• Nie Znaleziono Wyników

Budżet partycypacyjny jako instrument aktywizacji społecznej mieszkańców – szanse i zagrożenia związane z jego realizacją na przykładzie miasta Radomia

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Budżet partycypacyjny jako instrument aktywizacji społecznej mieszkańców – szanse i zagrożenia związane z jego realizacją na przykładzie miasta Radomia"

Copied!
5
0
0

Pełen tekst

(1)

Bartłomiej Składanek, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu

Budżet partycypacyjny jako instrument aktywizacji społecznej mieszkańców – szanse i zagrożenia związane z jego realizacją na przykładzie miasta Radomia

Participatory budget as an instrument for social activation of residents – opportunities and threats related to its implementation on the example of the city of Radomy

The concept of participatory democracy has in recent years become the focus of researchers in the humanities, economics and law. Although the idea of engaging members of self-government communities in matters directly related to them is not new, it has, over time, assumed a much wider meaning, going significantly be- yond the sphere of politics, covering almost all areas of social life.

It is also an instrument for implementing the principle of subsidiar- ity, as set out in the preamble of the Constitution of the Republic of Poland and in the regulations of the European Charter of Local Self-government. This principle is to increase the participation of local community members in the implementation of public admin- istration tasks, including by submitting proposals to the budget for tasks that are important for residents. The aim of the article is to analyze the institutions of the civic budget as a legal instrument of social activation of residents. Selected problems and related er- rors are presented with the introduction of a budget in the City of Radom.

Keywords: democracy, budget, citizen, participation.

Pojęcie demokracji partycypacyjnej stało się w ostatnich latach przedmiotem zainteresowania badaczy nauk humanistycz- nych, ekonomicznych i prawnych. Choć idea angażowania człon- ków wspólnot samorządowych w sprawy bezpośrednio ich doty- czące nie jest nowa, to jednak z czasem nabrała o wiele szerszego znaczenia, wykraczając znacząco poza sferę polityki, obejmując niemalże wszystkie płaszczyzny życia społecznego. Instytucja bu- dżetu partycypacyjnego stała się środkiem racjonalizacji lokalnych wydatków publicznych. Jest ona także instrumentem realizacji zasady subsydiarności, określonej w preambule Konstytucji RP oraz w unormowaniach Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego.

Zasada ta służy zwiększeniu udziału członków wspólnoty lokalnej w realizowaniu zadań administracji publicznej, m.in. poprzez zgła- szanie do budżetu propozycji zadań istotnych dla mieszkańców.

Celem artykułu jest analiza instytucji budżetu obywatelskiego jako prawnego instrumentu aktywizacji społecznej mieszkańców. Zapre- zentowano wybrane problemy i błędy związane z wprowadzaniem budżetu w Mieście Radom.

Słowa kluczowe: demokracja, budżet, obywatel, partycypacja.

Typ artykułu: oryginalny artykuł naukowy.

Źródło finansowania badań i artykułu: środki własne Autora.

Cytowanie: Składanek B., (2017) Budżet partycypacyjny jako instrument aktywizacji społecznej mieszkańców – szanse i zagrożenia związane z jego realizacją na przykładzie miasta Radomia, „Rynek-Społeczeństwo-Kultura” nr specjalny (26)/2017, s. 10-14, https://kwartalnikrsk.pl/Artykuły/RSK-Specjalny-2017/RSK- -Specjalny-2017-Skladanek-budzet-partycypacyjny-jako-instrument-aktywizacji-spolecznej.pdf

STRE SZ CZENIE ABS TRA C T

Wstęp

Pojęcie budżetu partycypacyjnego

Budżet partycypacyjny (nazywany również budżetem obywa- telskim) jest procesem decyzyjnym, a jednocześnaie jedną z form demokracji bezpośredniej na poziomie lokalnym, która daje oby- watelom realną możliwość bezpośredniego współdecydowania o przekazaniu środków budżetowych na realizację zadań danej jed- nostki administracyjnej. Mieszkańcy mają szansę udziału w dyskusji nad propozycjami budżetu, angażując się we wszystkie etapy pro- cedury budżetowej, nie tylko na poziomie jednostek samorządu te- rytorialnego, tj. gminy, powiatu, województwa, ale również na po- ziomie jednostek pomocniczych gminy. Tym samym instytucja bu- dżetu partycypacyjnego funkcjonuje zarówno w zasadniczym, jak i pomocniczym podziale terytorialnym państwa (Augustyniak 2014). W literaturze przedmiotu przez budżet partycypacyjny rozu-

mie się plan finansowy, będący częścią budżetu samorządowego, legitymizowany przez ogół mieszkańców danej jednostki samo- rządowej poprzez ich rzeczywiste zaangażowanie w opracowanie ostatecznego kształtu określonej części dochodów, wydatków oraz przychodów i rozchodów jednostek samorządu terytorialnego.

Pula środków wydzielonych w budżecie danej jednostki powinna zostać jednoznacznie określona, aby obywatele mogli zgłaszać pro- pozycje wydatków przez przygotowanie konkretnych projektów, precyzyjnie określonych i wycenionych (Dolnicki 2018).

Zdaniem J. Marczak budżet partycypacyjny to mechanizm uczestnictwa i zarządzania gminą, za pomocą którego mieszkańcy przedstawiają propozycje i decydują o przeznaczeniu części środ- ków budżetowych gminy (Marczak 2015). Według A. Rytel jest to narzędzie bezpośredniego zaangażowania obywateli w pełny cykl rzeczywistego budżetowania, od przygotowania projektu uchwały budżetowej po kontrolę i monitoring jego realizacji, gwarantujący przejrzyste i odpowiedzialne zarządzanie wydatkowaniem środ-

(2)

ków publicznych, będących w kompetencji władz lokalnych (Rytel -Warzocha 2013). Zgodnie z definicją agendy ONZ zajmującej się kwestiami urbanizacji, budżet partycypacyjny jest mechanizmem, za pomocą którego ludność decyduje bądź wpływa na podejmo- wane decyzje, dotyczące sposobu przeznaczenia całości albo części dostępnych środków publicznych. W tym aspekcie budżet partycypacyjny to instrument bezpośredniej partycypacji obywa- teli w procesie współdecydowania o sposobie wydatkowania do- stępnych, lecz ograniczonych środków budżetowych (Poniatowicz 2014).

Podstawa prawna instytucji budżetu partycypacyjnego

Instytucja budżetu partycypacyjnego swoją podstawę prawną znajduje w przepisach Ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku (dalej u.s.g.), wprowadzonej na mocy Ustawy z dnia 11 stycznia 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjono- wania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Jedno- cześnie ustawodawca zrealizował stawiany w doktrynie postulat de lege ferenda uregulowania podstawowych założeń działania budżetu partycypacyjnego (Dolnicki 2018). Na mocy wyżej opisa- nej nowelizacji tę formę demokracji bezpośredniej wprowadzo- no również do ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy o samorządzie województwa. Przedstawiany przez wnioskodaw- ców projekt ustawy sprowadzał się przede wszystkim do zasadni- czych zmian ustaw samorządowych, mających na celu zwiększenie udziału mieszkańców w procesie kontrolowania i funkcjonowania niektórych organów władzy samorządowej (http://www.jawnosc.

pl 2018).

Budżet partycypacyjny jest szczególną formą konsultacji spo- łecznych (Glejt, Tykwińska-Rutkowska 2015), która w zależności od wielkości gminy może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatyw- ny. Zgodnie z art. 5a ust. 5 u.s.g. w gminach będących miastami na prawach powiatu utworzenie budżetu partycypacyjnego jest obligatoryjne, z tym że jego wysokość wynosi co najmniej 0,5%

wydatków gminy zawartych w ostatnim przedłożonym sprawozda- niu z wykonania budżetu (Dolnicki 2018). Ustawodawca wskazał, że tryb i zasady przeprowadzania przedmiotowych konsultacji oraz środki na ich realizację określa uchwała rady gminy. WSA w Opo- lu w wyroku z dnia 13 czerwca 2006 roku II SA/Op 231/06, CBO- SA, stwierdził, że konsultacje adresowane do mieszkańców służą zaczerpnięciu ich opinii na temat propozycji zadań, które mogą zostać sfinansowane ze środków budżetu danej jednostki samo- rządowej.

Z kolei w wyroku z dnia 30 sierpnia 2016 roku, III SA/Wr 777/16, LEX nr 2268222, WSA we Wrocławiu przyjął, iż konsul- tacje te nie mają charakteru wiążącego, jednakże władza publicz- na powinna brać je pod uwagę jako akt woli mieszkańców, który stanowi „współuczestniczenie” w sprawowaniu władzy w lokalnej wspólnocie (Augustyniak 2014). Budżet partycypacyjny w opisanej formie w u.s.g. jest formą demokracji bezpośredniej o charakterze rozstrzygającym. Uzasadnienie dla postawionej tezy znajduje się wprost w treści art. 5a ust. 4 u.s.g., który z mocy prawa wskazuje na uwzględnienie w uchwale budżetowej zadań wybranych w ramach

budżetu partycypacyjnego. Ponadto, powołany powyżej przepis, zabrania organowi stanowiącemu gminy, w istotnym stopniu, zmieniania bądź usuwania zadań wybranych przez mieszkańców podczas prac nad projektem uchwały budżetowej (Dolnicki 2018).

Regulując instytucję budżetu partycypacyjnego ustawo- dawca nie zdecydował się rozstrzygnąć wprost o charakte- rze uchwały w kwestiach budżetu partycypacyjnego. Zatem w tym aspekcie ustalenia poczynione w doktrynie czy judykaturze przed wejściem w życie omawianych przepisów nie straciły na aktualności. Biorąc pod rozwagę przebieg procesu konsultacji spo- łecznych w formie budżetu partycypacyjnego, należy zgodzić się z R. Marchajem, iż każda uchwała określająca zasady i tryb jego przeprowadzania powinna być zakwalifikowania jako akt prawa miejscowego. Przemawia za tym treść art. 5a u.s.g., odwołującego się do pojęcia mieszkańca jako podmiotu konsultującego. Ponad- to, jak podkreśla, przeprowadzenie budżetu partycypacyjnego wymaga stworzenia szczególnej regulacji proceduralnej ujmują- cej zarówno prawa, jak i obowiązki organu konsultującego oraz konsultowanych obywateli (Marchaj 2017).

Należy wskazać, iż w drodze ustawowej uprawnienia miesz- kańców w zakresie kształtowania budżetu partycypacyjnego, oprócz u.s.g., normuje również Ustawa z dnia 21 lutego 2014 roku o funduszu sołeckim (dalej: u.f.s.), która umożliwia radom gmin wyodrębnienie w budżecie danej jednostki środków stanowiących fundusz sołecki. Środki z tego funduszu zasadniczo przeznaczane są na realizację przedsięwzięć będących zadaniami własnymi gmi- ny, służących poprawie warunków życia mieszkańców, zgodnie ze strategią rozwoju gminy. Powinny one zostać zgłoszone we wnio- sku sołectwa, uchwalonego przez zebranie wiejskie z inicjatywy sołtysa, rady sołeckiej bądź co najmniej 15 mieszkańców sołec- twa, posiadających pełną zdolność do czynności prawnych. Tym samym należy uznać uprawnienie zebrania wiejskiego za przejaw udziału społeczności lokalnej w procedurze uchwalania budżetu jako pewnej formy budżetu partycypacyjnego o ograniczonym podmiotowo i przedmiotowo zakresie (Augustyniak 2014).

Jak wskazuje WSA w Krakowie w wyroku z dnia 24 paździer- nika 2007 roku, III SA/Kr 625/07, LEX nr 390780, uprawnienia mieszkańców wspólnot lokalnych do udziału może regulować też statut danej jednostki samorządowej bądź statut jednostki po- mocniczej. Regulacje zawierające zasady i tryb funkcjonowania mechanizmu budżetu partycypacyjnego należy uznać za fakulta- tywne unormowania statutowe.

Kwestie związane z budżetem partycypacyjnym mogą stać się również przedmiotem instytucji referendum lokalnego. Zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 15 września 2000 roku o referendum lokalnym, mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego przed- stawiają swoje zdanie w drodze głosowania m.in. co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie jej zadań i kompetencji. W związku z tym zasadne wy- daje się przeprowadzenie referendum w sprawie zobowiązania organów jednostek samorządu terytorialnego do uwzględnie- nia w przyszłym budżecie danych zadań do wykonania tak, aby umieszczenie danego zadania nie naruszało prawa, tj. zadanie wnioskowane do ujęcia w budżecie powinno mieścić się w kata- logu zadań własnych (o charakterze fakultatywnym), na którego realizację jednostka będzie posiadała środki (Augustyniak 2014).

(3)

Zagrożenia związane z budżetem partycypacyjnym w Radomiu

Obserwacja i analiza procesów stosowania budżetu obywa- telskiego w Radomiu pozwala na identyfikację wad oraz dysfunkcji w tym zakresie. Przede wszystkim mechanizm ten ma raczej mar- ginalne znaczenie w systemie finansów lokalnych, obejmując sym- boliczną część wydatków budżetowych ogółem (decyzje kluczowe, dotyczące wielomilionowych wydatków inwestycyjnych, podej- mowane są bez konsultacji społecznych). Jak słusznie zauważa M. Wójcik, jeśli na instrument, jakim jest budżet obywatelski prze- znaczane są niewielkie kwoty, to dochodzi wówczas do rywalizacji między mieszkańcami. Należy zauważyć, że budżet partycypacyjny może stać się również narzędziem w rękach władzy lokalnej do wy- korzystywania go w sposób instrumentalny, zwłaszcza przed wybo- rami samorządowymi (Wójcik 2016). Wydaje się, że przeznaczanie zbyt niskich środków może demotywująco oddziaływać na miesz- kańców Radomia, podważając nie tylko ich zaufanie do inicjatyw lokalnych, ale również do całej idei budżetowania obywatelskiego.

W Radomiu środki przeznaczone na budżet obywatelski wahają się w okolicach 0,4% planowanych dochodów budżetowych (http://

bip.radom.pl 2018). W związku z powyższym można zauważyć, że władzom miasta trudno jest oddać część dochodów do dyspozycji mieszkańców.

Kolejnym problemem jest wyraźna dominacja „strony urzęd- niczej” w procesie budżetowania obywatelskiego. Należy mieć świadomość kluczowej roli organów władzy, którzy to zapewniają organizacyjno-techniczną stronę projektu, organizują spotkania, wysyłają swoich urzędników na spotkania z obywatelami, dostar- czają niezbędnych informacji i przez to mogą istotnie wpływać na ich decyzje i realizować swoje cele, mimo że proces opiera się na szerokim i bezpośrednim udziale obywateli w podejmowaniu decyzji o treści budżetu. Obywatelom nie pozostaje nic innego jak tylko podporządkowanie się z góry narzuconym procedurom, ograniczając swoją rolę jedynie do głosowania (Wampler 2009).

W ramach procedury budżetu obywatelskiego w Radomiu trudno jest o długofalowe planowanie finansowe. Zazwyczaj uczestnicy konsultacji skupiają się na projektach, których realizacja ma na- stąpić w krótkim bądź średnim okresie czasu. Z trudem przycho- dzi przeforsowanie bardziej kompleksowych i długoterminowych inicjatyw (Sześciło 2012).

Radomianie bardzo często zgłaszają projekty, które są odrzu- cane, bo nie spełniają wymogów formalnych. Przykładowo część zgłaszanych projektów w ogóle nie dotyczy gruntów miejskich, a w takich miejscach miasto nie ma możliwości zainwestowania środków. Zgłaszane są również projekty dotyczące modernizacji dróg, które nie mogą być realizowane w ramach budżetu obywa- telskiego. Problemem jest też wartość zgłaszanych projektów, któ- ra przewyższa maksymalną pulę zarezerwowaną na dany obszar (http://www.echodnia.eu 2018). Być może jest to spowodowane zbyt słabą kampanią edukacyjno-informacyjną, która jest niezbęd- na do dobrego funkcjonowania budżetu partycypacyjnego. Często spotkania z mieszkańcami ograniczają się jedynie do przekazania informacji poprzez dostępne kanały informacyjne typu strona in- ternetowa, plakaty, ulotki. Tam, gdzie odbywają się zebrania, mają one zazwyczaj charakter informacyjny. Oczywistym jest, że jeśli

informacja nie dotrze do mieszkańców lub zostanie przekazana w sposób mało klarowny, to mieszkańcy albo nie wezmą udziału w przedsięwzięciu albo będą składać projekty z błędami formal- nymi.

Aktywność mieszkańców zdaje się być kolejnym istotnym problemem. Liczba angażujących się Radomian w głosowanie nad projektami we wszystkich edycjach oscyluje w granicach 4-5%

wszystkich mieszkańców. Nie należy również zapominać, że liczba uczestników, wyrażona we frekwencji w głosowaniach nad pomy- słami obywatelskimi, nie zawsze przekłada się na jakość uczestnic- twa. Zaangażowanie mieszkańców skoncentrowane jest nie tylko na wspólnym działaniu, lecz niestety również na bezpardonowym współzawodnictwie pomiędzy różnymi grupami społecznymi, a tak- że mieszkańcami poszczególnych osiedli. Powodów tego zjawiska nie należy poszukiwać w obywatelskiej niedojrzałości, ale jak uwa- ża W. Kębłowski, w zasadach budżetów obywatelskich, które wręcz zachęcają do konkurencji oraz podsycają społeczne konflikty, zamiast podejmować próby otwarcia współpracy i dialogu (Kębłowski 2014).

Ważną kwestią, o której warto wspomnieć, jest nieuwzględ- nianie mieszkańców w składach komisji weryfikujących projekty, a także weryfikacja merytoryczna wniosków, która stanowi zagro- żenie uznaniowości. W Radomiu często wśród kryteriów pojawia się gospodarność bez określenia, co przesądza o uznaniu projek- tu za gospodarny lub niegospodarny. Takie kryteria pozostawiają pewną swobodę w wyborze projektów poddanych pod głosowa- nie. W przypadku oceny merytorycznej istotne znaczenie ma dobór zespołu oceniającego. Zespół ten powinien być otwarty na udział mieszkańców, którzy powinni stanowić jego większość. W prak- tyce można by mówić o spełnieniu tej zasady, gdyby przyjąć, że urzędnicy i radni to też są mieszkańcy (Markowska-Bzducha 2016).

W Radomiu w skład zespołu opiniującego projekty zgłoszone do budżetu obywatelskiego wchodzą: Prezydent Miasta, Zastępca Prezydenta nadzorujący inwestycje miejskie, Skarbnik Miasta, Dy- rektor Wydziału Inwestycji, Przewodniczący Rady Miejskiej, Prze- wodniczący Komisji Budżetowej Rady Miejskiej, Przewodniczący Klubów Rady Miejskiej, Przewodniczący Zespołu Konsultacyjnego ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, Przedstawiciel Parlamentu Młodzieży Miasta Radomia (http:// bip.radom.pl 2018).

W Polsce jest niewiele miast, w których tzw. „zwykli” mieszkańcy biorą udział w weryfikacji zgłoszonych projektów. To potwierdza tezę o braku woli autentycznego zaangażowania mieszkańców w sprawy miasta.

Budżet obywatelski w Radomiu – oczekiwania i postulaty

Budżet obywatelski, pomimo przedstawionych powyżej za- strzeżeń co do organizacji i przebiegu procedury, oceniany jest jako instrument mający istotny wpływ na rozwój gospodarczy miasta Radomia. W opracowanych nie tak dawno Standardach procesów budżetu partycypacyjnego w Polsce zwraca się uwa- gę, że „dobrze przeprowadzony budżet partycypacyjny wzmac- nia wspólnoty, sprawiając, że ludzie bardziej chcą angażować się w demokrację oraz pozytywnie wpływać na jakość lokalnych usług publicznych, tymczasem procesy pozorne, sprowadzone do ple- biscytu bądź prostego odpowiednika konkursu grantowego, roz-

(4)

w ich weryfikację. Ponadto podmioty weryfikujące wnioski powinny być nie tylko recenzentem zgłoszonych projektów, ale wspierającym wnioskodawców (Markowska-Bzducha 2016). Procedury powinno ustalać się wspólnie z mieszkańcami, w ścisłym związku z lokalną sytuacją społeczną, ekonomiczną i polityczną. Ich zakres dotyczyć powinien większości środków inwestycyjnych oraz wszystkich kom- petencji samorządów, w tym również priorytetów rozwoju, obej- mując różne skale terytorialne. Ich przestrzenią powinny być nowe organy decyzyjne, w pełni otwarte dla mieszkańców, umożliwiają- ce wspólną weryfikację oraz realizację pomysłów tak, aby uczynić uczestników realnie współodpowiedzialnymi za kluczowe decyzje dotyczące samorządów (Kębłowski 2014).

Osiągnięcie tych postulatów zależne jest od oczekiwań miesz- kańców wobec budżetu partycypacyjnego. Jeśli uznają go oni za jeden z mechanizmów (obok inicjatywy lokalnej, obywatelskiej ini- cjatywy uchwałodawczej, konsultacji społecznych czy referendów lokalnych) zdolnych do przeprowadzenia prospołecznych zmian, mających wpływ na rozwój gospodarczy miasta, to takim rzeczywi- ście pozostanie. Mieszkańcy, krytykując ideę budżetu partycypacyj- nego i obnażając jej słabości, mogą doprowadzić do zmarnowania jego wielkiego potencjału. Potrzebne są zatem wysokie wymaga- nia mieszkańców względem budżetu obywatelskiego, jak również współpraca z władzą oraz wywarcie presji na tych, którzy zwykli traktować budżet jako technologię, w którą miasto, jak firma, musi inwestować (Kębłowski 2014).

Podsumowanie

Konkludując, wprowadzenie procedury budżetu partycypacyj- nego do przepisów ustawy o samorządzie gminnym stało się wyraź- ną zachętą do korzystania z tego rodzaju instrumentu partycypacji społecznej. Łagodzi on ewentualne obawy gmin, dotyczące legal- ności ich działań, a także daje lokalnym grupom obywateli istotny argument w działaniach na rzecz wprowadzania budżetów obywa- telskich. Z punktu widzenia mieszkańców gmin, regulacja ustawowa pełni funkcję gwarancyjną – skuteczniej zapewnia przejrzystość oraz rzetelność całej procedury. To szczególnie ważny argument, bowiem brak takich gwarancji w skrajnych przypadkach prowadził do kom- promitacji idei budżetu obywatelskiego (Sześciło 2012).

Budżet obywatelski jest mechanizmem wzmacniania demo- kracji, sprawiedliwości społecznej, a także przejrzystej administracji publicznej. Sukces tego przedsięwzięcia w dużym stopniu zależy od niezależności finansowej i politycznej samorządu lokalnego.

Podstawowym środkiem do udanej formuły budżetu obywatelskie- go w długiej perspektywie, jest inicjowanie tego przedsięwzięcia nie tylko „z góry”, lecz również oddolnie przez samych obywateli (http://ngo.chorzow.eu 2018).

Powyższe rozważania nie wyczerpały w pełni problematyki, a jedynie ją zasygnalizowały. Instytucja budżetu obywatelskiego przynosi wiele różnych pytań, na które nie łatwo znaleźć jedno- znaczną odpowiedź. Niezależnie jednak od przedstawionych wyżej zastrzeżeń, co do organizacji procedury budżetu partycypacyjnego, mechanizm ten cieszy się dużą aprobatą społeczną. Najcenniejszym efektem wszystkich wspólnych działań samorządów i mieszkańców jest zainteresowanie tym, co publiczne oraz wzajemna edukacja za- równo mieszkańców, jak i urzędników.

strzyganego w głosowaniu mieszkańców, nie tylko nie wykorzystu- ją potencjału tkwiącego w partycypacji, a mogą wręcz zniechęcić mieszkańców do angażowania się w jakiekolwiek działania wyma- gające większego angażowania się czy wykraczania poza mechanizm wyborów powszechnych (http://partycypacjaobywatelska.pl 2018).

Warto zastanowić się nad wprowadzeniem istotnych zmian, aby budżet obywatelski nie był gestem władz w stosunku do miesz- kańców i pozornego zaspokojenia ich potrzeb współzarządzania czę- ścią środków finansowych, ale wspólnym działaniem mieszkańców, władz i przedstawicieli środowisk opiniotwórczych na rzecz wzmac- niania społecznego i przestrzennego wizerunku miasta w wyniku określonych decyzji finansowych (Kalisiak-Mędelska 2016).

Bez wątpienia ważną kwestią są środki przeznaczone na tę formę partycypacji społecznej. Niespełna pięciomilionowy budżet obywatelski w Radomiu nie pozwala w pełni zaspokoić potrzeb mieszkańców, którzy podejmują inicjatywy podnoszące w trwały sposób jakość ich życia. Dobrym rozwiązaniem byłoby sukcesywne zwiększanie środków w ramach budżetu partycypacyjnego. Należy jednak pamiętać, że wielkość środków nie zawsze decyduje o jego powodzeniu. Sukces zależy przede wszystkim od postaw obywatel- skich mieszkańców oraz ich dojrzałości i odpowiedzialności za swoje miasto. Ich kształtowanie potrzebuje czasu, chęci, a także aktywne- go zaangażowania władz publicznych w życie społeczności lokalnej (Kalisiak-Mędelska 2016).

Kolejnym postulatem jest podnoszenie jakości działań eduka- cyjno-informacyjnych, które powinny towarzyszyć całej procedurze budżetu obywatelskiego na wszystkich jej etapach. Zaleca się wy- korzystywanie w tym celu różnych kanałów komunikacyjnych i form materiałów informacyjnych (m.in. plakaty, ulotki, spoty filmowe i radiowe) (Markowska-Bzducha 2016). Ważnym aspektem jest za- pewnienie dostępu do szczegółowych informacji o całym procesie w Internecie, np. na stronie urzędu miasta powinien znaleźć się dokładny opis poszczególnych etapów i ogólnych zasad procedury, wzory dokumentów do ściągnięcia, szczegółowe informacje o moż- liwościach zasięgnięcia dodatkowych porad w urzędzie. Dobrze przygotowana i przeprowadzona kampania edukacyjno-informa- cyjna ma ogromne znaczenie z punktu widzenia włączenia miesz- kańców w procedurę budżetu obywatelskiego. Szczególne znaczenie mają spotkania mieszkańców, najlepiej wieloetapowe, na których w pierwszej kolejności pożądane jest omówienie istoty i zasad budżetu partycypacyjnego, następnie diagnoza potrzeb miasta, objaśnienie przygotowania projektów, a następnie prezentacja pro- jektów i być może prezentacja projektów do głosowania z danego terenu (http://partycypacjaobywatelska.pl 2018). Wzorcowy system pracy nad budżetem obywatelskim zakłada wielokrotne spotkania, na których mieszkańcy omawiają projekty zgłaszane bo budżetu następnego roku. Takie spotkania pomagają lepiej zrozumieć, jak funkcjonuje miasto, angażować się w dyskusje nad jego przyszłością oraz wzajemnie się poznawać (Markowska-Bzducha 2016). Zgodnie ze standardami budżetu partycypacyjnego, instrument ten powi- nien stwarzać przestrzeń do publicznej deliberacji nad potrzebami i priorytetami lokalnej wspólnoty.

Budżet obywatelski, aby zachęcić mieszkańców do partycypa- cji, musi budzić zaufanie. Dlatego też istotne jest ustalenie przej- rzystych, zapisanych w regulaminie kryteriów oceny zgłoszonych zadań oraz możliwie jak największe zaangażowanie mieszkańców

(5)

15. Poniatowicz M., (2014) Kontrowersje wokół idei budżetu partycypacyj- nego jako instrumentu finansów lokalnych, [w:] Famulska T., Znaniecka K., (red.), Studia Ekonomiczne – Zeszyty Naukowe Wydziałowe, Finan- se – Problemy – Decyzje, cz. I, nr 198.

16. Rytel-Warzocha A., (2013) Budżet obywatelski jako nowa forma spo- łecznej partycypacji, „Przegląd Naukowy Disputatio”, t. XV, nr 1.

17. Sześciło D., (2012) Uwarunkowania prawne budżetu partycypacyjnego w Polsce, Finanse Komunalne nr 12.

18. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz.U. z 2017 r. poz. 2232 ze zm).

19. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (tekst jed- nolity Dz.U. z 2016 r. poz.850 ze zm.).

20. Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (tekst jednolity Dz.U. z 2014 r. poz. 301 ze zm.).

21. Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowa- nia i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz. U. z 2018 r.

poz. 130).

22. Wampler B., (2009) Participatory Budgeting in Brazil: Contestation, Cooperation, and Accountability, Pennsylvania State University Press 2007 [w:] Silva P., Cleuren H., (red.), Widening Democracy: Citizens and Participatory Schemes in Brazil and Chile, CEDLA Latin American Studies, t. 97.

23. Wójcik M., (2016) Budżet obywatelski jako nowe zjawisko partycypacji społecznej w polskim samorządzie terytorialnym, Studia i Materiały, Miscellanea Oeconomicae nr 1.

24. Wyrok WSA w Opolu z dnia 13 czerwca 2006 roku, II SA/Op 231/06, CBOSA.

25. Wyrok WSA w Krakowie z dnia 24 października 2007 r., III SA/Kr 625/07, LEX nr 390780.

26. Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 30 sierpnia 2016 roku, III SA/Wr 777/16, LEX nr 2268222.

Bibliografia

1. Augustyniak M., (2014) Budżet partycypacyjny jako instrument uczest- nictwa mieszkańców w sprawowaniu władzy na poziomie lokalnym – wnioski i postulaty [w:] Niźnik-Dobosz I., (red.), Zastosowanie idei public governance w prawie administracyjnym, Warszawa: Wydaw- nictwo Difin.

2. Dolnicki B., (2018) Źródła prawa w samorządzie terytorialnym, War- szawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.

3. Dolnicki B., (2018) Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, wyd.

II., Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.

4. Glejt P., Tykwińska – Rutkowska D., (2015) Prawna regulacja budżetu obywatelskiego a jego praktyczna realizacja – czyli o uspołecznianiu wykonywania zadań publicznych na przykładzie rozwiązań przyjętych w Trójmieście, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie Studia Prawnicze.

5. http://bip.radom.pl [dostęp: 08.08.2018].

6. http://ngo.chorzow.eu [09.08.2018].

7. http://partycypacjaobywatelska.pl [dostęp: 10.08.2018].

8. http://www.echodnia.eu [dostęp: 02.08.2018].

9. http://www.jawnosc.pl [08.08.2018].

10. Kalisiak-Mędelska M., (2016) Budżet obywatelski w Polsce. Analiza porównawcza Łodzi i Poznania, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekono- micznego we Wrocławiu nr 443.

11. Kębłowski W., (2014) Budżet partycypacyjny. Ewaluacja, Warszawa:

Instytut Obywatelski.

12. Marchaj R., (2017) Charakter prawny uchwały w sprawie przeprowa- dzenia budżetu obywatelskiego, Samorząd Terytorialny nr 11.

13. Marczak J., (2015) Budżet partycypacyjny w Hiszpanii [w:] Miemieca W., (red.), Finanse samorządowe po 25 latach samorządności. Diagno- za i perspektywy, Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.

14. Markowska-Bzducha E., (2016) Ile partycypacji w demokracji?

Doświadczenia z budżetem partycypacyjnym w polskich mia- stach [w:] Głąbicka K., Śwital P., (red.), Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym – aspekty prawne, ekonomiczne i społeczne, Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy SPATIUM.

Cytaty

Powiązane dokumenty

W swoich analizach skupię się na twórczości dramatycznej Dagny Juel Przyby- szewskiej zarówno dlatego, że jej zachowane do dziś cztery sztuki – Den Sterkere (Silniejszy,

Najbardziej znanym s´wiadectwem wyrobienia literackiego widowni jest słynny agon Ajschylosa i Eurypidesa w Z˙abach (w. Poruszana tu wielos´c´ zagadnien´ z krytyki literackiej i

Jacek Sroka - Kierownik Katedry Polityk Publicznych, Instytut Prawa, Administracji i Ekonomii UP dr Joanna Podgórska-Rykała - Katedra Polityk Publicznych, Instytut Prawa,

ewaluacyjnym, gdzie mieszkańcy Częstochowy i urzędnicy dyskutowali o proble- mach, jakie wystąpiły podczas procesu budżetu obywatelskiego, oraz zastanawiali się nad

Jest również próbą odpowiedzi na pytanie, czy budżet partycypacyjny to moda, czy instrument dający możliwość stworzenia, poprzez decydowanie o kierunkach wydatków

Dura Vermeer Nul Op de Meter Serie van één Prefabricage Uitvoeringstechniek Levensduur Reversibiliteit Participatie Productie Sloop Inspelen op marktdynamiek. Nul Op de Meter

Dodać trzeba, że przy niektórych katedrach w ostatnich latach przed wojną wykłady i zajęcia zlecane prowadzili także docenci: w Warszawie Zofia Szmydtowa,

Niezależnie od roku podjęcia działalności w Polsce pozycja trzech najważniejszych motywów inwestorów zagranicznych (zdobycie nowych rynków zbytu, dostęp i ni- skie koszty