Jan Gontarczyk
Problemy mieszkalnictwa w krajach
muzułmańskich
Ochrona Zabytków 39/3 (154), 230
P R O B L E M Y M IE S Z K A L N IC T W A W K R A JA C H M U Z U Ł M A Ń S K IC H F u n d a c ja A g a Khan z siedzlibq w G e
n ew ie, p a tro n u ją c a twórczości a r c h ite ktonicznej i urbanistyczn ej w św iecie m uzułm ańskim , o rg a n iz u je w o d s tę pach d w u letn ich konkurs na n a jle p s ze re a liz a c je z d zied zin y a rc h ite k tu ry i budow y m iast m uzułm ańskich. P e rio dyczne pokonkursow e p u b lik a c je d a ją p rz e g lą d p rac o wysokim p o zio m ie, b a rd zo ciekaw ych ta k pod w zg lę d e m techn iczn ym , estetycznym , ja k i p o d w zg lę d e m w yczucia tra d y c ji ku ltu ro w ych na ro d ó w , d la których d z ie ła te są r e a liz o w a n e .
Rokrocznie F u n d a c ja A g a K han w e w sp ółp ra cy z M assachu sets In stitu te of Tech n o lo g y o rg a n iz u je m o n o tem atyczn e s e m in a ria in fo rm a cyjn o -szko len io w e. M ie js c e m tych ko n fe re n cji je s t M IT w Bostonie. N ie z a le ż n ie od ce n traln ych o rg a n iz o w a n e są se m in a ria r e g io n a ln e , z a jm u ją c e się sp ecyfiką poszczególnych re g io n ó w św iata m uzułm ań skiego . O to te m a ty k a kilku s e m in arió w z la t os ta tn ic h :
kw iecień 1978 r.
Ku ar ch ite kt urz e w du ch u Islamu...
A ig le m o n t, F ra n c ja w rzesień 1978 r.
K on s e r w a c ja zab ytk ów — u tr zy m a ni e cią gło ści kultury.
Istam b u ł, Tu rcja m arzec 1979 r. M ie s z k a n ie — je g o i d e a i form a. D ja k a rta , In d o n e zja p a źd zie rn ik 1979 r. A rc hi te kt u ra j a k o symbol sam o - określenia. Fez, M a ro k o m a j 1980 r. P la c e zg r o m a d z e ń public zny ch w Islamie. A m m a n , J o rd an ia sie rp ień 1982 r.
In t e g r o w a n ie zab ytkowych dzi elnic do no wo cz esn ej tk ank i miejskiej.
C a m b rid g e , M ass., U S A sie rp ień 1983 r.
K o n ty n u a c ja i po stę p — s t ra t e g i a p r o j e k t o w a n ia rozwo ju urba nis tycz n e g o wie lkich a g lo m e r a c ji .
C a m b rid g e , M ass., U S A
S e m in a riu m , które od było się w d n ia c h 2 3 - 2 7 lip c a 1984 r. w M IT , pośw ięcon e było sp ra w ie m ie s zk a ln i ctw a (w e d łu g naszej n o m e n klatu ry) „ o s ie d lo w e g o ” („T ech no logy , D esign a n d Logistics fo r la rg e housing p ro je c ts ” — P ro je k to w a n ie , te c h n o lo g ia i o rg a n iz a c ja w ie lkich inw estycji b u d o w n ictw a m ieszk an io w eg o ).
W czasie te g o se m in ariu m w ygłoszono n a s tę p u ją c e re fe ra ty : C h a rle s C o rre a , W a l k a o h u m a n i z a c j ę pr o j e k tó w w ie lk ie g o b u d o w n ic tw a m i e sz k an io w eg o ; dr M o h . A. A l S hakh, S a u d i A ra b ia , D z ie ln ic a d y p lo m a ty cz n a R ia d u i to warzys ząc e bu d o w n ic tw o m ie s z k a n io w e ;
Tey Kong S aon , Eksp er ym e nt a ln e p r o
jek ty prywa tnyc h zes poł ów m ie s z k a n io wych ( S e t e p a h J a ya ) w K u a l a Lu m p ur ;
Roy R ew al, A z ja ty ck ie pr oj ek ty wiosek
N e w D el h i, I n d ie ;
Johan i P eter M o e n s te d , Projekty z e
s p oł ó w sąsied zkic h S adi yya , B a g h d a d , Ir a k ;
Ism ail S e ro g e ld in , Egipt, P re z en ta cj a p r o b l e m ó w z a k w a t e r o w a n i a pi el gr z y
mek do M e k k i ;
Y a s n e e n , In d ie , K o n w e n c jo n a ln y system
konstrukcyjny przy p r o j e k to w a n iu w i e l kich inwestycji mies zk an io wy c h;
John H a b ra k e n , P r e fa b ry k ac ja , p r o d u
kc ja pr ze m ys ło w a i j e j za s to s ow an ie ;
O m e r P ercinel, Techn icz ne i e k o n o m i
czne korzyści przy r e a li z a c ji inwestycji systemem prz em ysł ow ym ;
S z a m ir A b d u la c , Ech C he li ff — r ek o n
strukcja m ia st a A l Asn am , A lg i e r i a ;
Tu nn ey Lee, D o ś w ia d c z e n ia chińskie przy stoso wan iu różnych te ch n ol o gi i: o d p r e f a b r y k a c ji do c h a łu p n ic tw a ;
Y a Xin Zlin, U p r ze m ys ło w io ne m aso we
bu d o w n ic tw o m ie sz k an io w e w C h in a c h ;
S uh a, O z h a n , T u rc ja , M ie sz ka ln ic tw o d l a g r u p społecznych o ogranic zon yc h d o c h o d a c h ;
B ern ard V e n th e y , B an k Ś w iatow y, M a g
n o m h o n g o u - p r o j e k t B a m a k o , M a l i ; T h e o d o re Priftis, M o b i l i z a c j a środków k o m u na ln yc h d l a p r o g r a m u sp ółd zie l c z e g o ; A m i no I H a g K han, S c h e m a ty o s ie d lo w e b id o n vi lle D h a k a , B a n g l a d e s h . __
W toku o b ra d s e m in ariu m w yłoniło cztery g ru p y ro b o cze o n a s tę p u ją c e j te m a ty c e :
1. P ro je k to w a n ie w ie lkich osiedli m ie szkaniow ych o b a rd z ie j hu m anistycz nym o b lic zu .
2. T e c h n o lo g ie m ieszk aln ictw a przysz łości.
3. P oszu kiw anie ro z w ią za ń d la ta n ie g o b u d o w n ic tw a m ieszk an io w eg o .
4. P ro blem y s tra te g ic zn e inw estycji: o r g a n iz a c ja , z a rz ą d z a n ie , te c h n o lo g ia . W trze c ie j g ru p ie ro b o czej o m a w ia n e były z a g a d n ie n ia z w ią z a n e z ta n im b u d o w n ic tw em m ieszkaniow ym . U czestnicy s e m in ariu m z A lg ie rii poruszyli prob lem re w a lo ry za c ji zespołu s ta ro m iejsk ieg o A lg e ru -K a s b y . N a prośbę d e le g a c ji a lg ie rs k ie j z a b ra łe m na ten te m a t głos, ja k o szef ek ip y U N E S C O d z ia ła ją c e j na tym te re n ie w la ta c h 1978— —1983 i w s p ó ła u to r p ro jektu re w a lo ry za c ji zespołu Kasby. Z a p o z n a łe m z e bran ych z n a jisto tn iejszy m i p ro b le m a mi w ys tęp u ją cym i przy tym zespole i z o g óln ym i z a s a d a m i z a p ro p o n o w a n e j re w a lo ry za c ji.
A rc h ite k tu rę m ieszk an io w ą ś w iata m u zu łm a ń s k ie g o c h a ra k te ry z u ją liczne ele m e n ty w s p ó ln e d la wszystkich k r a jó w , w y n ik a ją c e z o b y c za ju , re lig ii, k li m atu . W y m ia n a d o ś w ia d cze ń z r e a li za c ji te j a rc h ite k tu ry posłużyła z d e fi n io w a n iu p ro b le m ó w uniw ersalnych d la c a łe g o św ia ta m uzułm ań skiego o raz u m o ż liw iła p o ró w n a n ie ro zw ią zań stosow anych w poszczególnych k ra ja c h . O lb rz y m ie p o trzeb y w zak res ie m iesz k a ln ic tw a i w ie lk a rozpiętość w m o żliw o ściach ekono m icznych konsum en tó w s ta w ia ją p ro b le m y te c h n o lo g ic zn e , o rg a n iz a c y jn e i e k o n o m iczn e b u d o w
n ictw a m ieszk an io w eg o na b a rd z o p o czesnym m iejscu. Z e s ta w ie n ia często szo ku jące — b ie d y -b u d o w n ic tw a B a n g la d e s z czy en klaw y Lesotho w A fr y ce Płd. z b u do w nictw em S in g a p u ru lu b części re zy d e n c jo n a ln e j d z ie ln ic y d y p lo m atyc zn ej R iad u - stan o w iły d la uczestników sem in arium te m a t do g łę bokich przem yśleń, p rz e k ra c z a ją c y c h często prob lem m ieszkalnictw a. T e m a te m je d n e g o z se m in arió w o r g a n izow anych przez M IT, U niversity H a r vard i F u n d a c ję A g a K han był p ro blem ra to w a n ia spuścizny k u ltu ra ln e j. P ro blem rew alo ry zacji historycznych zespołów m ieszkaniow ych czeka n a se m in ariu m . Istn ie ją w te j kwestii sp ore d o ś w ia d c ze n ia , ch ociaż b rak k o m p le ksowych re a liz a c ji.
Fez, Tunis, A lg e r były te m a ta m i ko m pleksowych studiów u rb a n is ty c z n o -a r ch itekton iczn ych w ra m a c h w sp ółp ra cy U N E S C O z rzą d a m i poszczególnych k ra jó w . R a to w a n ie stare g o K airu, u n ik a to w e j w swym w y ra zie a rc h ite k to n ic z nym stolicy Jem enu Płn., S any, są ta k że p rzed m io tem troski U N E S C O i rz ą dó w krajow ych.
Z w ią z a n e z z a g a d n ie n ie m re w a lo ry z a cji p rob lem y te c h n o lo g ic zn o -k o n s e rw a - torskie, urbanistyczn e, a n a d e wszyst ko so cjo logiczne, eko n o m iczn e , p ra w ne — o c ze k u ją m odelow ych ro zw ią zań te oretycznych i r e a liz a c ji. W a r c h ite kturze historycznej tkwi w ie le e le m e n tó w tra d y c ji m ogących być in s p ira c ją d la ro zw ią zań w sp ółczesn ej a rc h ite k tu ry m ieszk an io w ej. Jej asp ek ty k u ltu rowe, trud no w ym iern e w kryteriach ekono m icznych, s ta n o w ią d o d a tk o w a ich treść, w a ż n ą d la u trw a le n ia to ż samości p a ń s tw -n o ro d ó w , których h i storia na jn o w sza je s t stosunkowo krót ka.
O rg a n iz a to rz y se m in a riu m — M IT , H a r v a rd U niversity, F u n d a c ja A g a Khan,, d o k ła d a ją sta ra ń , ab y je g o uczestni kom z a p e w n ić n a jle p s z e w aru n ki p r a cy. O b ra d y o d b y w a ją się w budynku m a łe g o te a tru n a le ż ą c e g o do M IT , p ro je k to w a n e g o przez a rc h ite k ta S a - a rin e n a . W iększość uczestników z a k w a te ro w a n a je s t w d o m a ch s tu d e n ckich, g d z ie w aru n ki m ieszk anio w e są d o b re, a koszt n o c le g ó w stosunkowo niski. Z b liże n iu uczestników s e m in a rium m iędzy so bą służą sp o tk a n ia p o p o łu d n io w e po o b ra d a c h — social hours. Tem u sam em u ce lo w i służy o fi
c ja ln e p rzyję cie w H a rv a rd F a c u lty C lu b .
U czes tn ikam i se m in ariu m są a r c h ite kci, urbaniści, planiści, szefow ie biur, prac o w n icy n auko w i uczelni z k ra jó w m uzułm ań skich, a ta kże z k ra jó w r e a lizu jący ch in w estycje w k ra ja c h Is la mu, w reszcie osoby p ryw a tn e z a in te - so w an e p ro b le m a ty k ą sem in arium lu b w s p ó łp ra c u ją c e z którymś z o r g a n iz a to ró w s e m in ariu m .
Jan C on ta r cz yk
