1
Seminarium doktoranckie
Zastosowanie narzędzi statystycznych w językoznawstwie Prowadząca: prof. dr hab. Irena Kamińska-Szmaj
Treści
Celem prowadzonych zajęć jest poznanie podstawowych narzędzi statystycznych stosowanych w pracach językoznawczych i ocena ich przydatności do własnych badań.
Seminarium będzie prowadzone trzyetapowo. Pierwsza część spotkań seminaryjnych będzie poświęcona zapoznaniu się z podstawowymi metodami badań ilościowych (czyli: abc statystyki dla językoznawców: co i po co liczyć, jak liczyć). Druga część to krytyczne omówienie wybranych opracowań łączących badania ilościowe z jakościowymi, w których zostały wykorzystane narzędzia statystyczne do analizy zjawisk językowych, do prezentacji wyników analiz (będą to prace z zakresu badań różnych poziomów języka, jak również z obszaru różnych dziedzin // metodologii lingwistycznych). Trzecia część to refleksja nad własną metodologią pracy doktorskiej, uwzględniająca namysł nad możliwością włączenia niektórych narzędzi statystycznych, pozwalających wzmocnić tezy pracy, zaprezentować materiał źródłowy (i uzasadnić jego dobór) oraz uporządkować wyniki badań.
Zagadnienia:
I. Lingwistyka statystyczna – historia badań, obszary badań, korzyści i niebezpieczeństwa z ulegania magii liczb
II. Podstawowe wskaźniki statystyczne wykorzystywane w językoznawstwie i ich interpretacja w analizie jakościowej
III. Słowniki frekwencyjne – rodzaje, budowa, ukryta w liczbach wiedza o języku, możliwości wykorzystania zawartych w nich danych liczbowych do różnych badań.
IV. Badania ilościowe w opisie różnych podsystemów języka
V. Stylometria
VI. Przydatność narzędzi statystycznych w analizie dyskursu, w lingwistyce kulturowej, onomastyce, komunikologii etc. (omówienie i ocena wybranych publikacji zawierających dane liczbowe)
VII. Ocena przydatności narzędzi statystycznych w obszarze własnych badań uczestników seminarium (na przykładzie zebranej literatury przedmiotu i przyjętej koncepcji rozprawy doktorskiej).
Zalecane opracowania przyporządkowane do zagadnień:
Wskazana poniżej literatura przyporządkowana do kolejnych zagadnień zawiera z jednej strony nadmiar propozycji lekturowych, z których będzie można wybrać te, które mogą być przydatne do prowadzonych badań uczestników seminarium, z drugiej zaś może być
2
uzupełniana o szczegółowe opracowania (również o źródła elektroniczne), związane z konkretnymi tematami prac doktorskich.
I.
Sambor Jadwiga, Słowa i liczby. Zagadnienia językoznawstwa statystycznego.
Wrocław 1972.
Guiraud Pierre, Zagadnienia i metody statystyki językoznawczej, tłum. Maria Kniagininowa, Warszawa 1966.
II.
Hammerl Rolf, Sambor Jadwiga, Statystyka dla językoznawców. Warszawa 1990.
Hammerl Rolf, Sambor Jadwiga, O statystycznych prawach językowych. Warszawa 1993.
Woronczak Jerzy, O statystycznym określeniu spójności tekstu, w: M. R. Mayenowa (red), Semantyka tekstu i języka, Wrocław 1976, s. 165 – 173.
Woronczak Jerzy, Metody obliczania wskaźników bogactwa słownikowego tekstów, w:
M. R. Mayenowa (red.), Poetyka i matematyka, 1965, s. 145 – 163.
III.
Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej, oprac. Ida Kurcz, Andrzej M.
Lewicki, Jadwiga Sambor, Krzysztof Szafran, Jerzy Woronczak, Kraków 1990, t. 1, 2.
Zgółkowa Halina, Słownictwo współczesnej polszczyzny mówionej. Lista frekwencyjna i rangowa, Poznań 1983.
Hammrel Rolf, Metody wyodrębniania słownika minimum (na materiale słownika frekwencyjnego polszczyzny współczesnej), „Poradnik Językowy” 1989, z . 9-10, s. 614 – 628.
IV.
Sambor Jadwiga, Język polski w świetle statystyki, w: Jerzy Bartmiński (red.), Współczesny język polski. Lublin 2001, s. 503-526.
Rocławski Bronisław, System fonostatystyczny współczesnego języka polskiego, Wrocław 1981.
Mańczak Witold, O nieregularnym rozwoju fonetycznym spowodowanym frekwencją,
„Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 41, 1988, s. 105 - 111.
Walczak Bogdan, Przyczyna i skutek w kwantytatywnej interpretacji procesów językowych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 41, 1988, s. 137 - 144.
Bajerowa Irena, Frekwencja form i badanie procesów historyczno-językowych,
„Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 41, 1988, s. 69 - 81.
Wierzbicka Anna, System składniowo-stylistyczny prozy polskiego renesansu, Warszawa 1966.
V.
Kamińska-Szmaj Irena, Różnice leksykalne między stylami funkcjonalnymi polszczyzny pisanej. Analiza statystyczna na materiale słownika frekwencyjnego. Wrocław 1990.
Eder Maciej, Metody ścisłe w językoznawstwie i pułapki pozornego obiektywizmu.
Przykład stylometrii, „Teksy Drugie” 2014, z. 2, s. 190 – 105.
Rybicki Jan, Pierwszy rzut oka na stylometryczną mapę literatury polskiej, „Teksy Drugie” 2014, z. 2, s. 106 – 128.
Marek Ruszkowski, Długość wypowiedzenia a stopień jego podrzędności jako wskaźnik stylistycznej charakterystyki tekstu, „Poradnik Językowy”, 2003, z. 6
3
Kida Jan, Lingwistyka matematyczna w badaniach językowo-stylistycznych, w:
Składnia. Stylistyka. Struktura tekstu. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Teresie Ampel, Rzeszów 2002, s.112 – 124.
VI.
Pisarek Walery, Frekwencja wyrazów w prasie, Kraków 1972.
Bartmiński Jerzy, Kryteria ilościowe w badaniu stereotypów językowych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 41, 1988, s. 91-104.
Pawlikowska Aleksandra, Zastosowanie metod językoznawstwa korpusowego i lingwistyki kwantytatywnej w analizie dyskursu, „Oblicza komunikacji” 5, 2012, s. 111 – 125.
Kamasa Victoria, Techniki językoznawstwa korpusowego wykorzystywane w krytycznej analizie dyskursu. Przegląd, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, 2014, t.10, nr 2, s.
110 -117.
Łojek Maria, Słownictwo homilii w świetle badań statystycznych, „Poradnik Językowy”, 2001, z.6, s. 32 – 48.
Skowronek Katarzyna, Współczesne nazwisko polskie. Studium statystyczno- kognitywne, Kraków 2001.
Bartmiński Jerzy, Oralność tekstu pieśni ludowych w świetle statystyki leksykalnej, w:
M. R. Mayenowa (red), Semantyka tekstu i języka, Wrocław 1976, s. 175 – 201.
Widerski Jerzy, Komunikacja językowa w public relations, Jelenia Góra 2015.
Piekot Tomasz, Dyskurs polskich wiadomości prasowych, Kraków 2006.
Pawlikowska Aleksandra, Zróżnicowanie leksykalno-semantyczne dyskursów wyznaniowych (na materiale polskich tekstów ewangelickich, katolickich i prawosławnych, Wrocław 2015.
Pisarek Walery, Wybór słów sztandarowych jako kryterium stratyfikacji społeczeństwa, w: J. Bartmiński (red.), Język w kręgu wartości, Lublin 2003, s. 87 – 106.
Wróblewski Roman, Hasła konstytutywne języka polityki w latach 2005 – 2007, w:
M. Czerwiński, P. Nowak, R. Przybylska (red.), Język IV Rzeczypospolitej, Lublin 2010.
VII. propozycje uczestników seminarium
Warunki zaliczenia:
– obecność i aktywność na zajęciach;
– krótka prezentacja metod ilościowych zastosowanych w pracach z zakresu własnych badań (na podstawie zebranej literatury przedmiotu);
– pisemna praca: 1) o możliwościach (lub nie) zastosowania narzędzi statystycznych w przygotowywanej rozprawie doktorskiej lub 2) badania ilościowe w przygotowywanej rozprawie doktorskiej – opis narzędzi, wyniki.
