Temat: Wyższe kwasy karboksylowe

30.04.

Temat: Wyższe kwasy karboksylowe

Cel:

- Poznaje pojęcie wyższe kwasy karboksylowe.

- Poznaje nazwy i wzory wybranych kwasów nasyconych (palmitynowego, stearynowego) i kwasu nienasyconego (oleinowego) oraz ich właściwości i zastosowania.

- Definicję mydeł, ich rodzaje oraz podział - Otrzymywanie i właściwości mydeł

1. Wyższe kwasy karboksylowe (kwasy tłuszczowe) to kwasy organiczne o długich łańcuchach węglowych

a) kwas palmitynowy C₁₅H₃₁COOH – biała substancja stała, związek nasycony b) kwas stearynowy C₁₇H₃₅COOH – biała substancja stała, związek nasycony

c) kwas oleinowy C₁₇H₃₃COOH – bezbarwna, oleista ciecz, związek nienasycony, ponieważ występuje w nim wiązanie nienasycone C=C, ten kwas odbarwia

3. Mydła – sole sodowe i potasowe wyższych kwasów karboksylowych (tłuszczowych)

Zgodnie z definicją, do otrzymywania mydeł będziemy stosować tylko NaOH lub KOH jako zasadę

4. Mydła otrzymujemy w reakcji:

kwas tłuszczowy + zasada → mydło (sól) + woda:

C

H

COOH + NaOH → C

H

COONa + H

O

kwas stearynowy stearynian sodu

2. Wyższe kwasy tłuszczowe:

- mają odczyn obojętny

- nie rozpuszczają się w wodzie

- nie ulegają reakcją dysocjacji jonowej - ulegają reakcjom spalania

- zastosowanie: produkcja świec (stearyna, parafina), produkcja pomadek ochronnych, dodatek do wyrobów gumowych (zwiększa ich trwałość np. buty)

5. PODZIAŁ

MYDEŁ Mydła

rozpuszczalne

w wodzie

nierozpuszczalne

w wodzie

twarde (stałe) maziste (ciekłe)

mydła sodowe mydła potasowe (wytwarza się z nich

tzw. szare mydło, które jest ciałem stałym – wyjątek!)

sole wapnia sole magnezu

Mydła te pienią się, a piana jest potrzebna do usuwania brudu

WYBRA

RODZAJE MYDEŁ

zwykłe mydło

składa się głównie z mieszaniny soli kwasów:

stearynowego, palmitynowego i oleinowego

mydło toaletowe

to mydło sodowe z barwnikami, substancjami zapachowymi i olejem kokosowym lub gliceryną

mydło kastylijskie

jest otrzymywane z oliwy z oliwek, które zawierają głównie kwas oleinowy

żel pod prysznic

posiada typowe właściwości myjące, ale

zamiast mydła zawiera np. laurylosiarczan sodu – sól sodową estru kwasu siarkowego(VI)

CIEKAWOSTKA.

DLACZEGO MYDŁO NIE PIENI SIĘ

W TWARDEJ WODZIE?

Mydło w twardej wodzie (kranowej) nie pieni się, ponieważ

wchodzi ono w reakcję z jonami Ca²⁺ i Mg²⁺ (które pochodzą z soli rozpuszczonych w tej wodzie), np.:

2 C₁₇H₃₅COONa + CaCl₂ → (C₁₇H₃₅COO)₂Ca ↓ + 2 NaCl

2 C₁₅H₃₁COOK + MgSO₄ → (C₁₅H₃₁COO)₂Mg ↓ + K₂SO₄

Sole kwasów tłuszczowych zawierające jony metali inne niż Na⁺ lub K⁺ są trudno rozpuszczalne w wodzie - tworzą osady

stearynian wapnia

palmitynian magnezu

DO

NASTĘPNEJ

LEKCJI...

Praca domowa

Zad. 1. Zapisz równanie reakcji spalania całkowitego dla kwasu stearynowego, kwasu palmitynowego i

kwasu oleinowego.

zad. 2. str. 173 podręcznik

Zad. 3. Nauczę się wzorów niższych i wyższych

kwasów karboksylowych.