ACQUAINT-1: Accessibility Quantified In Traceable Terms

(1)

VK 1103.302 ISSN: LVV rapport 0920-0592

Acquaint-1: Accessibility

Quantified In Traceable Ternns

Maart 1993 Prof.lr. Peter Hakkesteegt

I

w^d

'^^ T U Delft

T»cHnlsch« Universiteit Delft '^^ Btbliotheek Faculteit der Civiele Techniek

(Bezoekackes Stevinweg 1) Postbus 5048 2600 GA DELFT

F a c u l t e i t d e r C i v i e l e T e c h n i e k

Vakgroep Verkeer Technische Universiteit Delft

(2)

^ö^iHi'T

Document vakgroep VERKEER Technische Universiteit Delft

1. Rapportnummer VK 1103.302

2. Titel rapport

ACQUAINT-1: Accessibility Quantified In Traceable Terms

3. Schrijver

Prof.ir. Peter Hakkesteegt

4. Uitvoerend instituut TU-Delft

Faculteit der Civiele Techniek Vakgroep Verkeer Postbus 5048, 2600 GA Delft 5. Opdrachtgever Samenwerkingproject TU Delft/ Peek Traffic b.v. 6. ISSN-nummer LW-Rapport 0920-0592 7. Thema Vervoers- en verkeers-planologie 8. Onderzoeksproject Ruimtelijke Infrastructuur 9. Categorie rapport Vakpublicatie 10. Datum publicatie Maart 1993 11. Samenvatting

Deze notitie geeft een korte handleiding voor het gebruik van het programma ACQUAINT-1.

Dit computerprogramma is gemaakt om het in de notitie "Rekenen

aan Bereikbaarheid" (maart 1993) ontwikkelde conceptuele model

te operationaliseren en studie-cases te kunnen doorrekenen. Waar nodig wordt naar deze notitie verwezen met de afkorting RAB, gevolgd door een paragraaf- of paginanummer [RAB S(i)/RAB -(i)-].

Het computerprogramma draagt de naam "ACQUAINT-1", hetgeen staat voor "Accessibility Quantified in Traceable Terms, versie

1".

Evenals het conceptuele model is het namelijk zo doorzichtig mogelijk opgezet, waardoor alle berekeningen stap voor stap zijn te controleren.

Het programma, dat op aanvraag verkrijgbaar is bij de vakgroep VERKEER, bevat tevens een module om verkregen resultaten te vergelijken met die van traditionele verkeerskundige modellen.

12. Externe contacten 13. Aantal blz.

10

14. Prijs

fl. 2,50

Techmsoiife i!nrveisit3it Oeift SJbliotheek Faculteit der Civiele Techrriek

(Bezoekadres Stevinweg 1) Postbus 5048 2600 GA DELI=T

3 o 6

t,

\/k

V iiy

(3)

Computerprogramma

ACQUAINT-1

(Accessibility Quantified In Traceable Terms).

Een beknopte handleiding.

Prof.ir.Peter Hakkesteegt

maart 1993

Inhoud:

1. Inleiding

2. Start van het programma

3. Structuur van het stuudiegebied 4. Keuze vervoersysteem

5. Verplaatsingsweerstanden en Acceptatiewaarden 6. Initial User Equivalents

(4)

Vakgroep VERKEER - ACQUAINT-1 - maart 1993 1 -Technische Universiteit Delft Prof.ir. Peter Hakkesteegt

1. Inleiding.

In de notitie 'Rekenen aan Bereikbaarheid' (maart 1993) is een conceptueel model uitgewerkt voor het eenduidig kwantificeren van de bereikbaarheid van bestemmingszones.

Dit model is gebaseerd op verwachtingswaarden voor interacties

tussen activiteitsruimten (in bestemmingszones) en personen/huis-houdens (in herkomstzones), bepaald door (individuele) acceptaties van verplaatsingsweerstanden, op concurrenties tussen bestemmings-zones, bepaald door hun relatieve oppotunities, rekening houdend met concurrerende vervoersystemen.

Parallel hieraan is een proeve van een computer programma ontwik-keld om dit model te operationaliseren en cases door te rekenen. Dit programma draagt te naêim 'ACQUAINT-1', hetgeen staat voor

'Accessibility Quantified in Traceable Terms, versie 1'.

Evenals het conceptuele model is dit programma zo doorzichtig mogelijk opgezet om alle berekeningen stap voor stap te kunnen controleren.

Het bevat tevens een module om de verkregen resultaten te verge-lijken met die van traditionele verkeerskundige modellen.

Deze notitie geeft een korte handleiding voor het gebruik van het progrcunma ACQUAINT-1.

Waar nodig wordt verhezen naar de notitie 'Rekenen aan bereikbaar-heid' met de afkorting RAB, gevolgd door een paragraaf- of pagina nummer [RAB S(i)/RAB -(i)-].

2. Start van bet programma.

Toets <ACQ1> en <RETURN> en op het scherm verschijnt het hoofdme-nu, waarin de berekenings module kan worden gekozen.

MODULE SELECTION -O- QUIT PROGRAM

- 1 - ACQUAINT-1 METHOD - 1 - TRADITIONAL METHOD

U maakt de keuze door het intoetsen van het gewenste nummer of door het verplaatsen van de keuze balk gevolgd door <RETÜRN>. Zoals uit het vervolg zal blijken is een bepaalde case voorgepro-grammeerd en wel de studiecase zoals beschreven in - RAB § 6 -. Alle waarden kunnen echter interactief worden gewijzigd.

(5)

Vakgroep VERKEER ACQUAINT-1 maart 1993 - 2 Technische Universiteit Delft Prof.ir. Peter Hakkesteegt

Structuur van het studiegebied.

De structuur van het studiegebied wordt bepaald door: * het aantal zones

per herkomst zone: ACQUAINT-1 METHOD: TRADITIONAL METHOD: per bestemmingszone ACQUAINT-1 METHOD:

het aantal personen/huishoudens

het aantal vertrekken (rit-produktie) het aantal activiteitsruimten, c.q het aantal arbeidsplaatsen.

het aantal aankomsten (rit-attractie) de verplaatsingsweerstanden per vervoersysteem in/tussen zones, uitgedrukt in gegeneraliseerde verplaatstijden.

TRADITIONAL METHOD:

Omvang studiegebied.

In principe is elke omvang mogelijk, doch in deze versie is vanwe-ge de vanwe-gekozen schermindeling een maximum van 7 zones aanvanwe-gehouden. Voorgeprogrammeerd is de studiecase:

SIZE STUDY AREA NUMBER OF ZONES

Op de instructieregel staat: <INPUT OKAY (Y/N) ?>. Toets <N> en wijzig naar wens.

Het programma waarschuwt wanneer grenzen onder- of overschreden worden.

Structuur herkomst/bestemmingszones.

Deze module geldt bij toepassing van de ACQUAINT-1 METHOD.

Voer in het aantal personen/huishoudens in herkomstzones en het aantal activiteitsruimten (of arbeidsplaatsen) in bestemmings-zones .

Het progréunma is voorgeprogrammeerd op de studiecase:

STRUCTURE HOUSEHOLDS HOUSEHOLDS HOUSEHOLDS HOUSEHOLDS HOUSEHOLDS IN IN IN IN IN ORIGIN-ZONE 1: ZONE 2: ZONE 3: ZONE 4: ZONE 5: ZONES: 20000 70000 20000 70000 20000 STRUCTURE DESTINATION-ZONES: ACTIVITY-UNITS IN ZONE 1:30000 ACTIVITY-UNITS IN ZONE 2: 5000 ACTIVITY-UNITS IN ZONE 3:30000 ACTIVITY-UNITS IN ZONE 4: 5000 ACTIVITY-UNITS IN ZONE 5:30000

(6)

3.3 Utility Index.

Voorzien is een optie voor variabele waarden voor d e Functiona-liteits Index en de Gebruiksfrekwentie van activiteitsruimten. De Functionaliteits Index brengt tot uitdrukking d e mate waarin de functgies van activiteitsruimten in bestemmingszones overeenstemmen met d e activiteitenpatronen v a n personen/huishoudens in h e r -komstzones.

De Gebruiksfrekwentie brengt toit uiting d e frekwentie in het gebruik van activiteitsruimten per tijdseenheid. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat d e gebruiksfrekwentue van voorzieningen in binnensteden/centra sterk afhangt van de verplaatsingsafstand. In deze versie van het programma is dit nog niet geheel uitgewerkt en is vooralsnog voor beide variabelen d e waarde 1.0 aangehouden. Voorgeprogrammeerd is derhalve:

UTILITY OF ACTIVITY UNITS

FUNCTIONALITY INDEX = 1.0 USE FREQUENCY = 1.0

3.4 Productie/attractie.

Deze module geldt voor een traditionele modelberekening. Voer in het aantal vertrekken/aankomsten per zone.

Het programma is voor wat betreft de aankomsten in bestemmingszo-nes voorgeprogrcunmeerd op de studie-case:

TRIP-ATTRACTION: ARRIVALS IN ZONE 1: ARRIVALS IN ZONE 2: ARRIVALS IN ZONE 3: ARRIVALS IN ZONE 4: ARRIVALS IN ZONE S: 30000 5000 30000 5000 30000 Wijzig naar wens.

Bij traditionele modelberekeningen dient de som van productie en attractie aan elkaar gelijk te zijn.

(7)

Vakgroep VERKEER ACQUAINT-1 maart 1993

Technische Universiteit Delft P r o f . i r . Peter Hakkesteegt

Schema structuur s t u d i e - c a s e .

Het programma g e e f t een s c h e m a t i s c h e weergave van h e t s t u d i e g e -b i e d , met de v e r -b i n d i n g e n voor a u t o v e r v o e r .

Daarin z i j n een a a n t a l netwerk s e c t i e s aangegeven waarvoor op h e t e i n d e van h e t programma de t o e g e d e e l d e v e r v o e r r e l a t i e s worden b e r e k e n d .

HOUSEHOLDS H l : ACTIVITY UNITS s i 2 0 1 : s e c t i o n network 7 0 . 0 0 0 5.000 70.000 c nnn

•1

4

H

2

•i

S0112 • S1213 s13U • S1415 • , 1 20.000 30.000 • i^ni • S1312 S1413 • S1514 :::::::::

•1

3 20.000 i n ftfin

•

5 20.000 30.000 Mocht U de s t r u c t u u r van h e t s t u d i e g e b i e d ( s t e r k ) w i j z i g e n , o n d e r d r u k t h e t programma deze t o e d e l i n g .

Dit g e l d t ook b i j de keuze van een Dual Mode T r a n s p o r t System

dan

Keuze Vervoersysteem.

Volgt U de ACQUAINT-1 METHOD dan kunt U kiezen van welk vervoer-systeem U wilt uitgaan.

SELECT TRANSPORTATION SYSTEM -O- RETURN TO MAIN MENU

-1- SINGLE MODE SYSTEM -2- DUAL MODE SYSTEM

In ACQUAINT-1 is de keuze nog beperkt tot maximaal twep vervoer-systemen. Het concept kan echter zonder meer worden uitgebreid.

Verplaatsingsweerstanden en Accepatiewaarden.

Voer in de gegeneraliseerde verplaatsingstijden tussen de zones. Eenvoudshalve zijn die voor heen en terug gelijk gehouden.

(8)

Vakgroep VERKEER - ACQUAIHT-1 - maart 1993 5 -Technische Universiteit Delft Prof.ir. Peter Hakkesteegt

5.1 Autovervoer.

Voorgeprogrammeerd is:

TRIP-TIMES (in minutes) TRANSPORT MODE 1 1 2 3 4 5 1 5 10 20 30 40 2 10 5 20 30 40 3 20 20 5 30 40 4 30 30 30 5 40 5 40 40 40 40 5

Voor het bepalen van de Acceptable Cost Function vraagt het p r o -gramma twee waarden, om daar een normaal-verdeling door te 'fit-ten'. (zie RAB/stelling 4 ) .

Voorgeprogrammeerd is:

LIMIT VALUES COST ACCEPTION FUNCTION TRANSPORT MODE 1

VALUEl: AC for TC<LIMIT 1 = 100% VALUE2: A C for TC=LIMIT 2 = 10% VALUEl: 10 min

VALUE2: 60 min

Beneden TC=VALUEl heeft ACj , de waarde 1.0, boven VALUE2 een waarde die vanaf 0.10 verder'daalt naar nul (zie RAB/stelling 4 ) . Beide waarden, voor VALUEl en VALUE2, kunnen op grond van 'engi-neerings-judgement' worden gewijzigd.

O p grond hiervan berekend het progréunma de accepatie waarden voor de verplaatsingsweerstanden: Cost Acceptance TRANSPORT MODE 1 1 2 3 4 5 1 1.00 1.00 0.91 0.69 0.44 2 1.00 1.00 0.91 0.69 0.44 3 0.91 0.91 1.00 0.69 0.44 4 0.69 0.69 0.69 1.00 0.44 5 0.44 0.44 0.44 0.44 1.00

Past U de traditionele methode toe dan volgt een matrix van de distributie waarden voor alle relaties, berekend volgens:

(9)

5.1 Openbaar Vervoer.

Bij keuze van een Dual Mode Transportation System kunt ü voor Transport Mode 2 aparte verplaatsingsweerstanden invoeren.

Voorgeprogrcunmeerd is:

TRIP-TIMES (in minutes) TRANSPORT MODE 2 1 2 3 4 5 1 10 20 40 50 60 2 20 10 40 50 60 3 40 40 10 50 60 4 50 50 50 10 60 5 60 60 60 60 10 Alle waarden kunt U wijzigen.

Voorzien is in een optie om het verschil in verplaatsingscomfort te verdisconteren tussen Transport Model en Mode 2.

Deze optie is in deze versie nog niet operationeel. Derhalve is voorgepropgrammeerd:

COMFORT TRANSPORT MODES MODE 2 VERSUS MODE 1

COMFORT INDEX = 1.0

Vervolgens vraagt het progréunma, evenals bij het autovervoer, twee waarden voor de Acceptable Cost Function voor Transport Mode 2, om daar een normaal-verdeling door te 'fitten'.

Voorgeprogrammeerd is:

LIMIT VALUES COST ACCEPTION FUNCTION TRANSPORT MODE 2

VALUE 1: AC for TC<LIMIT 1 = 100% VALUE 2: AC for TC=L1MIT 2 = 10% VALUE 1: 10 min

VALUE 2: 60 min

Op grond hiervan berekend het programma de accepatie waarden voor de verplaatsingsweerstanden: Cost Acceptance TRANSPORT MODE 2 1 2 3 4 5 1 1.00 0.91 0.44 0.23 0.10 2 0.91 1.00 0.44 0.23 0.10 3 0.44 0.44 1.00 0.23 0.10 4 0.23 0.23 0.23 1.00 0.10 5 0.10 0.10 0.10 0.10 1.00

(10)

Vakgroep VERKEER - ACOUAINT-1 - maart 1993 7 -Technische Universiteit Delft P r o f . i r . Peter Hakkesteegt

De volgende module maakt h e t m o g e l i j k voor e l k e s t u d i e c a s e een s p e c i f i e k m ar k ta an d ee l voor c o n c u r r e r e n d e v e r v o e r s y s t e m e n t e h a n t e r e n , overeenkomstig v e r p l a a t s i n g s t i j d - f a c t o r e n [ F J T ] . Voorgeprogrammeerd i s : MARKET SHARE TRANSPORT MODE FJT 1 : M a r k e t s h a r e FJT 2 : M a r k e t s h a r e F a c t o r J T i m e 1 = F a c t o r J T i m e 2 = 2 = 70% = 10% 1 . 0 0 2 . 5 0

Beneden FactorJTime 1 i s h e t m a r k t a a n d e e l voor v e r v o e r s y s t e e m 2 maximaal en voor d i t g e v a l aangehouden op 70%; boven FactorJTime 2 h e e f t h e t een m a r k t a a n d e e l , d a t vanaf 10% v e r d e r d a a l t n a a r n u l . De waarden voor FactorJTime 1 en 2 kunnen op grond van ' e n g i n e e -r i n g s - j u d g e m e n t ' wo-rden g e k o z e n / g e w i j z i g d .

Het programma berekend op grond van de a l d u s gevormde f u n c t i e een Market Share m a t r i x voor a l l e v e r v o e r e l a t i e s . Die worden op grond van de voorgeprogrammeerde waarden:

M a r k e t S h a r e TRANSPORT MODE 2 1 2 3 4 5 1 0 . 2 9 0.29 0.29 0.48 0.56 2 0 . 2 9 0 . 2 9 0.29 0.48 0.56 3 0 . 2 9 0 . 2 9 0 . 2 9 0.48 0.56 4 0 . 4 8 0 . 4 8 0 . 4 8 0 . 2 9 0.56 5 0 . 5 6 0 . 5 6 0 . 5 6 0 . 5 6 0 . 2 9 Merk op de ' e e n z i j d i g h e i d ' i n de gekozen s t u d i e - c a s e 6. I n i t i a l User E q u i v a l e n t s . De volgende s t a p b e r e k e n t p e r v e r v o e r s y s t e e m de I n i t i a l User E q u i v a l e n t s .

( I n i t i a l User Equivalents gelden voor elke bestemmingszone afzonderlijk, waarbij noch de concurrentie tussen vervoersystemen, noch die tussen bestenningszones z i j n verdisconteerd. zie -RAB- stellingen 8 en 11.)

Bij de voorgeprogrammeerde s t u d i e - c a s e k r i j g t U op h e t scherm: INITIAL USER EQUIVALENTS TRANSPORT MODE 1

1 2 3 4 5 2 1 20.000 70.000 18.200 48.300 8.800 165.300 2 20.000 70.000 18.200 48.300 8.800 165.300 3 18.200 63.700 20.000 48.300 8.800 159.000 4 13.800 48.300 13.800 70.000 8.800 154.700 5 8.800 30.800 8.800 30.800 20.000 99.200 Z 80.800 282.800 79.000 245.700 55.200 743.500

(11)

Vakgroep VERKEER ACQUAINT-1 - maart 1993 8 -Technische Universiteit Delft Prof.ir. Peter Hakkesteegt

Indien gekozen voor Dual Transport Mode krijgt U vervolgens:

INITIAL USER EQUIVALENTS TRANSPORT MODE 2

1 2 3 4 5 Z 1 20.000 63.700 8.800 16.100 2.000 110.600 2 18.200 70.000 8.800 16.100 2.000 115.100 3 8.800 30.800 20.000 16.100 2.000 77.700 4 4.600 16.100 4.600 70.000 2.000 97.300 5 2.000 7.000 2.000 7.000 20.000 38.000 z 53.600 187.600 44.200 125.300 28.000 438.700

Vervolgens verschijnt op de instructieregel:

Met <y> volgt de uitwerking zoals beschreven in RAB/S6: uitwerking stap 2 t/m 4.

Op het scherm verschijnt:

STEP BY STEP DISTRIBUTION OF INITIAL USER EQUIVALENTS

1 5 1 650 2 100 3 440 4 40 5 110 en:

1 5 1 270 2 40 3 180 4 30 5 140

STEP 1: to distribute: 2000 lUE (Mode 1} STEP 1: to distribute: 2000 lUE (Mode 2) Deze waarden komen overeen m e t die in RAB/tabel 6.A.6 'Distributi-on Multi Related/Transportable User Initial User Equivalents van herkomstzone 1'.

Daarna gaat U stap voor stap door d e distributie berekeningen, totdat U het totaal krijgt vanuit herkomstzone 1:

1 5 1 8170 2 1250 3 4570 4 370 5 820 en:

1 5 1 3340 2 460 3 810 4 70 5 140

TOTAL TRANSPORTMOOE 1 TOTAL TRANSPORTMOOE 2 D e z e resultaten komen overeen met ZUE in RAB/tabel 6.A.7.

(12)

Vakgroep VERKEER - ACQUAINT-1 - maart 1993 9 -Technische Universiteit Delft Prof.ir. Peter Hakkesteegt

Met <ESC> kunt U de stap voor stap berekening onderbreken, en krijgt U het eindresultaat overeenkomend met RAB/tabel 6.1.9: Bereikbaarheidsprofiel bestemmingszones (in User E q u i v a l e n t s ) . Vervolgens berekent het progréunma de bereikbaarheidsindex per vervoersysteem, conform RAB/tabel 6.A.9, het actueel gebruik bestemmingszones per vervoerwijze, conform tabel 6.B.1 en d e t e verwachten madal split, conform RAB/tabel 6.B.2.

De daarop volgende module berekent het actueel gebruik van bestem-mingszones, uitgedrukt in de zogenaeunde Gebruikersindex

(User-Index) (zie RAB/S 3 . 6 . 1 ) .

In dit geval is als eenheid aangehouden: 1000 huishoudens CALCULATED USER INDEX

(ALL TRANSPORT MODES)

1 2 3 4 5 1 23.62 22.47 11.45 9.58 2.73 2 3.28 4.09 1.79 1.49 0.40 3 14.85 15.18 33.24 12.89 3.67 4 0.35 0.36 0.37 6.53 0.17 5 4.46 4.51 4.51 7.46 78.59

Het progréunma berekent deze waarden tevens per vervoersysteem. Het vergelijken van deze uitkomsten met de analyseresultaten van de gebruikersprofielen van bestemmingszones, kan een directe b i j -drage leveren aan een cyclisch proces, om de in het model geformu-leerd gefromugeformu-leerde hypothesen nader te toetsen c.q. de gehanteer-de aannamen bij te stellen.

Ten slotte is er een module ter berekening van de totale perfor-mance van de vervoersystemen.

Omdat voor verplaatsingsweerstanden vooralsnog uitgegaan is van gegeneraliseerde verplaatsingstijden heeft dit als dimensie: Hours Travelled (2Persons*Triptimes).

In een volgende versie zullen deze weerstanden berekend worden op grond van verplaatsingdsafstanden en -snelheden. Dan kan als dimensie de 'Kilometrage per vervoersysteem' gehanteerd worden.

(13)

ACQUAINT-1: Accessibility Quantified In Traceable Terms