Program Demokracji Chrześcijańskiej

Religja ^{i Kościół.}

Demokracja chrześcijańska uznaje ideały chrze­

ścijańskie ^za najistotniejszy czynnik życia ludzko­

ści, który jedynie ^mocen jest związać ^w zgodną ca­

łość wszystkie jednostki ⁱ wszystkie warstwy spo­

łeczne, ^bez którego niemożliwy jest zdrowy ⁱ całko­

w ity rozwój jednostek, ^rodzin, społeczeństw ⁱ naro­

dów, j ^{a k również i stosunków} międzynarodowych.

Wcielający ^te ideały ^Kościół Katolicki, ^na któ­

rego ^nauce Naród Polski duchowo się wykarmił

i kulturalnie ukształcił, Demokracja Chrześcijań­

ska uznaje, ^z jednej strony, ^za ostoję najwznioślej­

szej, ^{a zarazem} najpraktyczniejszej ^moralności in­

dywidualnej ⁱ społecznej, ^z drugiej ^zaś strony, ^za najlepszego wychowawcę prawdziwej demokracji, której daje jedynie ^{skuteczne wskazówki dla} roz­

wiązania ^kw estji społecznej wogóle, ^a sprawy ludu

pracującego ^w szczególności.

Dlatego Demokracja Chrześcijańska ^w Polsce,

w imię zupełnej wolności sumienia odrzucając wszel­

ki ucisk religijny ^w państwie, dąży ^do ugruntowa­

nia religji katolickiej ^w życiu prywatnem ⁱ publicz-

nem w drodze wolnego ^od skrępowań wpływu mo­

ralnego, ^wobec czego żąda:

1) zabezpieczenia Kościołowi Katolickiemu cał­

kowitej ^wolności spełniania ^kultu zewnętrznego ^oraz głoszenia ^{n auki} katolickiej,

2) zapewnienia Kościołowi Katolickiemu _prawa tworzenia i prowadzenia instytucyj ^{i zrzeszeń} do­

broczynnych, wychowawczych, oświatowych ⁱ kul­

turalnych, j ^{a k} również zakładania i krzewienia zgro­

madzeń zakonnych ^bez żadnego wyjątku,

3) prawa nabywania ⁱ posiadania przez Kościół dóbr ruchomych ⁱ nieruchomych,

4) wynagrodzenia ^Kościołowi krzywd, wyrzą­

dzonych ^mu przez konfiskatę mienia, dokonaną

przez państw ^a rozbiorowe.

Rodzina i szkoła.

Demokracja Chrześcijańska uznaje rodzinę ^za instytucję przyrodzoną, niezbędną ^dla społeczeństwa, jako pierwsze ogniwo społeczne, łączące interesy

osobiste z ogólno-ludzkiemi, ⁱ jako najlepsze ognis­

ko do kształcenia cnót indywidualnych, tej podsta­

wy i rękojmi pomyślnego bytu społeczeństw ⁱ

a­

rodów.

Uważając rodzinę katolicką ^w ogóle, ^{a ludową}

w szczególności ^za podstawową siłę ^narodu nasze­

go, ^na której oprzeć się ^musi cały ustrój społeczny, Demokracja Chrześcijańska dąży ^do:

1) ^{utrw alenia stałości i} nierozerwalności mał­

żeństwa,

2) niedopuszczania praw, gwałcących przeko­

nania religijne ⁱ obyczaje rodziny katolickiej, 3) skutecznej ochrony ^{kobiet i zwalczania} roz­

pusty publicznej,

4) ^stworzenia prawodawstwa fabrycznego, za­

bezpieczającego utrzymanie ogniska rodzinnego, 5) prawnego zaprowadzenia płacy rodzinnej tj.

wystarczającej ^na utrzymanie ^nie tylko robotnika, ale i jego rodziny.

Wogóle Chrześcijańska Demokracja popiera wszystko, ^{co umacnia} rodzinę, ^{a zwalcza} wszystko,

co ją ^osłabia.

W sprawach, dotyczących ^{nauczania i} wycho­

w ania szkolnego, Demokracja Chrześcijańska twier­

dzi, ^{że szkoła} je ^st dalszym ciągiem rodziny, ^a prze­

to kierownictwo wychowaniem dziecka należeć w in­

no do rodziców wspólnie

nauczycielem; państwo zaś jest tylko pomocnikiem ^{rodziców lub też ich} zastępcą tam, gdzie ^rodzice spełnić swego obowiąz­

ku względem dziecka nie _mogą lub nie chcą.

Dlatego Demokracja Chrześcijańska dąży ^do:

1) wprowadzenia powszechnego ^nauczania po­

czątkowego tak, iżby ^{każde dziecko} posiadło wy­

kształcenie w zakresie szkoły niższej, wszakże bez ustanowienia obowiązkowej szkoły państwowej,

2) wykładów religji katolickiej ^we wszystkich

szkołach państwowych,

3) oparcia wychowania ^{i nauczania} szkolnego

na chrześcijańskich podstawkach moralnych,

4) ^zrównania szkoły prywatnej katolickiej

z szkołą rządową ^w prawach ^{i zasiłkach} państwo­

wych,

5) zapewnienia ^{rodzicom udziału w} wyborze nauczycieli ^{i w} kontroli nad kierunkiem szkoły.

*

Własność.

W myśl zasady katolickiej, ^że posiadacz ^dóbr

materjalnych je ^st tylko ^ich szafarzem, przez Boga

ustanowionym, Demokracja Chrześcijańska, ^nie dą­

żąc do obalenia własności prywatnej, uważając ją

nawet za niezbędny czynnik postępu cywilizacyjne­

go społeczeństw, ^twierdzi jednocześnie, ^że własno­

ści bezwzględnej, ^w całej rozciągłości tego wyrazu, niema; ^własność prywatna jest upraw niona tylko

o tyle, ^{o ile nie} sprzeciwia ^{się dobru} ogólnemu.

Dążeniem Demokracji chrześcijańskiej jest ^nie ska­

sowanie własności prywatnej, ^lecz prawidłoAvy roz­

dział dóbr doczesnych ^{w ten} sposób, by wszyscy mieli w nich odpowiedni ^udział.

Zgodnie

tern, ideą zasadniczą Demokracji Chrześcijańskiej jest ^kierowanie procesu ewolucyj­

nego gospodarstwa społecznego

^ten sposób, aby nietylko powstrzymać proletaryzowanie £się szero­

kich warstw

kapitalistów ^lnb państwa, ^lecz odwrotnie

dopomódz ^do przejścia ^własności war­

sztatów _pracy i innych ^środków wytwórczości

rę­

ce

najszerszych ^warstw robotniczych ⁱ pracowni­

czych. ^Hasłem Demokracji Chrześcijańskiej jest więc uwłaszczenie ludu pracującego.

Dlatego ^też Demokracja Chrześcijańska dą­

ży ^do:

1) rozwinięcia planowej działalności państwo­

wej ⁱ społecznej, mającej

^celu połączenie

jed­

nych rękach pracy i kapitału,

to przez zakładanie banków robotniczych, kredytujących fabryki współ- dzielcze, subsydjowanie spółek wytwórczych ⁱ koo­

peratyw mieszkaniowych,

przez dopuszczanie robotników

przedsiębiorstwach, już istniejących,

do udziału nietylko

zyskach, ^lecz

^własności tych przedsiębiorstw,

2) ^zniesienia nadużyć kapitalizmu dzisiejszego

we

wszystkich jego przejawach, zreformowania pra­

wodawstwa

towarzystwach akcyjnych ⁱ syndyka­

tach, tępienia spekulacji wszelkiego rodzaju, szcze­

gólnie giełdowej,

3) ochrony drobnej ^własności przez wyjęcie

z pod zajęcia sądowego małych własności zarówno

ruchomych, ja ^k nieruchomych, niezbędnych ^do ist­

nienia rodziny, ^oraz zwolnienia takich własności od

podatków gruntowych ⁱ spadkowych.

W zakresie _sprawy rolnej Demokracja Chrze­

ścijańska dąży ^do:

1) parcelacji ^dóbr państwowych ⁱ donacyj- nych pomiędzy bezrolnych ⁱ małorolnych ^{w celu}

stworzenia licznej, ^a żywotnej drobnej własności, 2) ograniczenia większej ^własności ziemskiej

w ten sposób, aby zbyt ^znaczne obszary ^nie znaj­

dowały się nieprodukcyjnie ^w jednem ręka,

3) podniesienia kultury rolnej przez długo­

terminowy ^{i tani} kredyt meljoracyjny, rozwój ^sieci kolejowej, ^sieci wodnej, dróg bitych ^tudzież innych

środków komunikacji i przewozu.

W zakresie podatków Demokracja Chrześci­

jańska dąży ^do:

1) zaprowadzenia podatku postępowego ^od do­

chodów i od majątku,

2) ^zniesienia podatków pośrednich.

Reformy ^w zakresie własności winny być, zda­

niem Demokracji Chrześcijańskiej, przeprowadzane stopniowo, ewolucyjnie, zgodnie ^{z zasadami} spra­

wiedliwości społecznej ^{i z} wymaganiami gospodar­

stwa narodowego.

Praca.

Demokracja chrześcijańska uważa pracę ^za ko­

nieczny czynnik postępu materjalnego ⁱ duchowego;

potępia ^ona bezczynność, próżniactwo ⁱ wyzysk ^c u­

dzej pracy, popiera zamiłowanie pracy przez wyno­

szenie jej ^do najwyższej godności społecznej.

Wychodząc ^z tego założenia, ^D emokracja ^Chrze-

śeijańska ^twierdzi, że praca winna zapewnić praco­

wnikowi konieczne w arun ki do egzystencji ludzkiej

w całkowitem tego ^słowa znaczeniu, ^a więc ^nie tylko

pewne minimum dobrobytu matorjalnego, ^lecz rów­

nież udostępnienie ^{w arunków} rozwoju duchowego

i umysłowego, zarówno dla _samego pracownika, jak

i dla jego rodziny.

Dlatego ^też Demokracja Chrześcijańska dą­

ży ^do:

1) ograniczenia ^{w drodze} prawodawczej ^czasu

pracy ^w czworakim względzie: ^l-o obowiązkowego święcenia ^{niedziel i} świąt uroczystych, ^2-o corocz­

nych urlopów płatnych, ^3-o zmniejszenia godzin

pracy do takiego minimum, jakie jest ^w każdym poszczególnym ^w ypadku ^{możliwe bez ru} iny danej gałęzi przemysłu, ^{4-o zakazu} pracy nocnej, ^z wy­

jątkiem zakładów, gdzie je ^{st ona} nieodzowną ^ze względów technicznych,

2) ^zakazu pracy matek i małoletnich w fabry­

kach oraz specjalnych ograniczeń ^dla dorastającej młodzieży,

3) ^{ustalania w drodze} prawodawczej ^minimum zarobku, obejmującego taką płacę, jak ^{a w} danym

czasie i w danej miejscowości jest konieczna do

zapewnienia pracownikowi familijnemu życia ^bez niedostatku, ^{oraz zwolnienia} takiego ^{zarobku m} ini­

malnego ^od zajęcia ⁱ zapowiedzenia ^za długi, 4) zapewnienia hygjenicznyeh ⁱ bezpiecznych

warunków _pracy,

5) wprowadzenia takiego zabezpieczenia praco­

wników: l-o na w ypadek choroby, ^2-o nieszczę­

śliwego wypadku przy pracy, 3-o niedołęstwa, ^4-o starości, ^{5-o braku} pracy, które zapewniałoby ^unie-

zdolnionemu do pracy minimum zarobku,

6) ustanowienia prawidłowego inspektoratu pną­

cy ^z delegatów organizacyj robotniczych,

7) ^utworzenia urzędów rozjemczych ^do zała­

twiania sporów pomiędzy pracownikami ^a praco- biercami, ^{oraz izb} pracy, mających ^{za zadanie} przed­

stawicielstwo interesów zawodowych ⁱ kulturalnych

ludu pracującego ^wobec społeczeństwa ⁱ państwa, 8) ^wolność związków ⁱ strajków.

Naród i państwo.

Demokracja Chrześcijańska ^{widzi w} podziale

ludzkości ^na narody wolę Opatrzności, ^która prze­

znaczyła każdemu narodowi właściwe posłannictwo,

i dlatego ^{też uważa narodowość} nietylko ^za niety­

kalny ^skarb każdego obywatela, ^{ale nadto za} nie­

zbędny czynnik duchowej ⁱ materjalnej ^kultu ry świata. Uznaje przeto ^całkowite prawo każdej ^{n a} ­

rodowości do swobodnego rozwoju właściwych jej

form życiowych ⁱ uprawiania ^uczuć patrjotycznych.

Jednocześnie jed ^nak Demokracja Chrześcijań­

ska stoi ^na tym gruncie, ^{że nie} narodowości _są utworzone dla państwa, ^ale państw ^a są potrzebne

dla pożytku ⁱ bezpieczeństwa narodowości. Z dru ­ giej ^zaś strony, ^ze względu ^{n a to, że} poszczególne narody są członkami ogólnej rodziny całej ludzko­

ści, Demokracja Chrześcijańska, ^{w razie} kolizji ⁱⁿ ­

teresów poszczególnych narodowości ^z dobrem ogól- no-lndzkiem, ^{musi stawiać} ponad ^te interesy wy­

m agania sprawiedliwości międzynarodowej.

W stosunku do państwa Demokracja Chrze­

ścijańska dąży ^do takiego ustroju państwowego, któryby ^dawał największe rękojmie ^uw zględnienia

interes ów tych miljonów ^ludu polskiego, ^które będą kręgosłupem ^Państwa Polskiego. ^Za najodpowied­

niejszy ^do tego ^celu ustrój Demokracja Chrześcijań­

ska uważa rzeczpospolitą ^z sejmem, wybieranym ^na

zasadzie powszechnego, równego, bezpośredniego,'

tajnego ⁱ proporcjonalnego prawą głosowania, przy­

znanego bez różnicy płci wszystkim obywatelom kraju, władającym językiem polskim.

Za konieczne ^w arunki prawidłowego rozwoju państwowości polskiej Demokracja Chrześcijańska

uważa:

1) zupełną ^fwolnośó sumienia, słowa, ^druku i zrzeszeń,

2) ^{równość w obliczu} prawa wszystkich oby­

wateli bez różnicy płci ⁱ wyznania,

3) ^szeroki samorząd gminny ⁱ prowincjonalny

z Yfybieralnością ^władz samorządowych.

4)odpowiedzialność sądową urzędnikowi ^w ogó­

le wszystkich ^osób, będących ^{na służbie} publicznej.

Z drugiej strony, ^{za taki sam} konieczny ^warunek

istnienia i rozwoju państwa Demokracja Chrześci­

jańska ^uważa podporządkowanie się obywateli wła­

dzy rządowej, ^{o ile ta nie} gwałci ich sumienia.

W stosunku do sąsiednich narodów, Litwinów, Rusinów, Węgrów, ^{Czechów i} Niemców, Demokra­

cja Chrześcijańska ^w Polsce stoi ^na gruncie całko­

witego prawa tych narodów stanowienia ^o sobie.

Drukarnia

Społeczna

Chrześcijańskich.

Pi.

Grzybowski