Krakowskie Studia Międzynarodowe nr 3, 2006 (Konkordaty pomiędzy Stolicą Apostolską a Polską. Stosunki państwo-Kościół)

Krakowskie

Studia

Międzynarodowe

KONKORDATY POM IĘDZY

;

t o l i c ą

a p o s t o l s k ą

a

p o l s k ą

.

STOSUNKI PAŃSTWO - K O ŚC IÓ Ł

Krakowskie

Studia

Międzynarodowe

H S P I S T R E Ś C I

7 Od Redakcji

9 J a n S taszków : Konferencja Naukowa i Wystawa Dokumentów poświęcona Konkordatom pomiędzy Polską a Stolicą Apostolską w 1925 i 1993 roku 37 J a n u s z Stańczyk: Konkordat z 1993 roku pomiędzy Stolicą Apostolską

a Polską

43 H a n n a S uchocka: Kilka uwag z okazji 13. rocznicy podpisania konkordatu pomiędzy Stolicą Apostolską a Polską

49 Jó z e f Krukow ski: Ocena skutków konkordatu z 1993 roku w polskim porządku prawnym

61 A rtu r M ezg lew ski: Artykuł 10 konkordatu z 1993 roku w fazach: ratyfikacji, implementacji do prawa polskiego i stosowania w praktyce

69 J a n S z c z e p a n ia k : Konflikt pomiędzy państwem a Kościołem dotyczący rozporządzeń wykonawczych do konkordatu z 1925 roku w sprawach nauczania religii w szkołach

99 Z d z is ła w Z arzycki: Konkordatowe i pozakonkordatowe gwarancje poszanowania niedzieli i dni świątecznych jako dni wolnych od pracy 119 J u lia n Sutor: Jan Paweł II - wielki Ambasador pokoju, pojednania

i sprawy polskiej

133 J a n C zaja: Jan Paweł II a świat współczesny

145 T ad e u sz Paleczny: Rola Kościoła katolickiego w procesach globalizacji, asymilacji i homogenizacji w Ameryce Łacińskiej

155 Krzysztof G ryg ajtis: Kościół katolicki w Rosji i w ZSSR w XIX i XX wieku. Doktrynalne uwarunkowania jego działalności

201 J a n Staszków : Podmiotowość Watykanu i Stolicy Apostolskiej w prawie międzynarodowym publicznym

K rak ow sk ie

Studia

M ię d zy n a ro d o w e

O D REDAKCJI

Problematyka relacji państwo-Kościół stała się przedmiotem rozważań w Krakow­ skiej Szkole Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego podczas konferencji na­ ukowej poświęconej konkordatom pomiędzy Polską a Stolicą Apostolską. W konfe­ rencji wzięli udział wybitni specjaliści z zakresu prawa kanonicznego oraz związków prawa kanonicznego i prawa krajowego oraz naukowcy zajmujący się problematyką prawa międzynarodowego publicznego w tym podmiotowości Watykanu, sytuacją m niejszości religijnych, wprowadzaniem w życie postanow ień konkordatow ych i okołokonkordatowych, analizą działalności Jana Pawła II w um acnianiu relacji pokojowych pomiędzy państwami na przełomie XX i XXI wieku.

W numerze znajdują się także artykuły bezpośrednich uczestników negocjacji przy powstawaniu tekstu Konkordatu z 1993 roku: Hanny Suchockiej - Am basa­ dora Nadzwyczajnego i Pełnomocnego Polski przy Stolicy Apostolskiej, Premiera Rzeczypospolitej Polskiej w czasie ostatecznego opracowywania tekstu Konkordatu i jego podpisania, oraz Janusza Stańczyka - członka polskiej delegacji rządowej na rokowania w sprawie ustalenia ostatecznego tekstu Konkordatu z 1993 roku, obecnie Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych RP. Konferencji towa­ rzyszyła wystawa prezentująca konkordaty z 1925 i 1993 roku.

K o n f e r e n c j a N a u k o w a i W y s t a w a D o k u m e n t ó w p o ś w i ę c o n a K o n k o r d a t o m p o m i ę d z y P o l s k ą

a S t o l i c ą A p o s t o l s k ą w 1 9 2 5 1 1 9 9 3 r o k u

Kolejna Konferencja Naukowa i W ystawa D okum entów zorganizowana przez Krakowską Szkołę W yższą im. Andrzeja Frycza M odrzewskiego z cyklu „Wokół dokumentu” poświęcona została konkordatom zawartym przez Polskę ze Stolicą Apostolską w X X wieku. Była to okazja do pokazania dokum entów dotychczas publicznie nie prezentowanych i zarazem po raz pierwszy eksponowanych poza miejscem ich przechowywania oraz dobra sposobność do zaproszenia pracowników naukowych i ekspertów specjalizujących się w zakresie prawa kanonicznego, relacji państwo - Kościół oraz podm iotów prawa międzynarodowego publicznego.

Konferencja Naukowa i W ystawa D okum entów zostały objęte wysokim honorowym patronatem Jego Eminencji Księdza Stanisława Kardynała D ziw isza Arcybiskupa M etropolity Krakowskiego.

Ko n f e r e n c j a Na u k o w a

W konferencji wzięli udział przedstawiciele Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Papieskiej Akademii Teologicznej, Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza M odrzewskiego. W imieniu Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP wystąpił Podsekretarz Stanu Janusz Stańczyk, uczestnik rozmów - ze strony Rządu RP - m iędzy Polską a Stolicą Apostolską na temat ostatecznego ustalenia tekstu Konkordatu z 1993 roku. W ystąpienie na konferencję przysłała Hanna Suchocka, Ambasador Nadzwyczajny i Pełnom ocny RP przy Stolicy Apostolskiej. Referaty dotyczyły szeroko pojętej problematyki związanej z zawarciem Konkordatu w 1993 roku, realizacji Konkordatu po jego wejściu w życie, spraw dotyczących sporów co do wykonywania Konkordatu z 1925 roku, stosunków państwo - Kościół katolicki w różnych krajach, roli na forum prawnomiędzynarodowym Papieża Jana Pawła II oraz problemu podm iotowości prawa międzynarodowego publicznego Watykanu i Stolicy Apostolskiej.

W y s t a w a D o k u m e n t ó w

N a wystawie zaprezentowano oryginalne egzemplarze Konkordatów z 1925 i 1993 roku, dokumenty „okołokonkordatowe” oraz wprowadzające je w życie - ratyfikacje i protokoły z wymiany dokumentów ratyfikacyjnych. Eksponaty pochodzą z Archi­ wum Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.

10

List Kardynała Stanisława Dziwisza

do Jego M a g nifice ncji Rektora K rakowskiej Szkoły Wyższej prof. dr. hab. (erzego M alca w sprawie objęcia

patronatem Konferencji Naukowej i W ystaw y D o ku m e n tó w poświeconych konkordatom .

Szanowny Panie Rektorze,

Przyjmuję patronat honorowy Konferencji oraz Wystawy oryginalnych dokumentów konkordatowych zawartych pomiędzy Polską a Stolicą Apostolską.

Życzę Bożego błogosławieństwa Organizatorom i Wykonawcom. Serdecznie pozdrawiam

Szanowny Pan Prof. dr hab. Jerzy Malec

Rektor Krakowskiej Szkoły Wyższej im. A. Frycza Modrzewskiego ul. Kanonicza 9

31-002 Kraków

ARCYBISKUP STANISŁAW DZIWISZ METROPOLITA KRAKOWSKI

Kraków, 1 marca 2006 r.

O tw arcie wystawy, od lewej: Podsekretarz Stanu w M SZ d r (anusz Stańczyk, Kanclerz Krakowskiej Szkoły Wyższej prof. KSW d r Klem ens Budzowski, Biskup Tadeusz Pieronek, P rorektor Krakowskiej Szkoły Wyższej prof. KSW d r hab. Barbara Stoczewska (fot. M aciej Banach).

Biskup

Tadeusz Pieronek i autor wystaw y prof. KSW d r )an Staszków (fot. M aciej Banach).

K onkordat z 19 25 roku.

K onkordat został sporządzony wyłącznie w jązyku francuskim ; w D zienniku Ustaw o p ub liko w an o jego tłum aczenie.

C O N C O R I ) A T

KNTRK

L E S A I N T S l k G E

ET

L A R f i P U B L I Q U E D E P O L O O N t :

SIONI- A ROME. LK 10 KEVRIKR 1925.

COXOX)

entre ie Saifrt-Siege et ^

Au nom ri«* la T i i - ' f , Sa S a in tf te Je P a p e * Republujne dt* Połogne

Animćs du dewir deI I

rK^flist* C aiholhjue h i P ij

<jui refciront d u n e maniej eccłeaiaaTHjues sur le tenlji

Ont decide h < es łin? »

En ronsf;<jUpnc’p Ba President d e 1« UejmMitjfo Wojcifvlmwwki unt f peołifs, Sn S m n ł e t e : Son Em inenec K<n^ re O asparri, fton Swretaiit

Lł* Pmiidvtrt de łaj! Son K x r e l l w e M. l| sa<JłMir (ił* la łtppiibłiriueii

Sie^e:

-M !»• Pn>f«*tś>^«r St^ Diefp dł* Polojjne, anci^nj^ r in s tn i c ti o n Publique.

p a r le Saint-Si&ge, aelon le» p re s c rip tio n s d u D ro it C a­ non. E n p artictilier, les au m d n iers a u ro n t, p a r r a p p o r t a u x m ilitaire a et k lo u rs f a m ilie s lea d ro it« d e cu re e t e x e rc ero n t lew fonctions d e le u r m in is te re sous la ju- rid ictio n d ’un E v e q u e d 'A n n e e , q u i a u r a le d ro it d e le» choi»ir. lie Saint-Si&ge |>ermet q u e ce Clergć, en r e q u i con cern e son service m ilitaire, aoit so u n d s au x au to r ite s d e 1'A rm ee

A rtic le V I I I .

Le» d in ian ch ea et k jo u r d e la fete n a tio n a le du Troi» Mai, lew p r ć tr e s o fficiants rć c ite ro n t u n e p rte re li- tu r g iq u e p o u r la p r o s p e rite d e la R ep u h liq u e d e Polo- g n e et d e »on I*rćsident.

A rtic le I X .

A u c u n e p a r tie d e Ja R ep u b liq u e d e P o to g n e n e d$- p e n d ra d u n Ev& jue d o n t le »i&ge se tr o u v e r a it en d e ­ horn de« frontifere» d e r i ^ t a t polonais. L a H ie ra rc h ie ca- th o liq u e d a n s la U ćp u M iq u e d e P ologne s e r a c o n s titu te coinnie s u i t :

<4) - E i t e l a t l n .

I. P ro v in ce o cclesiastique d e G niezno e t P o z n a n : Archidioe&ae d e O n iean o e t P oznan. Dioo&ee d e ( 'helnmo.

» de W łocław ek.

I I . P rovince ec clesia stiq u e d e V arsovie A rch id io cese d e Varsovie. Diocese de Plock. « de Sandom ierz. h d e Lublin. » d e Podlachie. m d e \j6dz.

I II . Province eocl&iiastique de W ilno : Arrhidiocese de Wilno.

Dioc^ae de Lomza. de Pinak.

IV. Province eccletsiastique de Lwów : Arehidioc^ne de Lwów.

Dioc&se tle Przemyśl. » de Luck.

V. Province eeclć»iastique de Craeovie . Archidiocćse de Craeovie. Dioc&M? de Tarnów de K ielce » de Czestochowa. m de Sil&rie B) - Rite greco-ruthöne. Province eccleaiastique de L w ó w : Arohidiocese de Lwów. Diocese de Przemyśl. » de Stanisławów. C) - R ite armtoüen. Archidioc&se de Lwów.

Le Saint-.Siepe ne prot edeni ä aucune modification de la hierarchie ci-desKU» m; de la circonscription de« provinces et dioceses, si non en accord avec le Gouver­ nement polonaia, «auf jx>ur le» petites ratifica tio n s de limit** exig£es par le bien de® ames.

14

6. Les региошіе» ju rid iq u e s рссІеяіа.чНциен tmsinen- tionnee» a u ro n t le droit d e r h o isir еііея-шешея, »ur Im biene le u r a p p u r te n a n t, le* рагсеїіен de terre» <p ii. pn q u a n tite s in d iq u ees ci-desMi». rpsteronf en Unit p ro ­ priety

7. I.e p r i\ ili- rarhat d es tr i і e s susindiquepK w r a p a y e ' d'apr^s Ir* ri‘-.'li4iii n !s (jui »eront appluptp» au rachat d e s b ie n s a p p a rten a n t a u x proprieiaires'Jiriveit e t reste­ n t a la d isp on ition d e I’Kjtlise.

Я. i»e Sam t-S i£ge сопнепі d e meine Л ee qup Іек terre» a ra b le s a p p a r te n a n t a u s ilaixon» de» ( ’ongregatifins et O rdres religieux, ainsi q u ’A leur* in stitu tio n s dp bien- faisance. consider«»« chacune separ^m ent cnmme u n i­ te s agricoles d istin ctes, eoient r a c h r te e s p a r ( E ta t, en accord a v e r les regleinentH qui »eront appliques au r ä ­ ch e t des biens a p p a r te n a n t au x personnes juridiques lalqnee, a r e c droit p o u r chacune de» M aim ns misdites, ainsi q u e p o u r eliacune de le u rs iiistitution» de bien- faisance, tie conserver a u moins 1(4) h e c ta re s de tprres arables.

9 !.••> річ-.-, .im •?- Jurklique« e ec lc sia stiq u e s et reli- g ie u s e s auront le droit, a l e g a l d es p erson n es jurid iq ues l a i q u « , d e p n « e d e r d ir e c te m e n t au m o rcellem en t des te r r e s arab les, len r a p p a rten a n t.

Article XXV.

T ou tee lois. o rdonn ance« nu d£cret«, qni « e ra ie n te n c o n tra d ictio n avec leg s tip u la tio n « d e s a rticles prece­ d e n ts, «eront de c e fait m eine an n u lee, d e s l e n t r e e en v ig u e u r d u p resen t C oncordat.

Article XXVI.

Le S a m t -S i£ s e procedera d a n s le d e la i d e trois m o is a p r t s l e n t r e e eit v ig n e u r d u p resen t Concordat et, d'accord a v ec le G o u v ern em ent, ä la c o n stitu tio n et

de-15 _

l im ita tio n dew province» ecolesiastiquen e t des dioofeses H i i u n f m a l'a r tic le IX. Los lim ite s des provinces ec- l«>siiistiqui's pt des dio. pses aeront eonform es aux fron-

li iT c « <1p l'K tn t polonais,

I,<»8 hieim ecclesiastique» sit ues <>n Pologne, m«ia a p p a r t e n a n t a dp» p e rso n n e s ju rid iq u e s ecclefiiastiques f t ivlijfioiise» a v a n t le u r sifege hors des fronti&res de l'K tn t polonai». e t rp o ip ro q u em en t, form eront 1’objet d ’uiic c o n v e n tio n special».

Article X XV II,

Lp p re se n t ( 'o n co rd at e n t r e r a e n v ig u e u r deu x mois a p re s lo ch an g e, des notes de m ratification.

Rome, le dix fev rier m il nen f cen t v in g t cinq.

O statnia strona konkordatu: w im ieniu Papieża Piusa XI (1 9 2 2 -1 9 3 9 ) d o k u m e n t podpisali Kardynał Pierre Gasparri, Sekretarz Stanu S tolicy Apostolskiej, w im ieniu Prezydenta RP Stanisława W ojciecho w skie go - W ład ysław Skrzyński, A m ba sad or RP przy Stolicy A postolskiej, i Stanisław C rabski, poseł na Sejm, były M in ister W yznań Religijnych i O św iecenia Publicznego.

16 U , . ■ / ' * / / / ■ f / c / f ■’^ P c / ł / f / / e 'y ’s-e c C a / / £ c S 1 * 0 - U J Y ' / Ż Y C / ' / / f ' S ( ' J / i ' / ~ ^ % c l/f c / c v / ■ / c / c / f ' ( i y / c / / S T ) ? ,. f / c c y c 1 Ł o c / / / C ' '• y * / , / ' , y / n e t T x / y ł ^ ć i / ć 'j / ć - / 1 f e / i < * //„ /& -/'{ i f / ć Y YC / / / l ć / . / (T /. . te - Ć C c J r t e i - i r f S r f r / S P y 'j / c ć c ć ( C c X ' ( l^ Ł & & € € ' £ ć t ć / /^ € ' c V C ' O . s . / / - / . ^ < Ś T . . s j ? ~/ł'<YJ i t' et' C y V { ~ ' J / /(■ C t t r S < " Z ć ć ^ l J / / ( f / 7 cf-ćY 7 Y

CC?/ / ł ‘l s i « Y CCI / f/, /& -?! o/f* Y ćY>" 7 l / CćV ZeS/CStZ'' z / i i t / :

D o k u m e n t ratyfikujący K onkordat z 19 25 roku podpisany przez Prezydenta RP Stanisława W ojciechow skiego z kontrasygnatam i Prem iera W ładysław a Grabskiego i M in is tra Spraw Zagranicznych Aleksandra Skrzyńskiego.

ć/ с х / г ■-£>-? г^ -J

е £ ^ і^ г'І4 * -с < -г* & -г ł і / &ф іУ / а ^ -Г '/ с е / У ^ о / г -е Ж -С '^ (,у у ,г ^ £ ' ć/ć-h/ /T>/e r f —

^ {^ -7ф (fy г -/ *?/<? t ^ t * с > / y ć > ć ^ /y ^ ^ Z 'i ъ г - е / с ^ Ґ '^ / г .г ^ _ ^ ~ $ г г / c J % M / c / e s /ć g f Ł ^ tT - ty , tp u z s - ć ^ / ^ ź ? r > /& - 2 ^ p ^

Л х У с Я Р

P rotokół z w ym iany d o k u m e n tó w ratyfikujących Konkordat z 19 25 roku podpisany w im ieniu Stolicy A postolskiej przez A rcybiskupa Laurenta Lauri, Nuncjusza Stolicy A postolskiej w Polsce (dw a podpisy w im ieniu Stolicy A postolskiej nieczytelne), oraz w im ieniu Rzeczypospolitej Polskiej

przez Aleksandra Skrzyńskiego, M in istra Spraw Zagranicznych (b ra k po dp isów Stanisława G rabskiego i W ładysław a

Grabskiego w ym ienionych w tekście pro tokołu).

/ / c c c * - / - / c / ' / c c / ,c r / ' jfećY cc/f' / f t f/t ,€ ? / ć £ / C /t< T c / c /t' /ćł^C r ł z / , ć*/ć ■ /f* G /^^c/ć*-ć>/j / IC'/^J'l'/' f c / ^<?/ć'ćf J * ć/ćz -S </, C & 7 ł i c ^ - ' / m ć & Z . £ & /cfTCJC-^^ ?-*>&/,

/ot-' /i^pe-iśC-" c /v t/ cjkägfe'-'

-*■ ^ --- , - - - - /7 Ć ~

f, ć / r * ' / ? i' / ć i e t y r / / ? ' , - / s r ” * y ś s /

/ (T /f> ' c / ć ć c / '/

^ </& t ^ cśC^-Cl

,r _ . v < ^

= ś Ł &Ce^*2- c J Ź ii'-z^ :& T> -'

~ y /fi ~

-'5?---'ts -ć -ć /Ł < y

19 jS . f t ' / t Ґ r // ■ ' / f t / s / / t / f i / / ; / / s / / -/f -A. о / / j ?г ć i г Ґ / ? 111/ г s г/, f ?<^ / г /* r - / s л < / r / t t r / ^ ї і / і і , / ґ - J r/ , i , , , / , / , Ь - v, , ' - / ^ j -г / < - / ? e '■ / s y f t 'b r 't / s j г Ґ C J % e * c e - c / / # г ~ ^ ~ е - г / * " с / / о * • / z * ć * * £ - & 7 ' c / s / с -г г і і / с - т - Л ’ґ А / 7 ■ % / / 7 , f > с / Г ‘ І ' Г f , f J I f> /t> / i C b / s / і л / і -f / s t -f c / ' ^ i e e / t / l i t 7 / i f г-t f ^ C 't J t / / 4 ' i i t y / ć P f e t

С л -f* \ / /)

l ^

20

A C C O R D

ENTKE LE SA1NT-SJEGE E T LA REPUBL1QUE DE P OLOGNE AU SUJET DES TEURES, E G U S E S ET CH APEU .ES EX-UNIATES, D O N T L'EGLISE CATHOLIQUE A ETE

PHIVEE PAR I.A RUSSIE.

SA SAIXTETE LE PAPE PIE XI ET SON EXCELLENCE LE PRESIDENT DE LA REPUBLIQUE DE POLOGNE,

A n im ć s d u d ć s ir d c rć g le r la q u e s tio n d e s tc rres, ćg lises cl ch a p elle s ex- u n ia te s , d o n t PEgUse C ath o liq u e a ćtć p riv ć e p a r ia Russie,

o n t rć s o lu d e c o n c lu r e , en e x e cu tio n d e 1’Arlicłe XXIV ai. 3 du C o ncordat e n ł r e le Saint*Si6ge et la Rćpuł>Iique d e P ologne, sig n ć ä R om e le 10 F ćvrier 1925, u n A cco rd jj relatif et o n i n o m m ć ä cel effet p o u r le u rs P lćnipotentiaires resp ec- tifs, b s a v o ir:

Sa S a in t e d :

S o n Excellen ce M o n se ig n eu r Philippe C o rtesi, A rch ev d q u e d e Sirace. N o n ce Aposto- liq u e a V arsovic;

S on E x c ellen ce le P r e s id e n t d e la R 6 p u b liq u c d e Pologne: S o n E x cellen ce M o n sie u r J o s e p h Beck, M inistre d e s A ffaires Etrangćres;

Icsq u els, a p rd s a v o ir ć c h a n g ć le u r s p le in s p o u v o irs , tro u v ö s en J>onnc et d u e fo rm e , s o n t c o n v e n u s d e s d isp o s itio n s su iv an tes:

A rticle 1.

P a r d en o m in a tio n s : „ te r r e s ex -u n iates", „ć g lises ex -u n iates", „ c h ap elles ex- u n ia te s ” , q u i s e tr o u v e n t in s ć r ć e s d a n s le p r e s e n t A ccord, il y a lieu d ’cn ten d re le s te rres, ćg lises o u c h a p e lle s oyant a p p a rte n u ja d is mix p e rs o n n e s juridic|ues d e l'Eglise C ath o liq u e d u rite u n iate, situ ć e s s u r le territoire d e 1'A rchidiocćse d e W ilno e t d e s D io c e s e s dc: Ło m ża, Pińsk, Podlasie, Lublin et Luck, et qu i o n t ćtć don- n ć e s e n jo u i s s a n c e ä l’Eglise O rth o d o x e o u a u x p e r s o n n e s ju rid iq u es d e cette E glise e n v ertu d e i ’Ukaze Im p ć rial e n d ate d u 25 m a rs (6 a v r il) 1839 (publić d a n s le R ćcueil C o m p let d e s Lois d u 25 ju in J839 N*o 12467), d e la decision du S aint-Synode e n d a te d u 13/25 avril 1875 a p r o u v t a p a r l’E m p ereu u r d c Russie le 1/13 m a i 1875 et p u b lić e le 7 m a i 1875 (Recueil C om plet d e s Lois d e 1'annće 1875 N-o 54670), o u b ie n e n vertu d e s O rd o n n n n c e s jjrelativ es d u G m m -rn c m eiit russe.

A rticle II.

Le Saint-Si&ge re n o n c e en f a v e u r d e l Etat Polonais au x droits qui revien- d r a i e m h PE alisc C ath o liq u e s u r to u tes les te rre s ex-uniates, mc-me si e<*s terres f erm en t V o h ivi d 'im litige o u s i etles s e iro u v e raien t m p o s se ss io n tie J'Etat ou d ’a u t r e s p e rs o n n e s .

A rticle 111.

I. L'Eiui P o to n ais a s s u r e d e Sa p ari i l'Eglise G u liolitiue 12.000 h ectare» d e (■ i p o u r lii d o ta tio n d e s M en ses e]>iüCO|>ales, ties C h a p lin s , d e s S ćm in aires d io c e s a fn s ei d e s b ć ir f flc r o pflroissiauv d a n s I’Arehidioci-se d e Wilno, «insi q u e d a n s le s » i o c i s e s de: I.ublin, t a i a , Łm.Ł, Pilisk cl Podlasie.

Układ pom iędzy Polską a Stolicą A po stolską w sprawie ziem , kościołó w i kaplic pounickich, których Kościół k ato licki pozbaw iony został przez Rosją, A ustrią i Prusy, zaw arty w dniu 2 0 czerwca 19 38 roku w W arszawie. W im ieniu S tolicy A postolskiej Układ podpisał Arcybiskup

P hilippe Cortesi, Nuncjusz A postolski w Polsce, a w im ieniu Prezydenta RP — Józef Beck, M in is te r Spraw Zagranicznych.

21

Article IX.

Le presen t A ccord n e p oric au cun e atteinle aux droils e l facultes de l ’Eglise Catholiquc a in si q u e d e l'Elat Poionais dtfcoulant du Concordat susm entionn£ el d'autres lilres juridic|iics.

Article X.

Le p r fse n t A ccord sera ralifitf et entrera en vigueur le 30-im e jour aprds la date de lY chanjie d e s instrum ents d e ratification.

En Foi de Q uoi le s PK’nipotentiares susm entionn fe ont sign6 le present Ac­ cord et y ont a p p o s i lcurs cachets.

— 3

22

D o k u m e n t ratyfikujący Układ z dnia 2 0 czerwca 19 38 roku podpisany przez Prezydenta RP Ignacego M ościckiego z kontrasygnatam i Prezesa Rady M in is tró w

Felicjana Sław oja-S kładkow skiego oraz M in is tra Spraw Zagranicznych (ózefa Becka.

f f X . i Ą 11C Z / ( ^ I / ( ' / . i / f ł t y , / / / / ( / i f J / t X y r / f / / / , A , e Z y ^ f ' ■ / / / e y > / t f y l t ‘J Z t t t l - //'r ’/'( f i /« • ff x t / e /■/!>( t / f t / f f ' Ć / t % e 'u t t t < ' / y v ł / / ' / / t / x t f c '■ty U ' / f / y / / t f x y / / / / / / y :

ę/nts* '//*'/< </i << j / t y e r z f /'fftft/ f/'z £f tt‘f < r J ( / //z y r /\/e •>

/(y&-,'cfkt* y t ’ r / / , , * < t , t y z e a / n f * //,? ,'J - ' < / / ’/ f J / f / e r t r

' 'Y'f/r'//r/,< X<t4/a ^ y , ^ t x /szm r,

23 A a z /г а у * * ш //e*jx у a / e x у / f '/tfy k j zу s sn f X /г t f / / j fflty fjftf t it X /ł tf ye łfłу I f * ,i/łtJZ Si у X C / '/ V W W r tc' c < * / r J С t, y t t f t e / 1 ‘ /%'ft X f / y / ł t x у / ґ л / t f n / г a ' / / t / r f ґ / t / c / i j f / r z X t y f ś / y rҐ х у у ( / у 7 / ' a / y ^ / А ' Ґ / / ' f*/f у £ y i€ f / t ł ,i f / t / x r * / t t y с у г / х у ^ х * y e н у . ’/ г у . X f Ć ( < / z ' J ß f/r'/ir't/ c i t y ' t і'у t / (' / f .! //1 у • / ń / // t/n fy J f у , /умг/ґхг'г*у / l i t f i t r t t r < Л и г Ґ Z ////r j / f ( ' / V / е / ' - , u r t ' , n " / S / s r ' / / / У ы /'JK f t t c t t . , ( Ó / / K S Ć S c e ry źe fn s M r / P S S s U ~

м

>

24

P rotokół z w ym iany d o k u m e n tó w ratyfikujących Układ z dnia 2 0 czerwca 19 38 roku sporządzony w W atykanie. D o k u m e n t zamyka proces w prow adzania w życie K onkordatu z 1925 roku oraz uzupełniającego go Układu regulującego sprawę dóbr, których Kościół został pozbawiony przez Rosję, a które znalazły się w granicach państwa polskiego.

C * / ) > „

/ T / - ^

y c i ó ć Ł L ( / c c A > a /i& ć

, A

—■" ^ es «OH m*nt Iot. i 4i)ul a pXł»«-i* 11 . (MOłłłlł-l. *x —^ ' c C’ ac^rtni^« ’ X1 * t> i i o U i i i n t u l . ' **<t ■«** 111 i crtl iom »<11 ( ^ $ ’il.«C«1ł) « n K * f« et /o* ' -»« “Tofi.»,,. , . ^ <^ S " » , , o v i . - 1 t. Jo l V r , „ . v

r _{»fc fno O łu li,}

/ ’ •

f«« *>«ił c^»i,>Kxl«'. ł«,>uł««ł , 4.f*i ’ if» 40«./ (-s

• Vt' /o IV«»« , cł <*».««• /i« ł«wfł •"*>*

3><x«ł» <*.•> »♦•» !• t'. ««n « «VI ł » « «> f ł#art«' ,‘3«!> ^ n i

(

» f Cł^yitl Uo-lWAl-lt Ctl ^A.'Ai'4>V4><<Ul' O*-' f C(Ul*' ls»Vl<tł® J»AAid« C A u t ł A A U i W f * . ^ ^ » 3»^ ©L*-c£rvi-.łe(V o u ł łł«- ■ ,*ł?K/;«*o foa 3»*- '

i ł C t !->• «■'* » fV C* jo-Wł-f ‘C*

... . r

i t ;

>^i*' zi-«o Mł«Łiłł«i<fvłts ^

c

GŁOS LDDD

P I S M O

P O L S K I E J

P A R T I I

R O B O T N I C Z E J

Rok □ _{WARSZAWA, SOBOTA, 1S WRZEŚNIA 1 8 « ROKU}

№ 242 (282)

Wieś da chleb'

miastom 5

falw a skończyły się- Stodoły chłop­ ie w całym k ra je są pełne obficie se­ tn e j o ziarna. Na całym obszarze Rie> ^pospolitej — s w yjątkiem m oie nle- Srych powiatów św tcio odzyskanych

m zachodnich — zebrane tostato izyitko oo znajdow ało clę n a polo. Te*

i przed chłopem polskim staje u d a n ie

lejne: zadanie zaopatrzenia w ehleb ast. zaopatrzenia w chlej) robotników lemysta.

Zaopatrzenie to moal byś dokonane po isch sztywnych „państwowych". Mu- być dokonane po tych oenach dlatego, inaosej nieunikniona byłaby rw al- tdi sw yika wszystkich płac, a w r ti s l gwałtowne podniecenie сев wyrobów ccmyalowych 1 podniesienie d ę ta rów iatkowyob, ponoszonych przez chłopa, ill kraj nie ma stoczyć d ę w przepaść sraluacJH Inflacji, — m iasta m assą o- ymać żywność od wsi po stałej, „pań- rawejM eenie.

kby sapewnJć nŁop»trz**ie m iast Rząd dał dekret o świadczem acb «bewtąz- игусЬ. D ekret ten w dużym stopnia rzględnla interesy chłopsMe. Przede systłdm dekret w barth o п а м т у я а pnio zmniejM4 rosm iar dostaw tb o - tzkowych, nie tylko w. stosunka do nlyreAtów niemieckich, ale naw et w strnftu do św iidcieó, ściągniętych w egłym roku. Jeśli w roku abietłym

^ Stanowisko Rządu Rzeczypospolitej

wobec wyroku z Paderborn

zakomunikowane Ambasadorowi Wielkiej Brytanii

Polska Agencja Prasowa „P ol press“ donosi:

W dniu 13 b. m. Prezes Bady ML nistrów ob. Edward Osóbka-Mo- rawski w obecności W iceministra Spraw Zagranicznych Z. Modze­ lew skiego przyjął na audiencji Am* basadora W ielkiej Brytanii, p, Ca« vendish*Bentinck.

W toku rozm owy Prezes Rady

Ministrów Osóbka-Morawski zako­ munikował Ambasadorowi W ielkiej Brytanii stanowisko Rządu Rzeczy* pospolitej Polskiej w związku z «głoszeniem w yroku w procesie przeciwko 48 Polakom w Pader­ born.

*

W im ieniu m iliona polskich ro­ botników i pracowników zrzeszo­

nych w Związkach Zawodowych— K om isja Centralna ZZ przesłała depeszę protestacyjną na ręce an­ gielskich Związków Zaw. Gorący protest przeciwko w yrokowi w Pa­ derborn uchw alili również b. więź* n iow ie niem ieckich obozów kon­ centracyjnych. W iadomości o tych protestach zam ieszczam y wewnątrz

Stolica Apostolska zerwała konkordat

Jednomyślna uchwała Rządu R. P.

Ns posiedzenia w dniu 13 września rb.

Rada M inistrów, po lectegóiowym ocnó-' wieniu etoeunków m iędzy Tyrmzaaowym Rządem Je d n o id Narodowej Ezęczypo-.

naruszeniem Konkordatu, a w seraegól- nośd a rt. IX, w edług którego „żadne część Rzeczypospolitej Polskiej nie bę- d ^ e z a le g ła od biskupa, którego

słodzi-4 '

aSdeg© «raz staaow fto p c * w ä c « iie aft- I X Konloordatu, akaro hierasrdhie katolic k a Rzeczypospolitej Polskiej n ie przewi­ duje WDgóle teutaych. podziej ów

narodo-Stolica Apostolska zerwała konkordat

Jednom yślna u chw ała Rządu R. P .

Na posiedzeniu w d n iu 12 w rześnia rb. Rada M inJetrów, po szczegółowym om ó­ w ieniu stosunków m iędzy Tym czasowym Rządem Jed n o ści N arodow ej Rzscczypo-. «rpoLiteJ Polskiej a W atykanem pow zięła JEDNOM YŚLNIE, w w y n ik u dyskusji, następ u jącą uchw alę: n

Zw ażyw cry te :

w ro k u 1940 Stolica A postolska pow ie­ rzyła, m pośrednictw em nuncjusza w

Berlinie, ad m in istracje dleeeejl ch eł­ m ińskiej biskupow i gdańskiem u, Niem- oowi K arolow i M arii Splettow i, co było

n aruszaniem K o nkordatu, a w scczegól- nofci a r t. IX, w ed łu g k tó reg o „ iad n a część R zeczypospolitej P o iró iej nie b<- d ^ o zależała Od biskupa, którego siedsi- ba zn ajd o w ałab y się y poza granicam i

P a ń stw a Polskiego. • Stolica A postolska m ianow ała d la a r- oybiakupstw a « n iein ieó ak o - poznańskie­ go a d m in istrato ra apostolskiego Niem ca B reltln g era s ju ry sd y k c ją d la Niemców, zam ieszkałych na tere n ie diecezji gn ie­ źnieńsko - pcen ań sk iej, oo było sprzecz­ n e z in teresam i n a ro d u i P ań stw a P o

l-Uchwała Tymczasowego Rządu Jedności N arodowej z 12 września 1945 roku, op ublikow ana wyłącznie w „G ło sie Ludu", inform ująca o zerwaniu Konkordatu z 19 25 roku przez Stolicę Apostolską. Uchwała pow o łuje się na naruszenie art. IX Konkordatu, w edług którego żadna część RP nie mogła zależeć od biskupa, którego siedziba znajdowałaby się poza granicam i RP. Naruszenie tego artykułu, w e dłu g Tymczasowego Rządu Jedności N arodowej, stało się jednostronnym zerw aniem Konkordatu przez S tolicę Apostolską.

sldege o w a sUmowfio p eęw ałew fle B it­ I X K o n k o rd atu , sk o ro h ierartih ia kartolic k a Rzeczypospolitej Polskiej n ie przew i­ d u je w ogóle żadnych, podziałów n aro d o - WoÄArwych. ja * ty lk o ze w zględu n a ob rząd ek : a) łaciński, gredoo - ru siń rfd , e) orm iański.

Rząd FotaSd stw ierdza, 4e K o n k o rd a t zaw arty pom iędzy Rzeczpospolitą Polską

a Stolicą A postolską, p rzestał obow iązy­

w ać w sk u tek JEDNOSTRONNEGO ZE­ RW ANIA GO PR ZEZ STO LICE APO ­ STOLSK Ą przez a k ty praw ne, fzd z ia Je - ne w ofcresie oku p acji a sp rzeem e z je ­ go p o stan o w ien iam i

Zw ażyw szy, że w przeciw ieństw ie do więkssośel P a ń stw S tolica A postolska n ie u zn ała d o tąd Tym czasowego Rządu Jed n o ści NarodcfweJ i że w n astęp stw ie tego pom iędzy S to licą A postolską a Tym czasow ym • R ządem Jedności N arodow ej n ie istn ie ją n a rm a ln e stosunki dyplom a­ tyczne, Rząd Jedności N arodow ej aif

p rry jm n je do urzędow ej wiadom ości nq m in acji adm iirfstm torów apostolskich dokonanej proes Stolicę A postolską dal; 15. y m r. b.

Tym czasow y R ząd Jed n o ief N arodo­ w ej ośw iadcza, i e ta k ja k dotychczas n i­ czym n ie k ręp o w ał d ziałan ia Kościoła K atolickiego, podobnie 1 n ad al zapew nia Kościołow i K atolickiem u p ełn ą swobodę d ziałan ia w ram ach obow łąsujących o- staw ".

26

Konkordat z 19 93 roku sporządzono w językach w łoskim i polskim . Egzemplarz przeznaczony dla S tolicy Apostolskiej, zgodnie z zasadą alternatu, zawiera teksty: w języku w łoskim po stronie lewej, w języku polskim - po stronie prawej. Egzemplarz Konkordatu przeznaczony dla Polski prezentujem y na sąsiedniej stronie (układ tekstów jest odw rotny).

C O N C O R D A T O fru ia S a n t a S c d e e la R e p u b b l ic a d i P o lo n ia KONKORDAT m i ę d z y S to lic y A p o sto lsk i) i R z e c z y p o s p o lit ą P o ls k ą L a S a n t a S e d e e ia R e p u b b l ic a d i P o lo n ia nell’in te n to di r eg o lare in m a n ie r a stabile e d a r m o n ic a le m u t u e re- laziuni; te n e n d o c o n to c h e la relig io n e cat- tolica e p ro fe s s a ta d alia m a g g io ran - za dei citta d in i della N azio n e Po- lacca;

rilev an d o la m issio n e della C hiesa Cattolica, il r u o lo c h e la C h iesa h a svolto nella s to ria m illc n aria dello S ta to Polacco, n o n c h e il significato del p o n tifiea to di S u a S a n łita G io ­ van n i P aolo II p e r la s to ria con- te m p o r a n e a della Polonia; co n s id e r a n d o l'im p o r ta n z a d ecisiva della ric o n q u is ta d e ll’in d ip e n d e n z a e della s o v ran itä p e r lo S ia to P o ­ lacco, e av e n d o so lle citu d in e del su o sviiuppo;

c o s ta ta n d o il c o n tr ib u to rilev an te della C h iesa allo sv ilu p p o della p e r ­ s o n a u m a n a e al c o n s o lid a m e n to della m o ralitä;

g u id a ti dai s u d d e tti valori e dai prin- cipi c o n iu n i del d iritto in tern azio - nale, n o n c h e d ai prin cip i rig u a r d a n ü il risp etto dei d ir iü i deH’u o m o e delle lib ertä fu n d am en tal!, e l'elim inazio- ne di tu tte le f o r m e d ’in to lle ra n z a e

S to lic a A p o s to ls k a i R z e c z p o s p o lit a P o ls k a

d ą ż ą c d o tn v a łe g o i h a r m o n ijn e ­ g o u re g u lo w a n ia w z a je m n y c h s to ­ s u n k ó w ;

b io rą c p o d u w a g ę fakt, że religia k ato lic k a je st w y z n a w a n a p rzez w ięk szo ść s p o łe c z e ń s tw a polskiego;

p o d k re ś la ją c p o s ła n n ic tw o K ościoła k ato lick ieg o , rolę o d e g r a n ą p rzez K ościół w ty siącletn ich dziejach P a ń s tw a P olskiego o r a z zn a czen ie p o n ty fik a tu J e g o Św iąto b liw o ści P ap ie ża J a n a P aw ła II d la w sp ó ł­ cz e sn y c h d ziejó w Polski; zw aży w szy p r z e ło m o w e zn a czen ie o d z y s k a n ia n iepodległości i s u w e ­ re n n o ś c i p rz e z P a ń s tw o Polskie o r a z w tr o s c e o je g o p o m y śln y rozw ój;

stw ie rd z a ją c d o n io sły w k ła d K ościo­ ła w ro zw ó j o so b y ludzkiej i u m a c ­ n ia n ie m o ra ln o ści; kienając się w y m ie n io n y m i w a r ­ to ściam i o r a z p o w sz e c h n y m i z a sa ­ d a m i p r a w a m ię d z y n a ro d o w e g o , łą czn ie z n o r m a m i d o ty c z ą c y m i p o s z a n o w a n ia p r a w cz ło w ie k a i p o d s ta w o w y c h s w o b ó d o r a z

wy-KONKORDAT CO N C O RD A TO

m i ę d z y S to lia* A p o s to ls k ą f r a |а S a n ,a $*** i R z e c z y p o s p o litą P o ls k ą e la R e p u b h l i c a d i P o lo n ia

S to lic a A p o s to ls k a i R z e c /p o s p o lita P o ls k a S a n , a e la R e p u b h l i c a di P o lo n ia

- d a ż a c d o trw a łe g o i harm onijnego u re g u lo w an ia w zajem nych stosunków ; - b io rąc pod uw a gę fakt. i<t re lig ia k ato­ licka j e s t w y z n aw a na prz ez w ięk s z o ś ć społe­ c z eń s tw a p olskiego;

• p o d k re ś la ją c posłannictw o K ościo ła k ato lick ieg o , ro lę o d eg ran ą przez K ośció ł w ty sią cletn ich dzieja ch P aństw a P olskiego oraz znaczen ie p o ntyfikatu J eg o Świąto bliw ości P ap ież a J a n a P aw ła II dla współczesnych d zie jó w Polski;

• z w a ż y w s z y p rz e ło m o w e zn a cz en ie o dzy sk a n ia n iep o dległości i suw eren n ości prz ez Państw o P olskie o ra z w trosce o jeg o p o m y ś ln y rozw ój;

- stw ierd z ając d oniosły w kład K ościo ła w rozw ój o so b y ludzkiej i um acn ianie m oraln o ­ ści;

- kierując się wym ienionym i wartościam i ora z p ow sz ech n ym i zasadam i p raw a m ię ­ dzy n a ro d o w e g o , łąc zn ie z norm am i d o ty ­ cz ącym i posza n ow ania p ra w człowieka i p od staw o w y ch sw ob ód ora z w yelim inowania w szelkich fo rm nietolera ncji i dyskrym inacji z p o w o d ó w religijnych;

• uzn ajac, ż e fu ndamentem rozw oju w ol­ nego i dem ok ra ty czne go społeczeństw a jest poszan ow an ie g o d n o ś ci oso hy ludzkiej i jej praw ;

- n e i ri n t e n t o di reg ola re in m aniera stabile ed arm o n ic a le m utue relazioni;

- tenendo co nto c h e la re lig io n e cattolica 6 professata dalla m ag giora n za d ei cirtadini della N azion e Polacca;

- rilev and o la m issio n e della C hie sa C atto ­ lica, il ruolo che la C h ie s a ha s v o lto nella sto ria m illenaria dello Stato P o lacco. n o n c h i il significant del p ontificate di S ua Santita G iovanni Paolo II p er la sto ria con te m p o ran ea della P olonia;

- co nsid erando I'im p o n a n z a dec isiva della riconquista d ell'in d ip en d en z a e de lia sovranitd per lo Stato P ola cco, e av end o solle citu d ine del s u o svilu ppo;

- costatando il co n trib u to rileva n te della C h iesa alio s v ilu ppo della p e rs o n a u m an a e al conso lidam ento della m oral iti;

- guidati dai suddetti valori e dai principi co m uni del diritto internazionale, n o n c h i dai principi riguardanti il risp etto dei diritti dell’u om o e delle l i b e r t i tond am enta li. e I’elim inazione di tu tte le fo rm e d 'in to lle ran z a e di discrim inazio n e p e r m o tiv e di re ligione; - ritenendo c h e lo s v ilu p po di una society libera e d em o c ratica 6 to n d ata sul rispetto deila dignity della pers o n a u m an a e dei suoi diritti;

Z godnie z zasadą alternatu stosowaną w um owach

m iędzynarodow ych strona lewa jest uważana za „ważniejszą" i egzem plarz własny każda ze stron podpisuje po lewej stronie. Konkordat z 19 93 roku w im ieniu Stolicy A postolskiej podpisał A rcybiskup (ózef Kowalczyk, Nuncjusz A postolski w Polsce, w imieniu Polski Krzysztof Skubiszewski, M inister Spraw Zagranicznych.

17

un mese dal giom o dclio scambio dei documenti di ratifica.

jednego miesiąca od dnia wymiany d oku m en tó w ratyfikacyjnych. I) presente Concordato e stato steso a

Varsavia il 28 Luglio 1993, in doppio originale, ciascuno in lingua polacca e ilaliana; am bedue i testi sono ugual- mente autentici.

K onkordat niniejszy sporządzono w Warszawie dnia 28 hpca 1993 roku, w’ d w óch egzemplarzach, każdy w językach polskim i włoskim, przy czym obydw a teksty są jednakow o autentyczne.

In fede di che, i Plenipotenziari delle Na dow ód czego Pełnomocnicy Ukla-Parti Contraenti han n o sottoscritlo il dających się Stron podpisali niniejszy presente Concordato e han n o apposto K onkordat i opatrzyli go pieczęciami, i propri sigilli.

A rtykuł 29 A rticolo 29

K o n k o r d a t n in iejszy p o d le g a raty fik acji. W e jd z ie o n w ż y c i e p o u p ły w ie j e d n e g o m ie ­ s i ą c a o d d n i a w y m ia n y d o k u m e n tó w ra ty f ik a ­ c y jn y c h . K o n k o r d a t n in iejs zy s p o rz ą d z o n o w W a r ­ sz a w ie d n i a 2 8 lip c a 1993 ro k u , w d w ó c h e g z e m p la rz a c h , k a ż d y w ję z y k a c h p o ls k im i w ł o s k im , p rz y c z y m o b y d w a tek sty s a j e d n a ­ k o w o a u te n ty c zn e. N a d o w ó d c z e g o P e łn o m o cn icy U kła d a ją c y c h s ię S tr o n p o d p is ali n iniejszy K o n k o rd a t i o p a trz y li g o p ie c z ę c ia m i. II p re s e n te C o n c o rd a t o s a r ä s o t to p o s t o a ra ti- fica. E s s o e n t r e r ä in v i g o r e d o p o u n m es e d al g i o rn o d e llo s c a m b i o d ei d o c u m e n ti di ratifica. H p re s e n t e C o n c o rd a t o fe s ta to s te s o a V a rs a v ia «I 2 8 L u g lio 199 3 , in d o p p i o o r i g i ­ n ale . c ia sc u n o in l i n g u a p o l a c c a e ita ü a n a ; am b e d u e i testi s o n o u g u a l m e n t e au te n tic i. ln fe d e d i c h e , i P le n ip o te n z ia r i d e l l e Parti C i>ntraenti h a n n o s o t to s c r i t to il p re s e n t e C o n - e o r d a to e h a n n o a p p o s t o i p r o p r i s ig illi. K r z y s z to f S k u b is z e w s k i + i t a e f K o w a lc z y k

I O A N N E S P A U L U S PP. II

DIE XXVII! MENSIS IULII ANNO MCMXCIII AB IOSEPHO KOWALCZYK. ARC'HlEPfSCOPO TITULO HERACLEENSI, NUNTIO APOSTOLICO IN POLONIA, ATQUE A CHRISTOPHORO SKUBISZEWSKI. MI- NISTRO AB EXTERIS NEGOTIIS REI PUBLICAE POLONIAE. QUIBUS HUIUS NEGOTIi PERFIC1ENDI CAUSA LIBERA MANDATA CONCREDITA ERANT, HAEC QUAE SEQUITUR SOLLEMNIS CONVENTIO

IN ITA FST:

NOS AUTEM EANDEM CONVENTIONEM, QUAM DI- LIGENTER INSPEXIMUS AC VOLUNTATI NOSTRAE CONFORMEM INVENIMUS, RATAM HABEMUS ET

CONFIRMAMUS.

IN QUORUM FIDEM SOLLEMNE HOC RAT1HABITIO- NIS DOCUMENTUM NOSTRA SUBSCRIPTIONE MUNI- MUS EIQUE SIGNUM NOSTRUM APPONI IUBEMUS.

DATUM ROMAE, APUD SANCTUM PETRUM. DIE XXIII M ENSIS FEBRUARII, ANNO MCMXCVIII, PON-

TIFICATUS NOSTRI VICESIMO.

f £

r

/

Pierwsza i ostatnia strona K onkordatu z 1993 roku,

egzem plarz podpisany przez Papieża Jana Pawła II, przeznaczony dla strony polskiej. Podpis Papieża jest równoznaczny

W i m i e n i u R z e c z y p o s p o l i t e j P o l s k i e j P R E Z Y D E N T R z e c z y p o s p o l i t e j P o l s k i e j p o d a j e d o p o w s z e c h n e j w i a d o m o ś c i : W d n i u 2 8 l i p c a 1 9 9 3 r o k u z o s t a ł p o d p i s a n y w W a r s z a w i e K o n k o r d a t m i ę d z y S t o l i c ą A p o s t o l s k ą i R z e c z y p o s p o l i t ą P o l s k ą o n a s t ę p u j ą c y m b r z m i e n i u : Po z a z n a j o m i e n i u s i ę z p o w y ż s z y m K o n k o r d a t e m , w i m i e n i u R z e c z y p o s p o l i t e j P o l s k i e j o ś w i a d c z a m , że: z o s t a ł o n u z n a n y za s ł u s z n y z a r ó w n o w c a ł o ś c i , j a k i k a ż d e z p o s t a n o w i e ń w n i m z a w a r t y c h . j e s t p r z y j ę t y , r a t y f i k o w a n y i p o t w i e r d z o n y , b ę d z i e n i e z m i e n n i e z a c h o w y w a n y . N a d o w ó d c z e g o w y d a n y z o s t a ł A k t n i n i e j s z y , o p a t r z o n y p i e c z ę c i ą R z e c z y p o s p o l i t e j P o l s k i e j . D a n o w W a r s z a w i e , d n i a 1 x 4 * 4 9 9 8 r o k u . P R E Z Y D E N T A R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J s Ą s U M Ą a x o c i j - f \ O u

&1 alraan^Ar Ifuaeniauöbi A l e k s a n d e r K w a ś n i e w s k

Na podstaw ie zgody Sejm u wyrażonej w ustawie Prezydent RP A leksander Kwaśniewski w yd ał akt ratyfikacji Konkordatu. Na do ku m e n cie w id n ie je kontrasygnata Prezesa Rady M in is tró w Jerzego Buzka.

( P v o c e 5 S o

/tu fv /H jiu ifa to t iC y io r M IB CimCw f9937 iC &oncof(CaĄv łr a Ca 3 a n h v ^ c d c e Ca (RjjtwCCCica/ (C i/ (PoConia/, ^ u a JŹ in iu e M ta / (J\jv(Yet-vcC'iffi m a i C S iy i to f CartCina-Ce/ 6 v 0 a5 oCC(1 1 4 0 , 3 igrtt~a.rh) (Ci Śtoto (Cl 3 14& S afltiftC '' i 3 t4fr 'TŹcceCCnihP jf C Sta Mor (tr< rf. / ^ 'f '"w y O jlA -Z łC C , ( J r e jt /n it e ^ /t C CouJiyCii) / ( V 0 lu .

(CiCCa- (Ąci/uiCCCic#/ (Ci IL o C u n ia /, riu w itH ' n e C

y ? rxJ

m / t r i ' A - . . , ... (PaC&no d ^ o jfc C ic o tyattcano, foanuo j/y o c e d u tv aCCa/ C tltu y a / cCcO ri/j/ettitsC i / t y 14 pyt (vi Pu (Ci r a t iji( ( v i Ci/ (jaw no -fywatP JyicMamente' c o w fo rm i t n t u t t i / & jiw - jiffi' i h r o articoCu,

C% J ly u ito (Cl c i f o a n w o e n t/a n tC i j;roc((Ci-itrO afCo /camCtt> (CiCCe, Yatijtcfat mnCesinie- tcC in (C i/ łaCi w it o ftanwo /o tff/c rlfrto (Ci J ;ro yyi^ ni a pi i> i C j J № -j e n t l -j-jr o c t f -jo nefCaCe- in /o -j-j-jń o oriyividCe, iu Ctnyutv jJoCaccb tcC itaCiayta/) aj;yi/n/n(Couu iC Coro jijtCCo.

" f

(D iiC (fa Ca* t o C łjJ0/tv Ci co l/aticauo, 2 5 m a n o 1998,

( I w t l o (Iw d S

Ł

^

+ - J e a A J L , 'i o a ja « W |

P rotokół z w ym iany d o k u m e n tó w ratyfikacyjnych w W atykan ie, w dniu 25 marca 19 98 roku. Egzemplarz sporządzony odręcznie w języku w ło s k im przez Stolicę Apostolską, podpisany ze strony S tolicy A postolskiej przez Sekretarza Stanu Kardynała Angelo Sodano i ze strony polskiej przez Jerzego Buzka, Prezesa Rady M inistrów .

33 Protokół z w ym iany do ku m e n tó w ratyfikacyjnych w W atykanie,

w dniu 25 marca 19 98 roku. Egzemplarz sporządzony odręcznie w języku polskim przez stronę polską, podpisany ze strony Stolicy Apostolskiej przez Sekretarza Stanu Kardynała A ngelo Sodano i ze strony polskiej przez Jerzego Buzka, Prezesa Rady M in istrów .

Z

( P r o t o f c ó f

w y m i a n y l D o k u m e n t ó w r a tjfi( ć a c y jn y c f)

$ 0 w H W 0 f J i m t a - f t 5 t c i n u StoCicy S Ą p o stik sk itj i [kqo

& (csce(n tcja'j?an Q r o fe j0V Q c v z y U bjAZCCc, (P m ej V \a a y

{M inistrów (X zeciyjh’S jv fiU j < Iofflctej. j irzeczyfn iiitL / '

ocCnośnycfi C ftc fa tM M tó w m t y f ik a c y jn y c f) jf%\HevcCtifi ich ju £ n ą - ząocfuość w c a ło ś c i i j w i c z c ą ó k i y c f i a r t y k u ł ó w . % c z y m jjr z y S tu jń k l / o w y m i a n y WSjn’n ipiian ycf) ( j j j k u m i n t ó w ra ty f i k a c y j n y c f ) . 0i& cfowócC te ą o a k t u }W<1_ p isa k u w f a / p w r ę c z p t t i ' n i n i e j s z y p r o t o k ó ł w> c(w ó ch 0 Y y ą iH a (n y c 6 ( j i z e m p f a n a c f ) ’, fcaicly w j ę z y k u y o C s k t m , C w -fo jk iw p o r a z o jh itr z y C i j e * s w o i m i J s ! e c i ( c i a m i . -V

'W a.iyk an-, (Pakac {A jio st-o k sk i, d li ta 2 5 marca 199$ roku .

( W & L O

L - ^ J

)

34

List akredytacyjny podpisany przez Papieża )ana Pawła II, mianujący A rcybiskupa Józefa Kowalczyka Nuncjuszem Stolicy A postolskiej w Polsce

OfCustrl tt CtfcmomfiCl

S V ^ ° )

/J a r u z &

C s I ć i/

(F o C o n ica C '

O o tm n e s

(PuC C lcruuClds necesjl/t

___ __ iltT/i/ćCi-wis a/tąue/ a,m/icitśla,& ra/ tim tC u s antiyiM S LnPer d o C o n ia w i i t C anc dCł;Ą?o_ Sto Ci ca w Sedeyw n u jje r, u t &vaP Iw votis ,Jvt>ic'y U r fe /d p iA tis , ^ ^ o s to C lc u m / ć)V u n tlu ,vw w ht& t(NÓCls tCiCe-cPtssima/ iCh&tione- nom .ivuvvlvnu;

neraCiCem 0 t ratvevn' C JpSC pfyuyyi 0 \O W £ l Cczijio, i/sirc& lej/hcojtuM / tituCo Z ż e ra c ie e y is e w / ■, cut (?*£> ~Cit1rtrfr$ sjCCóstras v e .fu tl fo s tłs crecCitl mvvyve>ris cCamus (óocCit f HTifci, O C C ujtńs i t CłfoMora.ViCis~7^ %?ir, pifclCencCa-S cCeClta/ cum / oCsewa-uitńa/.

Ć f£ u iu s c e / y u ic C e w u J L e g a / ti i^ V Ć > /tr p a w t w t - L m / jjenucjue' cCopes ^N ós iid fie n t sj>łra>v(/ J v rc i A . t dt/_

ma.uicCaMA.nv 516i m u y iu s cCt^yti ejcjsCtYt- que<vt e4? fytMAcC jpayuwu acC com.vntAue/ u/tYi4ASque/ J fa r fis '’ fronum / jf>iv jicjutn/cCuwu j? o $slv cowjzrre/.

V tC h Ijit u y eunu J>V0 'TtlOs (jtAWUMĄ^lta^l. (śent (}№£ Jiyojetjwu ttc ju i', CjlAOtieSCUlWtCjUt taoywine &t>

35

a u c tw ita -ti- { ^ o / t r a / ag&P, ifC avw t r i 6 u i

<Cewv, qi4a*w {/hfoC uw ict ij? jh (ja.(?cres, fis Jp/ac', s m ta , coCCoąuefeiMu?

O ntZYea/ m o i , C J fC u /p jj ł t U v o n o ra h iU s Yi-f,

i-t lum.vw jc> carU sim -a (Jo Co w iew jpobuC o au opw

nljrofrt-wPu 0 e o fe c tis /iy n o ' w w ineras jp r o /jte -fltiu U j i t j? a c ij <x auiiwu? j> y ecAym^y.

(Ą)a£um (J^owicvi-, a j? u c C S a M C tu -m (PebYum ',

cC ił } ( V r u e n f h {0 ^ /o v e v y v f y i s , a n n o yH C M X ^^X /X ^ -

fla w P p fic d /tu j ćtyójpyu dCuocCtciiwO.

W ręczenie listu akredytacyjnego przez A rcybiskupa Józefa Kowalczyka, Nuncjusza A postolskiego, Prezydentowi RP W o jc ie c h o w i Jaruzelskiemu; W arszawa, 6 grudnia 1 9 89 roku (fot. PAP - Ireneusz Radkiewicz).

36

List akredytacyjny podpisany przez

Prezydenta RP A leksandra Kwaśniewskiego, akredytujący Hanną S uchocką Am basadorem Nadzwyczajnym i Pełnom ocnym Rzeczypospolitej Polskiej przy S tolicy A postolskiej z kontrasygnatą W łod zim ie rza Cim oszewicza, M in istra Spraw Zagranicznych RP.

■ nr. V Ł /. &Ą A L E K S A N D E R K W A Ś N IE W S K I P R E Z Y D E N T R Z E C Z Y P O S P O L IT E J P O L S K IE J d o J E G O ŚW IĄ T O B L IW O Ś C I P A P IE Ż A J A N A P A W Ł A II

W asza Ś w iątobliw ość,

W ręczenie listu akredytacyjnego przez Hanną Suchocką, Am basadora Nadzwyczajnego i P ełnom ocnego RP przy S tolicy A po stolskiej, Papieżowi Janowi Pawłowi II; W atykan, 3 grudnia 2001 roku (fot. PAP/EPA).

Prag n ąc u trz y m ać i stale ro zw ija ć stosunki przyjaź ni, szczęśliw ie istn iejące m ięd zy R zecz y p o sp o litą P olską i S to licą A postolską, postanow iłem a k r ed y to w a ć P a n ią H a n n ę S U C H O C K A w c ha ra k te rz e A m b asad o ra N adzw y czajn eg o i P ełn o m o cn eg o przy W aszej Św iątobliw ości.

Z a le ty o s o b iste i zasługi Pani H anny Suchockiej są d la m nie rękojm ią, że p ełniąc sw ą w y s o k ą m isję nie za n ied b a o n a n iczego, by p rzycz ynić się do u m o cn ie n ia w ię z ó w p rzyjaźni m iędzy R z eczą p o sp o litą P o lsk ą i S to lic ą A postolską.

W ty m p rześw iad c zen iu p ro szę W aszą Ś w iątobliw ość, aby zechciał przy jąć j ą ż y cz liw ie i o k a z a ć całk o w itą w iarę i u fn o ść w szelkim o św iadczeniom , jak ie b ędzie m iała z a szczy t z ło ż y ć M u w im ieniu P re z y d e n ta i R ządu R zeczypospolitej Polskiej, a s z cz eg ó ln ie g d y zapew ni G o o m oim w y so k im pow aż an iu o ra z o życzeniach szczęścia o so b iste g o dla W a sze j Ś w iątobliw ości i pom y śln o ści d la Stolicy A postolskiej.

W W arszaw ie, d n ia 2 -^ p aźd ziern ik a 2001 roku

\ \ ł o d z im i« ś C lM O S Z E W I C Z M I N I S T tR S P R A W Z A G R A N IC Z N Y C H

tvj C ^

K rakow skie

Studia

M ięd zy n a ro d o w e

W dniu 28 lipca 1993 r. m inister spraw zagranicznych K rzy szto f Skubiszew ski i nuncjusz apostolski arcybiskup Józef Kowalczyk podpisali w Warszawie konkordat między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską, ratyfikowany po długiej dyskusji 23 lutego 1998 r. Była to druga umowa tej rangi w historii stosunków Polski ze Sto­ licą Piotrową (w okresie przedrozbiorowym zawarto trzy konkordaty szczegółowe: dwa, podpisane za Zygmunta Augusta, dotyczyły obsady beneficjów, trzeci, z czasów saskich, dawał papieżowi swobodę w obsadzaniu opactw)1. Sześćdziesiąt osiem lat wcześniej, 10 lutego 1925 r., pierwszy całościowy konkordat - inter Sanctam Sedem

et Poloniae Respublicam sollemnis conventio - podpisał w Rzymie ambasador Wła­

dysław Skrzyński, poseł na sejm, i były minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego Stanisław Grabski oraz sekretarz stanu kardynał Pierre Gasparri. Uchwa­ łą z 12 września 1945 r. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej uznał, że konkordat został zerwany na skutek działań Stolicy Apostolskiej podczas okupacji2.

Negocjacje, podpisanie i ratyfikacja konkordatu z 1993 r. wywołały żywą dys­ kusję. Żadnej - może z wyjątkiem traktatu akcesyjnego - umowie międzynarodowej, zawartej przez Polskę po przełomie demokratycznym 1989 r., nie towarzyszyło tak duże zainteresowanie. K onkordat m iał szczerze zatroskanych o wolność sum ie­ nia i wyznania zwolenników i przeciwników. Głos jednych i drugich wpłynął na ostateczną redakcję umowy ze Stolicą Apostolską i późniejsze decyzje wynikające z jej zawarcia. Niektóre obawy wynikały z niezrozumienia intencji i niewłaściwego odczytania norm konkordatowych, inne pomogły stronom lepiej wyrazić przyświe­

1 T. W ł o d a r c z y k , Konkordat. Z a ry s h isto rii z e szc ze g ó ln ym u w zg lęd n ien iem X X w ieku, t. I, Warszawa 1986, s. 98.

2 Por. m .in. G. B a r b e r i n i, S ta to so cia lista e C hiesa c a tto lic a in P o lo n ia , B o lo g n a 1983, s. 2 6 -35; A . M e z - g l e w s k i , S p o r o „ w y g a ś n ię c ie konkordatu p o ls k ie g o z 19 2 5 r o k u ”, RNP, t. VIII, s. 3 2 5 -3 4 1 .

cające im cele. Część krytyków twierdziła, że w pożądanym modelu relacji między Państwem a Kościołem i związkami wyznaniowymi nie ma miejsca dla konkordatu3. Ten wniosek odrzucono, ale jak zawsze, rzeczowy spór okazał się przydatny. Nieste­ ty, nie wszyscy uczestnicy konkordatowej dyskusji argumentowali sumiennie.

„Nierzetelni dyskutanci znaleźli się zarówno wśród oponentów, jak i zwolen­ ników - nie tyle zresztą konkordatu, ile konfesjonalizacji państwa, których spotkał srogi zawód” . Część zastrzeżeń wynikała z apriorycznej niechęci do Kościoła. Odzy­ wały się też głosy, przypisujące krytykom konkordatu nieuczciwość. Poglądy te nie miały wpływu na rokowania i redakcję układu. Nie będzie już o nich mowy.

Jesienią 1993 r. Departament Prawno-Traktatowy Ministerstwa Spraw Zagra­ nicznych przygotował projekt uzasadnienia ustawy ratyfikacyjnej, którego pierwszy punkt brzmiał: „Stosunki między Państwem a Kościołem katolickim oraz Rzeczpo­ spolitą Polską a Stolicą Apostolską układają się pomyślnie. Niemniej wymagają re­ gulacji ujętej w Konkordacie”. Ocena i wniosek. Wszyscy podzielali ocenę, niektórzy podważali wniosek, twierdząc, że o ile ocena jest trafna, wniosek jest fałszywy.

Ocena była trafiia. Już w latach osiemdziesiątych stosunki Kościoła z władzami PRL uległy korzystnej zmianie. Po długich negocjacjach w Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu 17 m aja 1989 r. uchwalono trzy ustawy: o stosunku państwa do Koś­ cioła katolickiego, o gwarancjach wolności sumienia i wyznania i o ubezpieczeniu społecznym duchownych, które wprowadzały do polskiego ustawodawstwa normy zbliżone do postanowień obowiązujących w państwach prawa. Nawiązano stosunki dyplom atyczne ze Stolicą Apostolską. Cztery m iesiące po wyborach, 4 czerwca 1989 r. powstał rząd Tadeusza Mazowieckiego. Przez 37 lat art. 6 i 70 konstytucji z 22 lipca 1952 r. były pustą deklaracją4. Po upadku PRL stały się obowiązującymi i przestrzeganym i zasadam i praw a wyznaniowego. N ie budziła też wątpliwości wdzięczność i życzliwość rządzącej Solidarności i szerokich warstw społecznych dla Kościoła.

Nie było umowy międzynarodowej, ale był gotowy projekt konwencji o sze­ rokim zakresie regulacji, parafowany w kwietniu 1988 r. przez Komisję Wspólną. Przez ponad rok Rzym nie podjął rokowań. Od września 1989 r. nie była nimi zainte­ resowana również Warszawa. Porozumienie wynegocjowane z niedemokratycznymi władzami państwa nie mogło być podstawą regulacji stosunków Kościoła i Stolicy Apostolskiej z Rzeczpospolitą opartą na rządach prawa. Należało umowę negocjować od nowa. Ale pojawiło się pytanie, czy tą um ową m a być konkordat. W poufnych konsultacjach, prowadzonych w imieniu RP przez ministra Krzysztofa Skubiszew­ skiego i profesora Henryka Kupiszewskiego, od czerwca 1990 r. ambasadora przy Stolicy Apostolskiej, padła odpowiedź twierdząca. 25 października 1991 r. nuncjusz apostolski przekazał stronie polskiej projekt konkordatu.

„Stosunki układają się pomyślnie, ale potrzebny jest konkordat”. Jego krytycy postulowali poprzestanie na ustawach i gwarancjach praw Kościoła, wynikających z umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę. W jednym z wywiadów,

38 JANUSZ STAŃCZYK

3 Por. m .in. M . P i e t r z a k , N o w y K o n k o rd a t P o lsk i, PiP 1994, nr 1.

4 Zob. i d e m , P r a w o w yzn a n io w e, W arszawa 1993, s. 84 i n.; J. K r u k o w s k i , K o ś c ió ł i p a ń stw o . P o d s ta w y

KONKORDAT Z 1993 ROKU POMIĘDZY STOLICĄ APOSTOLSKĄ I POLSKĄ 39

udzielonym Krzysztofowi Mroziewiczowi po podpisaniu konkordatu, minister Sku­ biszewski wyjaśniał, dlaczego obrano inną drogę: „Ustaw y nie wystarczają. Po­ przez ustawy realizuje się przewaga państwa - państwo może zawsze zmienić swą ustawę. Um owa międzynarodowa, taka ja k konkordat, stabilizuje praw o, chroni je przed koniunkturalnymi zmianami”. Co do umów międzynarodowych, minister podkreślał potrzebę konkretyzacji zawartych w nich postanowień: „wolność religijna i swoboda działania Kościoła są zbyt ważne dla państwa i społeczeństwa, aby po­ zostawić niedomówienia”. Niektóre z artykułów konkordatów regulują zagadnienia, będące przedmiotem niewiążących aktów prawa międzynarodowego, np. Deklaracji ONZ o wolności religijnej, którą Polska po złych doświadczeniach powojennych postanowiła podnieść do rangi prawa pozytywnego. Minister Skubiszewski zwracał też uwagę, że zastrzeżenia wobec umowy rozstrzygającej zasadnicze zagadnienia stosunków z Kościołem katolickim i Stolicą Apostolską powinny dotyczyć w takim samym stopniu konkordatu, jak i projektu konwencji z 1988 r. o równie szerokim zakresie tematycznym. Wobec konwencji jednak ich nie wysuwano.

Ale właśnie - dlaczego konkordat? Jest prawdą, że przez kilkadziesiąt lat XX wieku „konkordat jako forma całościowej regulacji sytuacji prawnej Kościoła ka­ tolickiego nie odgrywał znacznej roli”5. W okresie od wybuchu II wojny światowej do zakończenia II Soboru W atykańskiego Stolica Apostolska zawarła tylko dwa konkordaty - w 1940 r. z Portugalią i w 1953 r. z Hiszpanią. Konkordaty przedso- borowe sprzyjały Kościołowi. W krajach katolickich budziły sprzeciw mniejszości. Przełomem było Yaticanum Secundum. W konstytucji Gaudium et spes ojcowie Soboru wypowiadają słynne zdanie, że Kościół pragnie wyrzec się przywilejów6. W niedługiej historii współczesnych konkordatów - kardynał Sodano za pierwszy konkordat uznaje umowę zawartą w 1801 r. przez Piusa VII i Napoleona7 - rozpoczął się nowy okres. Już rok po Soborze Stolica Apostolska zawarła konkordaty z Wene­ zuelą i Haiti, a w latach 1975-1984 podpisała porozumienia o zmianie konkordatów z Portugalią, Hiszpanią i Włochami. Poddano je krytycznej analizie, niektóre posta­ nowienia część doktryny i opinii uznała za nietrafne. Przeważał jednak pogląd, że zawarto je w duchu nauczania Soboru: „Kościół nie pokłada nadziei w przywilejach ofiarowanych mu przez władze państwowe. Jest się nawet gotów zrzec niektórych praw słusznie nabytych, jeśli korzystanie z nich miałoby zrodzić wątpliwości co do szczerości jego świadectwa” (Gaudium et spes, nr 76).

Szeroki zakres regulacji i posoborowe rozumienie relacji z państwami wskazy­ wały na konkordat, ale nie wykluczały innej umowy ze Stolicą Apostolską lub choćby innej nazwy. Ksiądz profesor Józef Krukowski przypomina, że obowiązujący kodeks prawa kanonicznego z 1983 r. „używa nazwy conventio i concordatum”, a także „równoznacznej nazwy włoskiej accordo - układ”8. Wybrano konkordat. Dlaczego? Być może rozstrzygnęły imponderabilia.

5 M. P i e t r z a k , N o w y K on kordat..., s. 25; polem icznie: R. S o b a ń s k i , S en s p o ls k ie g o konkordatu, PiP 1994, nr 7-8, s. 11, przyp. 32.

6 Por. J. K r u k o w s k i , K o śc ió ł..., s. 170-173.

7 „(...) si ritienc che il prim o C oncordato moderno sia stato 1’accordo raggiunto, nel 1801 fra Papa Pio VII e N apoleone I” . Zob. A n g e l o c a r d . S o d a n o , La San ta S e d e n ella co m u n ita itern a zio n a le, R om a 2 0 0 3 , s. 10-11; por. również przyp. 2 -4 z w ykazem w ażn iejszych konkordatów zawartych w X IX i X X w ieku.

40 JANUSZ STAŃCZYK

12 września 1945 r. nicopublikowaną urzędowo uchwałą Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej uznał konkordat z 1925 r. za wygasły. Spór o zgodność po­ stępow ania Rzym u z literą i duchem konkordatu po w rześniu 1939 r. należy do tych zagadnień, które włoscy uczeni nazywają eleganłi ąuestioni giuridiche: rzadko w nich pada argument przekonujący adwersarza. Mniej istotne dyskusje dotyczyły konsekwencji nieopublikowania uchwały w piśmie urzędowym, z czego niektórzy na początku lat dziewięćdziesiątych wyciągali wniosek, że przedwojenny konkordat wciąż obowiązuje. Niezależnie od stanowiska w tych sprawach, wiele osób w Polsce pragnęło symbolicznego powrotu do tego, co w latach międzywojennych stało się prawem wskutek decyzji suwerennego państwa, a w 1945 r. zostało Polsce odebrane. W 1925 r., sześć lat po odzyskaniu niepodległości, Polska i Stolica Apostolska podpi­ sały konkordat. Po odzyskaniu suwerenności w 1989 r. Rzeczpospolita postanowiła uregulować stosunki ze Stolicą Piotrową umową o tej samej nazwie.

Było to życzeniem Watykanu. Dla polskich władz i znacznych kręgów społe­ czeństwa konkordat i stosunki dyplomatyczne ze Stolicą Apostolską współtworzyły fundam ent statusu suw erennego państwa. Do przekonania o potrzebie zawarcia

um owy tej rangi i nazw y m ożna odnieść słowa wypow iedziane w 1987 r. prze2

Jana Pawła II podczas trzeciej pielgrzymki do Ojczyzny: „Stolica Apostolska uwa­ ża stosunki dyplomatyczne za rzecz normalną i prawidłową. Brak tych stosunków jest raczej czymś anormalnym, nawet z punktu widzenia pozycji międzynarodowe’ danego państwa, a przede wszystkim dla tego narodu. Może być pewnego rodzaji krzywdą dla tego narodu”9. O międzynarodowej randze normalnych - tj. opartych m trwałej podstawie traktatowej i dyplomatycznej - relacji ze StolicąApostolskąmówi: w czerwcu 1990 r., po złożeniu Janowi Pawłowi II listów uwierzytelniających, amba­ sador Henryk Kupiszewski: „Stan normalności w stosunkach ze Stolicą Apostolski stwarza dla Polski możliwość szerszego i pełniejszego uczestnictwa w stosunkacl międzynarodowych (...). Stanowi on w istotny sposób o tym, że na pytanie, o jakit suwerenności narodu zwykli byli pytać prawnicy rzymscy: An sui iuris estis? Podob nie jak w czasach I i II Rzeczpospolitej, odpowiadamy: summus”10.

Zawarcie konkordatu oznaczało, że z dwóch form regulacji położenia prawne go Kościołów i związków wyznaniowych - odrębnym aktem dla każdej wspólnot} religijnej albo jednym dla wszystkich - wybrano tę pierwszą. W liście z 26 kwietni; 1994 r. do marszałka sejmu rzecznik praw obywatelskich Tadeusz Zieliński zauważył że układ ze Stolicą Apostolską nie narusza równości wyznań, „ponieważ konstytucyj na zasada równości wobec prawa nie może być prymitywnie rozumiana w ten sposób że wszyscy powinni być traktowani zawsze i pod każdym względem jednakowo” Równoprawnymi obywatelami Rzeczpospolitej są wyznawcy różnych religii i bezwy znaniowcy. Wszyscy m ają prawo być sobą. W przypadku katolików chodzi o to, ab] - cytuję ks. prof. Remigiusza Sobańskiego - „przestrzegając prawa państwowego mogli bezkolizyjnie przestrzegać praw swojego Kościoła” 11. W państwie równość wobec prawa chodzi zawsze o to samo w przypadku wszystkich obywateli, któryn Rzeczpospolita służy, gdy dostrzega, że różniąc się w sprawach wiary, m ają różn<

9 Jan Paw eł II, p rzem ów ien ie do biskupów polskich z 14 VI 1987. 10 Por. „L’O sscrvatore R om ano” , 17 VI 1990 r.