Widok „Konstanty Ildefons Gałczyński – miejsca niedoczytane” – Ogólnopolska Konferencja Naukowa. Pranie, 7 – 8 VI 2019 roku. Sprawozdanie

SPRAWOZD

Trudno w to uwierzyć, ale obradująca w Leśniczówce Pranie w dniach 7-8 czerwca 2019 roku Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Konstanty Il- defons Gałczyński – miejsca niedoczytane. Obraz świata – biografia – język”

była pierwszym w tym miejscu, w Praniu, zgromadzeniem naukowym poświę- conym li tylko badaniu lirycznej muzy Gałczyńskiego

. Spotkanie to przygoto- wały wspólnie Muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Praniu oraz Katedra Badań Filologicznych „Wschód – Zachód” z Wydziału Filologicznego Uniwersytetu w Białymstoku (z pomocą finansową samorządu województwa warmińsko-mazurskiego). Nad przebiegiem sesji czuwał Komitet Naukowy w składzie:

– Prof. Tadeusz Bujnicki – (UW, Warszawa),

– Prof. Zbigniew Chojnowski – (UWM, Olsztyn) – Przewodniczący, – Prof. Adrian Gleń – (UO, Opole),

Jagienka Perlikiewicz-Kass ^*

Muzeum Konstantego I. Gałczyńskiego w Praniu

„Konstanty Ildefons Gałczyński – miejsca niedoczytane” – Ogólnopolska Konferencja Naukowa.

Pranie, 7 – 8 VI 2019 roku. Sprawozdanie

* Jagienka Perlikiewicz-Kass – mgr; ukończyła Nauki Polityczne i Dziennikarstwo na UAM. Była dziennikarką tygodnika „Wprost”, pracownikiem agencji reklamowych, od 2000 r. pracuje w Muzeum K. I. Gałczyńskiego w Praniu, obecnie jako adiunkt. Współpracuje z Fil- harmonią Warmińsko-Mazurską oraz innymi orkiestrami w regionie, zapowiadając koncerty symfoniczne i kameralne.

1

Uczestnicy Konferencji otrzymali okolicznościowe publikacje o Gałczyńskim przy- gotowane przez Muzeum K. I. Gałczyńskiego, w tym specjalny numer dwumiesięcznika „To- pos” (4/2015), poświęcony autorowi Pieśni.

https://doi.org/10.36770/bp.31 ISSN 2544-8900 (online)

http://bibliotekarzpodlaski.ksiaznicapodlaska.pl/

SPRAWOZDANIA

– Prof. Anna Janicka – (UwB, Białystok), – Prof. Dariusz Kulesza – (UwB, Białystok), – Prof. Wojciech Kudyba – (UKSW, Warszawa), – Prof. Wojciech Ligęza – (UJ, Kraków), – Prof. Jerzy S. Ossowski – (UJK, Kielce), – Prof. Maciej Tramer – (UŚ, Katowice).

Zadanie przygotowania sesji w tak niezwykłym miejscu wzięli na siebie:

– Prof. Jarosław Ławski – Uniwersytet w Białymstoku – Przewodniczący, – Dyr. Wojciech Kass – Muzeum K. I. Gałczyńskiego – Przewodniczący, – Adiunkt Jagienka Kass – Muzeum K. I. Gałczyńskiego,

– Dr Michał Piętniewicz – Uniwersytet w Białymstoku,

– Mgr Kamil K. Pilichiewicz – Książnica Podlaska im. Łukasza Górnic- kiego,

– Mgr Joanna Godlewska – Uniwersytet w Białymstoku, – Dr Krzysztof Korotkich – Uniwersytet w Białymstoku, – Dr Paweł Wojciechowski – Uniwersytet w Białymstoku.

Prócz osób wymienionych w Programie należy złożyć gorące podzię- kowania pracownikom Muzeum K. I. Gałczyńskiego w Praniu, bez których wsparcia przedsięwzięcie to nie mogłoby tak sprawnie przebiegać: Graży- nie Nalewajek, Tadeuszowi Bączyńskiemu, Erwinowi Gaikowi i Włodzi- mierzowi Olszewskiemu. A dodajmy, organizatorzy mierzyli się także z ka- prysami pogody, smagającej ich na przemian upałem, gradem i deszczem.

Okoliczności prańskiej natury, atmosfera niezwykłej placówki muzealnej i wzajemna życzliwość to główne czynniki, które zdecydowały o powodzeniu tej niezwykłej imprezy. Badacze podjęli w czasie dwudniowych obrad reflek- sję nad następującymi zagadnieniami:

• Wątki metafizyczne w twórczości Gałczyńskiego.

• Tematy zapoznane życia i twórczości autora Niobe.

• Gałczyński i ludzie jego epoki.

• Estetyka pism Gałczyńskiego – nowe propozycje ujęcia.

• Gałczyński i sztuki: teatr, malarstwo, muzyka (inne).

• Pisarz wobec zjawisk XX-wiecznej cywilizacji, nowoczesności.

• Tajemnice biografii.

• Gałczyński w Praniu, Pranie w twórczości Gałczyńskiego.

• Rola Muzeum w kultywowaniu pamięci o Poecie.

SPRAWOZDANIA

Sesja, jako się rzekło, miała nade wszystko charakter naukowy. 7 czerw- ca (piątek) Konferencję w niezwykłych okolicznościach – stojąc przed sceną w Praniu – otworzyli dyr. Wojciech Kass i prof. Jarosław Ławski, którzy po lakonicznych wystąpieniach zaprosili uczestników do zwiedzenia (na wspo- mnianej scenie) wystawy nowych eksponatów pozyskanych przez Muzeum K. I. Gałczyńskiego. A znalazły się pośród nich: nieznane zdjęcie poety w żołnierskim mundurze, jeńca stalagu w Altengrabow, zapatrzonego w niebo, ścienny barometr należący do ojca kolejarza i inne rzeczy osobiste, w tym laska, walizka toaletowa, bibelot krokodyl z kości słoniowej – prezent imie- ninowy od Jerzego Andrzejewskiego (1949), popielniczka, pucharek cyno- wy, jak również parasolka należąca do „srebrnej” Natalii, jej list z 1956 roku do ks. Adama Bonieckiego, nuty do wierszy poety autorstwa kompozytorów S. Kisielewskiego i J. Wasowskiego. Po inauguracji przystąpiono w sali mu- zealnej na poddaszu do naukowej debaty, której przewodniczyli: dr hab. Anna Janicka, prof. UwB oraz dr hab. Artur Grabowski (UJ, Kraków). W plenarnej części obrad wystąpili:

– dr hab. Jerzy S. Ossowski (Kielce, UJK), Światy Gałczyńskiego;

– dr Krzysztof Puławski (UwB, Białystok), Gałczyński w przekładzie;

– prof. Dariusz Kulesza (UwB, Białystok), Socrealista na drzewie. O ma- zurskich wierszach Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego;

– prof. Jarosław Ławski (UwB, Białystok), „Olsztyńskość” Gałczyńskie- go: „nic” tak zupełnie?;

– prof. Zbigniew Chojnowski (UWM, Olsztyn), Listy Konstantego Ilde- fonsa Gałczyńskiego do redakcji „Prosto z Mostu”.

Po dyskusji i przerwie obiadowej wznowiono obrady, w czasie których głos zabrali:

– Prof. Agnieszka Czajkowska (UJD, Częstochowa), Proroctwo Konstan- tego Ildefonsa Gałczyńskiego;

– dr hab. Artur Grabowski (UJ, Kraków), Tajemnica oczywista, albo cnota uważności; czyli o tym, jak helleńsko-romańskim tropem poetyki dotrzeć do intymnego źródła poezji;

– dr Michał Piętniewicz (UwB, Białystok), Gałczyński. Kapłan i błazen.

Próba zrozumienia fenomenu artysty;

– Mgr Joanna Godlewska (UwB, Białystok), Apollińskość w poezji Kon-

stantego I. Gałczyńskiego;

– dr hab. Jerzy S. Sikora, prof. UKSW (Warszawa), Późny Gałczyński i Iwaszkiewicz – podobieństwa i różnice;

– dr hab. Anna Janicka (UwB, Białystok), Gałczyński okiem emigrantów;

– mgr Kamil K. Pilichiewicz (UwB, Białystok), Michała Głowińskiego kilka uwag o Gałczyńskim. O poezji i nie tylko;

– dr Paweł Wojciechowski (UwB, Białystok), Widoki. Konstanty Ildefons Gałczyński i Tomas Gösta Tranströmer;

– dr Krzysztof Korotkich (UwB, Białystok), Śmierć i Poeta.

W tej części dnia obrady prowadzili: prof. Jerzy Ossowski (UJK), prof.

Dariusz Kulesza (UwB), a po nich prof. Agnieszka Czajkowska (UJD) i prof.

Zbigniew Chojnowski (UWM).

Atrakcją wieczoru okazało się – przy znakomitej pogodzie – garden party w prańskim entourage’u natury, po którym goście wydarzenia udali się wie- czorem do hoteli w Piszu i okolicach.

Zupełnie inny – wyjazdowy – charakter miał drugi, sobotni (8 VI) dzień spotkania. Badacze odbyli sesję wyjazdową, połączoną ze zwiedzaniem miejsc ważnych dla kultury Mazur. Pierwszym etapem autobusowej podróży było Muzeum Michała Kajki w Ogródku, położnym między Orzyszem a Ełkiem.

Gości powitał kawą, słodyczami nowy kierownik tej otwartej po generalnym remoncie (2018) placówki – mgr Michał Misztal. On też oprowadził ich po ekspozycji z pietyzmem przygotowanej przez prof. Zbigniewa Chojnowskiego (UWM) i mgr Zbigniewa Fałtynowicza (Muzeum Okręgowe w Suwałkach), pokazującej życie i związki z polskością, polszczyzną mazurskiego poety lu- dowego Michała Kajki (1858–1940). Zaprezentowano nadto wydaną niedaw- no okolicznościową publikację o Kajce

.

Następnie uczestnicy Konferencji wysłuchali imponującej prezentacji prof. Tadeusza Bujnickiego (UW, Warszawa) Wokół kilku wileńskich ręko- pisów i maszynopisów Gałczyńskiego, a także wystąpienia mgr Katarzyny Wójcik (UKSW, Warszawa) „... ty jesteś Euterpe i liryka, i muzyka”. Portret Natalii w poezji K. I. Gałczyńskiego. Prowadzący obrady dyr. Wojciech Kass oddał głos prof. Zbigniewowi Chojnowskiemu, który z kolei poprosił uczest- ników Konferencji, by uczcili minutą ciszy dwóch wybitnych badaczy litera-

1

Z. Fałtynowicz, Zitojta!/Witajcie! Muzeum Michała Kajki w Ogródku, Oddział Mu- zeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Praniu, Ogródek 2019.

SPRAWOZDANIA

tury polskiej, zmarłych w ostatnim czasie, powiązanych różnymi sposobami z kulturą Warmii i Mazur: śp. prof. Stanisława Burkota (UP, Kraków) i śp. prof.

Mieczysława Inglota (UWr, Wrocław). Na zakończenie pobytu w Ogródku – uprzedzając wizytę w kolejnym miejscu – obejrzano film Andrzeja Titkowa o Igorze Newerlym. Po obiedzie w „Zajeździe Wiejskim” w Szczechach Wiel- kich badacze udali się do Zgonu, gdzie po domu-muzeum Igora Newerlego (1903–1987) z pasją oprowadzała gości jego spadkobierczyni, pani Irena Ga- łecka (podjęła wizytujących to miejsce domowymi ciastkami i nalewką!).

Badacze obejrzeli przede wszystkim dom autora Zostało z uczty bogów (1986), pełen pamiątek z czasów PRL-u, odznaczeń, książek, dyplomów z pod- pisami notabli tej epoki. Dom, w którym w 1963 roku gościł sam John Ste- inbeck, zachował, co piszemy z uznaniem, charakter wiejskiego, mazurskiego gniazda rodzinnego. Liczne meble z tej siedziby, wykonane własnoręcznie przez Igora Newerlego, w ostatnich latach trafiły do Muzeum K. I. Gałczyńskiego w Praniu.

Finalnym akordem sesji po powrocie do Leśniczówki było otwarcie wy- stawy „Kronika Olsztyńska K. I. Gałczyńskiego w fotografii Marka Truszkow- skiego”. Tuż przed tym wydarzeniem lunął deszcz z gradem, po czym niebo wypogodziło się i przed zgromadzoną wokół prańskiej sceny publicznością Agata Piotrowska-Mastalerz i Andrzej Mastalerz brawurowo wykonali Kro- nikę olsztyńską, wydaną specjalnie na tę okoliczność

. Wieczór zakończy- ła znakomita kolacja z wędzonym pstrągiem w roli głównej, podczas której dyskutowano jeszcze długo o Gałczyńskim, Praniu, poezji. Tę biesiadę goście Konferencji kontynuowali w piskim hotelu „Nad Pisą”.

Pomimo nieobecności kilku referentów

, Konferencja była wydarzeniem szczególnym, niepowtarzalnym, balansującym pomiędzy atmosferą wzniosłej powagi a pogodnym humorystycznym tonem à la Gałczyński od Zielonej Gęsi,

2

K. I. Gałczyński, Kornika olsztyńska, fotografie Marka Truszkowskiego, wstęp W. Kass, Pranie 2019.

3

Z przyczyn istotnych referatów nie wygłosili, lecz obiecali przesłać je do druku: prof.

Wojciech Ligęza (UJ, Kraków), Korowody, orszaki, pochody, parady. Parodie ceremonii rytu- alnych i społeczne formy ludyczne w utworach K. I. Gałczyńskiego; dr Jolanta Doschek (Uni- wersytet Wiedeński), Konstanty Ildefons Gałczyński. Poezja to jest złoty szerszeń, co kąsa...;

dr hab. Joanna Chłosta-Zielonka, prof. UWM (Olsztyn), Odkrywanie Poety. Uwagi o recepcji K. I. Gałczyńskiego po 1945 roku; dr hab. Maciej Tramer (UŚ, Katowice), Broniewski – Gał- czyński.

SPRAWOZDANIA

której znakomity pomnik „wznosi się” w samym centrum leśnego Muzeum tego prześmiewcy i naraz tragika. Już w czasie spotkania kilkakroć zgłoszono postulat cyklicznego organizowania naukowych konferencji o Gałczyńskim.

Wraz z odchodzeniem świadków epoki, w której żył pisarz, zaczyna się bo- wiem nowy etap interpretacji, przyswajania kulturze – nie tylko polskiej – tej wybitnej twórczości

.

I rzecz nie bez znaczenia: materiały Konferencji zostaną opublikowane w specjalnym (drukowanym i równocześnie internetowym) numerze kwar- talnika naukowego „Bibliotekarz Podlaski” pod koniec 2019 roku. Wypada wyrazić nadzieję, iż pierwsze to spotkanie naukowców w Praniu nie będzie ostatnim.

4

Zob. audycję Polskiego Radia Olsztyn o Konferencji przygotowaną przez Ewę Zdroj- kowską.

SPRAWOZDANIA