Marian Paździor
Ogólnopolski zjazd społecznych
opiekunów zabytków i wojewódzkich
konserwatorów zabytków w
Gdańsku
Ochrona Zabytków 41/2 (161), 140-141
1988
EUROPEAN CATHEDRALS ASS O C IA TIO N - STOWARZYSZENIE KATEDR EUROPEJSKICH
S tow arzyszenie K a te d r Europejskich u tw o rzo n e na M ię d z yn a ro d o w y m Kon g re sie K a te d r G o tyckich w M e d io la nie w 1986 r. p o s ta w iło sobie za cel stw o rze n ie ta k ie j o rg a n iz a c ji, która p oprzez sw o ją d z ia ła ln o ś ć uczestniczy ła b y w rozw ią zyw a niu p ro b le m ó w w szystkich ko ś c io łó w k a te d ra ln y c h w Europie, n ie za le ż n ie od okresu ich p o w s ta n ia czy stylu. U czestniczący w K o n g resie a rc h ite k c i, konserw atorzy i h isto rycy sztuki, te o lo dzy i d u c h o w n i doszli d o w n io sku , że wszystkie k a te d ry w E u ro p ie b o ry k a ją się z p o d o b n y m i p ro b le m a m i. R ozpatryw ano nie tylk o p ro b le m y czysto a rc h ite k to niczne i ko n se rw a to rskie , a le rów nież p ra w n o -a d m in is tra c y jn e , k u ltu ra ln e o ra z ściśle z w ią za n e z d z ia ła ln o ś c ią re lig ijn ą .
W ramach Stowarzyszenia Katedr Eu ropejskich, którego kierownictwo objął dr arch. Ernesto Brivio z Mediolanu wyodrębniono cztery sekcje zajmują ce się różnymi aczkolwiek często za zębiającymi się problemami.
I ta k se k c ja ,,A” — z a jm u ją c a się re s ta u ra c ją i re w a lo ry z a c ją zabytków , sku p ia a rc h ite k tó w i ko n se rw a to rów z w ie lu k ra jó w Europy. Do za d a ń te j s e kcji n a le ży z b ie ra n ie d o ś w ia d cze ń, o rg a n iz o w a n ie corocznych sp o tkań , a ta kże o p ra c o w y w a n ie i p u b lik o w a n ie m a te ria łó w z zakresu m e to d o lo g ii k o n s e rw a to rsk ie j.
Sekcja ,,B” zajmuje się zagadnienia mi prawno-administracyjnymi. Pow szechnym zjawiskiem jest niedostatek funduszy na ochronę i konserwację zabytków. Wskazywanie sposobów pozyskiwania źródeł środków na kon serwację jest jednym z zadań posta wionych przed tą sekcją.
Sekcja ,,C " p o p u la ry z u je o g ro m n e d zie d zictw o ku ltu ro w e „z a p is a n e ” w m urach ka te dr, a w ięc p ro b le m y z w ią zane z je g o ekspozycją, z u d o s tę p n ieniem a rch iw ów , a także spraw y może b a rd z ie j przyziem ne, a le nie m n ie j ważne, a d o tyczące ruchu t u rystycznego k ra jo w e g o i z a g ra n ic z n e go. G łów nym p ro b le m e m je s t z je d nej strony o p ty m a ln e w ykorzystanie z a bytku, a z d ru g ie j o ch ro n a przed n i szczeniem.
Sekcja „ D ” za jm u je się d z ia ła ln o ś c ią re lią iin ą ka te dr. Do je j za d a ń n a le ży m.in. rozw ią zan ie p ro b le m u — w y s tę p u ją c e g o zwłaszcza w ko śc io ła c h F ra n cji i W ło c h — w yd z ie le n ia m iejsc sku p ie n ia i m o d litw y w licz n ie o d w ie dzanych przez turystó w ś w ią tyn ia c h . Sekcia ta p ra c u je rów nież n a d u d o stę p nien ie m turystom „p rz e k a z u ” ch rze ś c ija ń s kie g o z a w a rte g o w sztuce d a n e q o o b ie ktu .
Powstanie i d z ia ła ln o ś ć Stow arzysze nia K a te d r E uropejskich należy uznać za w yd a rze n ie b a rd zo w ażne. N ależy m ieć n a d z ie ję , że m ię d zyn a ro d o w a w y m ia n a d o św ia d cze ń przyczyni się do wzm ożenia i p o p ra w y d z ia ła ń z m ie rzających d o za ch o w a n ia d la p o to m nych w ie lo w ie k o w e g o d z ie d zic tw a k u l tu ro w e g o i d u ch o w e g o , ja k im są koś c io ły k a te d ra ln e w c a łe j Europie. W d n ia c h 22 d o 25 w rześnia 1987 r. o d b yło się z o rg a n iz o w a n e przez S to w arzyszenie A rc h ite k tó w Polskich oraz W y d z ia ł A rc h ite k tu ry P o lite c h n ik i G d a ń s k ie j, pierw sze po ko n g re sie m e d io la ń s k im , m ię dzyn a ro d ow e sym pozjum Stowarzyszenia K a te d r E u ro p ejskich — „O liw a '8 7 ” , zw ią za n e z 800-leciem K a te d ry O liw s k ie j. M ia ło ono na celu za p o zn a n ie gości z p ro b le m a ty k ą k o n
se rw atorską ka te dry, ja k ró w n ie ż z o s ią g n ię c ia m i w te j d z ie d z in ie w G d a ńsku i reg io n ie .
Sym pozjum o tw o rz y li: Prezes S to w a rzyszenia K a te d r Europejskich d r a rch. Ernesto Brivio, w iceprezes SARP „ W y brzeże” arch . Stefan P h ilip p oraz d zie ka n W y d z ia łu A rc h ite k tu ry P o lite c h n ik i G d a ń s k ie j d r a rch. W ie s ła w G ruszkow ski. Pierwszego d n ia goście sp o n ad d zie w ię c iu k ra jó w Europy zw ie d zili g d a ń s k ie G łó w n e M ia s to , a także w y s łu c h a li w yk ła d ó w doc. dra arch. W ie s ła w a G ruszkow skiego pt. Odbudowa Gdańska oraz a rc h . A le k sa n d ra Piwka d o tyczą ce g o h is to rii b u d ow y i p ro b le m ó w k o n se rw a to rskich ka te d ry w O liw ie .
D ru g i d zie ń b y ł d niem „o liw s k im ” . G o ście zo sta li p rzyjęci przez B iskupa G d a ń s k ie g o d ra Tadeusza G o c ło w - skiego ora z zw ie d z ili k a te d rę , z a b u d o w a n ia p o k la s zto rn e ora z p a rk o liw ski. W y k ła d a rch . M a c ie ja K ila rs k ie g o pt. Zamek Malborski — problemy konser watorskie z a p o c z ą tk o w a ł te m a tykę p rz e w id z ia n ą na na stęp n y dzień, który u cze stnicy sym pozjum sp ę d zili w M a l bo rku i P e lp lin ie .
Czwarty dzień był ostatnim dniem sympozium. W ratuszu adańskim odby ło sie spotkanie z prezydentem G dań ska mqr Kazimierzem Rynkowskim. Go ście wysłuchali również wykładu prof, dr nrch. Jerzeao Stankiewicza i dr arch. W olfaanąa Deurera na temat nroh!emów konserwatorskich kościołów adańskich. Zwiedzenie wybranych ko ściołów Główneqo i Stareao Miasta oraz koncert oraanowy w kościele Św. Mikołaia były ostatnimi punktami pro gramu symoozjum.
oprać. Sławomir Święciochowski
O G Ó LN O P O L S K I ZJAZD SPOŁECZNYCH O P IE K U N Ó W ZABYTKÓW I W O JEW Ó D ZK IC H KO NSERW ATO RÓ W ZABYTKÓW W G D A Ń S K U
W d n ia c h 9—11 p a ź d zie rn ik a 1987 r. o d b y ł się w G d a ńsku zjazd z o rg a n i zow any przez K o m isję O p ie k i n a d Z a b y tk a m i Z a rzą d u W o je w ó d z k ie g o PTTK i W o je w ó d z k ie g o K o n se rw a to ra Z a b y t ków w G d a ń sk u , p o d p a tro n a te m M i n iste rstw a K u ltu ry i Sztuki o ra z Z a rz ą du G łó w n e g o PTTK.
G łów nym celem zjazdu b yło p rzy b liż e nie szerokiem u o a ó ło w i społecznych o p ie k u n ó w z a b y tkó w (w zjeździe w z ię ło u d z ia ł p o n a d 350 osób) o s ią g n ię ć C e n tra ln e g o M uzeum M o rs k ie - ao w G d a ń s k u w d z ie d z in ie g ro m a d ze n ia I za b e z p ie c z a n ia zb io ró w oraz p o szu kiw a ń p o d w o d n y ch w Z ato ce G d a ń s k ie j, któ re M uzeum p ro w a d z i od 1968 r. A d o tychcza so w e o s ią g n ię c ia M iu e u m w e k s p lo a ta c ji Z a to k i są n ie m a łe : w y d o b y c ie „ M ie d z io w c a " , w raku sta tku h a n d lo w e g o z XV w. i „S o le - n a " o krę tu w o le n n e q o z XVII w. P ro w a d zo n e sa rów nież b a d a n ia czterech in n vch w ra kó w . R e w e la cja z d a je się być o d n a le z io n y na g łę b o k o ś c i p o n a d
50 m m iędzy Sztutowem a H elem w ra k statku z X V III w. d o s k o n a le z a cho w a n y w to n ia c h m orskich. N ie ste ty, do stęp do n ie g o je s t b a rd zo u tru d n io ny. Poszukuje się n a d a l słynnego cm entarzyska s ta tk ó w z pierw szej ćw ie rc i XVI w.
R ozpoczęcie o b ra d zia zd u m ia ło m ieisce w historycznym Ratuszu S ta rom ie jskim przy ul. K o rze n ne j w G dańsku. Przybyłych gości p o w ita ł W o - iew ódzki K o n se rw a to r Z a b y tk ó w m gr inż. a rch. Tadeusz C hrzanow ski. Po s ła n ie do Z jazd u , w ystosow ane przez G e n e ra ln e g o K o n se rw a to ra Z a b y tk ó w w W a rsza w ie — m gr Tadeusza Z ie l n ie w icza , o d c z yta ł m a r A n d rz e j M i c h a ło w ski, sekretarz IC O M O S -u . N a sie n n ie M a ria n Paździor, a łó w n y sp e c ja lis ta ds, o ch ro n y za b ytków w Z a rządzie M uzeów i O c h ro n y Z ab ytkó w w M KiS. w ręczył ą ru p ie społecznych o o ie k u n ó w za b ytków o d zn akę „Z a s łu żony D zia ła cz K u ltu ry ” oraz Z łotą O d zn akę „Z a O p ie k ę nad Z a b y tk a m i” .
Pierwsza część re fe ra tu doc. d r hab. Przem ysław a S m o la rka , d y re k to ra C e n tra lu n e g o M uzeum M o rs kie g o w G d a ń sku n o s iła ty tu ł Gromadzenie i za bezpieczenie zabytków historyczno- -morskich. P re le g e nt p rz e d s ta w ił d z ie je
e k s p lo ra c ji Z a to k i G d a ń s k ie j, a k tu a l ne p o s z u k iw a n ia oraz p rz e b ie g o d b u dow y sie d z ib y M uzeum w trzech s p ic h rzach za b ytkow ych na O ło w ia n c e . D ru g ą część re fe ra tu z a ty tu ło w a n ą Projekt odtworzenia fragmentu d a w nego Portu Gdańskiego jako siedziby Centralnego Muzeum Morskiego doc. d r hab. P. S m o la re k w y a ło s ił w tr a k cie p o p o łu d n io w e g o zw ie d z a n ia s p ic h rzy.
Z esp ó ł sp ich rzy na O ło w ia n c e p o c h o d z i z ok. 1600 r. (spichrz zw any P a n n ą ), z X V II—XIX (zw any M ie d ź ) i z XV /X V I w. (zwany O liw sk im ). Te za b ytkow e b u d o w le sta n o w ią w s p a n ia łą a rc h ite k to n ic z n ą o p ra w ę d la skrzętn ie przez tyle la t g ro m a d zo n ych zb io ró w . U cze stn icy zjazdu m o g li o
1. G d a ń sk — sa la Ratusza S ta r omie jskiego. W rę c z a n ie od zn ak społecznym o p ie kun za bytk ów (fot. Krzysztof W ią c e k - G d a ńsk )
b e jrz e ć przede wszystkim k o le k c ję za b y tk ó w o s ka li e u ro p e js k ie j, odkrytych na „S o le n ie ” , w raku szw edzkiego o k rę tu w o je n n e g o z a to p io n e g o 28 lis to p a d a 1627 r. w czasie b itw y pod O li wa. W ra k ten o d n a le z io n o w 1969 r. p o d czas p ra c zw iązanych z b u d ow ą Portu P ó łn o cn e g o w G d a ńsku . Słynne z n a le ziska ze szw edzkiego, w o je n n e go o krę tu „W a s a ” , z a to p io n e g o w rok po b itw ie pod O liw ą , oraz znaleziska z w ra k u „S o le n a ” o b ra z u ją ówczesne u z b ro je n ie i w yposażenie flo ty m o r s k ie j na B ałtyku. Do n a jc e n n ie js zy c h n a le ży k o le k c ja 20 d z ia ł okrętow ych z „ S o le n a ” .
V / d ru g im , c a łk o w ic ie „m o rs k im ” dniu z ia z d u , p re le k c ję pt. Port g d a ński, j e
go h isto ria , tra d yc je i współczesność
w y g ło s ił M ie czysła w M ic h a ls k i na s ta t ku p łyn ą cym z G d a ńska do H elu. D z ie ie za b ytko w e j tw ie rd z y W is ło u iś c ie p rz e d s ta w ił T. C hrzanow ski. L o k a liza - c ia bazy p rz e ła d u n k o w e j s ia rk i w p o b liż u tw ie rd z y stanow i pow ażne z a g ro ż e n ie d la te g o o b ie k tu . K o n se rw a to r z a b y tk ó w p o in fo rm o w a ł, że o b e c nie trw a ją rozm owy, w któ rych b io rą u d z ia ł w ła d z e resortu na te m a t roz w ią z a n ia te a o p ro b le m u . N ie m ożna b o w ie m p rzystą p ić do ko n se rw a ch i za b e zpiecze ń , a także do z a g o s p o d a ro w a n ia tw ie rd z y bez u s u n ię c ia przy czyn za g ro że n ia i s to p n io w e g o nisz c z e n ia te a o u n ik n to w e n o zabytku. N a s tę p n ie uczestnicy ziazdu złożyli k w ia ty pod p o m n ikie m p o le g ły c h o b ro ń c ó w W e s te rp la tte i u c z cili p a m ię ć b o h a te ró w m in u ta m ilcze n ia . W Halszei dro d ze na H e l o re le k c ie o b itw ie ood O liw a w v a ło s 'ł m a r Adam K’n n e rk e w irz , p ra c o w n ik C e n tra ln e g o M uze u m M o rskie g o .
W czasie po b ytu na H e lu uczestnicy z w ie d z ili M uzeum R ybołów stw a M o rs k ie g o . Złożono k w ia ty pod p o m n ikie m O b ro ń c ó w H elu i w ysłu ch a n o p re le k c ji k o m a n d o ra por. Edm unda Jarczyka na te m a t o b ro n y H elu w 1939 r., o b e j
rzan o film y i zw iedzono salę tra d y c ji
WP.
W d ro d ze p o w ro tn e i z H e lu . oo przy c u m o w a n iu do nabrzeża w G d yn i, je d na a ru o a m oa ła zw iedzić „ D a r Pom o rz a ” . S tatek ten p rzekazano C e n tra l
n e m u M uzeum M orskie m u 2 sie rp n ia 1082 r. kustoszem statku zo sta ł w ie lo le tn i k o m e n d a n t ..D aru P om orza” , kot. ż.w. Kazim ierz Jurkiew icz. O d razu p rz y s tą p io n o do pra c a d a o ta c y in y c h i ko n se rw a to rskich . W m aiu 1983 r. o tw o rz o n o now y o d d z ia ł C e n tra ln e g o M uze u m M o rskie a o — sta tku -m u zeu m „ D a r Pom orza” . D ru g a g ru p a w tym cza sie z w ie d za ła o k rę t w o ie n n y ORP .,R łvskaw ica” . za m ien io n y na m uzeum M a ry n a rk i W o ie n n e i. O k rę t ten z b u d o w a n y w 10Я7 r. w A n rd ii p e ł n i ł
c h w a le b n ą służbę na m orzu, b ra ł u d z ia ł w w ie lu w ażnych o p e ra c ja c h m orskich w czasie o s ta tn ie j w o jn y s ta w ia ja c c zo ła h itle ro w s k ie j K rie g s m a rin e . O d m a ja 1976 r. o krę t-m u ze u m „B ły s k a w i c a ” cieszy się og ro m n ym z a in te re s o w a n ie m , zwłaszcza m łodzieży. K o n ce rt o ra a n o w y w ka te drze o liw s k ie j z a k o ń czył d ru ą i dzień ziazdu.
W trzecim d n iu o b ra d y k o n ty n u o w a n o w Ratuszu S ta ro m ie jskim . R e fe ra t o społecznych i szkolnych iz b a c h m uze a ln y c h w y g ło s ił m gr C zesław Skorka. W dyskusji z a b ra ło g ło s 14 osób. K o
m isja w n io sko w a po o p ra c o w a n iu w n io s k ó w prześle je wszystkim z a in te resowanym . W dyskusji p o ło żo no n a cisk n a : konieczność da lsze g o rozw o ju sieci społecznych o p ie k u n ó w z a b y t ków, u p o w s z e c h n ia n ie te j id e i wśród m łodzieży, w y ra b ia n ie p o czucia o d p o w ie d z ia ln o ś c i ora z wystosow ano a p e l o skuteczność d z ia ła ń w ra to w a niu i o c h ro n ie zabytków . D yre kto r P. S m o la re k poruszył spraw ę uzyskania od M in is te rs tw a K u ltu ry i Sztuki g w a ra n c ji p ra w n ych , że C e n tra ln e M uzeum M o rs kie w G dańsku może o p ie k o w a ć się z a b ytkam i z n a jd u ją c y m i się na p o lskich w o d a c h te ry to ria ln y c h . T rw a ją c e ju ż 15 la t p e rtra k ta c je w s p ra w ie uzyskania tych u p ra w n ie ń nie
przyniosły rezu lta tu , bo w ie m m ecenas tw ie rd z i, że C M M nie ma o d p o w ie d n ich k w a lifik a c ji. „Jest to z u p e łn ie k u
rio zaln e stanowisko — tw ie rd z i d y re k
to r S m olarek - wziąwszy p o d u w a g ę
fakt, że to wła śn ie g d a ń s k ie muzeum jest z nazwy c e ntraln e i m or s k ie " .
Po z a m kn ię ciu zjazdu g o s p o d a rze z o rg a n iz o w a li zw ie d za n ie S ta re g o M ia sta.
N a zakończenie trzeba przyznać, że zjazd b ył d o b rze z o rg a n izo w a n y , co było zasługą zwłaszcza w o je w ó d z k ie go ko n se rw a to ra za b ytków i p ra c o w n ik ó w b iu ra .
oprać. M ari an Paździor