J. R.
Sądy rodzinne : [recenzja artykułu
Hansa Grobe’a opublikowanego w
"Schweizerische Juristen-Zeitung",
1963, nr 16
Palestra 7/11(71), 75-76
J l r U (71) Z ag ra n ic z n a p ra * a p ra w n icz a 79
Wartość dowodowa przyznania się do winy oskarżonego
w prawie jugosłowiańskim
sta n o w i p rz e d m io t an a liz y d r M ilicy S t e f a n o w i c z - Z l a t i c z w p ra c y o p u b lik o w a n e j w „A n n ali p ra w n o g f a k u lte ta u B e o g ra d u ” (n r 1—2 ze sty czn ia—czerw ca
1963 r.).
O sk arżo n y je s t stro n ą procesow ą m a ją c ą p ra w o do obrony w p o stę p o w an iu k a r n y m , w k tó ry m może on sta n o w ić je d n o cz eśn ie źródło dow odow e. S tosow nie je d n a k do p rzep isó w jugosłow iańskiego k.p.k. o skarżony n i e m a o b o w i ą z k u an i b ro n ić się, a n i do sta rc za ć dow odów sw ej niew inności.
Co się tyczy p ro b lem u , czy o sk arżo n y m a „ p ra w o ” m ilczeć lu b k ła m a ć w to k u p o stę p o w a n ia — a u to rk a p o d k reśla , że tego ro d z a ju p rz y w ile je oskarżonego nie m ogą być u w aż an e za p ra w a procesow e w e w łaściw ym znaczeniu tego słow a. O rg a n y w y m ia ru spraw ied liw o ści są o b ow iązane do p rze słu c h a n ia p o d ejrz an e g o (o sk ar żonego) celem uzy sk an ia od niego w y ja ś n ie ń w spraw ie. Je d n a k ż e n ie m ogą one zm u sić oskarżonego do złożenia w y ja ś n ie ń lu b do m ów ienia p raw d y .
P rz y z n a n ie się oskarżonego do w in y sta n o w i szczególny pro b lem n a tu ry psycho lo g iczn ej. W sy tu a c ji ta k ie j należy zw łaszcza s ta ra ć się o to, by d o trze ć do m o ty w ów , ja k im i k ie ro w a ł się oskarżony, p rz y z n a ją c się do w iny. N ależy ta k ż e znaleźć •wskazówki, k tó r e u m ożliw iałyby o d ró żn ien ie p raw d ziw eg o p rz y z n a n ia się do w iny od p rz y z n a n ia fałszyw ego.
P rz y z n a n ie się do w in y n ie sta n o w i „lepszego” od in n y c h dow odów p rz e p ro w a d zo n y c h w p ostępow aniu. P od leg a ono ocenie sędziow skiej zgodnie z z a sa d am i sw o b o d n ej oceny dow odów — podobnie ja k w szy stk ie in n e dow ody. A u to rk a p rz e s trz e g a p rz e d e w szystkim p rze d p rz e c e n ia n ie m w ag i i znaczenia p rz y z n a n ia się o s k a r żonego do w in y . P o w inno ono być ocen ian e w sposób m ożliw ie ja k n a jb a rd z ie j k ry ty c z n y , ze znacznie w ięk szą u w ag ą od te j, ja k ą p rzy w ią z u je się n a ogół do in n y c h dow odów w procesie, gdyż p rz y z n a n ie to pochodzi od osoby n a jb a rd z ie j z a in te re so w a n e j w o stateczn y m w y n ik u p ro ce su . S tą d też k ry ty c z n e u w ag i a u to rk i pod a d re se m n ie k tó ry c h o rganów ścigania karn eg o , k tó re d ążą — za pom ocą w szelkich dozw olonych śro d k ó w — do u zy sk a n ia p rz y z n a n ia się p o d ejrz an e g o do w in y w p rz e k o n a n iu , że sta n o w i ono n a jle p sz y dow ód w p o stęp o w an iu k arn y m .
Sqdy rodzinne
P ro b le m a ty k ę tzw . są d o w n ictw a ro d zin n e g o om aw ia n a la m a c h „S ch w eizerisch e J u r is te n -Z e itu n g ” (nr 16/17 z 1.IX.1963 r.) H an s G r o b e .
Id e a u tw o rz e n ia specjaln eg o są d o w n ictw a ro dzinnego n a ro d z iła się w U S A p o d k o n ie c ub. stu lec ia. W krótce też d o czekała się ona tam pie rw sz y ch p ró b r e a liz a c ji O b ec n ie z b u d o w a n y je s t w U SA cały sy stem sądów ro d zin n y c h o p ie ra ją c y c h się n a „ S ta n d a r d F am ily C o u rt A c t” z 1959 r. Id e a ta z n a la zła sw oich zw olen n ik ó w ta k ż e w Ja p o n ii, gdzie w r. 1949 rozpoczęto p ro ces tw o rz e n ia są d o w n ictw a rodzinnego.
S ąd o w n ictw o ro d zin n e p o w o łan e zo stało w celu stw o rze n ia lep szy ch m ożliw ości ^rozpoznaw ania sp ra w m a łże ń sk ic h , o p iek u ń cz y ch o raz s p ra w k a rn y c h d o ty c zą cy c h n ie le tn ic h , ja k rów nież w celu sk u p ie n ia ty c h sp ra w w rę k u jed n eg o są d u (dotych cz as in n e sąd y za jm o w ały się np. k w e stia m i rozw odow ym i, a in n e z a g a d n ie n ia m i
Z ag ra n ic z n a prcua p ra w n ic z a N r ł l (7U
zw ią za n y m i z p ro b le m a ty k ą opieki, w reszcie jeszcze in n e sp ra w a m i k a rn y m i p r z e ciw m a łoletnim ).
W łączenie do z a k re su k o m p e te n c ji są d o w n ictw a rod zin n eg o sp ra w k a rn y c h p r z e ciw ko n ie le tn im m a szczególnie doniosłe znaczenie. W łaściw e bow iem osądzenie ta k ic h s p ra w w y m ag a głęb o k iej zn ajo m o ści sto su n k ó w ro d zin n y c h p a n u ją c y c h
w ro d zin ie m łodocianego.
S ąd o w n ictw o ro d zin n e, w o ln e od sfo rm alizo w an y c h re g u ł procesow ych, sta ło się je d n y m z n ajle p sz y c h śro d k ó w w a lk i o o ch ro n ę ro d zin y i o z a p ew n ie n ie p r a w i dłow ego w y c h o w a n ia dzieci.
P o stęp o w a n ie p rze d ty m i są d am i c h a ra k te ry z u je się w spółudziałem pedagogów , psychologów , p sy c h ia tró w , o p ie k u n ó w . itd. U dział te n d e c y d u je w znacznej m ie rz e 0 p raw id ło w y m ro zp o z n an iu i ro zstrz y g n ięc iu sp raw y , ja k o że bez p ra w id ło w e j „diagnozy”, w k tó r e j u s ta le n iu biegli ci p o m a g a ją sędziem u, n iem ożliw e je s t u s ta le n ie za sa d „ te r a p ii ch o re j ro d zin y ”. W a rto ta k ż e p o d k re ślić szczególne znaczenie ugody w p o stę p o w a n iu p rze d są d am i ro d zin n y m i, g łó w n ie w sp ra w a c h m ałżeń sk ich .
Sędziow ie sądów ro d zin n y c h U SA nie b io rą osobiście u d ziału w p o stę p o w an ia ch p ojednaw czych. K ie ru je n im i sp e cja ln y sz ta b p rac o w n ik ó w (tzw. staff) są d u p o sia d a ją c y c h o k re ślo n e k w a lifik a c je w tym z a k resie . W Ja p o n ii n a to m ia st p o stę p o w a n ie to p ro w a d z i sęd zia w k om plecie z u d z ia łe m 2 ław ników .
Id e a są d o w n ictw a ro dzinnego, k tó re osiągnęło w ielk ie sukcesy n a p o lu o ch ro n y ro d zin y i dzieci w ty c h d w u k ra ja c h , ro zp o w szech n ia się ta k ż e w in n y c h p a ń stw a c h . S ąd y ta k ie założono ju ż w n ie k tó ry c h m ia sta c h k a n a d y jsk ic h (np. w T oronto). W A nglii, F ra n c ji i N R F p ro b le m a ty k ą tą z a jm u ją się pow ołane p rzez rz ą d y ty c h p a ń s tw sp e c ja ln e k om isje. W w ielu k ra ja c h o b se rw u je się te n d e n c je do p rz e k s z ta ł c e n ia sądów d la n ie le tn ic h w sąd o w n ictw o ro d zin n e . A u to r p o p ie ra te n k ie ru n e k p o d k re śla ją c , że je s t on ja k n a jb a rd z ie j p o ż ą d a n y z p u n k tu w id zen ia w spółczesnej
w iedzy z d zied zin y p ed ag o g ik i społecznej. '
O cena odszkodowania za „szkodę moralną“ w prawie -
jugosłowiańskim
P ro b le m te n om aw ia n a ła m a c h cy to w an eg o ju ż *vyżej „A n n a li p ra w n o g f a k u l- te ta u B e o g ra d u ” d r O b rie n S t a n k o w i e z. W sw ym a rty k u le a u to r rozw aża w a ru n k i, od k tó ry c h u za le żn ia się' ocenę w ysokości odszkodow ania za „szkodę m o r a ln ą ” *. P o d k re śla on, że k ry te riu m ogólne, z k tó reg o n ależy w ychodzić ja k o ,z p u n k tu w y jśc ia, je s t n a s tę p u ją c e : sąd p o w in ie n o k reślić odszkodow anie w ta k ie j w ysokości su m y p ie n ięż n ej, żeby je j siła n ab y w c za m ogła zap ew n ić p o szk o d o w an e m u osiągnięcie s a ty sfa k c ji w sen sie w y d a tn e g o p rzy w ró c en ia m u rów n o w ag i p sy ch iczn ej za grożonej p rze z cie rp ie n ia n a tu ry psy ch iczn ej lu b fizycznej — z je d n o czesnym je d n a k p rz e strz e g a n ie m zasady, by o d szkodow anie to nie było z b y t Wyso ckie i ń ie sta n o w iło z a ch ę ty do w szczy n an ia s p ra w o odszkodow anie z ch ę ci w zb o
g ac en ia się.
P rz y u s ta la n iu n a jb a rd z ie j stosow nej su m y p ie n ięż n ej odszkodow ania sąd ptt- W inien b ra ć pod u w ag ę k o n k re tn e okoliczności dan eg o w y p a d k u : in te n sy w n o ść 1 d łu g o trw ało ść c ierp ien ia, s ta n m a ją tk o w y poszkodow anego i odpow iedzialnego z*.
W ynagrodzenie szkody, ja k ró w n ież sto p ień w in y tego o statniego. S ąd p o w in ie n ta k że » - .i • ^i. ~ i - i . 4' ' . k. *■ : ' . ■.: j 'i ’
