkt
Liczba kcal w 100 g produktu
buáka zwykáa 272
herbata bez cukru 0
szynka gotowana 225
chipsy 542
Coca cola 42
jabáko 34
pomidor 15
masáo 740
Zadanie 16. (1 pkt)
Na trzech rysunkach przedstawiono wnĊtrze jelita cienkiego czáowieka: na rysunku A przekrój przez jelito, a na rysunkach B i C – dwa kolejne powiĊkszenia wskazanych jego fragmentów.
OkreĞl podstawową funkcjĊ jelita cienkiego, której speánienie umoĪliwiają przedstawione na rysunkach elementy jego budowy.
...
Zadanie 17. (2 pkt)
W tabeli przedstawiono dwie normy (z roku 1977 i z roku 1990) skaĪeĔ (w mikrogramach na litr) róĪnymi substancjami zawartymi w wodzie uznawanej za zdatną do picia.
Substancja Rozporządzenie
z 1977 r.
Rozporządzenie z 1990 r.
RtĊü Oáów Kadm Chrom Selen
DDT i jego metabolity
Lindan (gamma-szeĞciochloro- cykloheksan)
1 100
50 50 50 30 40
1 50
5 10 10 1 5
a) Podaj nazwĊ substancji, dla której normy skaĪeĔ obniĪono najbardziej (najwiĊcej razy).
...
b) Podaj prawdopodobną przyczynĊ zaostrzenia norm.
...
...
...
...
A B C
Zadanie 18. (2 pkt)
Celem rolnictwa ekologicznego jest produkcja zdrowej, nieskaĪonej i niezmodyfikowanej genetycznie ĪywnoĞci.
WymieĔ dwa warunki, jakie powinny byü speánione w gospodarstwie ekologicznym, aby moĪna byáo produkowaü w nim zdrową ĪywnoĞü.
1. ...
...
2. ...
...
Zadanie 19. (2 pkt)
Jedna z technik diagnostycznych badaĔ prenatalnych polega na pobraniu próbek páynu owodniowego, w którym rozwija siĊ páód. IgáĊ wprowadza siĊ przez powáoki brzuszne i ĞcianĊ macicy, a nastĊpnie wciąga do strzykawki niewielką iloĞü páynu owodniowego, który poddaje siĊ badaniu.
Podaj jeden medyczny argument przemawiający za prowadzeniem badaĔ prenatalnych i jeden medyczny argument przeciwko ich prowadzeniu.
...
...
...
...
Zadanie 20. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono dziedziczenie pewnej choroby.
a) WyjaĞnij, co oznacza uĪyte w tym przypadku pojĊcie „nosiciel”.
b) Podaj prawdopodobieĔstwo wystąpienia nosicieli w potomstwie rodziców, z których jeden jest homozygotą dominującą, a drugi jest homozygotą recesywną.
a) ...
...
...
b) ...
Zadanie 21. (2 pkt)
W tabeli przedstawiono kodony kodu genetycznego.
PoniĪej przedstawiono dwie (A i B) sekwencje nukleotydów w mRNA.
A) UUC UAC ACC CCG GAU B) UUU UAU ACG CCC GAC
Ustal, czy podane sekwencje (A i B) kodują takie same, czy róĪne odcinki polipeptydów.
OdpowiedĨ uzasadnij jednym argumentem.
...
...
...
...
U C A G
U
UUU Phe UUC Phe UUA Leu UUG Leu
UCU Ser UCC Ser UCA Ser UCG Ser
UAU Tyr UAC Tyr UAA stop UAG stop
UGU Cys UGC Cys UGA stop UGG Trp
U C A G
C
CUU Leu CUC Leu CUA Leu CUG Leu
CCU Pro CCC Pro CCA Pro CCG Pro
CAU His CAC His CAA Gln CAG Gln
CGU Arg CGC Arg CGA Arg CGG Arg
U C A G
A
AUU Ile AUC Ile AUA Ile AUG Met
ACU Thr ACC Thr ACA Thr ACG Thr
AAU Asn AAC Asn AAA Lys AAG Lys
AGU Ser AGC Ser AGA Arg AGG Arg
U C A G
G
GUU Val GUC Val GUA Val GUG Val
GCU Ala GCC Ala GCA Ala GCG Ala
GAU Asp GAC Asp GAA Glu GAG Glu
GGU Gly GGC Gly GGA Gly GGG Gly
U C A G
Zadanie 22. (2 pkt)
W tabeli podano stwierdzenia dotyczące biosyntezy biaáek w komórkach eukariotycznych.
OceĔ kaĪde z tych stwierdzeĔ w kategorii prawda (P) faász (F). Odpowiednią literĊ wpisz obok kaĪdego stwierdzenia.
Zadanie 23. (3 pkt)
Uzupeánij tabelĊ, w której porównano budowĊ i funkcje RNA i DNA.
Cecha budowy RNA DNA
ryboza deoksyryboza
……….
……….
adenina, guanina, tymina, cytozyna Budowa nukleotydu
reszta fosforanowa reszta fosforanowa
Struktura molekularna Pojedyncza niü polinukleotydowa ………
………
Funkcje
mRNA – ……….
………
tRNA – ………
……….
rRNA – budowa rybosomów
NoĞnik informacji genetycznej.
Przekazywanie informacji
genetycznej komórkom potomnym.
P/F A Procesy transkrypcji i translacji zlokalizowane są w jądrze komórkowym.
B W procesie transkrypcji powstaje cząsteczka RNA.
C Cząsteczka mRNA stanowi matrycĊ, na podstawie której powstaje polipeptyd.
D KaĪda cząsteczka tRNA moĪe przenosiü dowolny aminokwas.
Zadanie 24. (1 pkt)
W tabeli przedstawiono produkcjĊ pierwotną netto podstawowych typów ekosystemów Ğwiata.
Wypisz wybrane z tabeli cztery typy ekosystemów:
a) ekosystem wodny o najniĪszej produkcji ...
b) ekosystem lądowy o najniĪszej produkcji ...
c) ekosystem wodny o najwyĪszej produkcji ...
d) ekosystem lądowy o najwyĪszej produkcji ...
Zadanie 25. (2 pkt)
Obecnie na terenach zurbanizowanych osiedla siĊ wiele gatunków roĞlin i zwierząt dziko Īyjących.
Podaj dwa czynniki sprzyjające osiedlaniu siĊ w miastach dziko Īyjących zwierząt.
1. ...
...
2. ...
...
Ekosystem Produkcja pierwotna netto
w g/m2/rok (Ğrednio)
Puszcza tropikalna 2200
Las liĞciasty (mieszany) klimatu umiarkowanego 1300
Tajga 800
Tundra 140
Sawanna 900
Step 600
Póápustynie/pustynie 90
Rafy koralowe 2500
Szelfy 360
Wody otwartego oceanu 125
Zadanie 26. (3 pkt)
Na wykresie przedstawiono zmiany liczebnoĞci dwóch rodzajów pierwotniaków hodowanych wspólnie, przy czym pantofelek odĪywia siĊ poĪywką ryĪową systematycznie dodawaną do hodowli, a Didinium to pierwotniak drapieĪny.
a) Opisz, jak ksztaátowaáa siĊ liczebnoĞü kaĪdego z tych pierwotniaków przez pierwsze trzy doby eksperymentu.
b) Podaj najbardziej prawdopodobną przyczynĊ spadku liczebnoĞci Didinium po trzeciej dobie eksperymentu.
a) ...
...
...
...
...
...
b) ...
...
Zadanie 27. (3 pkt)
Na rysunkach przedstawiono czaszki goryla i czáowieka.
Na podstawie analizy rysunków podaj trzy swoiste, charakterystyczne (tylko dla niej), cechy budowy czaszki czáowieka.
1. ...
2. ...
3. ...
