Janusz Malinowski
Pytania i odpowiedzi prawne
Palestra 12/9(129), 63-66
N r 9 (129) P y t a n i a i o d p o w i e d z i 63
tu je m y ) w p o staci p rzy d z iele n ia n am trzyizbow ego, liczącego przeszło 60 m. kw . lo k a lu w je d n e j z n ajła d n ie jsz y c h w illi w m ieście, w odległości ok. 200 m od b u d y n k u sądowego. W ym aga to n ie ra z d ługoletnich s ta ra ń , a le n a pew no w a r te je s t zachodu.
R Y T A N I A I O D P O W I E D Z I /P R A M W E
P Y T A N I E : C z y z n a c z n e p o g o r s z e n i e s i ę s t a n u z d r o w i a m o ż e b y ć t r a k t o w a n e j a k o s a m o d z i e l n y c z y n n i k w a r u n k u j ą c y p r z y z n a n i e r e n t y ? C z y p r a c a w o k r e s i e i n w a l i d z t w a j e s t b e z z n a c z e n i a d l a p r a w a d o r e n t y ? O so b a z a in t e r e s o w a n a , p o p r z e p r a c o w a n iu 5 1 /2 -le tn ie g o o k r e s u , w y s t ą p iła w 1958 r. 0 r e n t ę in w a li d z k ą . U z n a n o ją za in w a li d k ę n a j p ie r w I II g r u p y , a p o t e m o d 1958 r — II g r u p y , r e n t y j e d n a k o d m ó w io n o , p o n ie w a ż p o w o d u ją c a n i e z d o ln o ś ć d o p r a c y c h o r o b a L i t t l e ’a p o w s t a ła u z a in t e r e s o w a n e j je s z c z e w o k r e s ie d z ie c iń s t w a . Z a in t e r e s o w a n a , c z u ją c s i ę p o p e w n y m c z a s ie l e p ie j , p o n o w n ie p r z y s t ą p iła d o p r a c y 1 p r z e p r a c o w a ła b li s k o 6 la t, o s t a t n i o je d n a k j e j s ta n z d r o w ia p o g o r s z y ł s i ę o t y l e ż e m u s ia ła s ię z w o ln ić z p r a c y .O D P O W I E D Ź :
Z godnie z a rt. 23 ust. 1 u sta w y z 23 sty czn ia 1968 r. o pow szechnym z a o p a trz e n iu e m e ry ta ln y m p rac o w n ik ó w i ic h ro d zin (Dz. U. Nir 3, ipoz. 6) r e n ta in w a lid z k a p rz y słu g u je praco w n ik o w i, k tó ry spełnił łącznie n a s tę p u ją c e w a ru n k i:
1) m a w y m ag a n y o k res z a tru d n ie n ia (zgodnie z a r t. 24 cyt. u sta w y w ynosi on d la osób, k tó re ukończyły 30 la t, 5 lat),
2) s ta ł się in w a lid ą w sk u te k w y p ad k u w z a tru d n ie n iu , choroby zaw odow ej lub innych przyczyn,
3) sta ł się in w a lid ą w o k resie z a tru d n ie n ia lub w ró w n o rzę d n y m z o kresem z a tru d n ie n ia albo w ciągu 18 m iesięcy, a w raz ie choroby zaw odow ej — w ciągu 2 la t po u p ły w ie ty c h okresów .
O soba za in te re so w a n a o d p o w iad a w a ru n k o m w y m ien io n y m w p k t 1 i 2 ust. 1 cyt. p rze p isu , ale zgodnie z u sta le n iem le k a rz y s ta ła się in w alid k ą jeszcze w o k resie d zieciństw a, a w ięc p rze d p odjęciem z a tru d n ie n ia . W tego ro d za ju s ta n ie fa k ty c z n y m o rg an y ren to w e , o p ie ra jąc się n a cyt. w yżej p rzepisie, w obec n ie sp ełn ien ia w szy stk ich w a ru n k ó w w n im w y m ien io n y ch zm uszone są w z a sa dzie od m aw iać p rz y z n a n ia r e n ty in w alid zk iej.
S p ra w a ta b y ła u reg u lo w a n a w sposób podobny ró w n ież pod rzą d em d e k re tu z d n ia 25 czerw ca 1954 r o pow szechnym z a o p atrz en iu e m e ry ta ln y m p ra c o w n i ków i ich ro d zin (Dz. U. z 1958 r. N r 23, poz. 98), a m ia n o w icie w a rt. 34 ust. 1, zgodnie z k tó ry m re n ta in w alid zk a p rz y słu g iw a ła p rac o w n ik o w i, k tó ry m ia ł w y
6 4 P y t a n i a i o d p o w i e d z i N r 9 (129)
m a g a n y ok res z a tru d n ie n ia i s ta ł się in w alid ą w czasie z a tru d n ie n ia lub w c ią gu 2 la t po u sta n iu z a tru d n ien ia.
Is to tn ą z m ia n ą w sto su n k u do daw nego p rze p isu je s t ty lk o sk ró ce n ie okresu, -w k tó ry m p ra c o w n ik po u s ta n iu z a tru d n ie n ia m oże się sta ć in w alid ą (jeśli nie
s ta ł się n im w czasie za tru d n ie n ia ) z 2 la t do 18 m iesięcy.
P rz ep is w ięc a rt. 23 u sta w y z 23 sty czn ia 1968 r. je s t n a w e t ostrzejszy od p o p rz e d n io obow iązującego p rz e p isu a r t. 34 d e k re tu z 25 czerw ca 1954 r., ale dla w y p a d k u , w k tó ry m in w alid ztw o p o w sta ło p rze d z a tru d n ien iem , z a w iera norm ę analogiczną.
O ba p rze p isy bu d ziły za strz e ż e n ia i w ątp liw o ści n ie ty lk o w śród p racow ników a le ta k ż e w śró d p ra w n ik ó w sty k a ją c y c h się z pow yższym zag ad n ien ie m p rzed o rg an a m i Z U S -u i w sądach. Rodziło się p y ta n ie, czy przep is nie je s t zbyt ry g o ry sty cz n y , czy osoby będące in w alid am i od czasu dzieciń stw a nie po w in n y k o rz y s ta ć z ulg w o trzy m y w a n iu re n ty inw alid zk iej.
T rz eb a je d n a k p am iętać , że isto tą z a o p a trz e n ia em ery taln eg o p rac o w n ik ó w je s t p rz y z n a w a n ie im e m e ry tu r i r e n t ja k o e k w iw a le n tu za ich p ra c ę , g d y je j już ze w zględu n a w ie k lu b zdro w ie o ełn ić nie m ogą. P ra c a m u si być rzeczyw ista, p e łn o w a rto śc io w a i p odejm ow ana celem za p ew n ie n ia sobie i b lisk im egzystencji, a n ie pod k ą te m w idzenia p rz e p ra c o w a n ia m in im u m o k resu p o trze b n eg o do u zy s k a n ia ren ty .
J e ś li k to ś je s t in w a lid ą zu p e łn ie niezdolnym do p rac y , to w zasadzie n ie p o w in ie n p rac o w a ć, a jeżeli je s t częściow o niezdolny, to m oże p o d ją ć lżejszą, do s tę p n ą dla niego p ra c ę i w y k o n y w ać ją aż do o siągnięcia w iek u sta rc ze g o bądź te ż do n a s tą p ie n ia ta k ieg o pogorszenia sta n u zdrow ia, k tó ry uniem ożliw i m u je j k o n ty n u o w an ie.
T u w ła śn ie dochodzim y do sedna z a g ad n ien ia poruszonego w p ostaw ionym p y ta n iu .
B ogate o rzecznictw o T ry b u n a łu U bezpieczeń Społecznych daw no ju ż p rzy jęł* z asad ę, że p rac o w n ik , k tó ry ro zpoczął z a tru d n ie n ie w sta n ie in w a lid z tw a , może n a b y ć p raw o do r e n ty in w alid zk iej, ale dopiero w ów czas, gd y s ta n jego zdrow ia uległ isto tn e m u pogorszeniu. Z asad a ta je s t w y ra żo n a w w y ro k u TU S z dn ia 14 w rz e śn ia 1956 r. II T r 1313/55 (Zbiór orzeczeń TUS 34/1956 — P rz e g lą d U bez pieczeń Społecznych n r 12/19E6, O SP iK A 127/1958), a n a stę p n ie pow tó rzo n a w póź n ie jsz y c h w y ro k a ch , np. z d n ia 3.X.1958 r. I I I T r 422/58, z d n ia 29.X.1962 r. IV T r 1775/62 i w w ielu innych.
Z asa d ę tę podzielił rów n ież S ąd N ajw yższy w w y ro k u z dn ia 7 sie rp n ia 1962 r. <111 P u 13/62) u zn ając, że p ra c o w n ik m ógłby m ieć p raw o do re n ty in w alid zk iej, gd y b y w sta n ie jego zdrow ia po dacie p o d ję cia p rac y n astąp iło isto tn e pog o rsze n ie i gd y b y s ta ł się on niezdolny do w y k o n y w a n ia za tru d n ien ia.
P o dobnie sfo rm u ło w a n y został pogląd n a o m a w ian e z a g ad n ien ia w w y ro k u T U S z d n ia 5 czerw ca 1959 r. II T r 609/58 (Zbiór orzeczeń TU S 24/1959 — O SPiK A 321/1960 i „ P a ń s tw o i P ra w o ” n r 8—9/1960, s tr. 458), w k tó ry m czy tam y : „U osób. k tó re p o d ję ły z a tru d n ie n ie p rz y zm niejszonej zdolności do za ro b k o w an ia, ocena sp e łn ie n ia przez n ie w a ru n k u in w a lid z tw a z a rt. 34 d e k re tu o p.z.e. ogranicza się do oceny zm ian w sta n ie zdrow ia, k tó re n a s tą p iły po objęciu z a tru d n ie n ia .”
Z acy to w ać w re szc ie n ależ y c h a ra k te ry s ty c z n e sfo rm u ło w an ia d la dan ej sp raw y z a w a r te w w y ro k u TU S II T r 609/58 z 5.VI.1959 r.: „D e k re t o p.z.e. nie z a w iera żad n eg o p rze p isu w y k lu cz ając eg o z góry m ożność n ab y c ia u p ra w n ie ń do p rz e w i
N r 9 (129) P y t a n i a i o d p o w i e d z i
dzianych w tym dek recie św iadczeń p rzez osoby, k tó ry ch zdolność do zaro b k o w a n ia je s t o g raniczona w sk u te k k a le c tw lub schorzeń w rodzonych, n ab y ty ch w dzieciństw ie lub p o w sta ły ch p rze d objęciem p ra c y .”
S ta n fa k ty c z n y w e w szy stk ich cytow anych w yżej orzeczeniach b y ł ta k i, że p ra c o w n ik p rze d podjęciem z a tru d n ie n ia b y ł ju ż in w a lid ą co n a jm n ie j I II g r u py, a n astęp n ie po p o d jęciu z a tru d n ie n ia n a stą p iło pogorszenie zdrow ia i p r a cow nik sta ł się in w alid ą II czy I g rupy. P o w stało w ięc p y ta n ie , w edług ja k ie j g ru p y n ależało przy zn ać p rac o w n ik o w i re n tę , skoro in w alid ztw o podczas p rac y n ie pow stało , a ty lk o pogłębiło się o je d n ą grupę. Z tre ś c i cy to w an y ch w y ro k ó w w y n ik a w sposób ja sn y , że n ależ y w ów czas p rzy z n ać r e n tę in w a lid z k ą w ed łu g w yższej g rupy. O rzecznictw o w ięc p rz y ję ło zasadę k o rz y stn ie jsz ą d la praco w n ik a.
S ą je d n a k ta k ie sta n y fak ty c z n e , k ie d y np. p ra c o w n ik całkow icie ślepy (a w ięc zgodnie z u sta lo n y m orzecznictw em in w a lid a I grupy) p rz y stę p u je do dostępnej dla niego p ra c y (np. w spółd zieln i inw alidów ). P o p o d jęciu p rzez niego z a tru d n ie n ia p o w stały schorzenia, k tó r e — o ceniane n iezależnie od ślep o ty — u z a sa d n ia ją zaliczenie go do I II g ru p y inw alidów . R ozpoznając ta k i w ła ś n ie sta n f a k tyczny, T ry b u n a ł U bezpieczeń Społecznych u zn ał p ogorszenie s ta n u zdrow ia i p rz y zn ał sk a rż ąc em u u p ra w n ie n ia do r e n ty I g ru p y in w alid ó w (w yrok z d n ia 11 lis to p a d a 1959 r. T r II 1055/59 — Z biór orzeczeń TUS 44/1959).
A za te m zgodnie z cy to w a n y m orzeczeniem p rac o w n ik o w i p rz y słu g u je r e n ta in w alid zk a zaw sze w edług te j g ru p y in w alid zk iej, do k tó re j z o staje on z a li czony n a s k u te k ogólnego s ta n u zdrow ia, tj. schorzeń, k tó re p o w sta ły zarów no p rze d po d jęciem z a tru d n ie n ia , ja k i po jego pod jęciu , z ty m ty lk o zastrzeżeniem , żeby w sta n ie zd ro w ia p ra c o w n ik a n astąp iło pogorszenie zd ro w ia po podjęciu z a tru d n ie n ia .
Jeszcze je d n o za g ad n ien ie zw iązan e je s t z o m aw ian y m problem em . C hodzi m ianow icie o to, czy isto tn e pogorszenie, o k tó ry m m ów i S ąd (Najwyższy w cy to w an y m w y ro k u , m u si polegać n a z a k w alifik o w a n iu do w yższej g ru p y in w a lid z kie j, czy te ż w y sta rc zy , żeby było isto tn e w te j sam ej g ru p ie?
N a p y ta n ie to d aje odpow iedź w p ew n y m sensie cy to w an y w yżej w y ro k , p o niew aż pogorszenie n a stą p iło p rz y istn ien iu ju ż in w a lid z tw a w n ajw yższej, I g ru p ie. S tanow isko, że isto tn e p ogorszenie m oże m ieć m ie jsc e w te j sam ej g r u p ie in w alid zk iej, z a w iera ca ły szereg w y ro k ó w TUS. M iędzy in n y m i w w y ro k u z 19.X.1960 r. I I T r 1881/60 T ry b u n a ł w y ra ż a pogląd, że n a le ż y rozw ażyć, czy nie zachodzi pogorszenie, k tó re w obrębie tej sam ej g ru p y in w alid ó w un iem o żliw ia sk a rż ą c e m u w y k o n y w a n ie dotychczasow ej p ra c y lu b 'zm niejsza jej w y d a j ność. G dyby ta k było, to zachodziłoby tu is to tn e pogorszenie, k tó re w a ru n k u je p rz y z n a n ie p r a w a do r e n ty in w alid zk iej.
W św ietle w ięc ustalonego orzecznictw a zagad n ien ie n ie b u d zi w ątpliw ości. W k o n k re tn e j o m aw ianej sp ra w ie za in te re so w a n a osoba m oże n a p o d sta w ie now o p rzep raco w an eg o o k resu b lisk o 6 la t w y stą p ić ponow nie o p rz y z n a n ie jej r e n ty in w alid zk iej, k tó rą uzyska, je śli się okaże, że w zdrow iu je j po p o d jęciu p o c z ą t kow ego z a tru d n ie n ia n a s tą p iło isto tn e pogorszenie.
N a p o sta w io n e w ięc n a w stę p ie p y ta n ie należy odpow iedzieć n astęp u jąco : Znaczne, a w ięc isto tn e pogorszenie sta n u zdro w ia po p o d ję c iu p ra c y je st sam o d zieln y m czynnikiem , od k tó reg o je s t u w a ru n k o w a n e p rz y z n a n ie re n ty in w alid zk iej.
R e c e n z j e N r 9 (129)
P ra c a w o k resie in w alid ztw a , je śli tr w a przez w y m ag a n y okres i je śli po jej p o d jęciu n a s tą p iło isto tn e pogorszenie zdrow ia, m a dla p rz y z n a n ia r e n ty in w alid zk ie j d ec y d u ją ce znaczenie.
Ja n u sz M a lin o w ski
R E C E N Z J E
1
M a ria n R y b i c k i : Ławnicy ludowi w sądach PRL, In sty tu t Nauk Praw nych Pol skiej Akademii Nauk, W arszawa 1968, Państw ow e W ydawnictwo Naukowe, str. 386.
R ecenzow ana p ra c a — ja k s tw ie r d za sam a u to r w e w stę p ie — n ie m ie ści się całkow icie w ra m a c h je d n ej dyscypliny n a u k i p ra w a . Łączy o n a w sobie k ilk a w ą tk ó w tem atycznych, le żących n a p o g ran iczu różnych dy scy plin. T ak w ięc p ra c a ta w iąże się z n a u k ą p r a w a państw ow ego, z n a u k ą o u s tr o ju i o rganizacji w y m ia ru s p r a w iedliw ości, z p raw em procesow ym cyw ilnym i k arn y m . P oza ty m p o szczególne p o d sta w o w e in sty tu cje w za k re sie u d ziału cz y n n ik a społecznego w w y m ia rz e spraw iedliw ości są p rz e d staw io n e na tle ich historycznego ro z w oju.
W ro zd ziale I a u to r p rz e d sta w ia w za ry sie — w h isto ry czn y m u ję ciu — k o n ty n e n ta ln y tyip sądów p rzy sięg ły ch o raz w spółczesne sądy ław nicze. W ro zd ziale ty m zostały rów nież z re fe ro w a n e d y sk u sje i spory, ja k ie się toczyły m iędzy zw olennikam i a p rz e c iw n ik a m i ty c h ty p ó w sądów oraz s ą dów, w sk ła d k tó ry c h w chodzili w y łącznie sę dziow ie zaw odowi. A utor w y k az u je, że in s ty tu c ja sądów p rz y sięgłych ew o lu u je w o sta tn ic h czaisacb w całej E u ro p ie w k ie ru n k u m odelu sądów ław niczych. A u to r stw ie rd z a te ż, że tre ść in s ty tu c ji są d ó w ła w n i czych w różnych o kresach h isto ry c z
n ych była różnorodna, że zatem is t n ie ją c a u n a s in s ty tu c ja ław n ik ó w lu dow ych nie je s t p ro stą k o n ty n u a c ją p o p rzed n ich form ty c h sądów i w r e zultacie w iąże istn ie ją c e w spółcześnie sąd y ław nicze z n u rte m re w o lu c y jn e go r u c h u robotniczego, głoszącym z a sa d ę rządów lu d u p rze z sa m lud. R ozdział II pośw ięcony je s t om ó w ien iu u d ziału czyn n ik a społecznego w sąd o w n ictw ie n a ziem iach polskich pod zaboram i b ezpośrednio przed od zyskaniem niepodległości przez Poilskę, ja k i w o k resie m iędzyw ojennym . A u to r, p rz e d sta w ia ją c w in te re su ją c y c h w yw odach poszczególne ty p y sądów o rze k ają cy c h z udziałem czynnika lu dow ego w o kreślonych kategpriiach sp ra w , p o d k re śla sta łą te n d e n c ję ów czesnych re p re z e n ta n tó w w ład zy do o gran iczan ia i u su w a n ia tegoż czyn n ik a z w y m ia ru spraw iedliw ości.
R ozdział I II o m aw ia ideow e p o d sta w y in sty tu cji ła w n ik ó w lu dow ych w k ra ja c h socjalistycznych oraz p rz e d sta w ia proces k sz ta łto w a n ia się zało żeń u stro jo w y ch w odniesieniu do t e j że in sty tu cji. F u n d a m e n ta ln ą zasadą u stro jo w ą w k ra ja c h socjalistycznych je s t proces rozszerzania u d ziału o b y w a te li w rządzeniu p ań stw em . Z asa da t a w w y m ia rz e spraw iedliw ości
