Węgiel i azot we frakcjach granulometrycznych gleb piaskowych

(1)

ZYGMUNT BROGOWSKI, MAŁGORZATA OKOŁOWICZ, HELENA PĘCZEK

WĘGIEL I AZOT WE FRAKCJACH GRANULOMETRYCZNYCH GLEB PIASKOWYCH 1

Katedra Gleboznawstwa SGGW-AR w .Warszawie

Ilościowe rozmieszczenie związków organicznych we frakcjach granulometrycznych, jak stwierdza wielu badaczy [1, 3, 6, 9], zależy od rodza ju gleby oraz stopnia jej uziarnienia.

We frakcjach o dużej średnicy grupują się związki organiczne słabo zhumifikowane [2, 6, 9]. Natomiast w miarę zm niejszania się średnicy cząstek glebowych w zrasta w nich ilość właściwych związków hum uso wych [1, 2, 3, 4, 5]. W yniki badań [7, 8, 9] wskazują, że we frakcji kolo idalnej <0,002 m m w ystępują związki humusowe właściwe i o niższym ciężarze cząsteczkowym, głównie kwasy fulwowe. Frakcja ta odgrywa du żą rolę w akum ulacji m aterii organicznej w glebach.

Celem podjętych badań było prześledzenie ilościowego rozmieszczenia węgla związków organicznych i ogólnej zawartości azotu w poszczegól nych frakcjach granum etrycznych gleb z terenu Kampinoskiego P ark u Narodowego, wytworzonych z piasków rozwydmionych starego tarasu akum ulacyjnego Wisły.

MATERIAŁ I METODYKA

Badaniami objęto dwa profile gleb: glebę rdzaw ą słabo zbielicowa- ną, profil 1, oddział 78, z terenu nadleśnictwa K rzywa Góra oraz glebę słabo zbielicowaną, profil 4, oddział 66, z nadleśnictw a Granica około wsi Bieliny. Gleby te, zlokalizowane w zachodniej części Kampinoskiego P ar ku Narodowego, porośnięte są drzewostanem sosnowym w w ieku około 40 lat.

Glebę z podstawowych poziomów genetycznych rozfrakcjonowano metodą A tterberga, preparując metodami mechanicznymi, gotując i mie szając mieszadłem w irnikowym wielokrotnie do pełnego wydzielenia

(2)

22 Z. Brogowski i in.

frakcji ilastej <C0,002 mm. Dalsze frakcje wydzielono już bez mechanicz nej peptyzacji. W wydzielonych frakcjach granulometrycznych oznaczono węgiel organiczny metodą Tiurina, a azot — metodą Kielfosa w Pra cowni Analiz Fizykochemicznych SGGW-AR.

OMÓWIENIE WYNIKÓW

Skład granulometryczny obliczono na podstawie frakcji wydzielonych metodą Atterberga (tab. 1). Dominującą rolę w badanych glebach pełnią frakcje piaskowe, których udział w całości masy glebowej wynosi od

Г u b с 1 a 1

ok-ład f'rnr.u: o a e t r y c z n y g l e b y - Gr.anuioae t r i e c o m p o s i t i o n o f aar.d,y s o i l s

.V.i3 ^ o c o w o i i ó , rr.r p r o f i l u i G ł ę b o k o ś ć p o b r a n i a prL-oi:i Da: .*pl in3 d e p t h c a P o z i o m Г,е п э - t y c z r . y * O e n e t i c h o r i z o n P r o c e n t c z ą s t e k i Or C-; П t Of n ; - r t i c l j 3 о 0 w о т o f d i : i i n źli. I-o c a l i t y , Г :■ о Ш с : io. a:' : f o r ::3Ż t i o n 1 -0 , 5 о с О с '-a 0 , 1 - 0 , 0 5 0 , 0 5 -0 , -0 2 о о I о о -г 0 , 0 1 -0 , -0 -0 5 0 , 0 0 5 -0 , -0 -0 2 - £ 0 , 0 0 2 * 0 , 0 2 1 !.: ic: :or y 1 1 4 - 1 3 _{Л 1} 6 , 3 4 8 , 3 3 2 , 3 2 , 3 3 , 5 1 , 7 1 , 4 1 , 2 2 , 5 G, 3 s e k c j a 7 i Ł52Ction 73 1 3 - 2 5 Br 8 , 0 5 6 , 3 2 7 , 3 2 , 3 1 . 3 0 , 8 С, 7 0 , 4 1 , 9 з , з 2 5 - 5 0 3 r 1 ô , 5 5 6 , 8 2 9 , 0 2 , 0 0 , 9 о , з 0 , 5 0 , 3 1 , 7 2 , 8 5 0 - 8 0 С 5 , 2 6 9 , 4 2 4 , 4 0 , 5 T r . 0 , 1 0 , 1 ' - , 3 w, 5 i 2 0 - 120 с 6 , 3 7 4 , 0 1 3 , 5 0 , 8 Г г. 0 , 1 0 , 1 T r. о , ^ 0 , 4 O r a r i e a 4 - 1 J A 1 1 , л 2. ;, 5 5 3 , 1 4 , 6 4 , 0 2 , 3 2 , 1 1 , 3 1 , 6 7 , 3 ■л "i u a _i л b {> ob 2 0 - 3 0 - b i - - - 5 7 , 2 5 , 8 2 , 0 1 , 3 0 , 7 с, 3 3 , 0 О 3 0 - 4 5 2 , 4 2 ‘; , 4 3 , 4 1 , 6 ы 0 , 2 i p i 4 , 6 6 0 - JO с 2 , 2 1 5 / 3 7 ‘J , 3 1 , 1 0 , 1 0 , 3 0 , 1 0 , 1 o , 4 0 , 9 x W n a s t ę p n y c h t a b e l a c h n i e u m i e s z c z o n o t e j k o l u a n y f h i s c o l u m n w.-i g n o t p r o v i d e d i n ehe n o x t Г а Ы е о - P r o f i l i - i - r o f i l e i : ; l e b a r d s a v / з , з > а и о z b i e l i c o w a n a - s l i g h t l y p o d z o l i ^ - d r u s t - c o l o u r e d s o i l - I i - j f i l 4 - P r o f i l e 4 T- T r . - ś l a d ; ' l e b a s ł a b o z b i e l i c o w a n a . P o z i o m s l i g h t l y p o - U o l i s e d s o i l , .'he A2 A1 a n d 3 h o v i z o r . J - t r a c e l.., o m i ą ż s z o ś c i 1 - 2 en p o w o ż o n y mię-dzy p o z i o m a m i A

n o r i z o n o f 1 - 2 c a in t h i c k n e s s iS a i t ;atod be tvveeA the1 1 3

84,1 do 99°/o. W glebie rdzawej słabo zbielicowanej (profil 1) w śród fra k cji piaskowych przeważa frakcja piasku średniego, natom iast w glebie słabo zbielicowanej (profil 4) przeważa frakcja piasku drobnego. W po ziomach leżących poniżej poziomów objętych procesami glebotwórczymi suma frakcji < 0 ,1 mm wynosi od 2,1 do P/o (tab. 1). W badanych gle bach piaskowych uwidacznia się w pływ procesów w ietrzeniowych na ilościowy stan cząstek < 0 ,1 mm, przy w ydatnym udziale, jak należy są dzić, związków organicznych.

Bezwzględna zawartość węgla organicznego w glebach i ich fra k cjach granulom etrycznych zależy głównie od poziomów genetycznych. Stopniowo w głąb profilów glebowych zawartość węgla związków orga nicznych maleje zarówno w całości gleby, jak i w jej poszczególnych frakcjach granulom etrycznych (tab. 2). Należy podkreślić, iż w badanych

(3)

T a b e l a 2 Z b v a r t o û ô 0 o r g a n i c z n e g o w g l e b i e i f r a k c j a c h g r a n u l o m e t r y c z n y c h t y c h g l e b •^rfi a n i c 0 c o n t e n t i n s o i l a n d i n G r a n u l o m e t r i c f r a c t i o n s o f t h e s e s o i l s M i e j s c o w o ś ć , n r p r o f i l u i s e k c j i l a s u L o c a l i t y , p r o f i l e : ; o . a n d f o r e 3 t s e c t i o n GłębOKO-ić p o b r a n i a p r ó b k i S a m p l i n g d e p t h сш С o r s . V? g l e b i e O r g a n i e С i n s o i l % P r o c e n t С o r g a n i c z n e g o л c z ą s t k a c h о 0 и nm % o f o r g a n i c С i n ; j a r t i c l e s on d i a i n mm 1-0 , 5 0 , 5 -0 , 2 5 0 , 2 5 -0 , 1 0 , 1 -0 , -0 5 0 , 0 5 -0 , -0 2 0 , 0 2 -0 , -0 1 0 , 0 1 -0 , -0 -0 5 0 , 0 0 5 -0 , -0 -0 2 < 0 , 0 0 2 M i s z o r y 1 з е к е j a 7o s o c t i o r . 7c 4 - 1 3 1 3 - 2 5 2 5 - 5 0 5 0 - 8 0 9 0 - 1 2 0 2 , 0 1 0 , 6 4 0 , 2 3 0 , C 4 0 , 0 1 0 , 3 2 0 , 16 0 , 0 4 ś l a d b l a d 0 , 0 5 0 , 0 6 0 , 0 4 ś l a d j l a d 0 , 2 9 0 , 1 9 0 , 0 8 0 , 1 0 8 , 8 0 2 , 6 3 0 , 3 7 0 , 1 0 0 , 8 0 1 1 , 0 2 5 , 2 6 1 , 9 1 1 5 , 8 8 9 , 7 4 5 , 3 2 1 , 9 6 2 , 6 b 1 6 , 6 2 1 0 , 3 4 4 , 0 6 3 , 3 2 3 , 7 0 1 8 , 9 3 9 , 5 6 3 , 5 8 1 9 , 1 3 1 0 , 7 2 6 , 3 3 6 , 0 2 7 , 0 6 G r a n i c a 4 s e k c j a 6ó s e c t i o n 66 4 - 1 8 2 0 - 3 0 3 0 - 4 5 6 0 - 8 0 2 , 9 3 1 . 1 4 0 , 3 0 о , о з 0 , 6 5 0 , 5 8 0 , 0 3 0 , 0 2 0 , 2 1 0 , 0 3 0 , 0 6 ś l a i С, 04 V -'З 0 , 0 3 ś l a d 1 1 , 9 3 4 , 0 0 0 , 5 1 0 , 1б 1 6 , 7 9 5 , 1 3 1 , 9 0 1 , 9 4 2 2 , 4 5 7 , 3 5 3 , 1 6 2 , 7 9 2 3 , 0 7 6 , 3 9 3 , 5 4 3 , 0 3 2 2 , 1 5 6 , 6 5 4 , 0 5 1 , 3 6 2 5 , 9 5 1 4 , 5 6 6 , 3 3 2 , 9 1 ś l a d - T r a c e Ta o e l a 3

C o n t e n t o f o r chanie С i n з е pa r ■«ited сть• n u l o m e t r i c f r ict. Lor.c о:' :■oll;:, i n À>-X

Mie j s c o w o ś ć , n r p r o f i l u i a e k c j i iii3U G ł ę b o k o ś ć p o b r a n i a p r ó b K i U d z i a ł c z ą s t e k o У w nrc w ai .Share o f p a r t i c l e s o f d i a i n mir. i г. чеелгг . С o r , -Лn i l ' î j a c i o r . o c.zr.o,: o if or.---.nic С L o c a l i t y , p r o f i l e :,To . and f o r e s - s e c t i o n •j am o j. i n ęT cm 1 - 0 , 5 0 , 5 -0 , 2 5 c , 2 5 -0 , 1 ■*'•» 1- 0 , 0 5 0 , 0 5 -0 , -0 2 0 , 2 -w,C1 c , o : -C, „ C5 < . 0 , 0 0 2 M i n o r y 1 4 - 1 3 0 , j; 0 , 1 c , 3 1 2, 1 1 : , 1 >, 4 1 0 , ” 2 1 , 0 s e k c j a 73 з е о ' . i o n 7ü 1 3 - 2 5 0 , 3 С, 1 u , 4 5 , 3 1 0 , 7 1 •, ; : : , i 2 1 , 9 2 5 - 5 0 0 , 2 0 2 0 , 4 1 , 7 : л , V , - 1 -•. 4 2 3 , 3 5 0 - 8 0 t r a c e t r - i c -э 0 , 3 0 , 8 - 1 - . 3 3 1 , :i - 5 0 , 3 9 0 - 1 2 0 t r i c e t r a c e t r a c e 5 , 6 - 1-^.7 2o, C _- 4 5 , 7 G r a n i c i 4 4 - 1 8 0 , 5 0 , 2 t r a c e y , 7 13, G 1 - , 2 1:1, 7 1 ' » 1 2 2 , 0 s e k c j a d o s e c c i o n 66 2 0 - 3 0 1 , 3 0 , 2 0 , 1 1 1 , 3 17, i 1 4, 1 1 4 , 7 3 0 - 4 5 0 , 4 0 , 3 0 , 1 2 , о V ; 16 ,1 1 ^ , 0 / 0 , 7 3 2 , 2 6 0 - 8 0 0 , 2 t r a c e t r a c e 1 . 3 1 5 , 9 2 2 , 8 2 4 , 2 1 1 , 2 2 3 , 3 x O b l i c z o n o n a p o d s t a w i e t a b e l i 1 - C a l c u l a t e d f r o m Г-i n io 1

glebach ilość węgla organicznego do głębokości 30 cm jest znaczna. Są to gleby w yraźnie zasobniejsze w związki organiczne niż gleby w ytw o rzone z podobnych utworów, będące w uprawie rolnej (gleby orne).

Znacząca ilość węgla związków organicznych w ystępuje we frakcjach granulom etrycznych o średnicy < 0 ,1 mm (tab. 2 i 3); jego ilość w zrasta w yraźnie w cząstkach o średnicy do 0,02 mm. F rakcje poniżej 0,02 mm nie w ykazują większego, znaczącego zróżnicowania w zawartości węgla, z w yjątkiem frakcji <0,002 mm w ystępujących w głębszych poziomach

(4)

badanych profilów glebowych. Istnieje przeważnie pew na niewielka ten dencja do spadku ilości węgla we frakcji 0,005-0,002 mm w stosunku do frakcji o większej średnicy (tab. 2). Ilość węgla związków organicznych dość gwałtownie m aleje w tych sam ych frakcjach, wydzielonych z głęb szych poziomów profilu glebowego.

Wśród frakcji piaskowych najzasobniejsza w związki węgla organicz nego jest frakcja piasku grubego (1-0,5 mm). Większa ilość węgla orga nicznego w tej frakcji pochodzi głównie ze słabo rozłożonych szcząt ków organicznych roślin.

Rozmieszczenie związków organicznych węgla we frakcjach granulo- m etrycznych w stosunku do całej masy organicznej w poszczególnych poziomach w ykazuje duże zróżnicowanie. F rakcje stanowiące m inim alną część masy glebowej gromadzą największe ilości związków organicznych przypadających na dany poziom genetyczny (tab. 3). Części spławialne (<0,02 mm) wiążą łącznie od około 76 do 98% węgla organicznego, przy padającego na dany poziom genetyczny. Ił koloidalny (<0,002 mm), któ rego średnia ilość w całych profilach wynosi około 1,5%, kum uluje od 28 do 34% węgla organicznego. Frakcje pyłu, które średnio stnowią 2,7 do 5,7%, magazynują od 10,9 do 18,2% węgla organicznego gleb. F rak cje piaskowe, które zdecydowanie dominują w składzie granulom etrycz- nym i stanowią od 84,1 do 99% masy glebowej, kum ulują zaledwie do 1% węgla związków organicznych (tab. 1 i 3).

Azot w ystępuje głównie w cząstkach o średnicy mniejszej od 0,1 mm. Zawartość jego w zrasta stopniowo w m iarę zmniejszania się średnicy w y dzielonych cząstek (tab. 4).

Frakcje koloidalne (<0,002 mm) wiążą znaczne ilości azotu, od około 31 do 66% całości azotu w ystępującego w danym poziomie genetycznym, a łącznie wszystkie frakcje < 0,02 mm gromadzą od 83 do 100% ogólnej zawartości azotu (tab. 4).

Frakcje iłu koloidalnego kum ulują w glebie średnio 43% azotu ogółem.

Ilościowe występowanie azotu we frakcjach granulom etrycznych ba danych gleb jest w zsadzie proporcjonalne do ilości węgla organicznego, jednak ilość azotu nieco w zrasta w miarę zmniejszania się średnicy fra k cji (tab. 4).

Stosunek C:N w poziomach akum ulacyjnych badanych gleb wynosi od 19 do 21,5 i m aleje stopniowo w głąb profilu glebowego do wartości od 3,4 do 5. Stosunek C:N, najw iększy we frakcji pyłu grubego, stopnio wo m aleje w m iarę zmniejszania się średnicy cząstek glebowych. We frakcji iłu koloidalnego z poziomu A ± wynosi on od 10 do 12 i w głąb profilu na ogół stopniowo m aleje (tab. 5). Szerokość stosunku C:N świad czy w zasadzie o stopniu hum ifikacji resztek organicznych w poszczegól nych frakcjach granulom etrycznych. Jest on najszerszy we frakcjach

(5)

O g ó l n a z a w a r t o ś ć a z o t u w g l e b i e i w w y d z i e l o n y c h f r a k c j a c h g r c r . u l o r r . >t r y c z n y c h o r a z u d z i a ł f r a k c j i w a k u m u l a c j i N o g ó ł e m , w p r o c e n t a c h T o t a l n i t r o g e n c o n t e n t i n s o i l a n d i n a e p a r a t e d g r a n u l o m e t r i e f r a c t i o n s , s h a r e o f f r a c t i o n s i n a c c u m u l a t i o n o f t o t a l N, i n % Mi e j a c o w o ś ć , n r p r o f i l u i s e k c j i l a s u L o c a l i t y , p r o f i l e N o . a n d f o r e s t е е с t i o n G ł ę b o k o ś ć p o b r a n i a p r ó b k i S a m p l i n g N o g ó ł e m w g l e b i e T o t a l N P r o c e n t U o g ó ł o m we f r a k c j a c h o ś r e d n i c y w mm i ' o t \1 N i n s o i ] f r a c t i o n s o f d i n i n mm P r S h a r o c a n t o w y u d z i a ł f r a k c j i w a k u m u l a c j i N o g ó ł e n e o f p a r t i c l e s o f d i a i n a c c u m u l a t i o n , % 0 ś r e d n i c y w nun 1 mm i n t h e t o t a l N d e p t h cm i n 9 o i l % 0 , 1 -0 , -0 5 0 , 0 5 -0 , -0 2 0 , 0 2 -0 , -0 1 0 , Ö l -О . 0 0 5 0 , 0 0 5 -0 , -0 -0 2 < 0 , 0 0 2 0 , 0 1 -0 , -0 5 0 , 0 5 -0 , -0 2 0 , 0 2 -0 , -0 1 0 , 0 1 -0 , -0 -0 5 0 , 0 0 5 -0 , -0 -0 2 < 0 , 0 0 2 M i s z o r y 1 4 - 1 3 0 , 1 0 3 0 , 2 9 0 , 4 4 0 , 5 3 0 , 7 2 0 , 9 1 1 , 6 2 6 , 4 9 , 7 1 2 , 7 1 5 , 8 1 9 , 8 3 5 , 6 s e k c j a 7 8 s e c t i o n 7 8 1 3 - 2 5 . 0 , 0 3 9 0 , 0 9 0 , 3 2 0 , 4 8 0 , 5 3 0 , 6 2 1 , 1 7 2 , 3 5 , 9 1 4 , 8 1 7 , 9 1 8 , 5 3 6 , 1 2 5 - 5 0 0 , 0 2 1 0 , 0 7 0 , 1 6 0 , 3 2 0 , 32 0 , 3 6 0 , 8 7 3 , 4 7 , 7 1 4 . 4 1 5 , 4 1 7 , 3 4 1 , 8 5 0 - 8 0 0 , 0 0 3 T r . - 0 , 2 1 0 , 0 1 - 0 , 4 5 - - 1 0 , 3 4 1 , 1 - 4 3 , 6 9 0 - 1 2 0 0 , 0 0 2 T r . - 0 , 4 3 0 , 3 0 - 1 , 0 5 - - 1 7 , 8 3 5 , 6 4 6 , 6 G r a n i c a 4 4 - 1 8 0 , 1 3 6 0 , 3 7 0 , 8 2 1 , 0 0 1 , 0 4 1 , 1 2 2 , 6 1 5 , 3 1 1 , 8 . 1 4 , 4 1 5 , 0 1 6 , 1 3 7 , 4 s e k c j a 6 6 ^ s e c t i o n 6 6 2 0 - 3 0 0 , 0 6 4 0 , 1 5 0 , 3 4 0 , 5 2 0 , 5 3 0 , 5 9 1 , 0 0 4 , 7 1 0 , 6 1 6 , 2 1 8 , 7 1 3 , 7 3 1 , 1 3 0 - 4 5 0 , 0 2 1 0 , 0 6 0 , 1 2 0 , 3 1 0 , 4 2 0 , 4 1 0 , 6 5 3 , 1 6 , 2 1 5 , 5 2 0 , 7 2 0 , 7 3 3 , 0 6 0 - 8 0 0 , 0 1 9 T r . T r . 0 , 2 0 0 , 3 4 0 , 1 1 0 , 4 0 - - 3 3 , 3 - 6 6 , 7 T r . t r a c e ś l a d

(6)

Г ". b e 1 а 5

3 Lo:.' \r.n C, : h i o j v» i* r.'ikc j ' i c t i : orno l ту czr.'j^:: С: Л r a t i o i n s o i l a n d i t s r a mi 1 om-.: I r i e f r a c t i o n s M i e j s c o w o ś ć , n r p r o f i l u i s e k c j i l n r j u L o c a l i t y , p r o f i l e No. a nd f o r e a t s e c t i o n G ł ę b o K o ś ć p o b r a n i a p r ó b k i S a m p l i n g d e p t h cm i t o s u n e k C: N w g l e b i e o toŁiune к С : Я С:II r a t i o we f r a k c j a c h о ś r e d n i c y w mm i n p a r t i c l e s o f d i a i n ma С : ri r a t i o i n s o i l % 0 , 1 - 0 , 0 5 с с о о i о i о о о о о о о о-*1 0 , 0 0 5 -0 , -0 -0 2 < 0 , 0 0 2 i . . i a s o r j 1 4 - 1 3 1?; , и зо, з 2 5 , 0 2 7 , 4 2 3 , 3 2 1 , 0 1 1 , 0 г,o R e j a Ï J o n c t i o n 1 3 - 2 5 1 6 , 4 2 9 , 2 1 6 , 4 2 0 , 3 1сз,7 1 5 , 9 9 , 2 2 5 - 5 0 1 1 , 0 5 , 3 1 1 . 9 1 7 , 7 1 2 , 7 5‘, i 7 , 3 0 1 о 1 3 , 2 - - 5 . 4 , - 6 , 3 ' 'iw-120 5 , 0 - - G, 6 4 , ó - 6 , 7 •'.r-inic-'i 4 4-1Ó 2 1 , 5 3 2 , 2 2 0 , 5 2 2 , 4 2 2 , 2 1 9 , в 1 0 , 0 fcc j : i ó<; i3oc:,io.*i 2 0 - 3 0 17,-3 2-3,6 1 5 , 1 1 ^ , 1 1 0 , 6 1 1 , 1 1 4 , 5 30—15 1 4 , 3 - » 5 1 5 / i 1 0 , 5 - 1 9 10, 1 9 , 7 3 , 4 - - 1 3 , 9 - - 7 , 3

0,1-0,002 mm, wydzielonych z poziomów A ±. W poziomach glebowych leżących poniżej 30-50 cm stosunek C:N we w szystkich badanych frak cjach wskazuje na pełną hum ifikację substancji organicznych, podobnie jak w cząstkach ilastych (<0,002 mm) wszystkich poziomów genetycz nych.

DYSKUSJA I WNIOSKI

Z badań wcześniejszych [1, 2, 3] oraz badań innych autorów [4, 5, 6] wynika, że zasobność w węgiel organiczny poszczególnych frakcji granulom etrycznych zależy od rodzaju i gatunku gleby oraz rozwoju p ro cesu glebotwórczego.

Cząstki ilaste (<0,002 mm) są tym zasobniejsze w związki węgla or ganicznego, im mniej tej frakcji w ystępuje w glebie. Podobna zależność w ystępuje również wśród frakcji o większych średnicach. Ponadto proce sy glebotwórcze również w w yraźnym stopniu różnicują ilość węgla w cząstkach < 0 ,1 mm. Najuboższe w węgiel organiczny z reguły są cząst ki < 0 ,1 mm wydzielone z poziomów eluwialnych A 2, a najzasobniejsze w poziomach akum ulacyjnych A ± i wmycia B. We frakcjach granulo- m etrycznych badanych gleb zróżnicowanie w zawartości węgla organicz nego obserwujemy jedynie między poziomami A L a pozostałymi pozio mami genetycznymi, w ystępującym i poniżej 13-18 cm profilu glebowego. W świetle przeprowadzonych badań można wysunąć następujące uogólnienia.

1. Ogólne zawartości węgla organicznego i azotu są zróżnicowane w poszczególnych frakcjach granulom etrycznych wydzielonych z różnych poziomów genetycznych.

(7)

2. Najwyższym stopniem akum ulacji związków organicznych węgla i azotu ogółem odznaczają się cząstki spławialne, a w szczególności cząstki ilaste — koloidalne.

3. Stosunek C:N m aleje ze wzrostem rozdrobnienia cząstek glebo wych; najniższy stosunek C:N charakteryzuje frakcje iłu koloidalnego.

LITERATURA

[1] B r o g o w s k i Z., D o b r z a ń s k i B., K o n e c k a - B e t l e y K.: The distri bution of energetic compounds in m echanical particles of some soils. Polish Jour, of Sei. 5, 7, 1974, 2.

|[2] B r o g o w s k i Z., K u s i ń s k a A.: Rozm ieszczenie związków organicznych

w e frakcjach m echanicznych gleb w ytw orzonych z glin zw ałow ych. Rocz. Nauk roi. Ser. A, 101, 1975, 1.

;[3] B r o g o w s k i Z., G r y l e w i c z M., P ę c z e k H.: W ęgiel i azot w e frak cjach mechanicznych gleb bielicow ych KPN. Wyd. SGGW-AR, 1983.

i[4] C z e r w i ń s k i Z.: Zawartość próchnicy, azotu ogólnego i m inerałów -ilastych w poszczególnych frakcjach m echanicznych gleby bielicowej piaskowej. Zesz. probl. Post. Nauk roi. 40 A, 1963.

![5] G e d r o i c B.: Zawartość w ęgla i azotu w niektórych frakcjach gleby piasz czystej. Rocz. glebozn. 15, 1965.

|[6] K o ż e k o w D.K., K o b z a r O.G., R a b k o m o w a R.: Izm ienienije sodierża- nija ii sostaw gumusa w m iechaniczeskich frakcjach poczw Kirgizji. Poczwo- w iedien. 1977, <nr 5.

[7] S y t e k J.: Zawartość i form y w ystępow ania próchnicy w glebach pyłow ych. Cz. II. R ozm ieszczenie i skład próchnicy w poszczególnych frakcjach m echa nicznych gleb oraz próba określenia form substancji organicznych, próchni- czno-ilastych w oparciu o analizę DTA-DTG. Rocz. glebozn. 24, 1973, 2. Ï8] T i t o w a N.A.: Organiczeskoje w ieszczestw o tonkodispiersnych frakcji celin-

nych poczw Sołonocowo Kompleksca Kałmyckoj Stępi. Poczw owiedien. 1976, nr 7.

[9] T r i f o n i e n k o K.J., K o z i a k o w J.N.: Organiczeskoje wieszczestw o od- dielnych granulom etriczeskich frakcji osnownych tipow poczw Priedkaw ka- zia. Poczw owiedien. 1967, nr 2.

W p ły n ę ło do Redakcji 26.V.1983

3. БРОГОВСКИ, М. ОКОЛОВИЧ, Г. ПЕНЧЕК УГЛЕРОД И АЗОТ В ГРАНУЛОМЕТРИЧЕСКИХ ФРАКЦИЯХ ПЕСЧАНЫХ ПОЧВ Кафедра почвоведения, Варшавской сельскохозяйственной академии Резю м е Органические соединиения углерода и азота накапливаются в рассматриваемых почвах главным образом фракциями <0,1 мм. Они накапливают в среднем около 77-98% общево количества органического углерода в исследуемых почвах и около 82-100% почвеннодо

(8)

28 Z. Brogowski i in. азота (табл. 3 и 5). Фракция <0,02 мм, особенно в гумусных горизонтах А и не показывают более значительной дифференциации содержания С и N (табл. 2 и 5). Соотношение органического углерода к общему количеству азота постепенно снижа ется по мере уменьшения диаметра гранулометрических фракций. Исключение составляют фракции песка. Это может быть связано с методической погрешностью в определении малых количеств азота. Соотношение С :N снижается также во фракциях одного и того же диаметра, выделенных на более глубоких горизонтов почвенного профиля (табл. 5). Соотношение С :N в рассматриваемых гранулометрических фракциях указывает на некоторое сходство органических соединений исследуемых почв с гумусом только во фрак циях <0,002 мм и во всех других орракциях выделенных из почвенных горизонтов лежащих ниже 40-50 см (табл. 5).

Z. BROGOWSKI, М. OKOŁOWICZ, Н. PĘCZEK

CARBON AND NITROGEN IN GRANULOMETRIC FRACTIONS OF SANDY SOILS

Department of Soil Science Agricultural U niversity of Warsaw

S u m m a r y

Organic compounds of carbon and nitrogen are accum ulated in the soils under study m ainly by the fractions of < 0 ,1 mm. They accum ulate, on the average, about 77—98% of the total amount of organic carbon in the soils investigated and about 82—100% of soil nitrogen (Tab. 1, 3 and 5). Fractions of <0,02 mm, particularly .in humus horizons of Aif do not show any greater differentalion in the С and total N content (Tab. 2).

The ratio of organic carbon to total nitrogen gradually decreases along w ith decreasing diameter of granulometric fractions. An exception constitute sand frac tions. It m ay result from m ethodical error in determination of low nitrogen am o unts. The C:N ratio decreases also in fractions of the sam e diameter, separated from deeper horizons of the soil profile (Tab. 5).

The C:N ratio in the granulometric fractions m entioned proves some sim ilarity of organic compounds in the soils under study to humus only in the fractions of <0.002 mm and in all rem aining fractions separated from soil horizons below 40-50 cm. (Tab. 5),

Prof. dr Zygm u n t Brogowski Katedra Gleboznaws twa AR Warszawa, Rak owiec ka 26