U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XLVI, 1 SECTIO H 2012
Katedra MiĊdzynarodowych Stosunków Gospodarczych Uniwersytet àódzki
TOMASZ MIZIO àEK
Lewarowane i odwrotne fundusze ETF
Leveraged and inverse exchange-traded funds
Wprowadzenie
W minionej dekadzie na globalnym rynku finansowym pojawi áo siĊ wiele innowa- cyjnych rozwi ązaĔ produktowych. Jednym z ciekawszych są lewarowane i odwrotne fundusze ETF, które zadebiutowa áy na gieádach papierów wartoĞciowych w latach 2005–2006. Instrumenty te s ą adresowane gáównie do profesjonalnych inwestorów (w szczególno Ğci inwestorów instytucjonalnych) i są przez nich wykorzystywane zarówno do zarz ądzania ryzykiem portfela inwestycyjnego, jak teĪ w celach spe- kulacyjnych. Celem niniejszego artyku áu jest zaprezentowanie podstawowych cech lewarowanych i odwrotnych funduszy ETF oraz przedstawienie obecnego stanu tego segmentu rynku finansowego.
1. Charakterystyka lewarowanych funduszy ETF
Lewarowany fundusz ETF (leveraged exchange-traded fund, leveraged long exchange-traded fund)
1to otwarty fundusz inwestycyjny, którego tytu áy uczestni- ctwa s ą notowane na gieádzie (gieádach) papierów wartoĞciowych. Jego celem jest pasywne odwzorowanie zachowania indeksu lewarowanego (leveraged index). Pod- stawowa zasada jego funkcjonowania jest zatem identyczna jak typowego funduszu
1 Fundusze te okreĞlane są równieĪ (przez niektóre firmy oferujące takie instrumenty finansowe) jako bull funds.
ETF, którego kluczowym zadaniem jest jak najbardziej wierne odzwierciedlenie wyników okre Ğlonego indeksu (bez uwzglĊdniania wszelkiego rodzaju opáat). Ce- ch ą, która odróĪnia lewarowany fundusz ETF od tradycyjnego funduszu ETF, jest odmienna charakterystyka replikowanego przez ten instrument finansowy indeksu.
Indeks lewarowany jest bowiem szczególnym rodzajem indeksu i wraz z indeksem typu short
2okre Ğlany jest jako tzw. indeks pochodny, czyli indeks skonstruowany na podstawie innego indeksu. Algortym obliczania indeksów pochodnych uwzgl Ċd- nia okre Ğlony indeks bazowy, w związku z czym zmiany wartoĞci indeksów po- chodnych s ą bezpoĞrednio powiązane ze zmianami wartoĞci okreĞlonego indeksu bazowego.
Indeks lewarowany jest skonstruowany w taki sposób, aby pod ąĪaá zgodnie z kie- runkiem indeksu bazowego, przy czym zmiany jego warto Ğci (najczĊĞciej w ujĊciu dziennym) s ą zwielokrotnione w stosunku do indeksu bazowego – najczĊĞciej dwu- krotnie lub trzykrotnie. W rezultacie indeks taki jest bardziej wra Īliwy na zmiany koniunktury rynkowej w okre Ğlonym segmencie rynku niĪ indeks bazowy, przy czym odnosi si Ċ to zarówno do sytuacji, kiedy wartoĞü indeksu bazowego roĞnie, jak teĪ, kiedy warto Ğü indeksu bazowego spada.
Lewarowane fundusze ETF, staraj ąc siĊ w sposób jak najdokáadniejszy odwzo- rowa ü zachowanie takiego indeksu, umoĪliwiają zatem multiplikowanie wyników okre Ğlonego indeksu bazowego (zwykle w ujĊciu dziennym). Są to wiĊc instru- menty inwestycyjne, dzi Ċki którym inwestorzy mogą zwielokrotniü swoje wyniki inwestycyjne (zastosowa ü dwukrotną lub trzykrotną dĨwigniĊ), opierając siĊ na instrumencie rynku kasowego, bez konieczno Ğci uciekania siĊ do innych sposobów wykorzystuj ących dĨwigniĊ. NaleĪy przy tym pamiĊtaü, iĪ oznacza to moĪliwoĞü osi ągania ponadprzeciĊtnych (w stosunku do indeksu bazowego) zysków w okresie hossy w danym segmencie rynku, ale podczas dekoniunktury nara Īa inwestora na ponadprzeci Ċtne straty zainwestowanego kapitaáu.
Z uwagi na mo Īliwe do osiągniĊcia efekty inwestycyjne lewarowane fundusze ETF mog ą zatem stanowiü alternatywĊ wobec znacznie bardziej rozpowszechnionych instrumentów i technik inwestycyjnych wykorzystuj ących zasady dĨwigni finanso- wej: kupna na kredyt, nabycia opcji kupna lub nabycia kontraktu futures. W prze- ciwie Ĕstwie do np. kupna akcji na kredyt i nabycia kontraktów futures inwestycja w lewarowane fundusze ETF nie wi ąĪe siĊ z ryzykiem utraty kapitaáu w wysokoĞci wi Ċkszej niĪ wynosiáa początkowa inwestycja (nie moĪe bowiem dojĞü do sytuacji, kiedy inwestor by áby zmuszony np. do uzupeánienia depozytu zabezpieczającego).
Inwestowanie w tego typu fundusze nie wymaga posiadania specjalnego rachunku inwestycyjnego, koniecznego przy inwestycjach na rynku terminowym, ani zaci ąga- nia kredytu u brokera. Jednocze Ğnie lewarowane fundusze ETF nie dają moĪliwoĞci (przynajmniej jak dotychczas) stosowania wy Īszej dĨwigni niĪ trzykrotna, co obniĪa ich atrakcyjno Ğü w stosunku do wymienionych wczeĞniej instrumentów i technik
2 Indeks typu short zostanie szczegóáowo omówiony w punkcie drugim.
inwestycyjnych w przypadku inwestorów d ąĪących do osiągniĊcia szybkiego zysku i charakteryzuj ących siĊ bardzo wysokim poziomem akceptacji ryzyka. Ponadto nie daj ą one zwiĊkszonej ekspozycji na pojedyncze papiery wartoĞciowe (jak np. kon- trakty akcyjne czy opcje na akcje), lecz jedynie na okre Ğlony koszyk instrumentów wchodz ących w skáad portfela replikowanego indeksu
3.
Bardzo wa Īną cechą lewarowanego funduszu ETF jest to, iĪ dąĪy on do powie- lenia wyników okre Ğlonego indeksu najczĊĞciej w skali jednego dnia. Oznacza to, Īe w d áuĪszej perspektywie inwestycyjnej fundusz taki wypracowuje zazwyczaj stopĊ zwrotu ró Īniącą siĊ od stopy zwrotu replikowanego indeksu. Wynika to z zasady kapitalizacji, która powoduje, i Ī w okresach staáego trendu lewarowany fundusz ETF zyskuje wi Ċcej (podczas hossy) lub traci mniej (podczas bessy) niĪ indeks (uwzglĊd- niaj ący multiplikacjĊ).
Z kolei kiedy na rynku panuje du Īa zmiennoĞü, rzeczywista wartoĞü dĨwigni okazuje si Ċ niĪsza od jej wartoĞci nominalnej. W rezultacie przy duĪych wahaniach rynkowych lewarowany fundusz ETF zachowuje si Ċ gorzej (osiąga niĪszą stopĊ zwrotu) w stosunku do indeksu (uwzgl Ċdniającego multiplikacjĊ).
Wyniki inwestycyjne lewarowanych funduszy ETF w d áuĪszym okresie bĊdą si Ċ zatem istotnie róĪniü (zarówno in plus, jak i in minus – w zaleĪnoĞci od stop- nia zmienno Ğci rynku i trendu na nim panującego) w stosunku do stóp zwrotu replikowanego indeksu (z uwzgl Ċdnieniem multiplikacji). W związku z powyĪ- szym inwestor nabywaj ący udziaáy w lewarowanym funduszu ETF, którego celem jest utrzymanie w d áuĪszym czasie okreĞlonego stopnia multiplikacji wzglĊdem danego indeksu, musi aktywnie (nawet codziennie) zarz ądzaü swoją pozycją – tzn. zmniejsza ü lub zwiĊkszaü swoją inwestycjĊ – aby osiągnąü poĪądany stopieĔ ekspozycji.
Proces replikowania indeksu przez lewarowane fundusze ETF (dotyczy to rów- nie Ī odwrotnych ETF-ów) odbywa siĊ poprzez wykorzystanie róĪnorodnych technik in Īynierii finansowej i instrumentów pochodnych (najczĊĞciej kontraktów termino- wych na indeksy i swapów indeksowych) i równowa Īenie skáadu portfela w celu osi ągniĊcia okreĞlonego rezultatu
4. To ostanie dzia áanie, mające na celu zachowanie sta áego wspóáczynnika dĨwigni, moĪe jednak powodowaü – w szczególnoĞci w przy- padku wysokiej zmienno Ğci na rynku – istotny wzrost kosztów. W efekcie fundusze lewarowane charakteryzuj ą siĊ relatywnie wysokimi (w porównaniu z tradycyjnymi ETF-ami) kosztami – Ğrednia wartoĞü wskaĨnika kosztów caákowitych (total expense ratio – TER) wynosi w ich przypadku 0,50% (w Europie) i 0,95% (w Stanach Zjed-
3 Geared investing, ProFundsGroup, www.proshares.com, s. 5.
4 Instrumenty pochodne odpowiadają za wiĊkszą czĊĞü wyniku wypracowywanego przez lewarowane fundusze ETF – wedáug Direxion Shares (spóáka ta wprowadziáa w 2008 r. na rynek m.in. pierwsze fundusze ETF z trzykrotną dĨwignią) podmioty, które przykáadowo dąĪą do trzykrotnej multiplikacji (300%) wyniku okreĞlonego indeksu akcyjnego, generują ok. 200–220% ekspozycji z derywatów, a jedynie 80–100% z in- westycji na rynku akcji.
noczonych), podczas gdy Ğrednie stawki TER dla wszystkich akcyjnych ETF-ów wynosz ą (odpowiednio) 0,41% i 0,32%
5.
Stosunkowo skomplikowana konstrukcja tych funduszy sprawia tak Īe, Īe są one ma áo przejrzyste i mogą okazaü siĊ niezrozumiaáe dla przeciĊtnego inwestora.
W zwi ązku z powyĪszym adresowane są gáównie do osób i podmiotów posiada- j ących juĪ duĪe doĞwiadczenie w inwestycjach finansowych. Kolejnym zarzutem stawianym lewarowanym funduszom ETF jest to, i Ī ich wyniki w dáugim okresie mog ą siĊ istotnie róĪniü od wyników indeksu lewarowanego. Zarzut ten wynika jednak z niezrozumienia opisanego wcze Ğniej mechanizmu dziaáania tych funduszy, których celem jest odzwierciedlanie dziennych wyników indeksu lewarowanego, nie za Ğ rezultatów w dáuĪszym okresie czasu. Z uwagi na specyficzną konstrukcjĊ takiego funduszu odchylenie jego wyników od wyników replikowanego indeksu, mierzone zazwyczaj wspó áczynnikiem báĊdu odchylenia (tracking error), moĪe byü w d áugim okresie znaczące, w szczególnoĞci w okresie duĪej zmiennoĞci w danym segmencie rynku.
2. Charakterystyka odwrotnych funduszy ETF
Odwrotny fundusz ETF (inverse exchange-traded fund, short exchange-traded fund) ma za zadanie odzwierciedlenie zachowania indeksu typu short (short index).
Indeks ten jest indeksem pochodnym, tzn. jego warto Ğü jest zaleĪna od wartoĞci okre Ğlonego indeksu bazowego. W tym przypadku indeks typu short porusza si Ċ w przeciwnym kierunku wobec indeksu bazowego, przy czym bezwzglĊdne zmiany obu indeksów (najcz ĊĞciej w ujĊciu dziennym) są identyczne. Oznacza to, Īe jeĪeli indeks bazowy roĞnie w ciągu jednej sesji o okreĞlony procent, to indeks typu short na ten indeks spada o ten sam procent. Z kolei je Īeli indeks bazowy zni Īkuje w ciągu jednego dnia o okreĞlony procent, to indeks typu short zwyĪkuje o ten sam procent. Indeks typu short kszta átuje siĊ zatem symetrycznie wzglĊdem indeksu bazowego.
Odwrotne fundusze ETF, replikuj ąc indeksy typu short, pozwalają zatem in- westorom osi ągaü zyski podczas niekorzystnej koniunktury (spadku wartoĞci in- deksu bazowego) na danym rynku. Inwestorzy mog ą wiĊc zabezpieczyü siĊ przed spadkiem warto Ğci instrumentów finansowych, które posiadają w portfelu, przez zakup tytu áów uczestnictwa odwrotnego funduszu ETF dającego ekspozycjĊ na tĊ sam ą klasĊ aktywów – w ten sposób strata poniesiona na pierwszej grupie instru- mentów mo Īe zostaü (przynajmniej do pewnego stopnia) zrównowaĪona zyskiem
5 ETF Landscape. Industry review. End Q1 2011, BlackRock – Global ETF Research and Implementation Strategy Team, 2011 r., s. 65 i 85. ZróĪnicowanie kosztów w tych podmiotach jest znaczące – wedáug danych zgromadzonych przez BlackRock wskaĨniki kosztów caákowitych dla lewarowanych i odwrotnych funduszy ETF wahają siĊ od 0,14% do 1,90%.
wypracowanym przez odwrotny fundusz ETF. Inne zastosowanie tego typu instru- mentu finansowego dotyczy inwestorów, którzy nie posiadaj ą obecnie w portfelu instrumentów finansowych z okre Ğloną ekspozycją, ale przewidują spadek ich cen w przysz áoĞci
6. Kupuj ąc udziaáy w odwrotnym funduszu ETF mogą wiĊc oczekiwaü zysków w sytuacji, gdy zgodnie z ich przewidywaniami indeks bazowy na t Ċ klasĊ aktywów zacznie traci ü na wartoĞci. W obu przypadkach naleĪy jednak pamiĊtaü, iĪ korzystna koniunktura na danym rynku (wzrost indeksu bazowego) narazi inwestora na straty. Przed podj Ċciem decyzji o wáączeniu do portfela odwrotnego funduszu ETF inwestor powinien wi Ċc oceniü, jaki moĪe byü wpáyw takiej inwestycji na ca áy portfel inwestycyjny w przypadku zrealizowania siĊ innego scenariusza wy- darze Ĕ na rynku niĪ pierwotnie zakáadany oraz jaki bĊdzie koszt takiej „krótkiej”
inwestycji.
Analogicznie jak w przypadku lewarowanych funduszy ETF równie Ī w odwrotnych funduszach ETF inwestor dysponuje wieloma innymi instrumentami lub technikami inwestycyjnymi umo Īliwiającymi czerpanie korzyĞci ze spadków na rosnącym rynku.
S ą to: sprzedaĪ kontraktu futures, zakup opcji sprzedaĪy (put) oraz krótka sprzedaĪ.
Inwestycja w odwrotne fundusze ETF w odró Īnieniu od krótkiej sprzedaĪy i inwestycji na rynku kontraktów futures nara Īa inwestora na stratĊ, która moĪe (teoretycznie) si Ċgaü maksymalnie jedynie początkowej kwoty inwestycji (pomijając koszty i opáa- ty), gdy Ī nie wymaga od inwestora uzupeániania depozytu zabezpieczającego. Jest to bowiem inwestycja na rynku kasowym, która nie wymaga posiadania specjalnego rachunku inwestycyjnego, niezb Ċdnego do inwestycji w instrumenty pochodne, a wiĊc tak Īe wnoszenia tego depozytu. Jednak odwrotny fundusz nie zapewnia – w przeci- wie Ĕstwie do kontraktów futures na akcje i opcji na akcje – odwrotnej ekspozycji na pojedyncze instrumenty finansowe. Zwyk áy odwrotny fundusz ETF nie wykorzystuje tak Īe w ogóle dĨwigni (niewielką stosują lewarowane odwrotne fundusze ETF, które zostan ą scharakteryzowane w kolejnym punkcie), co czyni je mniej atrakcyjnymi dla inwestorów o bardziej agresywnym nastawieniu inwestycyjnym.
Podkre Ğliü naleĪy, iĪ wyniki odwrotnych funduszy ETF trzeba rozpatrywaü – tak samo jak lewarowanych ETF-ów – w uj Ċciu dziennym. Ich wyniki w dáuĪszym okresie, g áównie z uwagi na efekt dziennej kapitalizacji, róĪnią siĊ bowiem od wyni- ków indeksu typu short. Odwrotne i lewarowane fundusze s ą zatem instrumentami finansowymi wymagaj ącymi bieĪącego monitorowania pozycji oraz są stosowane najcz ĊĞciej w krótkim terminie (nie wykorzystuje siĊ ich np. w strategiach typu „kup i trzymaj”). Je Īeli jednak inwestor decyduje siĊ trzymaü w swoim portfelu odwrot- ny lub lewarowany ETF w d áuĪszym okresie i chce, aby w tej perspektywie jego rezultat by áy bliski wynikowi indeksu typu short lub lewarowanego, to powinien co jaki Ğ czas stosowaü równowaĪenie (rebalancing) portfela. Polega to na okresowym
6 Odwrotne fundusze ETF, podobnie jak lewarowane fundusze ETF, moĪna wykorzystywaü takĪe w wielu innych, bardziej wyrafinowanych strategiach inwestycyjnych, jednak nie bĊdzie to przedmiotem niniejszego artykuáu.
zwi Ċkszaniu (jeĪeli stopa zwrotu indeksu jest wyĪsza od stopy zwrotu funduszu) lub zmniejszaniu pozycji (gdy stopa zwrotu indeksu jest ni Īsza od stopy zwrotu fundu- szu) w celu utrzymania poziomu ekspozycji. Cz ĊstotliwoĞü tych dziaáaĔ zaleĪy od tego, jakie za áoĪenia odnoĞnie do równowaĪenia przyjąá inwestor i skutkowaü moĪe wy Īszymi kosztami transakcyjnymi (czasami moĪe mieü teĪ konsekwencje podat- kowe). Wszystko to sprawia, Īe odwrotne fundusze ETF są równieĪ instrumentem przeznaczonym przede wszystkim dla do Ğwiadczonych inwestorów.
Warto te Ī dodaü, iĪ inwestowanie w odwrotne ETF-y, z uwagi na ich konstrukcjĊ i rodzaj wykorzystywanych instrumentów i technik inwestycyjnych, generuje tak Īe wy Īsze w stosunku do zwykáych ETF-ów koszty zarządzania. ĝredni wskaĨnik kosztów ca ákowitych dla produktów tego typu funkcjonujących w USA wynosi aĪ 0,95% (w Europie jest to 0,33%)
7.
3. Charakterystyka lewarowanych odwrotnych funduszy ETF
Lewarowany odwrotny fundusz ETF (leveraged short ETF, leveraged inverse ETF) to instrument finansowy, który równocze Ğnie wykorzystuje dĨwigniĊ (zwykle dwu- lub trzykrotn ą) oraz zachowuje siĊ przeciwnie do indeksu bazowego. Inwestor nabywaj ący udziaáy w takim funduszu zyskuje w sytuacji, gdy koniunktura w da- nym segmencie rynku (któr ą odwzorowuje indeks bazowy) pogarsza siĊ (wartoĞü indeksu spada), za Ğ traci, jeĪeli koniunktura poprawia siĊ (wartoĞü indeksu roĞnie), przy czym zarówno wzrost, jak i spadek warto Ğci tytuáu uczestnictwa funduszu (zwykle w uj Ċciu dziennym) stanowi wielokrotnoĞü zmiany indeksu (w tym samym okresie). Podobnie jak w opisywanych w poprzednich punktach rodzajach ETF- ów, tak Īe i w tym przypadku stopa zwrotu lewarowanego odwrotnego funduszu w d áuĪszym okresie odbiega – ze wzglĊdu na dzienną kapitalizacjĊ – od stopy zwrotu indeksu.
Koszty uczestnictwa w omawianym typie funduszu ETF s ą z reguáy wyĪsze w stosunku do nielewarowanych ETF-ów. W europejskich produktach tego typu roczny wska Ĩnik kosztów caákowitych wynosi 0,53%, zaĞ w instrumentach na rynku ameryka Ĕskim 0,95%
8.
4. Rynek lewarowanych i odwrotnych funduszy ETF na Ğwiecie
Pierwszy lewarowany fundusz ETF pojawi á siĊ na gieádach papierów wartoĞ- ciowych w lutym 2005 r. By á to fundusz XACT Bull zaoferowany przez szwedzką
7 ETF Landscape. Industry review. End Q1 2011, BlackRock – Global ETF Research and Implementation Strategy Team, 2011 r., s. 65 i 85.
8 Ibidem.
spó ákĊ XACT Fonder, którego tytuáy uczestnictwa weszáy do obrotu na parkiecie w Sztokholmie 10 lutego 2005 r. D ąĪy on do uzyskania stopy zwrotu równej 150 proc. stopy zwrotu indeksu OMXS30.
Premiera odwrotnych funduszy ETF mia áa miejsce 21 czerwca 2006 r. Tego dnia spó áka ProShares wprowadziáa na platformĊ NYSE Arca jednoczeĞnie cztery takie instrumenty finansowe: ProShares Short S&P 500, ProShares Short QQQ, ProShares Short Dow 30 oraz ProShares MidCap400. Dzienna stopa zwrotu z tych instrumentów finansowych powinna by ü przeciwna (ale o takiej samej wartoĞci) wobec dziennej stopy zwrotu indeksów (odpowiednio): S&P 500, NASDAQ-100, Dow Jones Industrial Average oraz S&P MidCap 400
9.
Natomiast pierwszym lewarowanym odwrotnym funduszem ETF by á XACT Bear zarz ądzany przez XACT Fonder, który zadebiutowaá na OMX Stockholm (obecnie NASDAQ OMX Stockholm) 10 lutego 2005 r. Celem inwestycyjnym tego funduszu jest osi ąganie dziennej stopy zwrotu w wysokoĞci równej 150 proc. dziennej, ale odwrotnej stopy zwrotu indeksu OMXS30.
W pocz ątkowym okresie obecnoĞci lewarowanych i odwrotnych funduszy ETF na Ğwiatowych parkietach liczba tych instrumentów, jak teĪ ich popularnoĞü wĞród inwestorów by áy niewielkie. WyraĨny rozwój tego segmentu rynku finansowego na- st ąpiá dopiero w latach 2009–2010. Wedáug danych BlackRock na koniec I kwartaáu 2011 r. na Ğwiecie funkcjonowaáo w sumie aĪ 559 instrumentów finansowych typu ETF i ETP posiadaj ących w sumie 1102 linie notowaĔ (raporty tej instytucji obejmu- j ą obie grupy instrumentów áącznie)
10. Najliczniej w Ğród nich reprezentowane byáy lewarowane ETF/ETP (204 instrumenty), odwrotnych ETF/ETP by áo 199, natomiast lewarowanych odwrotnych ETF/ETP funkcjonowa áo 155. W instrumentach tych ulokowano w ko Ĕcu marca 2011 r. 48,0 mld USD, co stanowiáo 3,0% caáego rynku ETF/ETP na Ğwiecie. Pod wzglĊdem wartoĞci zarządzanych aktywów zdecydowanie dominowa áy lewarowane ETF/ETP (20,1 mld USD) i lewarowane odwrotne ETF/
ETP (18,5 mld USD); o po áowĊ mniejszymi aktywami dysponowaáy odwrotne ETF/
ETP (9,4 mld USD).
W Ğród lewarowanych ETF/ETP zdecydowanie najpopularniejszą grupĊ stanowiáy instrumenty z ekspozycj ą na rynek akcji (114 produktów o aktywach wartych 15,5 mld USD). Spo Ğród nich najwiĊkszą reprezentacjĊ i najwiĊksze aktywa posiadaáy fundusze replikuj ące indeksy rynku amerykaĔskiego i europejskiego. Co ciekawe,
9 Pierwsze lewarowane i odwrotne tradycyjne fundusze inwestycyjne powstaáy na początku lat 90. XX wieku – w 1993 r. pojawiá siĊ pierwszy fundusz lewarowany (Rydex Nova), a w 1994 r. – pierwszy fundusz odwrotny (Rydex Ursa).
10 Instrumenty typu ETP (exchange-traded product) to instrumenty finansowe, których podstawowe cechy są identyczne jak w przypadku ETF-ów (ich celem jest naĞladowanie wyniku okreĞlonego indeksu, są notowane na gieádach papierów wartoĞciowych), lecz nie mają formy prawnej funduszu inwestycyjnego.
Funkcjonują m.in. w formie skryptów dáuĪnych – zabezpieczonych lub nie (secured, unsecured notes), fundu- szy powierniczych na rzecz fundatora (grantor trust) lub spóáek specjalnego przeznaczenia (special purpose company).
drugie miejsce w tej klasyfikacji zajmowa áy towarowe ETF/ETP (których udziaá w ca áym rynku ETF/ETP jest niewielki) – w koĔcu I kwartaáu 2011 r. na parkietach notowane by áy 54 instrumenty tego rodzaju o caákowitych aktywach w wysokoĞci 4,3 mld USD.
Tabela 1. Lewarowane ETF/ETP na Ğwiecie wedáug stanu na koniec I kwartaáu 2011 r.
Ekspozycja Liczba
ETF/ETP
àączna liczba notowaĔ
WartoĞü aktywów (mln USD)
Akcyjne 114 205 15 505,0
Ameryka Póánocna 57 77 11 770,1
Europa 33 102 2 527,1
Azja i Pacyfik 2 2 55,2
Bliski Wschód i Afryka 3 3 -
ĝwiat 1 1 21,4
ĝwiat (bez Stanów Zjednoczonych) 3 3 49,4
Rynki wschodzące 15 17 1 081,8
DáuĪne 10 13 136,0
Towarowe 54 136 4 310,3
Walutowe 18 18 28,9
Alternatywne 3 3 53,7
Mieszane 5 5 25,5
àącznie 204 380 20 059,4
ħródáo: ETF Landscape. Industry review. End Q1 2011, BlackRock – Global ETF Research and Implementation Strategy Team, 2011 r., s. 31.
W gronie odwrotnych ETF/ETP tak Īe najwiĊcej moĪna spotkaü produktów akcyjnych (82 instrumenty) g áównie posiadających ekspozycjĊ na rynek europejski (35). Dysponuj ą one takĪe najwyĪszymi aktywami (5,6 mld USD), przy czym w tym przypadku przewag Ċ mają ETF/ETP z ekspozycją na rynek amerykaĔski (2,8 mld USD). Pod wzgl Ċdem liczby notowanych instrumentów w tej kategorii drugie miejsce zajmuj ą towarowe odwrotne ETF/ETP (47), które dystansują dáuĪne odwrotne ETF/
ETP (34), jednak bior ąc pod uwagĊ wartoĞü aktywów, te drugie wyraĨnie wyprzedzają
te pierwsze (2,8 mld USD wobec 0,54 mld USD).
Tabela 2. Odwrotne ETF/ETP na Ğwiecie wedáug stanu na koniec I kwartaáu 2011 r.
Ekspozycja Liczba
ETF/ETP
àączna liczba
notowaĔ WartoĞü aktywów (mln USD)
Akcyjne 82 195 5 567,1
Ameryka Póánocna 20 31 2 847,4
Europa 35 134 2 219,5
Azja i Pacyfik 1 3 20,3
Bliski Wschód i Afryka 16 16 -
ĝwiat (bez Stanów Zjednoczonych) 1 1 93,5
Rynki wschodzące 9 10 386,4
DáuĪne 34 73 2 784,8
Towarowe 47 130 541,1
Walutowe 31 91 393,4
Alternatywne 5 5 163,4
àącznie 199 494 9 449,8
ħródáo: ETF Landscape. Industry review. End Q1 2011, BlackRock – Global ETF Research and Implementation Strategy Team, 2011 r., s. 31.
Tabela 3. Lewarowane odwrotne ETF/ETP na Ğwiecie wedáug stanu na koniec I kwartaáu 2011 r.
Ekspozycja Liczba
ETF/ETP
àączna liczba
notowaĔ WartoĞü aktywów (mln USD)
Akcyjne 104 164 9 057,7
Ameryka Póánocna 53 73 6 956,2
Europa 25 63 1 539,7
Azja i Pacyfik 2 2 56,8
Bliski Wschód i Afryka 9 9 -
ĝwiat 1 1 29,1
ĝwiat (bez Stanów Zjednoczonych) 3 3 30,1
Rynki wschodzące 11 13 445,9
DáuĪne 11 18 7 518,4
Towarowe 23 28 1 130,7
Walutowe 17 17 776,2
àącznie 155 227 18 483,1
ħródáo: ETF Landscape. Industry review. End Q1 2011, BlackRock – Global ETF Research and Implementation Strategy Team, 2011 r., s. 31.
W kategorii lewarowanych odwrotnych ETF/ETP wyra Ĩnie najliczniejszą grupĊ stanowi ą instrumenty akcyjne (104) – wĞród nich najwiĊkszy wybór mają inwestorzy oczekuj ący ekspozycji na rynek amerykaĔski (53) i europejski (25). NajwiĊkszy- mi aktywami tak Īe zarządzają akcyjne lewarowane odwrotne ETF/ETP (9,1 mld USD), z czego 77 proc. zosta áo ulokowanych w produktach dających ekspozycjĊ na rynek ameryka Ĕski. Co ciekawe, niewiele mniej aktywów zostaáo zainwesto- wanych w d áuĪnych lewarowanych odwrotnych ETF/ETP (7,5 mld USD), choü jest ich bardzo niewiele (zaledwie 11) – pod tym wzgl Ċdem lepsze są zarówno towa- rowe lewarowane odwrotne ETF/ETP (23), jak i walutowe lewarowane odwrotne ETF/ETP (17).
W uj Ċciu geograficznym najwiĊcej lewarowanych, odwrotnych oraz lewarowanych odwrotnych ETF/ETP jest notowanych na gie ádach europejskich (244) i w Stanach Zjednoczonych (215). Pod wzgl Ċdem wartoĞci zarządzanych aktywów parkiety amery- ka Ĕskie mają zdecydowaną przewagĊ nad rynkiem europejskim (35,1 mld USD wobec 9,6 mld USD)
11. Oba regiony odpowiadaj ą zatem za 82 proc. rynku Ğwiatowego (pod wzgl Ċdem liczebnoĞci) i za 93% (uwzglĊdniając zarządzane aktywa).
Liderami rynku lewarowanych i odwrotnych funduszy ETF s ą amerykaĔskie spó áki ProFunds Group i Rafferty Asset Management. W ofercie pierwszej z nich znajduje si Ċ m.in. prawie 120 tego typu instrumentów finansowych (oferowanych pod mark ą ProShares), natomiast druga oferuje ponad 40 lewarowanych, odwrotnych oraz lewarowanych odwrotnych ETF-ów pod mark ą Direxion Shares.
Zako Ĕczenie
Lewarowane i odwrotne fundusze ETF i instrumenty typu ETP s ą, jak dotychczas, niszowymi produktami na Ğwiatowym rynku ETF i ETP – ich udziaá wynosi obec- nie zaledwie ok. 3 proc. Jednak zarówno liczba oferowanych instrumentów (ponad 500), jak te Ī wysoka dynamika przyrostu aktywów (w I kwartale do produktów tych trafi áo 7,2% nowego kapitaáu netto ulokowanego w ETF/ETP) Ğwiadczą o tym, Īe zainteresowanie nimi – zarówno ze strony oferuj ących je instytucji finansowych, jak i inwestorów – szybko ro Ğnie. NaleĪy przypuszczaü, iĪ gáównie z uwagi na ich stale rosn ącą ofertĊ oraz moĪliwoĞü róĪnorodnych zastosowaĔ znaczenie tych innowacyj- nych produktów finansowych na globalnym rynku ETF/ETP b Ċdzie w przyszáoĞci powoli, acz systematycznie rosn ąü.
11 ETF Landscape. Industry review. End Q1 2011, BlackRock – Global ETF Research and Implementation Strategy Team, 2011 r., s. 54 i 74.
