Brakowanie krów mlecznych
Z czasopism zagranicznych 67
Wiadomości Zootechniczne, R. XLVII (2009), 4: 67–68
Przyczyny wysokiego stopnia brakowania krów mlecznych
ednym z najwaŜniejszych, o ile w ogóle nie rozstrzygającym składnikiem kosztów rzutujących na opłacalność produkcji mleka jest brakowanie krów ze stada. Wysoki stopień brakowania obniŜa wskaźniki ekonomiczne, ewidentnie zagraŜając dochodowości tej gałęzi produkcji w gospodarstwie.
Powodem tego jest zmniejszenie długotrwałości uŜytkowania krów, co pociąga za sobą wzrost kosztów remontu stada, przy równoczesnym obniŜeniu przychodów ze sprzedaŜy cielnych jałowic hodowlanych.
Przedstawione badania objęły przyczyny brakowania ze stada (w okresie ponad siedmiu lat) 6200 krów rasy niemieckiej holsztyńskiej w gospo- darstwach o obsadzie od 200 do 1500 krów. Zebra- ne dane objęły wszystkie ubytki, z wyjątkiem spo- wodowanych względami hodowlanymi.
Głównymi przyczynami ubytków były choroby wymion, zakłócenia w rozrodzie oraz schorzenia racic i nóg. Tendencję wzrostową wykazują zakłócenia przemiany materii, jednak liczba poddanych leczeniu przypadków wywo- łanych problemami przemiany materii nie zwiększyła się.
Ryzyko brakowania krów ze stada
PodwyŜszone ryzyko brakowania ze sta- da występuje oczywiście u krów częściej za- padających na dane schorzenie. W badaniach tych analizowano teŜ, w jakiej fazie laktacji na- sila się to ryzyko. Wyniki przedstawione na rys.
1 dowodzą, Ŝe największe ryzyko koniecznego wybrakowania powstaje u krów, które zachorują w okresie pierwszych 30 dni laktacji. Odnosi się to zarówno do chorób racic i nóg, jak i wymion,
najsilniej jednak występuje przy komplikacjach związanych z rozrodem.
Ubytki krów w poszczególnych laktacjach Największa część wybrakowań przy- pada na młode krowy. 29% wszystkich ubyt- ków ze stada (poza sprzedaŜą do hodowli) ob- jęło pierwiastki (rys. 2). Jest to sytuacja dra- matyczna, poniewaŜ z jednej strony nie zamor- tyzowały się jeszcze wysokie koszty wychowu jałowicy, a z drugiej – krowy te nie są jeszcze w pełni dojrzałe i ich pełny potencjał zdolności do produkcji mleka, jaki dopiero z wiekiem wykazują, nie moŜe zostać w danym stadzie wykorzystany, co nieuchronnie niezwykle ujemnie rzutuje na jego ekonomikę produkcji mlecznej. Dane VIT (Vereinigte Informa- tionssysteme Tierhaltung w.V.) potwierdzają dotychczasowe stwierdzenia o osiąganiu przez krowy współczesnych ras mlecznych najwyŜ- szych wydajności w trzeciej i czwartej laktacji.
W porównaniu z wydajnością pierwiastek, krowy holsztyńskie w Niemczech dają w czwar-
J
Rys. 1. Ryzyko wybrakowania krów zapadających na schorzenia w kolejnych okresach laktacji
39 67
79
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
0-30 31-100 >100 okres zasu- szenia dni laktacji
Ryzyko brakowania (%)...
racice i nogi w ymię rozród
Rys. 2. Ubyw anie krów ze stada w kolejnych laktacjach
29
21 29
25
0 5 10 15 20 25 30 35
1. 2. 3. ≥4.
Laktacje
Wybrakowania (%)..
Brakowanie krów mlecznych
Z czasopism zagranicznych 68
tej laktacji średnio o 18% więcej mleka. Krowy tej rasy odchodzą obecnie ze stada przeciętnie juŜ w połowie trzeciej laktacji. W odniesieniu do aktualnego poziomu wydajności w tym kraju odpowiada to stracie 14 500 kg mleka ponoszo- nej wskutek wcześniejszego wybrakowania krowy w porównaniu z rówieśnicą, jaka ubędzie z obory dopiero po czwartej laktacji.
Wybrakownia podczas trwania laktacji Nie dość, Ŝe odsetek wybrakowanych młodych krów jest tak wysoki, to jeszcze ubywają one często w trakcie laktacji. Z badań wynika, Ŝe 22% wybrakowanych młodych krów odchodzi ze stada juŜ w pierwszym miesiącu po ocieleniu (rys. 3), podczas gdy u krów starszych udział tak wczesnych wybrakowań sięga tylko 6%.
Czym są powodowane tak rychłe wy- brakowania? Jedną z przyczyn jest wysoka liczba zachorowań występujących na początku laktacji.
43% zabiegów weterynaryjnych podczas laktacji jest udzielanych w jej pierwszym miesiącu. Na tę jej fazę przypada aŜ 70% wszystkich zakłóceń przemiany materii i zakłóceń rozrodu.
Początkowa wydajność mleka miała na- tomiast w analizowanym materiale tylko ograni- czony wpływ na ryzyko ubycia ze stada, bowiem dawniej brakowano jedynie krowy o bardzo nis- kiej mleczności przy pierwszym próbnym udoju.
TakŜe poziom wydajności w całej pierwszej laktacji nie wpłynął decydująco na rezygnację z dalszej hodowli.
NaleŜy przy tym podkreślić hodowlany aspekt korzyści wynikających z niŜszego stopnia brakowania. OtóŜ gospodarstwa mające mniej- szy ubytek wśród młodych krów, realizowały wyraźnie wyŜszy stopień selekcji na wydajność przy wyborze jałówek na remont własnego stada (28% wobec 12% przeciętnie).
Producent mleka – kierując się wyli- czeniami ekonomistów rolnych – musi uzyskać w Ŝyciowej wydajności krów przeciętny dzienny udój mleka w wysokości co najmniej 15 kg.
Zapewni to krowa o Ŝyciowej wydajności 30 000 kg mleka w ciągu 3,5 laktacji. Przy obecnym, utrzymującym się w Niemczech poziomie pro- dukcyjności krów i długości trwania ich uŜytkowania – ograniczonego do zaledwie 2,5 laktacji – oznacza to niezbędną dla opłacalnej produkcji mleka potrzebę wydłuŜenia trwałości uŜytkowania krów przeciętnie o jedną laktację.
Wnioski
WzmoŜoną uwagę naleŜy zwrócić na młode krowy w pierwszym miesiącu laktacji, ponie- waŜ na nie przypada najwyŜszy odsetek wy- brakowań. Dbałość o naleŜyte przestrzeganie reguł postępowania z krową w okresie około- i poporodowym jest powinnością pierwszo- planową.
Wymaga to specjalnej obserwacji w pierw- szym tygodniu laktacji oraz mierzenia tempe- ratury ciała, co pomaga rozpoznać na czas ewentualne schorzenia. Zakłócenia rozrod- czych funkcji organizmu są najczęstszą przy- czyną brakowania krów młodych, toteŜ nie- zbędna jest baczna ich obserwacja i skuteczne w tym zakresie działanie.
KaŜda odchowana a nie wprowadzona do własnego stada cielna jałowica, to – w przy- padku jej sprzedaŜy hodowlanej – czysty zysk w bilansie gospodarstwa.
Nie ulega wątpliwości, Ŝe wydłuŜenie okresu mlecznego uŜytkowania krów poprzez działa- nie na rzecz ich długowieczności ewidentnie poprawia opłacalność produkcji mleka, a więc jest czynnikiem efektywnie wpływającym na ekonomikę gospodarstwa. Daje to szansę poprawy sytuacji w tej gałęzi produkcji, toteŜ dąŜenie do uŜytkowania krowy mlecznej przez co najmniej 4 laktacje powinno niezwłocznie stać się priorytetowym i trwałym zadaniem w chowie bydła holsztyńskiego.
Na podstawie:
Anke Wangler (2009). Zu hohe Abgänge bei Milchkühen – wo liegen die Ursachen? MASTERRIND-Magazin, Heft 5, Juli 2009: 62-63, ISSN 1867-2809. © C. KOHLMANN Druck & Verlag GmbH, D-37428 Bad Lauterberg.
Tłumaczenie i opracowanie: Kazimierz śukowski
Rys. 3. Nasilenie brakowania w trakcie laktacji
22
0 5 10 15 20 25
1 - 30, 61 - 90 121-150 181-210 241-270 301-330 361-390 421-450
Dni laktacji w chwili brakowania
Ubytek krów (%).
