Maciej Czarnecki (Łódź), Katarzyna Lubnauer (Łódź)
Izraelsko-Polski Zjazd Matematyczny Łódź, 11–15 września 2011
Izraelsko-Polski Zjazd Matematyczny (Israeli-Polish Mathematical Meeting) odbył się w Łodzi w dniach 11–15 września 2011 roku. Od nazw stowarzyszeń, które go zainicjowały – Polskiego Towarzystwa Matema- tycznego orazIsrael Mathematical Union – nosił też nieco mniej oficjalną nazwę IMU-PTM. Obrady Zjazdu toczyły się na Wydziale Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Łódzkiego, przy czym wykłady plenarne odbywały się w auli Wydziału Zarządzania.
Zjazd matematyków z Polski i Izraela jest kolejnym etapem insty- tucjonalnego wzmacniania współpracy międzynarodowej matematyków polskich. Pierwszym był wspólny zjazd AMS-PTM (First Joint Interna- tional Meeting AMS-PTM ) w Warszawie w 2007 roku, którego wielki sukces frekwencyjny, naukowy i organizacyjny zachęcił całe środowisko do podobnych inicjatyw. Kolejnym wydarzeniem z tej serii będzie nie- miecko-polski zjazd DMV-PTM planowany w Poznaniu na rok 2014.
Nie od rzeczy jest również wspomnieć, że starania Polski o organizację kongresu europejskiego, a w szczególności ogromna aktywność w tej dziedzinie zmarłego niedawno Andrzeja Pelczara, zostały uwieńczone sukcesem – Kraków będzie gościł szósty Europejski Kongres Matematyki w lipcu 2012 roku.
Inicjatywy te łączy bardzo mocne zaangażowanie Polskiego Towarzy- stwa Matematycznego, które postawiło na wykorzystanie marki i rozbu- dowanych struktur regionalnych do wzmocnienia związków matematyki polskiej ze światem. W obecnej dobie specjalizacji realizacja konferencji ogólnomatematycznych wymaga szczególnej pozycji organizatora, bo tylko wówczas można zapewnić ich satysfakcjonujący poziom, a co za tym idzie – także frekwencję.
1. W maju 2009 roku odbyło się w Warszawie spotkanie prezesów towarzystw matematycznych zrzeszonych w EMS. Podczas tego spo- tkania prezes PTM, Stefan Jackowski, przedstawił Zviemu Arsteinowi, reprezentującemu Izrael, propozycję wspólnego zjazdu matematyków polskich i izraelskich. Inicjatywa została podjęta przez ówczesnego preze- sa IMU, Harrego Dyma, i wkrótce powołano komitet naukowy, któremu współprzewodniczyli Paweł Walczak (PTM) i Lawrence Zalcman (IMU).
Sukces zjazdu AMS-PTM stworzył dobrą atmosferę do działań na rzecz zjazdu IMU-PTM, które sfinalizowano we współpracy z obecnym pre- zesem IMU, Louisem Rowenem. Pozytywnymi impulsami w realizacji konferencji były wspólna historia, ożywione kontakty naukowe i znaczące grupy matematyków z obu krajów pracujących poza ich granicami.
Zjazd odbył się w Łodzi z co najmniej dwóch powodów. Pierwszy był historyczny i współczesny zarazem. Łódź od początku historii swo- jego dynamicznego rozwoju była miejscem współdziałania, ale także rywalizacji społeczności polskiej i żydowskiej. Drugim była otwartość łódzkiego środowiska i dobra pamięć o Zjeździe PTM z 2002 roku. Nie bez wpływu była również ówczesna silna reprezentacja Łodzi w struktu- rach PTM, dająca gwarancję szerokiego zaangażowania lokalnej społecz- ności matematycznej.
Szczególną rolę Łodzi jako miejsca współistnienia Polaków i Żydów symbolicznie podkreśla plastyczny motyw Zjazdu. Obecna na plakacie prosta łódź wiosłowa, nawiązująca do występującej w herbie miasta Łódź, na piórach wioseł ma niewielkie flagi polską oraz izraelską, a ruch wokół łodzi opisany jest strzałkami pola wektorowego.
Izraelsko-Polski Zjazd Matematyczny nie był i nie mógł być imprezą masową. IMU gromadzi zaledwie stu kilkudziesięciu matematyków, liczbę aktywnych członków PTM szacujemy na kilkaset. Siła oddziaływania obu towarzystw jest kilkakrotnie większa, ale konkurencja na rynku konferencji i preferowanie spotkań specjalistycznych znacząco zmniejsza potencjalny krąg uczestników. W tym kontekście liczba 319 uczestni- ków, którą organizatorzy zdecydowali się przyjąć za ostateczną, nie jest może ogromna, ale i tak IMU-PTM był jedną z największych w Polsce konferencji matematycznych od 2007 roku. Uczestnicy pochodzili z dwu- dziestu czterech krajów i ponad stu uczelni, poza Polską i Izraelem silnie reprezentowane były USA i duże kraje europejskie, nie zabrakło także gości z Azji i Afryki.
Należy podkreślić, że we wszystkich wydarzeniach zjazdowych wzięło udział znacznie więcej osób. Okazjonalnych niezarejestrowanych gości
było co najmniej kilkudziesięciu. Mając świadomość, że koszt udziału mógł być odbierany jako dość wysoki, organizatorzy zaoferowali sporą liczbę grantów konferencyjnych, które jednak były słabo wykorzystywane przez młodych matematyków.
2. Otwarcie Zjazdu, zgodnie z wieloletnią tradycją PTM, połączone zostało z wręczeniem nagród Towarzystwa za rok poprzedni. Ranga wydarzenia przyciągnęła wielu gości oficjalnych. Krótkie przemówie- nia wygłosili marszałek województwa Witold Stępień, wiceprezydent miasta Marek Cieślak oraz prorektorzy łódzkich uczelni: Antoni Ró- żalski (Uniwersytet Łódzki) i Ireneusz Zbiciński (Politechnika Łódzka).
Goście z wielkim respektem wypowiadali się o królowej nauk i życzyli owocnych obrad oraz rozwoju współpracy. W imieniu organizatorów zgromadzonych powitał dziekan Wydziału Matematyki i Informatyki UŁ, Ryszard Pawlak.
List z gratulacjami wystosowała prezes Europejskiego Towarzystwa Matematycznego Marta Sanz-Sol´e. Podkreśliła w nim, że Zjazd inten- syfikując działania bilateralne realizuje jeden z najistotniejszych celów działania EMS.
W swoich wystąpieniach prezesi obu towarzystw, Stefan Jackowski i Louis Rowen, dali wyraz swemu zadowoleniu z rozwoju współpracy polsko-izraelskiej, który umożliwił tak spektakularne wydarzenie. Padło nawet obiecujące stwierdzenie opierwszym zjeździe IMU-PTM.
Prezes Jackowski naszkicował wkład w matematykę polską uczo- nych pochodzenia żydowskiego, co – wraz z powiązaniami rodzinnymi wielu izraelskich matematyków z Polską – stworzyło szerokie możliwości wspólnych działań. Jako przykład podana została szeroko cytowana wspólna publikacja Aleksandra Pełczyńskiego z Joramem Lindenstraus- sem, ojcem plenarnego wykładowcy na IMU-PTM. Stefan Jackowski przypomniał również postać i dzieło Samuela Dicksteina – fundatora i pierwszego redaktora Wiadomości Matematycznych, a obecnie patrona jednej z nagród głównych PTM.
Kulminacją ceremonii otwarcia było oficjalne ogłoszenie laureatów nagród przyznawanych przez PTM, samodzielnie lub wraz z partnerami.
Nagrody otrzymali:
– Adam Paszkiewicz (UŁ) – nagrodę im. Stefana Banacha;
– Rościsław Rabczuk (UWr) – nagrodę im. Samuela Dicksteina;
– Łukasz Kosiński (UJ) i Mateusz Kwaśnicki (PWr) – nagrodę PTM dla młodych matematyków;
– Piotr Przytycki (IM PAN) – nagrodę im. Kazimierza Kuratowskiego (wspólna nagroda PTM i IM PAN);
– Łukasz Pańkowski (UAM) –International Stefan Banach Prize (wspól- na nagroda PTM i Ericpol Telecom).
Wspólna nagroda PTM i Ericpol Telecom ma łódzkie korzenie i przy okazji jej trzeciej edycji warto o tym przypomnieć. Obecny wiceprezes Ericpol Telecom, Marek Gajowniczek, był w XII LO w Łodzi uczniem Pawła Walczaka. Świadomość wagi matematyki w działalności prak- tycznej przywiodła go do pomysłu ufundowania przez firmę nagrody za prace matematyczne, a z pomysłem zwrócił się do swojego dawnego nauczyciela, a wówczas wiceprezesa PTM. Obecnie International Ste- fan Banach Prize zapracowała na swój prestiż. Corocznie rywalizuje o nią kilkunastu świeżo upieczonych doktorów nauk matematycznych z kilku krajów.
W czasie Zjazdu nastąpiło też rozstrzygnięcie Konkursu Prac Uczniow- skich z Matematyki organizowanego przez miesięcznik Delta wspólnie z Wydziałem Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW pod patronatem PTM. Pierwszą nagrodę uzyskał Wojciech Nadara z XIV LO im. Staszica w Warszawie.
3. Program naukowy Zjazdu został opracowany przez komitet powołany wspólnie przez oba towarzystwa. W jego skład weszli Paweł Walczak (UŁ) i Lawrence Zalcman (Bar-Ilan University) jako współprzewodniczący oraz Armen Edigarian (UJ), Jacek Jachymski (PŁ), Michał Karoński (UAM), Michael Krivelevich (Tel Aviv University), Allan Pinkus (Tech- nion), Feliks Przytycki (IM PAN), Bronisław Wajnryb (PRz), Benjamin Weiss (Hebrew University) i Yosef Yomdin (Weizmann Institute).
Sesje przedpołudniowe Zjazdu w dniach 12–15 września 2011 niemal w całości wypełniły wykłady plenarne. Obie nacje dążyły do pokazania swoich najwybitniejszych przedstawicieli, wielokrotnie nagradzanych i zapraszanych na prestiżowe konferencje. Komitet naukowy zadbał o różnorodność tematyczną i pokoleniową, wybierając także mówców atrakcyjnych dla szerokiego grona słuchaczy. Oczywiście największe zainteresowanie wzbudził wykład Elona Lindenstraussa z Jerozolimy, laureata Medalu Fieldsa z 2010 roku – ale wszystkie wykłady plenarne cieszyły się dużym powodzeniem i były żywo komentowane. Mówili kolejno:
– Elon Lindenstrauss (Hebrew University), Rigidity properties of some toral actions;
– Agata Smoktunowicz (IM PAN iEdinburgh University), Old and new questions in noncommutative ring theory;
– Stanisław Kwapień (UW),Some theorems and conjectures concerning Vapnik–Chervonenkis classes of sets;
– Simeon Reich (Technion), Problems and results in nonlinear analysis;
– Noga Alon (Tel Aviv University), Strong and weak epsilon nets and their applications;
– Tomasz Łuczak (UAM), Codes, randomness, and topology;
– Mariusz Lemańczyk (UMK), Joining in ergodic theory and applica- tions;
– Gady Kozma (Weizmann Institute), Harmonic functions of minimal growth.
Plenarny charakter miał też wykład Adama Paszkiewicza, laureata nagrody im. Stefana Banacha, zatytułowanyOn almost sure convergence, divergence and continuity.
Głównie popołudniami (z wyjątkiem 14 września) toczyły się obrady w dziewiętnastu sekcjach tematycznych. Wygłoszono w nich w sumie 224 referaty, co przy nieco ponad trzystu uczestnikach jest wynikiem charakterystycznym bardziej dla konferencji specjalistycznych niż dużych zjazdów. Sekcje tworzyli wspólnie matematycy z Polski i Izraela, każda miała dwóch przewodniczących. W tym miejscu, nawet wyraźniej niż w przypadku wykładów plenarnych, widać było siłę matematyki w obu krajach, zdolnych do wystawienia silnych reprezentacji w niemal wszyst- kich dziedzinach. Warto zaznaczyć, że kilka świetnie zapowiadających się sekcji nie doszło do skutku z przyczyn organizacyjnych, a mimo to obraz wspólnych lub komplementarnych badań z pokrewnych dziedzin pozostał imponujący.
Sekcje tematyczne miały ogromny wpływ na atrakcyjność Zjazdu.
Skromnym podziękowaniem wszystkim uczestnikom niech będzie wymie- nienie tytułów sekcji i nazwisk prowadzących.
– Algebraiczne równania różniczkowe i foliacje – 12 referatów, sekcji przewodniczyli S. Yakovenko, H. Żołądek;
– Aproksymacja i złożoność – 19, A. Pinkus, H. Woźniakowski;
– Arytmetyczna geometria algebraiczna – 9, G. Banaszak, W. Gajda, P. Krasoń, E. de Shalit;
– Kombinatoryka – 8, M. Krivelevich, T. Łuczak;
– Wspólne trendy w badaniach nad edukacją matematyczną w Polsce i Izraelu – 16, E. Swoboda, D. Tirosh;
– Analiza zespolona i równania różniczkowe cząstkowe – 9, Z. Błocki, S. Zelditch;
– Topologia kontaktowa i symplektyczna – 18, M. Entov, A. Tralle;
– Geometria współczesna – 13, V. Rovenski, P. Walczak, R. Wolak;
– Teoria ergodyczna i układy dynamiczne – 12, J. Aaronson, K. Frączek, M. Lemańczyk, O. Sarig;
– Funkcjonalne równania różniczkowe – 10, W. Czernous, A. Domosh- nitsky, H. Leszczyński, E. Litsyn;
– Gry i matematyka finansowa – 4, Y. Kifer, K. Szajowski;
– Geometryczna teoria funkcji – 14, M. Elin, S. Kanas;
– Topologia geometryczna – 18, J. Dydak, M. Levin, S. Nowak, S. Spież, H. Toruńczyk;
– Geometria krzywych płaskich – 5, T. Dana-Picard, W. Mozgawa;
– Teoria homotopii – 13, D. Blanc, M. Golasiński;
– Aproksymacja nilpotentna w wieży Goursata – 4, P. Mormul, M. Zhito- mirski;
– Analiza nieliniowa – 15, A. Cegielski, J. Jachymski, T. Kuczumów, S. Reich;
– Algebry operatorowe – 13, A. Skalski, B. Solel;
– Analiza rzeczywista – 12, A. Olevskii, R. Pawlak, W. Wilczyński.
Sekcje były bardzo różne, od szeroko zakrojonych i silnie obsadzonych, po niezwykle specjalistyczne spotkania współpracowników. Tworzyło to niezwykły koloryt Zjazdu, a dyskusje toczyły się na Wydziale Matema- tyki i Informatyki (i w jego otoczeniu – pogoda również sprzyjała) do późnych godzin wieczornych, przenosząc się następnie do śródmiejskich restauracji i pubów.
Na szczególną wzmiankę zasługuje sekcja topologii kontaktowej i sym- plektycznej. Tę formę przyjęły warsztaty europejskiej sieci naukowej o tej samej nazwie. Sekcja pracowała najdłużej, nawet po formalnym zakończeniu IMU-PTM. Fakt, że koledzy zdecydowali się na tę formę współpracy wzmocnił jeszcze rangę Zjazdu.
Uczestnicy IMU-PTM otrzymali w formie książkowej streszczenia wy- kładów. Są one także dostępne na stronie internetowej http://imuptm.
math.uni.lodz.pl.
4. Uczestnicy IMU-PTM mogli uczestniczyć w różnych wydarzeniach towarzyszących Zjazdowi.
12 września Łódź odwiedziła Nili Amit z Muzeum Historii Żydów Polskich budowanego w Warszawie (otwarcie planowane jest na rok 2013).
Prezentacja przygotowana specjalnie dla gości IMU-PTM dotyczyła koncepcji muzeum i wybitnych postaci łączących oba narody.
Popołudnie 14 września było przeznaczone na program turystyczny.
Uczestnicy mieli do wyboru jedną z pięciu wycieczek: śladami Żydów łódzkich, Łódź dziewiętnastowieczną, świątynie czterech wyznań, zielo- ne płuca Łodzi lub Łódź filmową. Zaprezentowane zostały największe atrakcje turystyczne miasta, które – przeżywszy raptowny rozwój do- piero w połowie XIX wieku – ma jednak wiele do zaoferowania wybred- nym turystom.
Unikatem na skalę światową są zespoły budownictwa fabryczne- go i towarzyszącej im infrastruktury, zarówno tej przeznaczonej dla fabrykantów, jak i ich pracowników. Kanonicznym przykładem jest imperium żydowskiego fabrykanta Izraela K. Poznańskiego mieszczące obecnie centrum handlowe Manufaktura wraz z przylegającym doń pałacem (obecnie Muzeum Miasta Łodzi), w którym odbył się ban- kiet zjazdowy.
Podobny zespół fabryczno-mieszkalno-pałacowy należący do niemiec- kich rodzin Scheiblerów i Grohmanów, tak zwany Księży Młyn, zwiedzali uczestnicy wycieczki po Łodzi dziewiętnastowiecznej. Podążający śla- dami Żydów łódzkich skoncentrowali się na największym w Europie cmentarzu żydowskim. Pozostałe grupy odwiedziły między innymi kate- drę katolicką, ewangelicki kościół św. Mateusza, dwie cerkwie i synagogę, spacerowały po naturalnym Lesie Łagiewnickim znajdującym się w gra- nicach miasta, a także zajrzały do Muzeum Kinematografii i sławnej łódzkiej szkoły filmowej.
Wieczorny bankiet poprzedziło zwiedzanie Muzeum Miasta Łodzi, w którym szczególnym zainteresowaniem cieszyły się pamiątki po świa- towej sławy pianiście Arturze Rubinsteinie, w tym zaskakujący dla wielu osób Oscar za film l’Amour de la vie.
W toaście otwierającym bankiet prezes Oddziału Łódzkiego PTM, Stanisław Goldstein, odniósł się do eklektycznej architektury i przepychu wystroju pałacu Poznańskiego, przytaczając znaną w Łodzi anegdotę, jakoby fabrykant zapytany przez architekta, w jakim stylu zaprojektować pałac, miał odpowiedzieć, że stać go na wszystkie style. Toast wzniesiony został po polsku, hebrajsku i angielsku.
Wytworny nastrój, wykwintne jedzenie, także koszerne, tworzyły wspaniałą atmosferę do rozmów – nie tylko o matematyce. Imprezie towarzyszyła muzyka w wykonaniu kwartetu smyczkowego Mezzo, odbył się także krótki koncert utworów Antonina Dworzaka.
5. Oficjalnego zamknięcia zjazdu dokonała prorektor UŁ Zofia Wy- sokińska. Przewodniczący komitetu organizacyjnego dziekan Ryszard Pawlak podziękował wszystkim, którzy przyczynili się do sukcesu zjaz- du, w tym szczególnie prezesom PTM i IMU, komitetowi naukowemu i organizacyjnemu.
W tym ostatnim gronie, oprócz przewodniczącego, pracowali Maria Chojnowska-Michalik (UŁ), Piotr Liczberski (PŁ) oraz Marek Badu- ra, Joanna Chmielewska, Małgorzata Gajewska, Anna Loranty, Marek Majewski, Kamil Niedziałomski, Szymon Walczak, Zofia Walczak, Kata- rzyna Lubnauer i Maciej Czarnecki (UŁ), Andrzej Just i Jacek Rogowski (PŁ). Za finanse odpowiadała skarbnik Oddziału Łódzkiego PTM, Zofia Walczak. Biurem Zjazdu kierowali sekretarze, Szymon Walczak i Maciej Czarnecki. W biurze pracowali studenci matematyki UŁ oraz uczniowie, a pomocy logistycznej udzieliła klasa 2a Liceum UŁ.
Lokalny komitet zawsze mógł liczyć na życzliwą pomoc prezesa PTM Stefana Jackowskiego, jego zastępcy Pawła Walczaka i sekretarz Krystyny Jaworskiej.
Zjazd został objęty patronatami: Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Rektora UŁ i Rektora PŁ oraz Prezydenta Łodzi i Marszałka Województwa Łódzkiego. Organizacja Zjazdu była możliwa dzięki duże- mu wsparciu finansowemu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Uniwersytetu Łódzkiego i Politechniki Łódzkiej, Miasta Łodzi, które poza wsparciem finansowym, udostępniły na potrzeby bankietu sale Pałacu Poznańskiego, Województwa Łódzkiego oraz firmy Ericpol Telecom.
Zainteresowanie mediów – jak na imprezę matematyczną – było nad- zwyczajne. Katarzyna Lubnauer, kontaktująca się z dziennikarzami, odebrała wiele sygnałów o wyjątkowości imprezy. Potwierdzają to notat- ki w portalach internetowych, prasie oraz materiały telewizyjne. Wię- cej informacji o zjeździe IMU-PTM można znaleźć na stronie http:
//imuptm.math.uni.lodz.pl.
Maciej Czarnecki
Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytet Łódzki
maczar@math.uni.lodz.pl Katarzyna Lubnauer
Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytet Łódzki
lubnauer@math.uni.lodz.pl
