Oznaczałoby to, iż dokumenty te zostały przygotowane przede wszystkim dla celów informacyjnych i mają rangę porównywal- ną co najwyżej do twierdzeń wynikających z doktryny poszczególnych gałęzi prawa.
Mając jednak na względzie, że przewodni- ki lub wytyczne zostały opracowane przez pracowników Komisji biorących udział przy tworzeniu przepisów wspólnotowego pra- wa żywnościowego oraz oceniających ich wdrożenie w skali Unii Europejskiej, należy zwrócić uwagę, iż urzędnicy w poszczegól- nych państwach członkowskich najczęściej przychylają się do sposobu wykładni prze- pisów, który został w nich zawarty i stosu- ją tę wykładnię w praktyce. To z kolei zna- czy, że faktyczna rola takich dokumentów jest daleko większa, niż wynikałoby tylko z formalnego punktu widzenia.
Piśmiennictwo
1. Biernat S.: Źródła prawa Unii Europejskiej. W: Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, pod red. J. Barcza, Warszawa 2003, s. 193.
2. Moussis N.: Access to European Union – law, economics, policies, European Study Service 2003, s. 30.
3. Doliwa-Klepacki Z.: Integracja Europejska. Białystok 2000, s. 60.
4. Moussis N.: Access to European Union – law, economics, policies, European Study Service 2003, s. 30.
5. Dz. Urz. UE L z 2004 r. nr 139, s. 1.
6. System analizy zagrożenia i kontroli punktów krytycz- nych w procesie produkcji żywności i pasz. Nazwa po- chodzi od pierwszych liter angielskiego wyrażenia „Ha- zard Analysis and Critical Control Points” (Kowalska J., Majewska E., Obiedziński M., Zadernowski M.: Nowe pra- wo żywnościowe Unii Europejskiej a systemy GMP, GHP, HACCP, Gdańsk 2006, s. 8).
7. Projekt przewodnika dotyczącego wdrożenia pewnych przepisów rozporządzenia (WE) nr 852/2004 w sprawie higieny środków spożywczych – tłum I. Zawinowska, s. 14.
8. Kowalska J., Majewska E., Obiedziński M., Zadernowski M.: Nowe prawo żywnościowe Unii Europejskiej a syste- my GMP, GHP, HACCP. Gdańsk 2006, s. 24.
9. Zgodnie z art. 7 zd. 1 rozporządzenia (WE) 852/2004 or- gany takie mogą co najwyżej przyczynić się do upowszech- nienia i zachęcać do korzystania z takich wytycznych.
10. Dotychczas przyjęte zostały wskazówki do interpretowa- nia przepisów art. 11, 12, 17, 18, 19 oraz 20 rozporządze- nia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żyw- nościowego, powołującego europejski urząd ds. bezpie- czeństwa żywności oraz ustanawiającego procedury w za- kresie bezpieczeństwa żywności, przewodnik dotyczący wdrożenia pewnych przepisów rozporządzenia (WE) nr 852/2004 w sprawie higieny środków spożywczych oraz przewodnik dotyczący wdrożenia przepisów rozporzą- dzenia (WE) nr 853/2004.
11. Rozwiązanie takie budzi wątpliwości pod kątem zgodno- ści z orzeczeniem ETS w sprawie w 94/77 Fratelli Zerbo- ne Snc (ETS 1978, s. 99 i n.).
Mgr Michał Rudy, Zakład Prawa Administracyjnego Insty- tutu Nauk Administracyjnych, Wydział Prawa, Administra- cji i Ekonomii, Uniwersytet Wrocławski, ul. Uniwersytecka 22/26, 50-145 Wrocław
E
PIZONE jest konsorcjum naukowym powołanym do realizacji projektu ba- dawczego w ramach VI Programu Ramo- wego Unii Europejskiej. Projekt realizuje 20 instytucji, z których 14 to instytuty na- ukowe z 9 krajów unijnych, dwa instytuty z Chin, jeden instytut naukowy z Turcji, dwie organizacje międzynarodowe – FAO i OIE oraz holenderskie centrum kompute- rowo-obliczeniowe „Digital Value”.Tematyka badawcza EPIZONE ma na celu: poprawę gotowości poszczególnych europejskich instytutów na wypadek wystą- pienia choroby zaraźliwej oraz doskonalenie metod prewencji, wykrywania i zwalczania chorób epizootycznych na obszarze Euro- py. Uzasadnieniem i intencją realizatorów projektu jest w ostatecznym rozrachunku obniżenie strat ekonomicznych i społecz- nych, związanych z występującymi aktualnie i ewentualnymi, przyszłymi wystąpieniami groźnych chorób zakaźnych i zaraźliwych, takich jak: pryszczyca, klasyczny pomór świń, grypa ptaków i innych ważnych epi- zootii, jak na przykład choroba niebieskiego języka czy afrykański pomór świń.
Wspólne korzyści takiej współpra- cy związane są z przeciwdziałaniem
podejmowaniu w kilku laboratoriach, które zdeklarowały udział w EPIZONE równocześnie tej samej tematyki, co łączy się z obniżeniem wydatków na badania.
Ośrodki naukowe uczestniczące w pro- gramie zobowiązane są udostępniać swe osiągnięcia pozostałym europejskim in- stytucjom badawczym, w ramach tworzo- nej przez nie sieci doskonałości w zakre- sie: metodologii, procedur badawczych, modeli i testów.
EPIZONE skupia 300 uznanych eks- pertów weterynaryjnych. Wymiary global- ne nadaje projektowi powiązanie z FAO, OIE oraz Chinami i Turcją, jak również z kilkoma innymi partnerami spoza Eu- ropy. Wysoki poziom naukowy badań gwarantuje duża liczba uczestniczących w realizacji projektu laboratoriów refe- rencyjnych.
Spośród partnerów współpracujących 55 pochodzi z laboratoriów referencyj- nych OIE, 18 z FAO, 12 z Unii Europej- skiej i 4 z WHO.
Obszarami zainteresowań EPIZONE są choroby epizootyczne bydła, owiec, świń, drobiu, koni, ryb i zwierząt nieudo- mowionych, przede wszystkim w zakresie
EPIZONE – europejska sieć doskonałości w rozpoznawaniu i zwalczaniu zoonotycznych chorób zakaźnych zwierząt
Zygmunt Pejsak, Marian Truszczyński, Tadeusz Wijaszka
z Państwowego Instytutu Weterynaryjnego – Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach
laboratoryjnego rozpoznawania, strategii interwencji, przeglądów epidemiologicz- nych i oceny ryzyka.
Choroby epizootyczne, jak grypa pta- ków, klasyczny pomór świń, pryszczyca, choroba niebieskiego języka i afrykański pomór świń stanowiły i stanowią zagro- żenie dla zwierząt domowych i nieudo- mowionych. Wywoływały niekiedy poważ- ne straty w łańcuchu produkcji zwierzęcej i żywności, w tym w aspekcie globalnym.
Sprzyja temu zwiększający się od dziesię- cioleci obrót zwierzętami i ich produk- tami, niezależnie od granic poszczegól- nych państw oraz generalnie intensyfi ka- cja międzynarodowego handlu i turystyka.
W związku z tymi zjawiskami pojawia się w odniesieniu do Europy, jak też w rela- cji z innymi kontynentami, potrzeba har- monizacji i standaryzacji procedur, w tym walidacji metod, służących wykrywaniu chorobotwórczych drobnoustrojów oraz
Dr Johan Bongers – główny koordynator EPIZONE otwiera konferencję w Puławach (maj 2007)
Prace poglądowe
533
Życie Weterynaryjne • 2009 • 84(7)
postępowaniu w zwalczaniu pojawiają- cych się chorób zakaźnych.
EPIZONE łączy na wspólnych spotka- niach specjalistów chorób zwierząt gospo- darskich i ryb, tworząc możliwość wymia- ny doświadczeń. Określa wtedy obszary, gdzie występuje nieuzasadniona duplika- cja identycznych projektów badawczych oraz wskazuje tematykę wymagającą pod- jęcia badań.
EPIZONE koordynuje, oprócz wyżej wymienionych badań ściśle epizootio- logicznych, również prace badawcze do- skonalące zwalczanie chorób zwierząt w celu zapewnienia bezpieczeństwa żyw- ności pochodzenia zwierzęcego w ra- mach prewencji chorób odzwierzęcych człowieka, czyli zoonoz. Wspiera rów- nież wprowadzanie osiąganych udosko- naleń do praktyki.
Dodatkowo, oprócz działań o charak- terze globalnym, dzięki organizowanym przez EPIZONE spotkaniom ekspertów z różnych krajów, stwarzana jest okazja do zapoznawania się bardziej szczegółowo z sytuacjami o charakterze lokalnym, odno- szącymi się do krajów lub regionów bezpo- średnio sąsiadujących z danym państwem.
W konsekwencji formułowane opinie na- ukowe i sposoby postępowania są wyni- kiem rozważań zespołowych, z uwzględ- nieniem sytuacji ogólnej, jak też specyfi ki poszczególnych krajów, przy możliwości dostępu do różnych baz danych i kontak- tów z kluczowymi ekspertami z poszcze- gólnych państw.
W skutecznym zwalczaniu chorób zwie- rząt na wszystkich poziomach bardzo waż- na jest szybkość działania i sprawność wzajemnej komunikacji, w tym wspiera- nia podejmowanych decyzji wiedzą i do- świadczeniem najlepszych ekspertów. Jako przykład sukcesu może posłużyć wypadek, który miał miejsce na początku, zainicjo- wanej w 2006 r. działalności EPIZONE.
Około dwa miesiące później wystąpiła na
obszarze północno-zachodniej Europy cho- roba niebieskiego języka, dotychczas nie- występująca w tych szerokościach geogra- fi cznych. Okazało się, mimo zaskoczenia, że dzięki bardzo szybkiemu i bezpośred- niemu komunikowaniu się specjalistów i wymianie informacji, jak też zharmoni- zowanym działaniom została ona spraw- nie opanowana.
Podstawą i warunkiem zwalczania cho- rób zakaźnych jest dysponowanie wiary- godną diagnostyką. W ostatnich latach zo- stała ona wzbogacona o testy opierające się o identyfi kowanie specyfi cznego ma- teriału genetycznego chorobotwórczych bakterii i wirusów, zwłaszcza przy zasto- sowaniu reakcji łańcuchowej polimerazy w czasie rzeczywistym (real-time polyme- rase chain reaction, RT-PCR) i możliwo- ści odróżniania zwierząt szczepionych od zwierząt zakażonych dzięki strategii DIVA (diff erentiation of infected from vaccina- ted animals).
Oczywiste jest, że nawet nowe meto- dy diagnostyczne wymagają doskonale- nia, walidacji i standaryzacji oraz harmo- nizacji we współpracy krajów europejskich członków UE oraz innych ważnych part- nerów biorących udział w wymianie han- dlowej, związanej z obrotem zwierzętami oraz produktami pochodzenia zwierzęce- go. W związku z tym EPIZONE przygoto- wuje, połączony z oceną, przegląd doty- czący reagentów do PCR dla diagnostyki pryszczycy, grypy ptaków, rzekomego po- moru drobiu, klasycznego pomoru świń i choroby niebieskiego języka. Analogicz- ne działanie planowane jest w odniesieniu do strategii DIVA.
EPIZONE integruje, oprócz powyższe- go, prowadzone w Europie badania mające na celu doskonalenie efektywności zwal- czania chorób epizootycznych przy stoso- waniu strategii interwencyjnych, zwłasz- cza akcji szczepień profi laktycznych. Ogni- skują się one na chorobach listy Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE), na której między innymi znajduje się kla- syczny pomór świń, pryszczyca, choro- ba niebieskiego języka, gorączka Doliny Rift i grypa ptaków. Intencją jest popra- wa skuteczności szczepień przy stoso- waniu różnych strategii oraz szczepionek wytwarzanych w oparciu o nowoczesne technologie, z uwzględnieniem adiuwan- tów nowej generacji.
Celem organizowanych przez EPIZO- NE spotkań jest wzajemne udostępnianie wyników przeglądów epidemiologicznych populacji zwierząt poszczególnych kra- jów, dzięki osobistym kontaktom pracow- ników nauki.
Dodatkowo ważnym elementem zwal- czania chorób zakaźnych zwierząt i za- pewniania bezpieczeństwa żywności po- chodzenia zwierzęcego jest organizowanie EPIZONE – the Network of Excellence
for Epizootic Disease Diagnosis and Control within Europe
Pejsak Z., Truszczyński M., Wijaszka T., National Veterinary Research Institute, Puławy
The EPIZONE, a network of scientists developing re- search in veterinary sciences aiming to improve pre- paredness, prevention, detection and control of epi- zootic diseases within Europe, funded by the Europe- an Union (EU) in 2006, was presented. The following fi elds of interest: diagnostics including harmonization and standardization of tests, intervention strategies, surveillance, epidemiology, and risk assessment, are mentioned. EPIZONE includes over 300 acknowl- edged experts, among them scientists from the Na- tional Veterinary Research Institute in Puławy, Po- land. Until now Poland is the only member of EPIZ- ONE among the Central-Eastern European countries already participating in research on diagnostic meth- ods for classical swine fever, PRRS and retroviruses in cattle. The invitation for China, Turkey, the Food and Agriculture Organization (FAO) and several part- ners with an excellent network outside the UE ensure EPIZONE a global dimension. The major task is to share knowledge and integrate research among par- ticipants. Epizootic diseases such as avian infl uenza, classical swine fever, foot-and-mouth disease, blue- tongue and African swine fever are the priorities. To- gether with the stimulation of research by conduct- ing 10 projects, EPIZONE aims at making it availa- ble inside and outside the Network, to governmental and non-governmental organizations, to industry, sci- entists, veterinary inspectors and practitioners by or- ganizing training courses, meetings and conferenc- es. The fi rst General Meeting of EPIZONE in 2007 was organized by the National Veterinary Research Institute in Puławy. The second, in 2008, was held in Brescia, Italy. In 2009 EPIZONE General Meeting will be held in Turkey.
Keywords: EPIZONE, goals, European cooperation, infectious diseases of animals.
Doc. dr hab. Tadeusz Wijaszka w towarzystwie prezydenta miasta Lublina dr. inż. Adama Wasilewskiego oraz osób towarzyszących wita uczestników konferencji EPIZONE na spotkaniu w Lublinie (maj 2007) Prace poglądowe
534 Życie Weterynaryjne • 2009 • 84(7)
przy udziale EPIZONE różnych form szko- lenia i specjalizacji zawodowej. Składa się na to współpraca międzynarodowa – przede wszystkim w zakresie organizacji średnioterminowych staży dla młodych pracowników naukowych, coroczne spo- tkania, sympozja i warsztaty oraz organi- zowanie innych form łatwej wymiany in- formacji. Podejmowane są próby nawią- zania współpracy na przykład z Chinami lub innymi regionami o odrębnej niż Eu- ropa specyfi ce.
Spośród organizowanych przez EPI- ZONE kontaktów między pracownikami naukowymi szczególnie wartościowe są coroczne konferencje naukowe. Na pod- kreślenie zasługuje fakt, że pierwsza taka konferencja zorganizowana została w maju 2007 r. w Państwowym Instytucie Wetery- naryjnym – Państwowym Instytucie Ba- dawczym w Puławach z sesją wyjazdową w Lublinie. Udział w niej wzięło 200 na- ukowców z większości krajów Europy oraz z kilku państw pozaeuropejskich. Dru- ga krajowa konferencja EPIZONE odbyła się w Brescii (Włochy) w czerwcu 2008 r.
W tym spotkaniu uczestniczyło ponad 200 pracowników nauki. W najbliższym czasie (maj 2009 r.) odbędzie się w Turcji trzecie plenarne spotkanie EPIZONE. Polskę re- prezentować będzie 15 naukowców, któ- rzy przedstawią wyniki swoich badań zre- alizowanych z wykorzystaniem środków tej organizacji.
Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach wykonuje w ramach EPIZO- NE wiele projektów badawczych. Wśród nich wymienić należy przede wszystkim:
temat dotyczący zastosowania mikroma- cierzy DNA do celów diagnostycznych.
Do jego realizacji opracowano Euro chip DNA, składający się z kilkuset sond swo- istych dla szerokiego spektrum wirusów zwierzęcych. Dodać należy, że w puław- skim Instytucie podejmowane są już pró- by wykorzystania tego narzędzia diagno- stycznego w praktyce.
Innymi tematami są badania z zakresu harmonizacji monitorowania klasyczne- go pomoru świń (CSF) w populacji świń i dzików przy zastosowaniu RT PCR. Pro- wadzone są również badania związane z opracowaniem szczepionki delecyjnej przeciwko CSF oraz odpowiadającego tej szczepionce zestawu ELISA, umożliwiają- cego odróżnienie świń immunizowanych od zwierząt zakażonych wirusem tereno- wym. W odniesieniu do zespołu rozrod- czo-oddechowego świń (PRRS), a zwłasz- cza wysoce zróżnicowanych genetycznie szczepów PRRSV, wyłania się konieczność walidacji metod PCR, co niebawem zosta- nie w Instytucie podjęte.
W pracach nad określeniem znaczenia zakażeń bydła retrowirusami (wirus naby- tego niedoboru odporności – BIV i wirus
syncytialny bydła – BFV) badania prowa- dzone w Państwowym Instytucie Wetery- naryjnym w Puławach w ramach EPIZO- NE koncentrują się na ocenie znaczenia zakażenia krów tymi wirusami w odnie- sieniu do modulacji odporności pozakaź- nej i poszczepiennej. Przede wszystkim ocenia się wpływ zakażeń wymieniony- mi wirusami na aktywność komórek pre- zentujących antygen i poziom swoistej hu- moralnej odpowiedzi na szczepienia prze- ciwko BVDV.
W temacie dotyczącym molekularnej epidemiologii, wyosobnionych od pta- ków szczepów wirusa grypy wykonano sekwencjonowanie całego genomu kra- jowych izolatów wirusa H5N1 od ptaków dzikich i od drobiu oraz od ptaków dzi- kich, utrzymywanych w zamknięciu. Zi- dentyfi kowano główne markery moleku- larne, w tym patogenności, stopnia ada- ptacji do organizmu ssaków i oporności na oseltamiwir (Tamifl u).
W zakresie problematyki związanej z chorobami ryb przeprowadza się ba- dania stanu epizootycznego najgroźniej- szych wirusowych chorób ryb, a miano- wicie: wirusowej krwotocznej posocznicy (VHS), zakaźnej martwicy układu krwio- twórczego (IHN) oraz herpeswirusowej infekcji karpia koi (KHV). Przeprowadza- ne są również badania genotypów izola- tów wirusów VHS i IHN pochodzących z polskich gospodarstw rybackich w ce- lach poznawczych oraz w związku z two- rzeniem geografi cznego systemu informa- cyjnego (GIS).
W ramach EPIZONE Państwowy In- stytut Weterynaryjny w Puławach pla- nuje podjęcie nowych, ważnych aktual- nie tematów badawczych, jak na przykład dotyczących problemu choroby niebie- skiego języka.
Należy dodać, że Instytut jest jedynym przedstawicielem krajów Europy środko- wo-wschodniej, uczestniczącym w realiza- cji programu badawczego EPIZONE.
Prof. dr hab. Zygmunt Pejsak, Państwowy Instytut Wete- rynaryjny, al. Partyzantów 57, 24-100 Puławy, e-mail:
zpejsak@piwet.pulawy.pl Obrady panelu dyskusyjnego jednej z grup roboczych EPIZONE
Prace poglądowe
535
Życie Weterynaryjne • 2009 • 84(7)
