TEST PRZED MATUR 2007
PRZYKŁADOWY ARKUSZ EGZAMINACYJNY Z
WIEDZY O SPOŁECZE STWIE
POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 180 minut
Instrukcja dla zdaj cego
1. Sprawd , czy arkusz egzaminacyjny zawiera 18 stron (zadania 1–21). Ewentualny brak zgło przewodnicz cemu zespołu nadzoruj cego egzamin.
2. Arkusz zawiera trzy cz ci. Cz pierwsza arkusza polega na rozwi zaniu testu, cz druga wymaga analizy materiałów ródłowych, a trzecia napisania krótkiego wypracowania na jeden z podanych tematów.
3. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy ka - dym zadaniu.
4. Pisz czytelnie. U ywaj długopisu/pióra tylko z czarnym tu- szem/atramentem.
5. Nie u ywaj korektora, a bł dne zapisy wyra nie przekre l.
6. Pami taj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie.
yczymy powodzenia!
Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego.
Autor: Artur Derdziak
Za rozwi zanie wszystkich zada
mo na otrzyma ł cznie 50 punktów
Cz I
Zadania testowe Zadanie 1. (1 pkt)
Wybierz stwierdzenie, które odpowiada prawnej ocenie opisanej sytuacji.
Kodeks cywilny
Art. 82. Niewa ne jest o wiadczenie woli zło one przez osob , która z jakichkolwiek powo- dów znajdowała si w stanie wył czaj cym wiadome albo swobodne powzi cie decyzji i wyra enie woli. Dotyczy to w szczególno ci choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chocia by nawet przemijaj cego, zaburzenia czynno ci psychicznych.
Opis sytuacji:
Maciek podpisał umow kupna-sprzeda y swojego domu. Nie pami tał tego wydarzenia, po- niewa miało ono miejsce podczas przyj cia, na którym spo ył du ilo alkoholu. W zwi z- ku z tym postanowił uniewa ni umow , opieraj c si na artykule 82 Kodeksu Cywilnego.
A) Maciek nie ma adnych podstaw do uniewa nienia umowy, na podstawie tego artykułu, gdy nie jest on w aden sposób zwi zany z czynno ci prawn , której dokonał.
B) Maciek nie mo e uniewa ni umowy na podstawie tego artykułu, poniewa nie daje on mo liwo uniewa nienia umowy podpisanej pod wpływem alkoholu.
C) Maciek mo e uniewa ni umow na podstawie tego artykułu, gdy została ona podpisana pod wpływem alkoholu i w zwi zku z tym jest niewa na.
Zadanie 2. (1 pkt)
Podkre l organizacj , której członkiem Polska nigdy nie była.
A) Układ Warszawski B) CEFTA
C) NAFTA D) RWPG
Zadanie 3. (1 pkt)
Uporz dkuj chronologicznie traktaty zwi zane z Uni Europejsk . A) traktat paryski
B) traktaty rzymskie C) traktat amsterdamski D) traktat z Maastricht
Odp.: 1 ... 2 ... 3 ... 4 ...
Zadanie 4. (1 pkt)
Uzupełnij schemat hierarchii aktów prawnych w Polsce.
Zadanie 5. (1 pkt)
Podkre l wła ciw odpowied .
Wizja własnej osoby jako jednostki odr bnej i niepowtarzalnej to:
A) to samo B) mentalno C) osobowo D) konformizm
Zadanie 6. (1 pkt)
Podane ni ej zdania zakwalifikuj jako prawdziwe b d fałszywe. Wpisz obok nich w tabeli liter P (prawda) lub F (fałsz).
Pierwszym prezydentem III RP wybranym w powszechnych wyborach był Wojciech Jaruzelski.
Pierwszym niekomunistycznym premierem w Polsce został po obradach Okr głego Stołu Jan Olszewski.
Polska weszła do Paktu Północnoatlantyckiego za rz dów premiera Leszka Millera.
Sukcesem rz du Jerzego Buzka było przyj cie Polski do Unii Europejskiej.
Jarosław Kaczy ski zast pił na stanowisku premiera Kazimierza Marcin- kiewicza.
Zadanie 7. (1 pkt)
W ród podanych poni ej zapisów konstytucyjnych jeden jest niezgodny z aktualn Kon- stytucj RP. Podkre l ten zapis, a nast pnie wpisz pod spodem jego poprawne brzmie- nie.
A) Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale y do Narodu.
B) Organy władzy publicznej działaj na podstawie i w granicach prawa.
C) Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno tworzenia i działania partii politycznych.
D) Rzeczpospolita Polska jest pa stwem zło onym.
E) Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj władzy publicznej.
Odp.:
...
...
Zadanie 8. (1 pkt)
Wymie dwa czynniki narodowotwórcze zaliczane do koncepcji antropologicznej.
1. ...
2. ...
Zadanie 9. (2 pkt)
Jednym ze zjawisk współczesnego wiata jest globalizacja. Wyja nij jej pozytywne i ne- gatywne skutki dla gospodarki.
a) skutki pozytywne:
...
...
...
...
...
b) skutki negatywne:
...
...
...
...
...
Zadanie 10. (1 pkt)
Wyja nij, na czym polega weto ludowe.
...
...
...
...
Zadanie 11. (1 pkt)
Podaj trzy instytucje, którym przysługuje prawo inicjatywy ustawodawczej w Polsce.
...
...
...
...
Zadanie 12. (2 pkt)
Do podanych charakterystyk dopisz odpowiednie poj cia je okre laj ce.
Charakterystyka Poj cie
Doktryna i system polityczny obowi zuj cy w RPA w latach 1948–1991, polegaj cy na segregacji ludzi ze wzgl du na ras , i umo liwiaj cy sprawowanie władzy tylko przez białych nad murzy sk wi kszo ci .
Postawa wrogo ci i niech ci wobec ludno ci pochodzenia ydowskiego.
Postawa wyra aj ca si niech ci i wrogo ci wobec cu- dzoziemców i cudzoziemszczyzny, wywołana strachem przed tym, co obce.
Postawa zakładaj ca równouprawnienie i współprac wszystkich narodów, bez podziału na lepszych i gorszych.
D enie do przezwyci enia odr bno ci mi dzy narodami i pa stwami dla osi gni cia wspólnych celów, z których najwa niejszy jest ład na wiecie.
Zadanie 13. (2 pkt)
Zdj cie przedstawia liderów partii tworz cych rz d koalicyjny. Podaj imiona i nazwiska tych polityków oraz nazwy partii, do której nale .
W kolejno ci od lewej:
...
...
...
Zadanie 14. (2 pkt)
Społecze stwo obywatelskie – cecha pa stwa demokratycznego w pa stwach totalitarnych i autorytarnych nie ma warunków do istnienia. Dlatego te w takich pa stwach dochodzi cz sto do samoorganizacji społecze stwa obywatelskiego i wyst pie przeciwko re imowi. Na ma- pie zaznaczono dwa kraje, w których doszło do takich wyst pie . Jedno zako czyło si oba- leniem autorytaryzmu, a drugie kl sk .
Uzupełnij tabel , wpisuj c w odpowiednie miejsce nazw pa stwa, popularn nazw wyst pienia lub jego rok oraz skutek.
Pa stwo Popularna nazwa
wyst pienia lub rok Skutek 1.
2.
Zadanie 15. (2 pkt)
Zamieszczony poni ej wykres dotyczy struktury społecze stwa polskiego według wy- kształcenia. Wykorzystuj c zamieszone w nim dane, wykonaj polecenia (15.1–15.2.).
15.1. (1 pkt)
Na podstawie wykresu udziel odpowiedzi, jaka cz społecze stwa polskiego nie posia- da wykształcenia redniego albo si do niego nie przyznaje.
...
15.2. (1 pkt)
Na podstawie wykresu wyja nij, jaki jest poziom wykształcenia Polaków.
...
...
...
...
Struktura społecze stwa polskiego według wykształcenia w 2002 r. na
podstawie NSP
10%
33%
24%
28%
5%
wy sze
policealne i rednie zasadnicze zawodowe podstawowe
podstawowe nieuko czone, bez wykształcenia, nieustalone
Cz II
Analiza ródeł Zadanie 16. (2 pkt)
Na podstawie przedstawionych danych wykonaj polecenia (16.1.–16.2.)
Odsetek ludzi na wiecie nieumiej cych pisa i czyta
16.1. (1 pkt)
Podaj kontynent, na którym wyst puje najwi kszy odsetek analfabetów.
...
16.2. (1 pkt)
Jednym z krajów kandyduj cych do Unii Europejskiej jest pa stwo poło one cz ciowo w Europie, a cz ciowo w Azji. Bior c pod uwag najbardziej optymistyczne dane, po- daj, jaka cze tego społecze stwa nie potrafi pisa i czyta .
...
Zadanie 17. (2 pkt)
Przeczytaj artykuły Protokołu z Kioto i wykonaj polecenia (17.1.–17.2.)
PROTOKÓŁ Z KIOTO
do Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporz dzony w Kioto dnia 11 grudnia 1997 r.
(Dz. U. z dnia 17 pa dziernika 2005 r.) Artykuł 20
1. Ka da Strona mo e zaproponowa poprawki do niniejszego protokołu.
2. Poprawki do niniejszego protokołu s przyjmowane na sesjach zwyczajnych Konferencji Stron słu cej jako spotkanie Stron niniejszego protokołu. Tekst proponowanej poprawki do niniejszego protokołu jest podawany Stronom do wiadomo ci przez sekretariat co najmniej na sze miesi cy przed spotkaniem, na którym zostanie zaproponowane jej przyj cie. Sekreta- riat przekazuje tekst proponowanych poprawek równie Stronom i sygnatariuszom Konwencji oraz depozytariuszowi do wiadomo ci.
3. Strony podejmuj wysiłki w celu osi gni cia porozumienia w sprawie ka dej proponowa- nej poprawki do niniejszego protokołu w drodze konsensusu. Je eli wszystkie wysiłki w celu osi gni cia konsensusu zostan wyczerpane, a porozumienie nie zostanie osi gni te, popraw- ka jest przyjmowana w głosowaniu wi kszo ci trzech czwartych Stron obecnych na spotka- niu i głosuj cych. Przyj ta poprawka jest podawana przez sekretariat do wiadomo ci depozy- tariuszowi, który rozsyła j wszystkim Stronom do zatwierdzenia.
Artykuł 22
1. Ka da ze Stron dysponuje jednym głosem, z wyj tkiem przewidzianym w poni szym ust. 2.
2. Regionalne organizacje integracji gospodarczej w sprawach podlegaj cych ich kompetencji rozporz dzaj prawem do głosowania liczb głosów równ liczbie pa stw członkowskich b d cych Stronami niniejszego protokołu. Organizacja taka nie b dzie wykorzystywa swego prawa do głosowania, je li którekolwiek z jej pa stw członkowskich je wykorzysta, i odwrot- nie.
Artykuł 24 (…)
2. Ka da regionalna organizacja integracji gospodarczej, która staje si Stron niniejszego protokołu, a której adne z pa stw członkowskich nie jest Stron , jest zwi zana wszystkimi zobowi zaniami okre lonymi w niniejszym protokole. W przypadku takich organizacji, któ- rych jedno lub wi cej pa stw członkowskich jest Stron niniejszego protokołu, organizacja i jej pa stwa członkowskie decyduj o podziale obowi zków zwi zanych z wypełnianiem zo- bowi za niniejszego protokołu. W takich przypadkach organizacja i jej pa stwa członkow- skie nie s upowa nione do równoczesnego korzystania z praw niniejszego protokołu.
3. W dokumentach ratyfikacji, zatwierdzenia, przyj cia lub przyst pienia regionalne organi- zacje integracji gospodarczej deklaruj zakres swych kompetencji odno nie do spraw, których dotyczy niniejszy protokół. Organizacje takie informuj równie depozytariusza, który z kolei powiadamia Strony o ka dej istotnej zmianie zakresu ich kompetencji.
17.1. (1 pkt)
Podaj, jak liczb głosów, w przypadku głosowania nad poprawkami do Protokołu z Kioto, dysponowałaby Unia Europejska, je eli adne z jej członków nie byłoby stron tego protokołu. Uzasadnij podan przez ciebie liczb .
...
...
...
...
17.2. (1 pkt)
Wyja nij, w jakiej sytuacji Polska, b d ca stron Protokołu z Kioto, podczas głosowania poprawek do niego, nie b dzie mogła wykorzysta swojego prawa do głosowania.
...
...
...
...
Zadanie 18. (3 pkt)
Na podstawie fragmentu deklaracji podpisanej 4 wrze nia 2002 roku w Johannesburgu podczas „Szczytu Ziemi” odpowiedz na pytanie zamieszczone poni ej.
Deklaracja z Johannesburga
w sprawie zrównowa onego rozwoju
Nasze zobowi zanie do realizacji zrównowa onego rozwoju
17. Uznaj c znaczenie rozwoju ludzkiej solidarno ci, usilnie zach camy do promowania dialogu i współpracy mi dzy cywilizacjami i narodami wiata, niezale nie od rasy, ułomno-
ci, religii, j zyka, kultury i tradycji.
18. Witamy z zadowoleniem fakt, i na Szczycie w Johannesburgu skupiono si na niepo- dzielno ci godno ci człowieka, uwzgl dniaj c ten problem poprzez podejmowanie decyzji ustanawiaj cych poziomy docelowe, harmonogramy i partnerstwa maj ce na celu szybk po- praw dost pu do podstawowych potrzeb, takich jak czysta woda, urz dzenia sanitarne, dosta- teczne schronienie, energia, ochrona zdrowia, bezpiecze stwo ywno ci i ochrona ró norod- no ci biologicznej. Jednocze nie, b dziemy wspólnie działa , pomagaj c sobie nawzajem w zapewnieniu dost pu do rodków finansowych, korzy ci z otwarcia rynków, rozwoju poten- cjału wykonawczego, zastosowaniu nowoczesnej technologii do zapewnienia rozwoju, oraz dokładaj c stara , aby niedorozwój znikn ł na zawsze dzi ki transferowi technologii, rozwo- jowi zasobów ludzkich, edukacji i szkoleniom.
19. Potwierdzamy nasze zobowi zanie do skupienia si szczególnie na zasługuj cej na priorytetowe traktowanie walce z ogólno wiatowymi czynnikami stanowi cymi powa ne
broni ; przemyt osób; terroryzm; nietolerancja i nawoływanie do nienawi ci rasowej, etnicz- nej, religijnej i innego rodzaju; ksenofobia; choroby zaka ne i chroniczne; zwłaszcza HIV/AIDS, malaria i gru lica.
20. Zobowi zujemy si uwzgl dni prawa i emancypacj kobiet oraz równo płci we wszystkich działaniach mieszcz cych si w zakresie Agendy 21, Milenijnych Celów Rozwoju i Planu Implementacyjnego z Johannesburga.
21. Uznajemy, e w rzeczywisto ci społecze stwo globalne posiada instrumenty i rodki, dzi ki którym mo e stawi czoło stoj cym przed cał ludzko ci wyzwaniom zwi zanych z wykorzenieniem ubóstwa i zrównowa onym rozwojem. Wspólnie podejmiemy dodatkowe kroki zapewniaj ce wykorzystanie tych dost pnych rodków z korzy ci dla ludzko ci.
22. W tym zakresie, usilnie zach camy kraje rozwini te, które dotychczas tego nie uczyni- ły, aby – przyczyniaj c si do osi gni cia naszych celów i zamierze rozwojowych – uczyniły konkretne wysiłki zmierzaj ce do udzielenia uzgodnionych na szczeblu mi dzynarodowym poziomów Oficjalnej Pomocy Rozwojowej.
26. Uznajemy, i zrównowa ony rozwój wymaga długofalowej perspektywy i szerokiego udziału społecznego w formułowaniu polityki, podejmowaniu decyzji i ich wdra aniu na wszystkich szczeblach. Jako partnerzy społeczni b dziemy w dalszym ci gu działa na rzecz stabilnego partnerstwa ze wszystkimi głównymi grupami, szanuj c niezale ne, wa ne role, jakie wszystkie one odgrywaj .
28. Uzgadniamy równie , e udzielimy pomocy umo liwiaj cej wzrost miejsc pracy przy- nosz cych dochody, uwzgl dniaj c postanowienia przyj tej przez Mi dzynarodow Organi- zacj Pracy (MOP) Deklaracji Podstawowych Zasad i Praw w Miejscu Pracy.
29. Zgadzamy si , e korporacje sektora prywatnego musz egzekwowa odpowiedzialne post powanie firm. Powinny to czyni w ramach przejrzystego i stabilnego systemu regula- cyjnego.
30. Zobowi zujemy si wzmocni i usprawni zarz dzanie na wszystkich szczeblach, aby zapewni skuteczne wdra anie Agendy 21, Milenijnych Celów Rozwojowych i Planu Działa z Johannesburga.
ródło: http://www.mos.gov.pl/rio10/johannesburg/Deklaracja_pl.doc
Odwołuj c si do czterech wybranych punktów deklaracji, wymie działania, które na- le y podj , aby osi gn zrównowa ony rozwój.
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
Zadanie 19. (1 pkt)
Na podstawie fragmentu komunikatu z bada statystycznych z wrze nia 2005 roku „Po- czucie zagro enia terroryzmem oraz akceptowane działania zwi kszaj ce bezpiecze - stwo obywateli”, przeprowadzonych przez CBOS, wykonaj poni sze polecenie.
Wyja nij zwi zek mi dzy wiar obywateli w skuteczno działa mi dzynarodowej ko- alicji w zwalczaniu terroryzmu a obawami przed atakami terrorystycznymi.
...
...
...
...
...
...
...
Zadanie 20. (2 pkt)
Przeczytaj fragment wypowiedzi Kofi Annana i udziel odpowiedzi na pytania (20.1.–
20.2.)
Wypowied Kofi Annana wygłoszona
w trakcie inauguracji Apelu o Pomoc Humanitarn 2006 w siedzibie głównej ONZ, 30 listopada 2005 r.
Zwracam si dzi do Pa stwa w imieniu 31 milionów ofiar kl sk ywiołowych w 26 krajach na całym wiecie. Ludzie ci potrzebuj natychmiastowej pomocy. Chciałbym, by została ona udzielona.
Apel nawołuje do przekazania kwoty 4,7 miliardów dolarów dla tych, którym bezwzgl dnie potrzebna jest pomoc humanitarna. Dla ludzi, którzy prze yli konflikty zbrojne, kl ski ywio- łowe, a bywa, e obydwa te kataklizmy.
Mam na my li kobiety i dzieci, których yciu zagra aj konflikty zbrojne w Darfurze i Republice rodkowoafryka skiej. Mieszka ców wiosek, którzy utracili dach nad głow w wyniku powodzi i huraganów w Gwatemali. Ludno cywiln wysiedlon w wyniku nie- stabilnej sytuacji w Ugandzie, Demokratycznej Republice Konga i Burundii. Rodziny, którym brakuje ywno ci w Nigerii, Mali i Burkina Faso. Wszyscy ci ludzie yj w niewyobra alnie trudnych warunkach, cz sto bez dost pu do opieki zdrowotnej, czystej wody, ywno ci; po- zbawieni s ochrony oraz podstawowych rzeczy niezb dnych do prze ycia. (...)
Mijaj cy rok był tragiczny w skutkach dla ofiar kl sk ywiołowych. Jednocze nie rok ten uwidocznił olbrzymi ch dawania pomocy. Kraje udzielaj ce pomocy – i ich obywatele – szczodrze zareagowały na kl sk tsunami w rejonie Oceanu Indyjskiego i huragany na konty- nentach ameryka skich. Dzisiejszy Apel o Pomoc Humanitarn to szansa, której nie wolno zmarnowa . Szansa na okazanie pomocy ludziom, których los cz sto nie przyci ga uwagi
wiata, co nie oznacza, e ich cierpienie jest mniejsze.
W wiecie obfito ci nieustanne tragedie tych ludzi odciskaj pi tno na naszych sumieniach.
Wiele z poszkodowanych uwa a, e wiat o nich zapomniał. Niew tpliwie, ci ludzie padli ofiar nie tylko tragicznych wydarze , lecz równie wiata, który reaguje na cierpienie wtedy, gdy trafia ono do naszych mieszka przez ekran telewizora lub gdy wyst puje w rejonach o znaczeniu strategicznym. Dopiero wówczas si gamy do naszej kieszeni.
Ale przecie sta nas na wi cej. Dzisiaj powiedzmy tym ludziom, e chocia cz sto pozostaj niewidoczni, na pewno nie zapomnieli my o nich. Przeka my im przesłanie nadziei.
nie usprawiedliwia zaniechania stosowania wszelkich dost pnych nam rodków, aby cierpie- nie to ograniczy . (...)
rodki przekazywane zbyt pó no i w niepełnej kwocie niepotrzebnie przedłu aj cierpienia, tak jak to wcze niej uj ł mówca z Norwegii. Kosztem tej opieszało ci jest ycie ludzkie. Przy brakach w finansowaniu, organizacje humanitarne nie s w stanie udzieli ofiarom pomocy potrzebnej do rozpocz cia nowego ycia. Apele nieodpowiednio finansowane uzale niaj od pomocy, która sił rzeczy ma charakter dora ny. Tylko pomoc w szerszym zakresie pozwala na budowanie lepszego ycia.
Wła nie, dlatego Organizacja Narodów Zjednoczonych zaproponowała powołanie Globalne- go Funduszu Pomocy Kryzysowej (Global Emergency Fund), wspieraj cego działania huma- nitarne w sytuacjach kryzysowych. W poł czeniu z dzisiejszym Apelem, Fundusz ten pozwoli nam zdziała wi cej i szybciej.
Poparcie tych inicjatyw ocali wiele istnie ludzkich. Pozwoli unikn kolejnych pró b o dalsze, wi ksze rodki i w ten sposób zaoszcz dzi fundusze.
To si opłaca. Takie podej cie jest moralnie słuszne.
ródło: www.unic.un.org.pl/pomoc_humanitarna/apel.php
20.1. (1 pkt)
Wyja nij, dlaczego Kofi Annan uwa a, e ludzie, dla których apeluje o pomoc, „padli ofiar wiata”.
...
...
...
...
...
...
...
20.2. (1 pkt)
Wyja nij, z jakich powodów ONZ zaproponowało powołanie Globalnego Funduszu Po- mocy Kryzysowej.
...
...
...
...
...
...
...
Cz III
Zadanie rozszerzonej wypowiedzi.
Zadanie 21. (20 pkt)
Temat nr 1. – Wykorzystuj c teksy ródłowe i wiedz poza ródłow , wyja nij, jakie za- gro enia dla ludzko ci nios problemy współczesnego wiata i jakie działania nale y po- dejmowa w celu ich przezwyci ania. Swoj wypowied oprzyj na czterech zagro e- niach. (W pracy odwołaj si do co najmniej dwóch zagro e opisanych w tekstach ró- dłowych).
Temat nr 2. – Zwalczaniem problemów współczesnego wiata zajmuj si zarówno orga- nizacje mi dzyrz dowe, jak i pozarz dowe. Wykorzystuj c teksty ródłowe i własn wiedz , przedstaw ich działalno . W pracy opisz dwie organizacje mi dzyrz dowe i dwie organizacje pozarz dowe. Odwołaj si do co najmniej dwóch zagro e wymienio- nych w tekstach ródłowych.
Wybieram TEMAT NR – ...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
