Muzealne "Spotkania z naszą historią"

Ogrodziński, Władysław

Muzealne "Spotkania z naszą

historią"

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 1, 120-124

M UZEALNE „SPOTKANIA Z NASZĄ HISTORIĄ”

Od 1970 roku Muzeum M azurskie w Olsztynie organizuje co pewien czas spotkania z uczestnikam i i św iadkam i wydarzeń historycznych minionego półw ie­ cza. Celem je st dokum entow anie trad y cji ustnej oraz p en etracja pryw atnych zbio­ rów. Prowadzi się też r e je s tra c ję fotograficzną spotkań. Imprezom tym towarzyszą z reguły wystaw y pam iątek i dokumentów wypożyczonych lub przekazanych przez uczestników oraz współorganizatorów. W ystaw y organizuje D ział H istorii oraz D ział N aukowo-Oświatow y Muzeum M azurskiego w Olsztynie, a część m ateriału ekspozy­ cyjnego przechodzi często na w łasność lub w depozyt muzeum.

„Spotkania z naszą h istorią” um ożliw iają Muzeum M azurskiem u poszerzanie kontaktów z różnymi środowiskam i społecznymi, a także zainteresow anym i w ładza­ mi, in stytucjam i i organizacjam i, które zaprasza się do współuczestnictwa w orga­ nizacji. W spółorganizatorzy m ają decydujący udział w form ułow aniu list uczest­ ników oraz publiczności. Muzeum w spółpracuje przy tym z organam i prasy olsztyń­ sk iej oraz Rozgłośnią Polskiego Radia, co ma poważny wpływ na dokum entację spotkań w pu blikacjach prasowych i radiowych na teren ie Olsztyna.

W okresie od kw ietnia 1970 roku do stycznia 1974 roku odbyło się dziesięć kolejnych „Spotkań z naszą historią”. Dziewięć urządzono w S a li Krom erow skiej zamku olsztyńskiego, jedno w zamku lidzbarskim . K ilku im prez nieco różniących się program em nie objęto kolejn ą n um eracją. Odbyły się one w ram ach ta k zw a­ nych spotkań zamkowych. W program ie „Spotkań z naszą h istorią”, uwzględniano przeważnie: rozmowę z w ybranym i „uczestnikam i i św iadkam i wydarzeń histo­ rycznych”, w ystaw ę dokumentów i pam iątek dostarczonych przez uczestników oraz okolicznościową naw iązującą do tem atu część artystyczną. Na spotkaniu I I (z farm a- ceutam i-działaczam i plebiscytow ymi) a także I X (z w eteranam i i działaczam i ruchu ludow ego)2 wygłoszono ponadto okolicznościowe referaty.

Rozmowy z uczestnikam i prow adzili przewodniczący dyskusji zaproszeni przez d y rek cję Muzeum lub współorganizatorów. K ilk a spotkań prowadził dyrektor M u­ zeum, mgr W ładysław Ogrodziński, spotkanie I — redaktor „Gazety O lsztyńskiej”, mgr Je rz y Szym ański, I I — doc. dr Zofia Kalinow ska, I I I i V III — mgr M irosław Św iątecki, IV — kierow nik Oddziału Lidzbarskiego Muzeum M azurskiego w Ol­ sztynie, mgr Rom an M archw iński, V III — kustosz Muzeum M azurskiego w Olsztynie, m gr H alina K eferstein , I X — przedstaw iciel K om isji H istorycznej W ojewódzkiego K om itetu Zjednoczonego Stronnictw a Ludowego w Olsztynie, m gr W ładysław Sw ieczkowski, X — redaktor naczelny Rozgłośni Polskiego Radia w Olsztynie, T a ­ deusz O stojski.

Tem atyka kolejnych spotkań była n astęp ująca:

I — 14 kw ietnia 1970. Spotkanie z grupą operacyjną k olejarzy przybyłych do Olsztyna w lutym 1945 roku. W spółorganizatorzy: W ojew ódzki K om itet Frontu Jedn ości Narodu w Olsztynie oraz red akcja „Gazety O lsztyńskiej”.

II — 22 m aja 1970. Spotkanie z farm aceu tam i — działaczam i plebiscytow ym i z terenu W arm ii i M azur oraz członkam i ich rodzin. W spółorganizatorzy: oprócz

1 R efe ra t o udziale farm aceutów polskich w a k c ji plebiscytow ej 1920 roku w y­ głosiła m gr Zofia Stopowa.

2 R eferaty na tem at ruchu ludowego na M azurach w okresie przed I I w ojną św iatową w ygłosili: Gustaw Ley ding i W alter Późny.

Kronika naukowa 121

wymienionych w yżej O lsztyński Zarząd Aptek oraz Oddział Olsztyński Polskiego Tow arzystw a Farm aceutycznego.

I I I — 20 lutego 1971. Spotkan ie poświęcone 25-leciu życia literackiego na W arm ii i M azurach. W spółorganizatorzy: W ydział K u ltu ry Prezydium W ojew ódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Oddział Olsztyński Związku L iterató w P olskich oraz Roz­ głośnia Olsztyńska Polskiego Radia.

IV — 16 kw ietnia 1971. Spotkanie pośw ięcone pierwszym po wyzwoleniu m iesz­ kańcom Lid zbarka W arm ińskiego. W spółorganizatorzy: Prezydia Pow iatow ej i M ie j­ sk iej R ady Narodowej w Lidzbarku W arm ińskim , Pow iatow y K om itet Frontu Je d ­ ności Narodu w Lidzbarku W arm ińskim oraz Rozgłośnia Olsztyńska Polskiego Radia. V — 8 m a ja 1971. Spotkanie z organizatoram i ruchu turystycznego na W arm ii i Mazurach. W spółorganizatorzy: Oddział W arm ińsko-M azurski Polskiego T ow a­ rzystw a Turystyczno-K rajoznaw czego w Olsztynie, re d ak cja „Gazety O lsztyńskiej” oraz Rozgłośnia Olsztyńska Polskiego Radia.

V I — 16 m aja 1971. Spotkan ie z „ojcam i m iasta Olsztyna”. W spółorganizatorzy: Prezydium M iejsk iej Rady Narodowej w Olsztynie oraz Tow arzystw o M iłośników Olsztyna.

V II — 18 stycznia 1972. Spotkanie z olsztyńskim i działaczam i P olsk iej P a rtii Robotniczej. W spółorganizator: W ydział K u ltury Prezydium M iejsk iej Rady N aro­ dowej w Olsztynie.

V III — 8 m aja 1972. Spotkanie pośw ięcone początkom rzem iosła w województw ie olsztyńskim . W spółorganizatorzy: Izba Rzem ieślnicza oraz Cech Rzem iosł Różnych w Olsztynie.

I X — 24 czerw ca 1972. Spotkanie z udziałem w eteranów i działaczy ruchu ludo­ wego na W arm ii i Mazurach. W spółorganizatorzy: K om isja H istoryczna przy W o je­ wódzkim K om itecie Zjednoczonego Stron nictw a Ludowego w Olsztynie, Rozgłośnia Olsztyńska Polskiego Radia.

X — 31 stycznia 1974. Spotkanie z organizatoram i ruchu sportowego w Ol­ sztyńskiem po wyzwoleniu. W spółorganizator: W ydział K u ltu ry Fizycznej i Turystyki Urzędu W ojewódzkiego w Olsztynie.

Z innych, na wzm iankę zasługuje „spotkanie z przyjaciółm i muzeum” 3, zorga­ nizowane 25 m arca 1973 roku wspólnie z re d ak cją „Słowa na W arm ii i M azurach” oraz Rozgłośnią Olsztyńską Polskiego Radia w Olsztynie. W zięli w nim udział dzia­ łacze ruchu polonijnego w P ru sach W schodnich. K ilk a z tych osób ofiarow ało do zbiorów Muzeum kilkadziesiąt egzem plarzy prasy regionaln ej z okresu m iędzy­ wojennego. C h arakter se sji popularnonaukow ej przyjęło spotkanie z 29 kw ietnia 1974 ro k u 4 pośw ięcone początkom ruchu młodzieżowego na W arm ii i M azurach. S e s ji towarzyszyło otw arcie w muzeum w ystaw y obrazu jącej rozw ój ruchu m ło­ dzieżowego w Olsztyńskiem w latach 1945—1973 Б.

Pierw sze „Spotkanie z naszą h istorią” było połączone z oddaniem do użytku S a li K rom erow skiej zamku olsztyńskiego (dawna kaplica Św . Anny, konsekrow ana w 1580 roku przez M arcina K rom era). Muzeum M azurskie w O lsztynie podjęło w przypadku organizatorów kolejnictw a w Olsztyńskiem in icjaty w ę Oddziału W ar­ m ińsko-M azurskiego Polskiego Tow arzystw a T urystyczno-K rajoznaw czego w Ol­ sztynie oraz „Głosu Olsztyńskiego” („Gazety O lsztyńskiej”), z ram ien ia którego dzia­ łał red. Ryszard T yrolski. Po spotkaniu grupy organizatorów k o lejn ictw a w K lu bie T urysty Polskiego Tow arzystw a Turystyczno-K rajoznaw czego w dniu 17 lutego 1970 roku Muzeum M azurskie w Olsztynie wyraziło gotowość p rzejęcia do swych zbiorów pam iątek i dokumentów zaprezentow anych na wspomnianym spotkaniu

3 Spotkanie prowadził redaktor P io tr N apiórkow ski z Rozgłośni O lsztyńskiej Polskiego Radia.

4 R efe ra t R o la t r a d y c ji r u ch u m ło d z ie ż o w e g o w s o c ja lis ty c z n y m w y c h o w a n iu

m ło d e g o p o k o le n ia w ygłosiła doc. dr Stanisław a Jareck a-K im lo w sk a.

5 Por. katalog R u ch m ło d z ież o w y n a W a r m ii i M az u ra ch (1945— 1973). Z ebrał i opracow ał W iktor Szukiel, Olsztyn 1974 oraz W. Szukiel, S p o tk a n ia m ło d o ś c i, Ol­ sztyn 1972. W ystaw ę przygotow ała z ram ien ia Muzeum M azurskiego w Olsztynie mgr Zofia Januszkiew icz.

przez dowódcę grupy operacyjn ej kolejarzy w 1945 roku, inż. Ja n a Gana oraz inne osoby. Zarówno spotkanie z 17 lutego, ja k w cześniejsze w Muzeum M azurskim (14 lutego) znalazły szeroki oddźwięk w p u blikacjach prasowych 6.

W spotkaniach w zięli udział: inż. Ja n Gan; naczelnik Wagonowni z 1945 roku — M ikołaj Kretow icz; pracow nicy węzła kolejow ego w Olsztynie — Stanisław F ilo ń - czuk i Edward Tw orkow ski; organizatorzy kolejow ej służby zdrowia — dr med. S ta ­ nisław Flis, dr Florian P iotrow ski i inni. Do zbiorów m uzealnych przekazano w iele cennych przedmiotów i dokumentów, między innym i flagę zawieszoną przez grupę operacyjną na siedzibie przy dzisiejszej ul. W aryńskiego w dniu 19 lutego 1945 roku, dwie opaski kolejow ej służby zdrowia z 1945 roku, wykaz pracow ników węzła ol­ sztyńskiego z końca lutego 1945 roku, schem at połączeń kolejow ych w Olsztyńskiem , raport o stanie kolejow ych urządzeń wodnych w Olsztynie z 20 lutego 1945 roku oraz kopiariusz 16 raportów T. Tworkowskiego z okresu 20 lutego do 16 m arca 1945 roku.

Drugie „Spotkanie z naszą h istorią” poświęcono aptekarzom — działaczom ple­ biscytow ym na W arm ii i M azurach. W zięli w nim udział przede w szystkim człon­ kow ie rodzin farm aceutów — działaczy plebiscytow ych z la t 1919—1920: mgr Izabela B alcerek — córka M ichała B eck era, aptekarza z W ielbark a; mgr H alina Je sk e — córka Bolesław a W olskiego z Biskupca Pom orskiego; mgr P io tr Paw łow ski — współ­ pracow nik Machała B e ck era; m gr Urszula Nowaczyk — córka Leonarda O śm iałow - skiego, aptekarza z Barczew a; W anda M ichalska — córka Stanisław a W olskiego z Lubaw y oraz red. Kazim ierz M ałycha — w spółpracow nik Kazim ierza Jaroszyka w Szczytnie w latach 1919— 1920. W szystkie te osoby oraz żona S. W olskiego, M aria W olska, wypożyczyły lub przekazały do muzeum szereg pam iątek i dokumentów, z których część eksponowano na w ystaw ie plebiscytow ej czynnej w Muzeum M a­ zurskim w ciągu 1970 roku. Na wzm iankę zasługują tu odznaki organizacyjne „So­ k o ła”, krzyż O rganizacji W ojskow ej Pom orza, odznaka G ryfa Pom orskiego oraz licz­ ne zdjęcia fotograficzne tyczące przede w szystkim działalności M ichała B e c k e r a 7.

T rzecie spotkanie poświęcono 25-leciu życia literackiego na W arm ii i M azurach. Do udziału w spotkaniu zaproszono autorów pierwszych p u blikacji o regionie z la t 1945—>1946: M arię Z ientarę-M alew ską i dr. W ładysław a G ębika, autora reportaży olsztyńskich z „Rzeczypospolitej” w 1945 roku; Ja n a Huszczę, autora cyklu reportaży i książki Z iem ia o d n a lez io n y ch p r z e z n a cz e ń (Poznań 1947); W ładysław a Ogrodziń- skiego (Stefan a Sulim ę) oraz autora pierw szej powieści o M azurach T ru d z iem i

n o w e j (Poznań 1947) — Eugeniusza Pauksztę. Do n ajcen niejszych nabytków muzeal­

nych otrzym anych podczas tego spotkania zaliczyć należy pierwopis T ru d u z iem i

n o w e j E. Paukszty. D okum entację spotkania zachow ała Rozgłośnia Olsztyńska P ol­

skiego Radia 8.

Jed yn e ze spotkań pozaolsztyńskich (IV) zorganizowano w Lidzbarku W arm iń­ skim, pośw ięcając je pierwszym po wyzwoleniu mieszkańcom m iasta. Do udziału za­ proszono organizatorów życia społecznego, ad m in istracji, szkolnictw a, służby zdrowia i życia gospodarczego. Z naleźli się w tym gronie: pierwszy w icestarosta lidzbarski, Kazim ierz M atera; nauczycielka Helena Cybulska; organizator aprow izacji Stanisław Szw eryn; lekarz Grzegorz Niem cewicz; działacz gospodarczy Adam K rau se; dzia­ łaczka opieki społecznej Iren a K w into oraz organizator osadnictwa rolniczego Je rz y Kwinto. Obszerną re la c ję ze spotkania opublikow ał w „Gazecie O lsztyńskiej” red. W itold Zamecki, a część wypowiedzi zachowała w nagraniach Rozgłośnia P o

l-6 R. TyT[olski], P e łn o m o c n ic y P o ls k i, G łos.Olsztyński 1970, n r z 1911; tenże (tyr.),

S p o tk a n ie z p io n ie ra m i, Głos Olsztyński, 1970 z 13 I I ; tenże, D o k u m en ty w io sn y 1945, G los Olsztyński, 1970 z 4 I I I ; J . Gan, J e s z c z e o k o le ja r z a c h -p io n ie r a c h , Głos Olsztyń­

ski, 1970 z 4 I I I; [R. T yrolsk i:] tyr., D y r e k c ja M u zeu m M a z u rsk ieg o p o p ie r a p o stu ld iy

„G łosu ”, Głos Olsztyński, 1970 z 23 I I I; tenże, S p o tk a n ie k o le ja r z y , Głos Olsztyński,

1970 z 26 I II; tenże, D o k u m en ty w io sn y 1945, Gazeta Olsztyńska, 1970 z 15 IV. 7 R. Tyrolski, A p te k a r z e -d z ia ła c z e , G azeta Olsztyńska, 1970 z 26 V.

8 Wypowiedzi: M aria Z ientara-M alew ska — 16 m inut, Eugeniusz P aukszta — 17 i 1/2 min. Ja n Huszcza — 12 m in. W ładysław Ogrodziński — 14 min. K lem ens Oleksik — 10 min.

Kronika naukowa 123

■skiego Radia w O lszty n ie9. W ystaw a zbiorów wypożyczonych przez uczestników spotkania dostępna była w zamku lidzbarskim od kw ietnia do czerw ca 1971 roku.

Z dalszych spotkań do najciekaw szych należało szóste — z „ojcam i m iasta Ol­ sztyna” — zorganizow ane w znacznej m ierze staran iem b. prezydenta m iasta i dzia­ łacza Tow arzystw a M iłośników Olsztyna, m gh Czesława Brow ińskiego. Na spotkanie zaproszono byłych prezydentów i wiceprezydentów m iasta oraz przewodniczących i wiceprzewodniczących Prezydium M iejsk iej R ady N arodow ej w Olsztynie. Oprócz mgr. Czesława Brow ińskiego udział w zięli: w iceprezydenci Je rz y Sm oleński i Stefan N afalski; przewodniczący Prezydium M iejsk iej Rady N arodow ej Rom uald Nowak oraz inż. Ju lia n M olenda, a następnie A leksander Adomas, W ładysław K apuścik, Jó z e f T raw iński, H enryk Św ięcicki, Franciszek Kurzynoga, Tadeusz Spas, Witold Zieliński, A leksander K ruczyński i Stan isław Popielaw ski. N ajcen n iejsze obiekty ofiarow ali do muzeum: mgr Czesław Brow iński (m.in. form ularze m iejskie, odciski pieczęci) oraz Je rz y Sm oleński (m.in. legitym ację wiceprezydenta m iasta z 1946 roku). W wyniku zainteresow ania wywołanego spotkaniem , muzeum nabyło do swych zbiorów zespół dokumentów oraz album fotografii ze zdjęciam i z pierw szych doży­

n ek olsztyńskich w 1945 roku, stanow iący w łasność b. starosty olsztyńskiego, inż. M ichała M u sia ła 10.

Podobne m ateriały przyniosło siódm e spotkanie — z pierwszym i działaczam i P olsk iej P a rtii Robotniczej w Olsztynie. W zięli w nim udział: jeden z pierw szych sekretarzy Kom itetu M iejskiego P olsk iej P a rtii R obotniczej, Stanisław Ćw iek; orga­ n izator P olsk iej P a rtii R obotniczej w pow iecie olsztyńskim , Fran ciszek Duda; b. sta ­ rosta olsztyński, Ja n Jask ó lsk i; b. działaczka młodzieżowa i n auczycielka szkoły w P lu skach, Ja n in a D uliniec; działacz w środowisku kolejarsk im , Stanisław B e rn ­ h ard t oraz b. działacz Związku W alki Młodych, Zdzisław F ib ich u .

In teresu jący zespół dokum entów cechow ych dotyczących h istorii rzemiosła na W arm ii i M azurach w X I X i X X w ieku znalazł się w posiadaniu muzeum dzięki w spółorganizatorom ósmego „Spotkania z naszą h istorią”, poświęconego początkom rzemiosła w województw ie po wyzwoleniu. W spotkaniu w zięli udział: Rom uald Szczęsny, Anna Głow acka, Ja n O lejniczak, inż. Bronisław Sztenc, Jó z e f Łukiew ski, J a n P isk orski i in n i12.

Szczególnie bogatą dokum entację udało się zgromadzić w związku z dziesiątym spotkaniem — z organizatoram i życia sportowego na W arm ii i M azurach. M ateriał ten posłużył za podstawę opracow anej przez kierow nika Działu H istorii Muzeum, m gr Zofię Januszkiew icz, ekspozycji czynnej od 10 stycznia do 28 kw ietn ia 1974 roku. Na zasadzie wypożyczenia z klubów sportow ych oraz od działaczy zebrano liczne zdjęcia fotograficzne, legitym acje, dokum enty, druki, nagrody i dyplomy oraz pro­ porce i sztandary z drugiej połowy la t czterdziestych. Zbiorów użyczyły: kluby spor­ tow e O Z O S-Stom il, W arm ia i Gw ardia oraz działacze: Tytus Gielig, H enryk K ru cz­ kow ski, W acław Ostrowski, M arian Rapacki, A licja Sekuła, Czesław Skow roński, Tadeusz W a js 13 i lekarze: dr Zbigniew O lkow ski oraz dr M ieczysław Pim picki. Z osób tych podczas spotkania zabierali głos: M arian R apacki, Tytus Gielig, Czesław Skow roński, W acław Ostrowski. Prócz nich o pierwszych zawodach między K S K o ­ le ja rz i K S G w ardia m ówił b. zawodnik klubu kolejow ego, Antoni Góra. Na tem at początków ruchu sportowego w Giżycku w ypowiedział się Bolesław Kłosow ski, a w arunki organizacyjne sportu po wyzwoleniu scharakteryzow ał prof, dr Bohdan W ilamow ski. Spotkanie wywołało żywy oddźwięk społeczny. Poza re la c ją w „Ga­ zecie O lsztyńskiej” aud ycję pośw ięciła mu Rozgłośnia O lsztyńska Polskiego Radia w dniu 11 stycznia 1974 roku.

9 W. Zam ecki, S p o tk a n ie z lu d ź m i i h is to r ią , G azeta Olsztyńska, 1971, z 24—25 IV. Wypowiedzi: Adama K rausego — 11 i 1/2 min. Heleny C ybulskiej — 11 min. Czesła­ w a Kisłego — 4 min., Stanisław a Szw eryna — 29 min. i K azim ierza M atery — 18 min.

10 Z. M ilew ski, S p o tk a n ie „ o jc ó w m ia s ta ” z la t 1945— 1970, G azeta Olsztyńska, 1971 z 1 8 V.

11 [J. Segiet], seg., S p o tk a n ie z n a szą h is to rią , Gazeta Olsztyńska, 1972, z 201. 12 Z. M ilew ski, P io n ier z y r z e m io sła , G azeta O lsztyńska, 1972 z 3— 4 VI. 13 T. W ajs wypożyczył maszynopis w łasnej pracy K o s z y k ó w k a o lsz ty ń sk a w c z o ­

Dziesięć odbytych „Spotkań z naszą h istorią” przyniosło okazały plon nabytków i dokum entacji muzealnych, ale także pewne krytyczne obserw acje n atury organi­ zacyjn ej. Spotkaniom nie sprzyjała przede w szystkim sy tu acja kadrow a w Dziale H istorii Muzeum M azurskiego w Olsztynie. W 1971 roku liczba pracow ników m ery­ torycznych tego działu zm alała gw ałtownie, co uniem ożliwiło pełne wykorzystanie spotkań. Muzeum próbowało dokum entow ać te ostatnie w spółpracując z organam i prasowymi oraz Rozgłośnią Polskiego Radia w Olsztynie. Dało to doskonałe w yniki w dziedzinie in form acji i publicystyki prasow ej oraz radiow ej, ale nie m o g ło zastąpić pełnej dokum entacji naukow ej. Zaniechano w te j sy tu acji kilku możliwych do prze­ prowadzenia „Spotkań z naszą h istorią”. Muzeum M azurskie w Olsztynie pragnie kontynuować je nadal angażując do w spółpracy zainteresow ane placów ki i organi­ z acje naukowe.