Departament Wychowania i Kształcenia Integracyjnego przedkłada do akceptacji:
Plan działania w zakresie profilaktyki narkomanii dzieci i młodzieży w 2016 r.
1. Podstawa prawna:
2. Podstawa prawna:
1) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 2016 r. w sprawie Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-20201;
2) Cel operacyjny nr 2 pkt. 2: Profilaktyka i rozwiązywanie problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, uzależnieniami behawioralnymi i innymi zachowaniami ryzykownymi.
3) Pkt. 2.1.2. Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii; Ukierunkowanie sposobu prowadzenia polityki na rzecz ograniczenia popytu i podaży środków odurzających, substancji psychotropowych, nowych substancji psychoaktywnych i środków zastępczych.
4) Ppkt. 9 Wsparcie realizacji NPZ w obszarze ograniczenia popytu i podaży przez programy resortowe, plany działania lub wytyczne przez: opracowanie i realizację resortowych programów, planów działań lub wytycznych ograniczania podaży i popytu.
2. Diagnoza:
W 2015 r. w ramach międzynarodowego projektu: „European School Survey Project on Alcohol and Drugs” (ESPAD2) zrealizowano audytoryjne badanie ankietowe na losowej próbie reprezentatywnej uczniów trzecich klas gimnazjów (wiek: 15-16 lat) oraz drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (wiek: 17-18 lat) naszego kraju. Badanie zostało zrealizowane przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przy współpracy Instytutu Psychiatrii i Neurologii. Ważona próba ogólnopolska liczyła 3526 uczniów trzecich klas szkół gimnazjalnych oraz 2770 uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych, chociaż w sumie zebrano 25982 ankiet. Badanie wspierane było przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.
1 Dz. U. z 2016 r. poz.1492
2 Badania ESPAD podjęto po raz pierwszy w 1995 r. z inicjatywy Co-operation Group to Combat Drug Abuse and Illicit Trafficking in Drugs (Pompidou Group), działającej przy Radzie Europy. Celem badań, powtarzanych co 4 lata, jest monitorowanie natężenia problemu używania przez młodzież substancji psychoaktywnych, a także ocena czynników wpływających na rozpowszechnienie ulokowanych zarówno po stronie popytu na substancje, jak i ich podaży.
Wyniki badania wskazują, że większość badanych nigdy po substancje nielegalne nie sięgała. Wśród tych, którzy sięgali po te substancje, co najwyżej eksperymentowały z marihuaną lub haszyszem. Chociaż raz w ciągu całego życia używało tych substancji 24,3% młodszych uczniów i 37,3% starszych uczniów. Na drugim miejscu pod względem rozpowszechnienia wśród substancji nielegalnych jest amfetamina - ok. 4,6% wśród uczniów gimnazjów i 8,3% wśród uczniów szkół wyższego poziomu. Aktualne, okazjonalne używania substancji nielegalnych, czego wskaźnikiem jest używanie w czasie ostatnich 12 miesięcy, także stawia przetwory konopi na pierwszym miejscu pod względem rozpowszechnienia. W klasach trzecich gimnazjów używa tego środka 19% uczniów, w klasach drugich szkół ponadgimnazjalnych – 32%. W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem 10% uczniów klas trzecich gimnazjów i 15% uczniów klas drugich szkół ponadgimnazjalnych używało marihuany lub haszyszu. W zakresie używania przetworów konopi zaobserwowano podobne tendencje w obu grupach wiekowych, jednak wyniki w 2015 r. sugerują odmienności. Wzrost wszystkich trzech wskaźników w młodszej grupie uległ zahamowaniu, podczas gdy w starszej tylko odsetki używających w czasie ostatnich 30 dni nie uległy zmianie. Zarówno eksperymentowanie z substancjami nielegalnymi, jak ich okazjonalne używanie, jest bardziej rozpowszechnione wśród chłopców niż wśród dziewcząt. Inne wskaźniki problemu marihuany i haszyszu, takie jak postrzegana dostępność czy oferty tych substancji, jak również zasięg używania ich w otoczeniu badanych, wykazują podobne tendencje jak rozpowszechnienie używania. W młodszej grupie w 2015 r. zaznaczył się spadek, w starszej stabilizacja lub lekki wzrost. Potwierdza to tezę o zahamowaniu trendu wzrostowego problemu przetworów konopi wśród piętnasto- szesnastolatków oraz przynajmniej zmniejszenie tempa wzrostu w starszej grupie.
W obszarze oceny ryzyka, związanego z używaniem substancji, obserwowaliśmy spadek odsetków badanych, przypisujących używaniu marihuany lub haszyszu duże ryzyko. Ten niekorzystny trend w 2015 r. uległ zahamowaniu. Odsetki przypisujących duże ryzyko regularnemu używaniu przetworów konopi nawet wzrosły.
Odsetki uczniów, którzy używali dopalaczy, są niższe niż odsetki używających przetworów konopi. Nie odnotowano wzrostu tych odsetków między 2011 i 2015 r.
Wśród uczniów ze starszej grupy obserwuje się nawet spadek rozpowszechnienia używania tych substancji na przestrzeni całego życia oraz w czasie ostatnich 12 miesięcy.
Utrzymanie trendu spadkowego jest pożądanym kierunkiem działań polskiej polityki narkotykowej. Dla osiągnięcia zakładanego celu konieczne jest podejmowanie wszechstronnych działań wychowawczych, które będą ukierunkowane na budowanie konstruktywnej hierarchii wartości uczniów i wychowanków, w której wartości: zdrowia, godności, mądrości, wolności, rozwoju osobowego, bezpieczeństwa, pewności, odpowiedzialności będą pierwsze w hierarchii.
Istotne jest także równoległe kształtowanie u uczniów i wychowanków przekonań normatywnych i umiejętności psychospołecznych traktowanych, jak znaczące
czynniki chroniące przed używaniem substancji psychoaktywnych, w tym także leków bez wskazań lekarza, czy suplementów diety.
W sytuacji grupy lub jednostek szczególnego ryzyka należy podejmować działania profilaktyki selektywnej i wskazującej3.
Wszystkie działania z zakresu profilaktyki narkomanii muszą być prowadzone z rodzicami lub opiekunami uczniów i wychowanków. Należy uruchomić działania wspierające w celu przygotowania nauczycieli i wychowawców do efektywnej realizacji zadań z zakresu przeciwdziałania narkomanii.
3. Działalność edukacyjna, wychowawcza i profilaktyczna szkół i placówek oświatowych w celu przeciwdziałania narkomanii.
3.1. Podstawa programowa kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół4.
1) Realizacja treści podstawy programowej w celu przeciwdziałania narkomanii:
Podstawa programowa kształcenia ogólnego definiuje obowiązkowe cele i treści nauczania, w tym umiejętności opisane w formie ogólnych i szczegółowych wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności, które powinien posiadać uczeń po zakończeniu określonego etapu edukacyjnego oraz zadania wychowawcze szkoły, uwzględniane w programach wychowania przedszkolnego oraz w programach nauczania.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego uwzględnia cechy i wartości, ku którym zmierza proces wychowawczy w szkole i które muszą być uwzględnione w programach nauczania Programy nauczania powinny być dostosowane do potrzeb i możliwości uczniów, dla których są przeznaczone.
W procesie kształcenia ogólnego szkoła kształtuje u uczniów postawy sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, ciekawość poznawczą, kreatywność, przedsiębiorczość, kulturę osobistą, gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej.
3 Działania z zakresu profilaktyki selektywnej dotyczą grup zwiększonego ryzyka, w których wystąpienie zachowań ryzykownych jest znacznie wyższe od przeciętnego i może pojawić się w niedalekiej przyszłości albo w którymś krytycznym momencie życia. Działania z zakresu profilaktyki selektywnej mają na celu zapobieganie, ograniczenie lub zaprzestanie podejmowania przez ucznia lub wychowanka zachowań ryzykownych.
4 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 r., poz. 977, ze zm.)
Treści dotyczące przeciwdziałania narkomanii, kształtowania prawidłowych nawyków zdrowotnych zostały zawarte w:
Edukacji zdrowotnej, realizowanej na każdym etapie edukacyjnym,
Edukacji społecznej realizowanej na I etapie edukacyjnym,
Przyrodzie, wychowaniu do życia w rodzinie, etyce, realizowanych na II etapie edukacyjnym,
Wiedzy o społeczeństwie, biologii, wychowaniu fizycznym, wychowaniu do życia w rodzinie, etyce realizowanych na III etapie edukacyjnym,
Wiedzy o społeczeństwie, wychowaniu fizycznym, wychowaniu do życia rodzinie realizowanych na IV etapie edukacyjnym.
Umiejętności dotyczące przeciwdziałania narkomanii i prawidłowych nawyków prozdrowotnych obejmują:
Podejmowanie decyzji i zachowań korzystnych dla zdrowia własnego, innych ludzi i środowiska,
Dokonywanie prawidłowych wyborów w sytuacjach społecznych, w tym presji rówieśniczej, zachowań asertywnych.
2) Realizatorzy: szkoły i placówki oświatowe;
3) Termin realizacji: bieżący rok szkolny 2016/2017;
4) Finansowanie: w ramach funkcjonowania szkół i placówek oświatowych;
5) Informacja o efektach przeprowadzonego działania: Wyniki Ankiety pn.
Profilaktyka zachowań ryzykownych dzieci i młodzieży, monitorującej realizację działań z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia w szkołach i placówkach.
3.2. Program wychowawczy szkoły, program profilaktyki.
1) Realizacja postulatów zawartych w programie wychowawczym szkoły i programie profilaktyki w celu przeciwdziałania narkomanii:
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego5 stanowi, że działalność edukacyjna szkoły, poza szkolnym zestawem programów nauczania, jest określona przez:
program wychowawczy szkoły, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym;
program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym.
5 Ibid
Szkolny zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły oraz program profilaktyki tworzą spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Ich przygotowanie i realizacja są zadaniem zarówno całej szkoły, jak i każdego nauczyciela.
Uznając kompetencje oraz wiedzę poszczególnych środowisk szkolnych w zakresie potrzeb i uwarunkowań środowiskowych, zagwarantowano szkołom
w sprawach wychowania dużą autonomię. Stwarza to możliwość opracowania indywidualnego programu wychowawczego w każdej szkole, uwzględniającego, obok celów i zadań dydaktycznych oraz zawiązanych z szerszym kontekstem społecznym, także miejscowe priorytety wychowawcze i środki realizacji.
Przygotowanie w szkole programów poprzedzone powinno być diagnozą potrzeb i problemów uwzględniającą także cechy środowiska lokalnego, w zakresie występujących zagrożeń oraz zasobów. W ramach obu programów wpisane treści powinny wynikać z przeprowadzonej analizy czynników ryzyka i czynników chroniących uczniów i wychowanków przed uzależnieniami, w tym od substancji psychoaktywnych.
2) Realizatorzy: szkoły i placówki oświatowe;
3) Termin realizacji: bieżący rok szkolny 2016/2017;
4) Finansowanie: w ramach funkcjonowania szkół i placówek oświatowych;
5) Informacja o efektach przeprowadzonego działania: Wyniki Ankiety pn.
Profilaktyka zachowań ryzykownych dzieci i młodzieży, monitorującej realizację działań z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia w szkołach i placówkach.
3.3. Rozporządzenie w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii6
1) Realizacja przepisów rozporządzenia w ramach działalności szkół i placówek oświatowych:
W dniu 1 września 2015 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii wydane na podstawie art. 22 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii7 W rozporządzeniu wskazano, że działalność: wychowawcza, edukacyjna, informacyjna i profilaktyczna w szkołach i placówkach oświatowych ma obejmować
6 Dz. U. poz. 1249.
7 Dz. U. z 2016 r. poz. 224.
działania uprzedzające, których celem jest przeciwdziałanie pojawianiu się zachowań ryzykownych uczniów i wychowanków związanych z używaniem:
środków odurzających,
substancji psychotropowych,
środków zastępczych,
nowych substancji psychoaktywnych,
leków w celach innych niż medyczne,
suplementów diet.
Zachowania ryzykowne charakteryzują się nieprzestrzeganiem przyjętych dla danego wieku zwyczajowych norm i wymagań i niosą ryzyko negatywnych konsekwencji dla zdrowia fizycznego i psychicznego ucznia lub wychowanka oraz jego otoczenia społecznego. Zachowania te mogą być wynikiem, niewłaściwej hierarchii wartości, niskiej samooceny, ulegania wpływom grupy rówieśniczej oraz braku ważnych umiejętności życiowych uczniów lub wychowanków, takich jak: zdolność krytycznego myślenia, samokontrola, umiejętność radzenia sobie ze stresem. Zachowania ryzykowne mogą mieć też głębsze uwarunkowania wynikające z wychowania w rodzinie dysfunkcjonalnej, w której dziecko nie zaspokaja swoich potrzeb psychicznych, biologicznych i społecznych.
2) Rekomendowane kierunki działań, określone w rozporządzeniu:
poszerzenie wiedzy rodziców, nauczycieli na temat prawidłowości rozwoju i zaburzeń zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży,
prowadzenie działań z zakresu promocji zdrowia, wychowania ku wartościom, w hierarchii której wartość zdrowia zajmuje znaczące miejsce,
kształtowanie postaw zdrowego stylu życia oraz podejmowanie konstruktywnych wyborów, w oparciu o wymagane umiejętności życiowe,
realizowanie działań profilaktycznych o potwierdzonej skuteczności, m.in.
programów profilaktycznych i promocji zdrowia psychicznego, których celem jest kształtowanie właściwych, przekonań, postaw, zachowań dzieci i młodzieży, a także stosowania metody interwencji profilaktycznej w sytuacjach zwiastujących zachowania problemowe,
stosowanie w szkołach i placówkach oświatowych procedur postępowania w sytuacji łamania przepisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii,
doskonalenie umiejętności nauczycieli w realizowaniu działań z zakresu profilaktyki narkomanii.
3) Realizatorzy: szkoły i placówki oświatowe;
4) Termin realizacji: bieżący rok szkolny 2016/2017;
5) Finansowanie: w ramach funkcjonowania szkół i placówek oświatowych;
6) Informacja o efektach przeprowadzonego działania: Wyniki Ankiety pn.
Profilaktyka zachowań ryzykownych dzieci i młodzieży, monitorującej realizację działań z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia w szkołach i placówkach.
3.4. Działania wspierające szkoły i placówki oświatowe w realizacji przepisów rozporządzenia8 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ośrodek Rozwoju Edukacji
1) Upowszechnianie wiedzy wśród nauczycieli o skutecznych działaniach z zakresu profilaktyki narkomanii.
W ramach Rządowego programu na lata 2014-2016 „Bezpieczna i przyjazna szkoła”
do końca 2016 r. zaplanowano 8 wojewódzkich konferencji dla blisko 3000 uczestników z całego kraju. Uczestnikami konferencji będą dyrektorzy, nauczyciele szkół i placówek oświatowych, przedstawiciele poradni psychologiczno- pedagogicznych, placówek doskonalenia nauczycieli, organów prowadzących szkoły i placówki. Program konferencji obejmować będzie cztery moduły o tematyce szeroko rozumianego bezpieczeństwa dzieci i młodzieży. Jeden z modułów zostanie poświęcony tematowi: Realizacja działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii. Rekomendowane kierunki działań.
Zakres merytoryczny tego modułu obejmie zagadnienia:
Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki.
Szkolna interwencja profilaktyczna.
Program profilaktyki zintegrowanej dla gimnazjów („Unplugged”), w tym materiały merytoryczne, takie jak: broszura wprowadzająca do programu i oferty szkoleniowej, podręcznik dla nauczyciela, materiały do pracy z uczniem i rodzicem.
Uczestnicy zostaną wyposażeni w pakiet materiałów ww. programu oraz upowszechniona zostanie broszura wprowadzająca do programu profilaktyki zintegrowanej dla gimnazjów („Unplugged”) i oferty szkoleniowej.
2) Realizatorzy: Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ośrodek Rozwoju Edukacji, 3) Termin realizacji: bieżący rok szkolny 2016/2017,
4) Finansowanie: środki finansowe z rezerwy celowej budżetu państwa cześć 83 poz. 26 – „Środki na zadania w zakresie wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz 6 mln zł na zadania związane z „Bezpieczną i przyjazną szkołą”, zgodnie z Harmonogramem realizacji Programu w 2016 r.
5) Informacja o efektach przeprowadzonego działania: Wyniki ankiet ewaluacyjnych konferencji.
8 Ibid.
3.5. Doskonalenie kompetencji kadry pedagogicznej dotyczącej prowadzenia działań z zakresu profilaktyki narkomanii
1) Realizacja działań wspierających szkoły i placówki oświatowe w zakresie przeciwdziałania zachowaniom ryzykownym uczniów i wychowankom
W przepisach rozporządzenia w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii9, zwrócono uwagę na konieczność realizowania programów profilaktycznych i promocji zdrowia psychicznego rekomendowanych w ramach systemu rekomendacji, które zostały wskazane w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 22 marca 2011 r. w sprawie Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2016 .
W bazie programów rekomendowanych10 są zamieszczone wyłącznie programy, które poddane zostały ocenie i selekcji przez zespół specjalistów, zgodnie z przyjętymi nowymi standardami i kryteriami jakości określonymi w Systemie Rekomendacji Programów Profilaktycznych i Promocji Zdrowia Psychicznego oraz Programie Exchange on Drug Reduction Action (EDDRA)11.
Programy te są skuteczne, co zostało potwierdzone badaniami ewaluacyjnymi.
Ich dobór jest uzależniony od potrzeb indywidulanych i grupowych oraz realizowanych celów profilaktycznych lub wychowawczych, czyli od zastosowania adekwatnego do sytuacji poziomu profilaktyki.
W bieżącym roku zostaną podjęte szklenia skierowane do realizatorów następujących rekomendowanych programów profilaktycznych ukierunkowanych na przeciwdziałanie zachowaniom ryzykownym uczniów i wychowankom:
Procedury interwencyjne w szkole
Szkolenie dla dyrektorów szkół i placówek oraz psychologów i pedagogów szkolnych.
Celem szkolenia jest upowszechnianie wiedzy na temat skutecznych procedur interwencji w sytuacji zagrożenia dzieci i młodzieży, w tym przestępczością i demoralizacją. Moduły szkolenia: część wykładowa dotycząca substancji psychoaktywnych oraz agresji i przemocy rówieśniczej, część warsztatowa
9 Ibid
10 Baza programów rekomendowanych jest zamieszczona na stronie Krajowego Biura Do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii www.kbpn.gov.pl.; Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Ośrodka Rozwoju Edukacji.
11 Informacje na temat skutecznych programów profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej oraz innych działań są zbierane w ramach programu EDDRA (Exchange on Drug Demand Reduction Action) zainicjowanego w 1996 r. i kontynuowanego do chwili obecnej. Aktualnie w europejskiej bazie danych jest zamieszczonych ponad 400 programów realizowanych w krajach członkowskich UE oraz Norwegii, w tym 5 polskich programów profilaktyki uniwersalnej i selektywnej11.
dotycząca tworzenia procedur interwencyjnych w szkole w tym w sytuacji stwierdzenia, że uczeń jest pod wpływem substancji psychoaktywnych.
Program Szkolna Interwencja Profilaktyczna
Szkolenie dla pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz ośrodków doskonalenia nauczycieli. Celem szkolenia jest zwiększenie kompetencji profilaktycznych pracowników oświaty, zwiększenie liczby instruktorów, prowadzących szkolenia dla realizatorów programu w szkołach. Moduły szkolenia obejmować będą tematy: podstawy prawne interwencji profilaktycznej w szkole, znaczenie i zasady dobrej współpracy w gronie pedagogicznym, sytuacja psychologiczna uczestników interwencji: nauczycieli, uczniów i rodziców, praktyczne wykorzystanie wiedzy o substancjach psychoaktywnych, prezentacja procesu interwencji i ćwiczenie jej poszczególnych elementów.
Program profilaktyki zintegrowanej dla gimnazjalistów pt. "Unplugged".
Szkolenie dla trenerów adresowane jest do pracowników poradni psychologiczno- pedagogicznych oraz ośrodków doskonalenia nauczycieli. Celem szkolenia jest zwiększenie liczby trenerów uprawnionych do prowadzenia szkoleń dla nauczycieli- realizatorów programu oraz upowszechnianie informacji dotyczącej programu
„Unplugged”. Moduły szkolenia: podstawy profilaktyki uzależnień w oparciu o model wpływów społecznych, założenia teoretyczne programu, młodzież a substancje psychoaktywne, struktura i komponenty programu, kształtowanie umiejętności życiowych uczniów, rola szkoły i nauczycieli, metodyka pracy z grupą i procesy grupowe, trening nauczycieli w prowadzeniu interaktywnych zajęć profilaktycznych z uczniami, trening rozwiązywania problemów, współpraca z rodzicami, zapoznanie ze scenariuszem zajęć psychoedukacyjnych dla rodziców.
Ponadto, zaplanowano przeprowadzenie oceny programów profilaktycznych, które wpływają do Systemu Oceny i Rekomendacji Programów Profilaktycznych i Promocji Zdrowia Psychicznego - posiedzenia Zespołu odbywają się kilka razy w roku, a ich częstotliwość oraz ilość uzależniona jest od liczby zgłoszonych programów profilaktycznych do oceny.
2) Realizatorzy: Ośrodek Rozwoju Edukacji,
3) Termin realizacji: bieżący rok szkolny 2016/2017,
4) Finansowanie: środki finansowe w ramach budżetu Ośrodka Rozwoju Edukacji,
5) Informacja o efektach przeprowadzonego działania: Wyniki ankiet ewaluacyjnych szkoleń, protokoły/notatki ze spotkań.
4. Pozostałe działania wspierające szkoły i placówki oświatowe w realizacji profilaktyki narkomanii w ramach Rządowego programu na lata 2014-2016
„Bezpieczna i przyjazna szkoła”.
4. 1. Wzmocnienie wychowawczej roli szkoły, jako skutecznych działań dotyczących kształtowanie prawidłowych nawyków i postaw prozdrowotnych, w tym zdrowego stylu wśród uczniów i wychowanków
1) Realizacja działania podnoszącego kompetencje nauczycieli, przedstawicieli poradni psychologiczno-pedagogicznych i placówek doskonalenia nauczycieli w zakresie wychowywania dzieci i młodzieży ku wartościom
Prawidłowo przebiegający proces wychowawczy stanowi dla uczniów i wychowanków stabilną bazę do podejmowania w życiu odpowiedzialnych wyborów, zgodnych z samym sobą i ukształtowanym systemem wartości. Posiadanie właściwej hierarchii wartości przez uczniów i wychowanków to jeden z najważniejszych czynników chroniących przed pojawianiem się zachowań ryzykownych, w tym przeciwdziałanie narkomanii.
Wychowanie ku wartościom to także baza do tworzenia prawidłowego klimatu szkoły lub placówki, opartym na poszanowaniu godności innych osób. Każda szkoła powinna zagwarantować uczniowi przyjazną przestrzeń dla prawidłowego integralnego rozwoju.
Osoby odpowiedzialne za edukację i wychowanie powinny właściwie reagować w sytuacjach zwiastujących zachowania problemowe uczniów i wychowanków i uruchamiać odpowiednie formy wsparcia, w tym pomoc psychologiczno- pedagogiczną.
W ramach zaplanowanych 8 wojewódzkich konferencji jeden z modułów poświęcony będzie tematowi: Wychowanie ku wartościom. Przygotowanie uczniów i wychowanków do odpowiedzialnego i wartościowego życia. Tworzenie bezpiecznej i przyjaznej szkoły i placówki. W module zostaną przestawione dwa wykłady, które stanowić będą rekomendację działań wychowawczych w szkołach i placówkach:
„Aksjologiczna podstawa programu wychowawczego szkoły w świetle teorii integralnego rozwoju ucznia”, obejmującego zagadnienia:
o ku jakim wartościom wychowywać dzieci i młodzież,
o na jakich płaszczyznach życia szkoły rozgrywa się treść i jakość wychowania szkolnego,
o w jaki sposób budować program wychowawczy szkoły, aby stanowił szansę integracyjnego rozwoju.
„W jaki sposób wychowywać ku wartościom”, obejmującego zagadnienia umożliwiające uczestnikom konferencji pozyskanie wiedzy na temat prawidłowo prowadzonego procesu wychowawczego:
o strategie wychowania ku wartościom,
o metody i formy animujące młodzież do urzeczywistniania wartości, o promocja wzorców osobowych młodzieży.
Uczestnicy konferencji zostaną wyposażeni w publikację, pt. Młodzież jakiej nie znacie, która stanowić będzie rekomendacje dla działań wychowawczych, a także przykłady dobrych praktyk.
2) Realizatorzy: Zadanie zlecone Ośrodkowi Rozwoju Edukacji przez Ministerstwo Edukacji Narodowej,
3) Termin realizacji: bieżący rok szkolny 2016/2017,
6) Finansowanie: Finansowanie: środki finansowe z rezerwy celowej budżetu państwa cześć 83 poz. 26 – „Środki na zadania w zakresie wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz 6 mln zł na zadania związane z
„Bezpieczną i przyjazną szkołą”, zgodnie z Harmonogramem realizacji Programu w 2016 r.
4) Informacja o efektach przeprowadzonego działania: Wyniki ankiet ewaluacyjnych ww. modułu konferencji.
4.2. Prowadzenie infolinii dla uczniów rodziców i nauczycieli
1) Interwencje kryzysowe, edukacyjne i lokalne w pracy konsultantów infolinii oraz wsparcie psychologiczne
W ramach programu „Bezpieczna i przyjazna szkoła” realizowane jest zadanie publiczne pt. Prowadzenie przez specjalistów ogólnopolskiej infolinii interwencyjno- informacyjnej dla uczniów, w tym ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, ich rodziców, nauczycieli oraz innych podmiotów działających na rzecz bezpieczeństwa dzieci i młodzieży.
Celem realizacji zadania jest zapewnienie wsparcia dzieciom, młodzieży, rodzicom, nauczycielom przeżywającym kłopoty i trudności, podnoszenie kompetencji wychowawczych rodziców i nauczycieli oraz zwiększanie otwartości szkół lub placówek na współpracę z instytucjami i podmiotami, które mogą wspierać ich działanie lokalnie.
W ramach zadania świadczone są usługi:
Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży numer 116 111 i świadczona pomoc online, dostępne codziennie w godz. 12.00-22.00, z wyłączeniem dni wolnych od pracy;
Telefon numer 800 100 100 dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci oraz dla przedstawicieli podmiotów działających na rzecz bezpieczeństwa dzieci i młodzieży, a także świadczona pomoc online, dostępne od poniedziałku do piątku w godz. 12.00-18.00, z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy;
Prowadzenie serwisów internetowych www.116111.pl dla dzieci i młodzieży i www.800100100.pl dla rodziców i nauczycieli.
W sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia, w tym związanych z używaniem substancji psychoaktywnych uruchamiane będą interwencje kryzysowe, poradnictwo. W ramach codziennych konsultacji osoby telefonujące lub piszące wiadomość online uzyskają wsparcie i wymagane informacje pozwalające na podejmowanie działań zaradczych.
2) Realizatorzy: Zadanie zlecone organizacji pozarządowej w ramach otwartego konkursu ofert,
3) Termin realizacji: bieżący rok szkolny 2016/2017,
4) Finansowanie: Finansowanie: środki finansowe z rezerwy celowej budżetu państwa cześć 83 poz. 26 – „Środki na zadania w zakresie wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz 6 mln zł na zadania związane z „Bezpieczną i przyjazną szkołą”, zgodnie z Harmonogramem realizacji Programu w 2016 r.
5) Informacja o efektach przeprowadzonego działania: Raporty i analizy:
miesięczne, kwartalne, roczne z prowadzonych rozmów, świadczonej pomocy online i przeprowadzonych interwencji.
5. Ankieta monitorująca
1) Monitorowanie działań profilaktycznych w szkołach i placówkach
Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowało ankietę monitorującą realizację zadań z zakresu promocji zdrowia i zapobiegania zachowaniom ryzykownym dzieci i młodzieży w szkołach i placówkach oświatowych12. Wyniki ankiety stanowią źródło wiedzy o realizowania działań profilaktycznych zawartych, m.in. Narodowym Programie Zdrowia na lata 2016-2020 (NPZ). Wyniki ankiety są wykorzystane do przygotowania raportów z działalności Ministra Edukacji Narodowej w monitorowanym obszarze określonym w NPZ, który jest przedkładany Sejmowi
12 Ankieta profilaktyka zachowań ryzykownych dzieci i młodzieży, monitorującą realizację działań z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia w szkołach i placówkach.
RP, a także stanowią punkt odniesienia w kreowaniu polityki oświatowej państwa w zakresie wychowania i profilaktyki w szkołach i placówkach systemu oświaty. Po raz pierwszy informacje ze szkół za pomocą ankiety zebrano w 2014 r. Wyniki jej stanowią wskaźniki bazowe do dalszych analiz, a także weryfikacji/doprecyzowania pytań w kolejnych badaniach.
Ankieta umieszczona jest na platformie w strefie dla zalogowanych pod adresem:
https://sio.men.gov.pl/dodatki/strefa/ w zakładce ANKIETY. Dyrektorzy w celu zalogowania się do strefy dla zalogowanych używają loginu i hasła wykorzystywanego podczas logowania do aplikacji SIO.
W bieżącym roku zakres ankiety będzie zweryfikowany i dostosowany do potrzeb monitorowania realizacji zadań z zakresu promocji zdrowia i zapobiegania zachowaniom ryzykownym dzieci i młodzieży w szkołach i placówkach oświatowych w odniesieniu do zadań zawartych w NPZ.
2) Realizatorzy: Ministerstwo Edukacji Narodowej Departament Wychowania i Kształcenia Integracyjnego oraz Wydział Wychowania i Profilaktyki Ośrodka Rozwoju Edukacji,
3) Termin realizacji: bieżący rok szkolny 2016/2017, 4) Finansowanie: bezfinansowe
5) Informacja o efektach przeprowadzonego działania: zweryfikowana ankieta zaakceptowana przez kierownictwo Ministerstwo Edukacji Narodowej.
6. Uzgodnienia
Przygotowała: Teresa Szopińska-Grodzka, Departament Wychowania i Kształcenia Integracyjnego. Projekt z dnia 24 października 2016 r.
Projekt konsultowany z departamentami merytorycznymi w MEN: DPPI, DKO, DKZU, DSWM, DWST, DIP, GP oraz z ORE.
Akceptacja Dyrektora Departament Wychowania i Kształcenia Integracyjnego.
Akceptacja Ministra Edukacji Narodowej
