Język polski

Język polski

Zagadnienia do samodzielnego opracowania , klasa 1 a LO od 23 marca d0 27 marca 2020r.

Temat: Droga do świętości, czyli Legenda o świętym Aleksym

W średniowieczu bardzo popularne były legendy i żywoty świętych, męczenników za wiarę.

Ta część piśmiennictwa obejmująca żywoty oraz legendy o świętych i męczennikach, nazywana jest hagiografią (żywotopisarstwo). Często bohaterami utworów hagiograficznych są postacie fikcyjne , takie jak Aleksy z Legendy o świętym Aleksym.

legenda - oznacza utwór przeznaczony do głośnej lektury (łac. czytać, to, co należy przeczytać) ;

Utwory tego typu miały charakter dydaktyczny, przedstawiały model - wzorzec świętości. Ich bohater odrzucał wszystkie wartości ziemskie, materialne, cielesne. Żył w ascezie, czynił cuda i umierał męczeńską śmiercią.

asceza- dobrowolne wyrzeczenie się dóbr materialnych, rodziny, aktywności życiowych w celu unikania pokus doczesnego świata, osiągnięcie świętości i doskonałości duchowej prowadzącej do zbawienia.

1. Przeczytaj podany fragment Legendy o św. Aleksym i wykonaj polecenia

Utwór został spisany w XV w., wcześniej był przekazywany ustnie. Aleksy- bohater legendy, jest w dużej mierze postacią fikcyjną. O życiu Aleksego, zwanego Człowiekiem Bożym, zachowały sie skąpe dane historyczne. Żył prawdopodobnie w Syrii, w V w., jako żebrak, który zebrane datki rozdawał ubogim. Żebrał pod kościołem Matki Bożej. Przed śmiercią ujawnił kościelnemu, że pochodzi z Rzymu i jest synem bardzo bogatego człowieka. Uciekł do Syrii, ponieważ chciał uniknąć małżeństwa.

 kto, do kogo i w jakim celu zwraca się w apostrofie?

 na podstawie tekstu scharakteryzuj rodziców Aleksego

 scharakteryzuj postawę żony w reakcji na decyzję i wybór Aleksego

 co świadczy o tym, że Aleksy wiedzie żywot ascety

 oceń postawę Aleksego z perspektywy średniowiecza i człowieka współczesnego.

 udowodnij, że utwór należy do literatury hagiograficznej ; wykorzystaj informację z podręcznika dotyczące schematu opowieści hagiograficznej lub innych dostępnych źródeł .

2. Zinterpretuj wiersz księdza Jana Twardowskiego Malowani święci. Odpowiedz na pytania :

 przedstawienie świętych, psychika i wygląd postaci

 zinterpretuj wiersz jako polemikę poety z kulturą (religijnością) masową

 zinterpretuj utwór jako refleksję nad sensem świętości we współczesnym świecie

Literatura parenetyczna opisywała wzory zachowań pożądanych przez ludzi średniowiecza, dzięki nim człowiek mógł zyskać zbawienie i życie wieczne.

Średniowiecze wykształciło trzy wzory :

 ascety ( świętego), np. Aleksy, św. Franciszek z Asyżu

 władcy, np. Karol Wielki , Bolesław Chrobry

 rycerza, np. Roland, Zawisza Czarny z Garbowa

Temat : Biedaczyna z Asyżu, czyli Kwiatki świętego Franciszka ( 2H) 1. Przeczytaj Pieśń słoneczną, a następnie napisz:

 jaki obraz świata i człowieka zawarty został w tekście ?

 które określenie Stwórcy pojawia się najczęściej, czemu służy ta powtarzalność ?

 stwórz listę opisanych kolejno elementów świata przyrody i żywiołów,

 jaki obraz śmierci przedstawia Franciszek, jaki ma do niej stosunek?

 uzasadnij ,że utwór ma cechy hymnu (skorzystaj z definicji w podręczniku) 2. Przeczytaj fragmenty encykliki papieża Franciszka Laudato si'(Pochwalony bądź)

 encyklika- to orędzie napisane przez papieża adresowane do wiernych, poruszające tematy teologiczne, moralne jak i bieżące sprawy społeczne

 Laudato si'- jest wyrazem troski papieża Franciszka o środowisko naturalne (2015r.), nawiązuje do Biblii i Pieśni słonecznej św. Franciszka

 odpowiedz na pytania :

jakie oskarżenia stawia się myśli judeochrześcijańskiej w kontekście ochrony przyrody ?

jak odpiera te oskarżenia papież (zacytuj argumenty)?

kiedy edukacja ekologiczna ma przynieść dobry skutek?

Przedstaw model ekologicznego życia człowieka, zapisany w encyklice jakie jest teologiczne uzasadnienie działań na rzecz środowiska naturalnego ? Praca domowa

Czy zgadzasz się ze słowami papieża Można mieć niewiele, a żyć intensywnie ( akapit5)?

Odpowiedź uzasadnij .

3. Przeczytaj fragment Kwiatków św. Franciszka i wykonaj polecenia

 wskaż powtórzenia w 1 akapicie i określ ich funkcję

 zanalizuj wypowiedz św. Franciszka (akapit4); wskaż w niej argumenty

 wymień środki stylistyczne zawarte w odpowiedzi świętego

 w Kazaniu do ptaków wskaż argumenty przemawiające za twierdzeniem, że ptaki winne być wdzięczne Bogu

 jaki stosunek św. Franciszka do przyrody wyłania się z drugiego fragmentu?

 wskaż nawiązania do Biblii w Kazaniu do ptaków

 jaką cnotą franciszkańska wykazał się święty w odpowiedzi udzielonej Maciejowi?

 określ kogo/co symbolizują ptaki

 w czym wyraża się franciszkańska afirmacja świata ?

Święty Franciszek nazywany Biedaczyną z Asyżu, urodził się w rodzinie bogatego kupca . Początkowo prowadził hulaszczy tryb życia, później przeżył przemianę duchową ( podczas w wojny z Peruggią). Rozdał majątek biednym i chorym, opiekował sie trędowatymi.

Założył trzy zakony, które realizowały model życia aktywnego- zakonnicy nie izolowali się od ludzi i świata.

Kwiatki świętego Franciszka powstały w XIII wieku, to zbiór opowiadań poświęconych Franciszkowi i jego działalności. Kwiatki oznaczają cnoty świętego. Tekst poprzedza Pieśń słoneczna

franciszkanizm- to postawa religijno-światopoglądowa; jej istota jest miłość do Boga przejawiająca się w umiłowaniu świata, który jest jego dziełem, życie zgodne z zasadami ewangelicznymi(pokora, ubóstwo, miłosierdzie, afirmacja-wywyższenie wszelkich przejawów istnienia, akceptacja dobra i zła .

Temat: Temat: Średniowieczne wyobrażenia śmierci - Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią (2H)

1. Kontekst historyczny i kulturowy :

 wielka epidemia dżumy, zwanej czarną śmiercią, w Europie w Połowie XIV wieku, pochłonęła prawie1/3 ludności kontynentu

 żywi nie nadążali grzebać zmarłych

 masową śmierć podczas choroby pojmowano jako wyraz gniewu Boga za grzechy , dlatego próbowano go przebłagać licznymi pielgrzymkami i procesjami biczowników

 odpowiedzią malarzy i pisarzy na zbiorowy strach było stworzenie motywu danse macabre( taniec śmierci )

 groteskowy wizerunek śmierci ( groza połączona ze śmiesznymi ruchami, pląsami)

2. Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią jest wierszowanym dialogiem o charakterze dydaktyczno-wychowawczym (uczy i wychowuje ), utwór powstał najprawdopodobniej na początku XV wieku. Ma charakter anonimowy. Nie zachowało się oryginalne zakończenie dialogu. Dialog to gatunek pokazujący dwa stanowiska. Mistrz (magister, uczony, mędrzec) reprezentuje mądrość ziemską, Odmienną mądrość, prezentuje Śmierć, która także jest mistrzem, bo każdy w jej szkole być musi.

2. Przeczytaj fragment Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią i wykonaj polecenia .

 opisz wygląd śmierci przedstawiony w I fragmencie utworu, na czym polega jej okrutność

 wyjaśnij, jak spotkanie nie ze śmiercią wpłynęło na zachowanie Polikarp? (imię pochodzenia greckiego oznacza płodność , obfitość -oczywiście chodzi o jego umysł )

 wyjaśnij, dlaczego Polikarp pragnął zobaczyć śmierć ?

 jaką wiedzę o śmierci zyskał Polikarp? - zapisz w punktach

 jakich cech nabiera Śmierć opowiadająca mistrzowi o jej działaniach ? wskaż elementy groteski w sposobie ukazania śmierci (definicja w podręczniku)

 w oparciu o podany tekst wyjaśnij pojęcia : alegoria i danse macabre ( wykorzystaj informacje z podręcznika )

 zestaw przedstawicieli zawodów i stanów wymienionych w utworze. Przy każdej osobie zapisz cechy jakimi powinna się odznaczać, i wadę przypisywaną jej przez Śmierć

 wskaż elementy humoru w wersach 1-20 , jaką odgrywają rolę?

 przypomnij, czym jest satyra. Wskaż w tekście dłuższy przykład (exemplum) o charakterze humorystycznym i satyrycznym .

 dlaczego Śmierć poświęca więcej uwagi niektórym zawodom ( sędziom, duchownym, lekarzom, karczmarzom)?; który jest jej szczególnie niemiły?

Ciekawostka

W polskiej kulturze śmierć jest kobietą (związek z pramatką Ewą , która przyczyniła się do tego, że śmierć stała się częścią egzystencji ludzkiej). W innych kulturach, np. niemieckiej, śmierć pojawia się pod postacią mężczyzny.

Obejrzyj film Złodziejka książek . Zwróć uwagę na to, jak w filmie została ukazana śmierć . https://www.cda.pl/video/606428bc

Obejrzyj film I. Bergmana Siódma pieczęć W trakcie oglądania zwróć uwagę na :

 elementy średniowiecznego świata wyobrażeń, widoczne w działaniach, sposobie myślenia i słowach bohaterów

 wypisz imiona bohaterów reprezentujących współczesny sposób myślenia

 zapisz poglądy artystów ( kuglarzy ) na temat wykonywanej pracy

 jakie pytania stawia rycerz podczas spowiedzi w kościele?

 zauważ przejawy miłości między bohaterami filmu oraz wypowiadane na jej temat poglądy

 odnotuj aluzje biblijne w filmie

 opisz postać śmierci

 wyjaśnij symboliczny sens gry w szachy ze śmiercią

 określ, co chce wiedzieć rycerz, jakiej wiedzy poszukuje

 czego boją sie filmowi bohaterowie

 kim, wg ciebie jest czarownica ?; dlaczego została uznana za zbrodniarkę?

 zinterpretuj sens ostatniej sceny

Temat: Racje serca wobec powinności rycerskich . Dzieje Tristana i Izoldy (2H) W średniowiecznej kulturze rycerskiej obowiązywał wzorzec miłości dworskiej.

Nakazywał on rycerzowi wybrać swoją damę - piękna i niedostępną (np. mężatkę).

Rycerz ją idealizował i czcił , był zobowiązany jej służyć, spełniać jej rozkazy i poddawać się próbom, które wyznaczyła. Była to miłość platoniczna, dla swojej ukochanej rycerz był gotów umrzeć .

Dzieje Tristana i Izoldy to starofrancuski romans rycerski (bohaterami są rycerze, opowiadana historia ma charakter przygodowy i miłosny, częste zwroty akcji i fantastyczne zdarzenia są typowe dla tego gatunku), powstał najprawdopodobniej w XII wieku. Wykorzystano w nim mity celtyckie, utwór istniał w kilku wersjach.

1. Przeczytaj podany fragment Dziejów Tristana i Izoldy.

Wykonaj polecenia :

-opisz życie kochanków w Lesie Moreńskim

-do czego Ogryn wzywa Tristana i czym uzasadnia to wezwanie - czy Tristan uzasadnia swe prawo do Izoldy ?

kim jest umarły dla pustelnika, a kim dla rycerza ?

- czym wyraża się miłość Tristana i Izoldy (na podstawie fr.)?

- czy Tristan czuje się winny i czy żałuje swojego postępowania ? -przedstaw tytułowych bohaterów, co wydarzyło się na statku ? -opisz okoliczności konsekwencję wypicia magicznego napoju

-opisz uczucie, które połączyło bohaterów, zwróć uwagę na sprzeczne emocje - scharakteryzuj więź łączącą króla Marka Z Tristanem

- porównaj zachowanie zdradzonych małżonków: Marka i Izoldy o Białych Dłoniach -czy śmierć bohaterów oznacza kres miłości ?; uzasadnij, swoje zdanie.

- wyjaśnij symbolikę głogu.