POJĘCIE ORAZ CELE KARY KRYMINALNEJ

POJĘCIE ORAZ CELE KARY KRYMINALNEJ

mgr Aleksandra Skotnicka

POJĘCIE KARY

•

Pojęcie kary kryminalnej nie jest jednoznaczne. Może być odnoszone do zagrożenia ustawowego, do kary orzekanej wobec sprawcy w wyroku skazującym bądź do kary wykonywanej.

•

Istotą kary kryminalnej jest jej zamierzona dolegliwość. Kary charakteryzują się różną dolegliwością (np. kara pozbawienia wolności, kara grzywny), ale wszystkie są w swej istocie dolegliwe. Dolegliwość kary wyraża się w pozbawieniu sprawcy określonych dóbr osobistych (np. wolności) lub materialnych (np. majątku) bądź też w pozbawieniu pewnych praw, a zatem w odebraniu lub uniemożliwieniu korzystania z tych praw w przyszłości (np.

zakaz wykonywania zawodu, zakaz prowadzenia pojazdów).

•

Dolegliwość kary musi dotykać sprawcę osobiście – art. 239 k.k., 57 §

POJĘCIE KARY

• Aby kara kryminalna mogła być orzeczona wobec sprawcy przestępstwa, musi być przewidziana w ustawie (nulla poena sine lege).

• Kary (środki karne) są przewidziane wyłącznie wobec sprawców przestępstw, a zatem jeśli sprawcy zostanie przypisana wina (nulla poena sine culpa).

• Karę kryminalną stosują wyłącznie uprawnione przez państwo organy państwowe w określonym ustawą trybie postępowania (kara jako środek przymusu państwowego). Podstawy konstytucyjne:

• Art. 175 ust. 1.  Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

• Art. 174. Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.

• Art. 178 ust. 1.  Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom

POJĘCIE KARY

Kara (kryminalna) to przewidziana w ustawie, stosowana przez

sądy, ujemna reakcja na popełnione przestępstwo, polegająca na

zadaniu sprawcy osobistej dolegliwości mającej na celu

zadośćuczynienie społecznemu poczuciu sprawiedliwości oraz

wypełniająca cele prewencyjne.

RACJONALIZACJA KARY

• Racjonalizacja kary – pojęcie wprowadzone przez B.

Wróblewskiego, oznacza poszukiwanie uzasadnienia, czy też uzasadnianie faktu istnienia reakcji ujemnej (kary). To wkładanie treści do kary, a zatem sposób tłumaczenia tego zjawiska społecznego, odbywa się za pomocą ujęcia praktycznego lub filozoficznego i odwołuje się do racji będących odbiciem kultury duchowej i prądów intelektualnych danej społeczności.

• Racjonalizacje ulegały wielokrotnym przeobrażeniom, na które

wpływały względy historyczne, społeczne, zmieniające się

nurty nauk filozoficznych i socjologicznych.

RACJONALIZACJA KARY

Sprawiedliwości owa

kara to odpłata za popełnione

przestępstwo

Celowościowa

uzasadnienia kary poszukują w

określonych celach społecznych, które kara ma

osiągnąć

Teorie kary

bezwzględn (absolutne) e

względne (utylitarne,

relatywne) mieszane

TEORIE BEWZGLĘDNE

• Wywodzą się z racjonalizacji sprawiedliwościowej kary.

• Uzasadniają sens istnienia kary koniecznością odpłaty, odwetu za popełnione przestępstwo.

• Skierowane były w przeszłość, na popełnione przestępstwo

TEORIE BEZWZGLĘDNE

• Platon – wymierzenie kary jest przywróceniem naruszonej przestępstwem równowagi.

• Immanuel Kant (1724 – 1804) – koncepcja odwetu sprawiedliwościowego - kara

kryminalna to realizacja idei sprawiedliwości, która domaga się odpłaty złem za zło. Karanie wynika z nakazu, z imperatywu kategorycznego, nie jest zatem potrzebne uzasadnienie jej użyteczności ani dla sprawcy, ani dla społeczeństwa. Uzasadnienia kary należy szukać w samym fakcie przestępstwa popełnionego przez sprawcę.

• Georg Hegel (1770 – 1831) – teoria odwetu dialektycznego – podstawą są reguły logiki.

Przestępstwo to akt przemocy, bezprawie - zaprzeczenie prawa. Skoro przestępstwo jest zaprzeczeniem, to kara ma znieść przestępstwo przez zaprzeczenie, a więc kara –

zaprzeczając przestępstwu – przywraca porządek prawny. Istotą kary jest zaprzeczenie zaprzeczenia (negacja negacji). Triada Hegla : teza (porządek prawny) – antyteza (fakt przestępstwa) – synteza (kara).

• I. Kant, G. Hegel – poszukują sensu kary w niej samej, w relacji do przestępstwa.

• Inni przedstawiciele teorii bezwzględnych kary: K. Zachariae, E. Durkheim, G. Spendel

TEORIE WZGLĘDNE

• Oparte na racjonalizacji celowościowej.

• Upatrują sensu kary i jej funkcji w społecznej użyteczności, w celowości kary.

• Zwrócone są w przyszłość.

• Racją bytu kary jest osiągnięcie różnych społecznie

użytecznych celów, potrzeba realizacji przez karę celów wychowawczych i zapobiegawczych zarówno względem sprawcy, jak i społeczeństwa.

• Kara istnieje po to, aby nie popełniano w przyszłości

przestępstw.

TEORIE WZGLĘDNE – TEORIE PREWENCYJNE

• C. Beccaria (1738 – 1794) - główną rację istnienia kary spostrzegał w funkcjach umowy społecznej. Kara nie może być odwetem za popełnione przestępstwo, ale środkiem celowym służącym do zwalczania przestępczości.

Cel kary to przeszkodzenie winnemu w wyrządzaniu nowych szkód obywatelom oraz by powstrzymywać innych od wyrządzania szkód tego samego rodzaju.

• J. Bentham (1748-1832) – wywodził sens i uzasadnienie kary z jej użyteczności oraz współmierności do przestępstwa. Przykrość kary musi odpowiadać korzyści, którą sprawca spodziewał się uzyskać z przestępstwa.

Kara nie może być jednak większa niż zło zawarte w przestępstwie. Bentham rozróżniał dwa cele kary: prewencję ogólną (oddziaływanie na ogół społeczeństwa) i prewencję indywidualną (oddziaływanie na sprawcę).

Najistotniejsza – zdaniem Benthama – jest prewencja ogólna.

TEORIE WZGLĘDNE

• Teoria przymusu psychologicznego P.J. Feuerbacha (1775-1833) – Kara nie może znaleźć uzasadnienia w celach prewencyjnych wobec sprawcy.

Uzasadnione jest zagrożenie karą, którego celem jest odstraszenie potencjalnych sprawców.

• Teorie przedstawicieli szkoły antropologicznej – E. Ferri (1856-1929) – podkreślają prewencyjne cele kary, jednak są to wyłącznie unieszkodliwienie i odstraszenie przestępców. Celem kary nie może być jednak poprawa.

• Teorie socjologiczne – F. Liszt (1851 – 1919) – najistotniejsze dla zwalczania przestępstw są uwarunkowania indywidualna sprawcy. Prewencja indywidualna jest zatem celem kary. Punkt ciężkości przeniesiony z przestępstwa na

przestępcę, a przede wszystkim na jego osobowość. Najistotniejszą funkcją kary jest poprawa, powstrzymanie sprawcy od popełniania nowych przestępstw.

TEORIE MIESZANE

• Próbują pogodzić elementy teorii bezwzględnych kary, jak i

teorii względnych, wydobywając najbardziej istotne poglądu

obu tych teorii.

CELE I FUNKCJE KARY

• Cel kary – kategoria psychologiczna, oznacza wyobrażenie pewnego stanu rzeczy, które zamierza się przez karę osiągnąć.

Cele różnią się stopniem konkretyzacji. Mogą być ogólne (np.

ochrona porządku prawnego) albo cele określonego rodzaju (np. poprawa sprawcy).

• Funkcja kary – nie jest kategorią psychologiczną, oznacza faktyczne następstwa, skutki wywołane przez karę.

Funkcja kary dotyczy rzeczywistości, faktycznego działania kary,

rzeczywistych skutków kary, a cel kary stanowi jedynie założenie,

wyobrażenie skutków kary.

Cele kary

sprawiedliwości owy

prewencja szczególna (indywidualna)

prewencja ogólna

(generalna) kompensacja

CEL SPRAWIEDLIWOŚCIOWY

• Nie oznacza jedynie odwetu, chodzi tu o ,,sprawiedliwy odwet”.

• Karą sprawiedliwą jest kara współmierna do wagi popełnionego czynu (współmierna do stopnia społecznej szkodliwości, wyznaczonego kryteriami z art. 115 § 2 k.k.) oraz do stopnia winy

• Art. 115 §  2. k.k. Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

• Kara sprawiedliwa to kara zgodna ze społecznym poczuciem czy też potrzebą sprawiedliwości.

• Tylko kara sprawiedliwa może oddziaływać prewencyjnie zarówno na sprawcę, jak i na ogół społeczeństwa.

PREWENCJA SZCZEGÓLNA (INDYWIDUALNA)

•

Celem kary jest zapobieganie popełnianiu przestępstw przez danego

•

Cel ten można osiągnąć różnymi sposobami: poprzez wychowanie sprawcy, unieszkodliwienie, uniemożliwienie lub utrudnienie popełnienia ponownego przestępstwa, np. orzeczenie długoterminowej kary pozbawienia wolności

•

Najbardziej pożądanym sposobem osiągnięcia celu szczególnoprewencyjnego jest wychowanie sprawcy, wskutek którego kształtują się u niego pozytywne postawy społeczne.

•

Przyjmuje się, że cel szczególnoprewencyjny jest osiągnięty jeśli (nawet

mimo braku poprawy moralnej) sprawca nie powróci na drogę

przestępstwa.

PREWENCJA OGÓLNA (GENERALNA)

• Zapobieganie popełnianiu przestępstw przez potencjalnych sprawców.

• Negatywna prewencja ogólna – odstraszanie, realizowane najczęściej poprzez stosowanie bardzo surowych kar, nieproporcjonalnych do wagi czynu ani do stopnia winy sprawcy.

• Pozytywna prewencja ogólna – kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa, przekonywanie o nieuchronności i sprawiedliwości kary.

• Warunkiem realizacji jest powszechna informacja o zakresie

penalizacji oraz o rodzajach i dolegliwości grożących kar.

KOMPENSACJA (NAPRAWIENIE SZKODY)

• Realizacja celu kompensacyjnego jest ograniczona i uzależniona m. in. od rodzaju szkody wyrządzonej przestępstwem, a przede wszystkim od rodzaju kary lub środka karnego.

• Cel kompensacyjny nie oznacza tylko naprawienia szkody majątkowej, ale również danie satysfakcji, zadośćuczynienie moralne pokrzywdzonemu przestępstwem.

• Uregulowanie konfliktu społecznego między sprawcą a pokrzywdzonym.

• Rozdział Va Kodeksu karnego, obejmujący przepadek i środki kompensacyjne:

obowiązek naprawienia szkody, zadośćuczynienie, nawiązka.

• Istotny przy określeniu obowiązków probacyjnych, może przesądzić o zastosowaniu m. in. nadzwyczajnego złagodzenia kary, odstąpienia od wymiaru kary (przy niektórych rodzajach przestępstw.

KATALOG KAR - ART. 32 K.K.

Karami są:

1) grzywna;

2) ograniczenie wolności;

3) pozbawienie wolności;

4) 25 lat pozbawienia wolności;

5) dożywotnie pozbawienie wolności.

KATALOG KAR

grzywna

samoistna kumulatywn a

ograniczenie

wolności pozbawienie wolności

25 lat pozbawienia

wolności

dożywotnie pozbawienie

wolności

WYBÓR RODZAJU KARY

• Art.  58.    1.  Jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru

rodzaju kary, a przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia

wolności nieprzekraczającą 5 lat, sąd orzeka karę pozbawienia

wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może

spełnić celów kary.

KARA GRZYWNY – GRZYWNA SAMOISTNA

Grzywnę samoistną można wymierzyć w następujących przypadkach:

• Gdy jest przewidziana w ramach ustawowego zagrożenia za dane przestępstwo

• Gdy jest przewidziana w tzw. sankcji alternatywnej – art. 37a k.k.

• Gdy sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie na podstawie art.

60 § 6 pkt 3 i 4 k.k.

KARA GRZYWNY – GRZYWNA KUMULATYWNA

• Może być orzekana obok kary pozbawienia wolności, gdy sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy ją osiągnął – art. 33 § 2 k.k.

• Zawieszając wykonanie kary, sąd może orzec grzywnę, jeżeli jej wymierzenie obok kary pozbawienia wolności na innej

podstawie nie jest możliwe – art. 71 § 1 k.k.

SYSTEM STAWEK DZIENNYCH

ETAP 1. Sąd określa liczbę stawek.

art. 33 § 1 k.k. liczba stawek wynosi od 10 do 540.

W niektórych przypadkach Kodeks modyfikuje górną granicę liczby stawek dziennych:

- 4500 stawek – przy wymiarze łącznej kary w wypadku określonym w art. 86 § 2b k.k.

- 3000 stawek – w razie skazania za przestępstwo z art. 296 § 3 k.k., art. 297 § 1 k.k., 299 k.k. (art. 309 k.k.) – grzywna występuje wtedy obok kary pozbawienia wolności - 810 stawek – w przypadku nadzwyczajnego obostrzenia kary oraz wymierzenia kary

łącznej (art. 38 § 2 oraz art. 86 § 1)

- 810 stawek – w ramach probacyjnej kary zamiennej (art. 75a k.k.).

W części szczególnej są dwa przypadki obniżenia górnej granicy stawek dziennych do 180 stawek – art. 221 i 255 § 3 k.k.

Modyfikacje mogą być zawarte w ustawach szczególnych, np. ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych.

SYSTEM STAWEK DZIENNYCH

ETAP II. Sąd określa wysokość jednej stawki

art. 33 § 3 k.k. – nie może być niższa niż 10 zł, a wyższa niż 2000 zł.

Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody

sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe (art. 33 § 3 k.k.)

Ostateczną wysokość kary grzywny sąd uzyskuje po

przemnożeniu liczby stawek przez wysokość jednej stawki.

Pomijając wyjątki, minimalna wysokość grzywny to 100 zł, a

maksymalna to 1.080.000 zł.

WYKONANIE KARY GRZYWNY

Art.  44. § 1.  kkw Skazanego na grzywnę sąd wzywa do jej uiszczenia w terminie 30 dni.

§  2.  W razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu grzywnę ściąga się w drodze egzekucji.

Art.  45.  § 1. kkw  Jeżeli egzekucja grzywny nieprzekraczającej stu dwudziestu stawek dziennych okaże się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona

bezskuteczna, sąd może zamienić grzywnę na pracę społecznie użyteczną, przyjmując, że dziesięć stawek dziennych jest równoważnych miesiącowi pracy społecznie użytecznej Art.  46.  § 1.  kkw Jeżeli egzekucja grzywny okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, gdy:

1) skazany oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej zamienionej na podstawie art. 45 albo uchyla się od jej wykonania, lub

• 2) zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa.

WYKONANIE KARY GRZYWNY

skazanie na karę

grzywny wezwanie do

uiszczenia w terminie 30 dni

• możliwość zamiany na pracę

społecznie użyteczną (do 120 stawek dziennych)

• zastępcza kara pozbawienia wolności

ściągnięcie

grzywny w drodze egzekucji

WYKONANIE KARY GRZYWNY

Istnieje możliwość rozłożenia kary grzywny na raty lub jej umorzenia.

Art.  49.  §  1.  kkw Jeżeli natychmiastowe wykonanie grzywny pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki sąd może rozłożyć grzywnę na raty na czas nieprzekraczający 1 roku, licząc od dnia wydania pierwszego postanowienia w tym zakresie.

§  2.  W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie, a zwłaszcza wówczas, gdy wysokość grzywny jest znaczna, można rozłożyć grzywnę na raty na okres do 3 lat.

Art.  51. §  1.  kkw Jeżeli skazany, z przyczyn od niego niezależnych, nie uiścił grzywny, a wykonanie tej kary w innej drodze okazało się niemożliwe lub niecelowe, sąd może, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, grzywnę umorzyć w części, zaś wyjątkowo - również w całości; nie zarządza się egzekucji, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna.

KARA OGRANICZENIA WOLNOŚCI

Kara ograniczenia wolności

Obowiązek wykonywania

nieodpłatnej

kontrolowanej pracy na cele społeczne od

20 do 40 godzin miesięcznie

Potrącenie od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany

przez sąd Obowiązki i potrącenie orzeka się łącznie lub osobno.

Sąd może orzec także inne obowiązki, o których mowa w art. 39 pkt 7 i art..

72 § 1 pkt 2-7a kk.

KARA OGRANICZENIA WOLNOŚCI

Na treść kary ograniczenia wolności składają się dwa elementy stałe:

1) Zakaz zmiany miejsca stałego pobytu bez zgody sądu 2) Obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu

odbywania kary

KARA OGRANICZENIA WOLNOŚCI

• Trwa najkrócej miesiąc, a najdłużej 2 lata, jeśli ustawa nie stanowi inaczej (art. 34 k.k.). Wymierza się ją w miesiącach i latach.

• Kary ograniczenia wolności w postaci obowiązku, o którym mowa w art. 34 § 1a pkt 1, nie orzeka się, jeżeli stan zdrowia oskarżonego lub jego właściwości i warunki osobiste uzasadniają przekonanie, że oskarżony nie wykona tego obowiązku.

• Jeżeli skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności.

(art. 65 § 1 k.k.w.)

KARA OGRANICZENIA WOLNOŚCI

art. 37a kk. Jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności, o której mowa w art. 34 § 1a pkt 1 lub 4.

np. art. 177 § 2 k.k., art. 286 § 1 k.k., art. 300 § 3 k.k.

KARA POZBAWIENIA WOLNOŚCI

• Ultima ratio kary pozbawienia wolności - art. 58 § 1 k.k. - Jeżeli ustawa

przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary, a przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat, sąd orzeka karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary.

• Priorytetem są zawsze kary nieizolacyjne.

• Trwa najkrócej miesiąc, a najdłużej 15 lat (art. 37 k.k.). Wymierza się ją w miesiącach i latach.

• K.k.w. Przewiduje różne rodzaje zakładów karnych: dla młodocianych, dla odbywających karę po raz pierwszy, dla recydywistów penitencjarnych, dla odbywających karę aresztu wojskowego (art. 69 k.k.w.). Zakłady karne mogą być organizowane jako zakłady typu zamkniętego, półotwartego lub otwartego.

SEKWENCJA KAR

Art. 37b k.k. W sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia

wolności, niezależnie od dolnej granicy ustawowego zagrożenia

przewidzianego w ustawie za dany czyn, sąd może orzec

jednocześnie karę pozbawienia wolności w wymiarze

nieprzekraczającym 3 miesięcy, a jeżeli górna granica

ustawowego zagrożenia wynosi przynajmniej 10 lat - 6 miesięcy,

oraz karę ograniczenia wolności do lat 2. Przepisów art. 69-

75 nie stosuje się. W pierwszej kolejności wykonuje się wówczas

karę pozbawienia wolności, chyba że ustawa stanowi inaczej.

KARA 25 LAT POZBAWIENIA WOLNOŚCI

Wyrok SN z 9.03.1979 r., III KR 238/78, OSNPG 1979/8

Kara 25 lat pozbawienia wolności ma charakter w pewnym sensie wyjątkowy i wymierzana powinna być wtedy, gdy nawet kara 15 lat pozbawienia wolności nie byłaby wystarczająca z punktu widzenia realizacji wszystkich celów kary pozbawienia wolności wobec sprawcy przestępstwa o wielkim ładunku społecznego niebezpieczeństwa.

Skazany na karę 25 lat pozbawienia wolności może skorzystać z

warunkowego zwolnienia po upływie 15 lat (art. 78 § 3 k.k.), przy

czym okres próby wynosi 10 lat (art. 80 § 3 k.k.)

KARA DOŻYWOTNIEGO POZBAWIENIA WOLNOŚCI

•

Pełni funkcję zabezpieczenia społeczeństwa przed najgroźniejszymi przestępcami, czyniąc zadość społecznemu poczuciu sprawiedliwości w razie popełnienia najcięższych zbrodni.

•

Nie jest karą obligatoryjną, nie występuje w żadnej sankcji karnej

•

Skazany może być warunkowo zwolniony po odbyciu 25 lat kary. Okres próby wynosi wówczas 10 lat, a oddanie pod dozór jest obowiązkowe.

•

W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd, wymierzając karę

pozbawienia wolności, 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności może wyznaczyć surowsze ograniczenia do

skorzystania przez skazanego z warunkowego zwolnienia, np. 30 lub 40 lat.

ŚRODKI KARNE – ART. 39 KK

Środkami karnymi są:

1) pozbawienie praw publicznych;

2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej;

2a) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi;

2b) zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z

określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;

2c) zakaz wstępu na imprezę masową;

2d) zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych;

2e) nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;

3) zakaz prowadzenia pojazdów;

7) świadczenie pieniężne;

8) podanie wyroku do publicznej wiadomości.

ŚRODKI KARNE - FUNKCJE

• Prewencyjna – np. zakaz prowadzenia pojazdów, zakaz wykonywania określonego zawodu

• Kompensacyjna – np. świadczenie pieniężne

• Represyjna – np. pozbawienie praw publicznych

ŚRODKI KARNE

• Pozbawienie praw publicznych oraz zakazy i nakaz (art. 39 pkt 2d i 2e) orzeka się w latach od roku do lat 10, natomiast obowiązek określony w art. 39 pkt 2a, 2b i 3 orzeka się w latach od roku do lat 15. Zakaz wstępu na imprezę masową orzeka się w latach od lat 2 do 6.

• Pozbawienie praw publicznych, zakazy i nakaz obowiązują od

uprawomocnienia się orzeczenia. Okres, na który orzeczono

zakazy, nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności,

chociażby orzeczonej za inne przestępstwo. Okres, na który orzeczono

pozbawienie praw publicznych za dane przestępstwo, nie biegnie w

czasie odbywania kary pozbawienia wolności za to przestępstwo.

ŚRODKI KARNE

• Środki karne można orzekać pojedynczo lub kumulatywnie.

• art. 59 k.k. Jeżeli przestępstwo jest zagrożone karą

pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat albo karą

łagodniejszego rodzaju i społeczna szkodliwość czynu nie jest

znaczna, sąd może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli

orzeka jednocześnie środek karny, przepadek lub środek

kompensacyjny, a cele kary zostaną w ten sposób spełnione.

POZBAWIENIE PRAW PUBLICZNYCH

• Art.  40.  §  1.  Pozbawienie praw publicznych obejmuje utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego, jak również utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego; pozbawienie praw publicznych obejmuje ponadto utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw.

• §  2.  Sąd może orzec pozbawienie praw publicznych w razie skazania na

karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 za przestępstwo

popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.

POZBAWIENIE PRAW PUBLICZNYCH

• Kodeks nie precyzuje określenia motywacji zasługującej na szczególne potępienie.

• W orzecznictwie przyjmuje się, że należy odrębnie rozważać

każdy konkretny przypadek. Ważne jest jednak, aby była to

motywacja jaskrawo naganna, wywołująca w

społeczeństwie silne reakcje impulsywne, takie jak obruszenie,

potępienie, gniew (wyrok SA w Lublinie z dnia 27.04.1999 r., II

AKa 12/99).

ZAKAZ ZAJMOWANIA OKREŚLONEGO STANOWISKA, WYKONYWANIA

OKREŚLONEGO ZAWODU LUB PROWADZENIA OKREŚLONEJ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ;

Art. 41 kk. § 1 Sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, jeżeli sprawca nadużył przy popełnieniu przestępstwa stanowiska lub wykonywanego zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

§ 1a. Sąd może orzec zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi na czas określony albo dożywotnio w razie skazania na karę pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu na szkodę małoletniego. Sąd orzeka zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi na czas określony albo dożywotnio w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego.

§ 2. Sąd może orzec zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

ZAKAZ KONTAKTOWANIA SIĘ

• zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania

określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, jak również nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym

• Sąd może orzec w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego lub inne przestępstwo przeciwko

wolności oraz w razie skazania za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy, w tym zwłaszcza przemocy wobec osoby najbliższej, a orzeka (obligatoryjnie) w razie skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego

• Orzekając zakaz zbliżania się do określonych osób, sąd wskazuje odległość od osób chronionych, którą skazany obowiązany jest zachować.

ZAKAZ WSTĘPU NA IMPREZĘ MASOWĄ

• jeżeli przestępstwo zostało popełnione w związku z taką imprezą lub w razie skazania za występek o charakterze chuligańskim, a udział sprawcy w imprezach masowych

zagraża dobrom chronionym prawem, a także w wypadkach wskazanych w ustawie.

• obejmuje wszelkie imprezy masowe na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej oraz mecze piłki nożnej rozgrywane

przez polską kadrę narodową lub polski klub sportowy poza

terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

ZAKAZ WSTĘPU DO OŚRODKÓW GIER I UCZESTNICTWA W GRACH HAZARDOWYCH

• Sąd może orzec w razie skazania za przestępstwo popełnione

w związku z urządzaniem gier hazardowych lub udziałem w

nich.

ZAKAZ PROWADZENIA POJAZDÓW

• Sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji.

• Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów

mechanicznych w razie skazania za przestępstwo określone w:

• 1) art. 178b lub art. 180a;

• 2) art. 244, jeżeli czyn sprawcy polegał na niezastosowaniu się do

zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych

ZAKAZ PROWADZENIA POJAZDÓW

• Sąd orzeka, na okres nie krótszy niż 3 lata, zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa wymienionego w § 1 był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia określonego w art. 173, art. 174 lub art. 177

• Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio w razie popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4 lub jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 173, którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, albo w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 177 § 2 lub w art. 355 § 2 był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

• Orzekając zakaz sąd nakłada obowiązek zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu; do chwili wykonania obowiązku okres, na który orzeczono zakaz, nie biegnie.

ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE

• Odstępując od wymierzenia kary, a także w wypadkach wskazanych w ustawie, sąd może orzec świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej; wysokość tego świadczenia nie może przekroczyć 60 000 złotych.

• W razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w art.

178a § 1, art. 179 lub art. 180 sąd orzeka świadczenie

pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 na rzecz Funduszu

Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w

wysokości co najmniej 5000 złotych, a w razie skazania

sprawcy za przestępstwo określone w art. 178a § 4 co najmniej

10 000 złotych, do wysokości określonej w § 1.

PODANIE WYROKU DO PUBLICZNEJ WIADOMOŚCI

• Sąd może orzec podanie wyroku do publicznej wiadomości w określony sposób, jeżeli uzna to za celowe, w szczególności ze względu na społeczne oddziaływanie skazania, o ile nie narusza to interesu pokrzywdzonego.

• Art.. 215 k.k. - w przypadku przestępstwa zniesławienia na wniosek pokrzywdzonego sąd orzeka (obligatoryjnie) podanie wyroku skazującego do publicznej wiadomości.

• Publikacja może nastąpić poprzez ogłoszenie w czasopiśmie lub w inny sposób, np. w radiu, telewizji, w zakładzie pracy.