Wojewódzki Konkurs Przedmiotowy z Języka Polskiego
dla uczniów gimnazjów województwa śląskiego w roku szkolnym 2014/2015
KOD UCZNIA Etap:
Data:
Czas pracy:
wojewódzki 2 marca 2015 90 minut
Informacje dla ucznia
1. Na stronie tytułowej arkusza w wyznaczonym miejscu wpisz swój kod ustalony przez komisję.
2. Sprawdź, czy arkusz konkursowy zawiera 14 stron (zadania 1-23).
3. Czytaj uważnie wszystkie teksty i zadania.
4. Rozwiązania zapisuj długopisem lub piórem. Nie używaj korektora.
5. W zadaniach zamkniętych podane są cztery odpowiedzi: A, B, C, D. Wybierz tylko jedną odpowiedź i zaznacz ją znakiem „X” bezpośrednio na arkuszu. W przypadku zadań wielokrotnego wyboru zaznacz w ten sposób wszystkie właściwe Twoim zdaniem odpowiedzi.
6. Staraj się nie popełniać błędów przy zaznaczaniu odpowiedzi, ale jeśli się pomylisz, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz inną odpowiedź znakiem „X”.
7. Odpowiedzi do innych typów zadań, np. z luką, na dobieranie, typu TAK - NIE, PRAWDA-FAŁSZ zaznacz w wyznaczonych miejscach w tabeli lub zgodnie z poleceniem.
8. Rozwiązania zadań otwartych zapisz czytelnie w wyznaczonych miejscach. Pomyłki przekreślaj.
9. Przygotowując odpowiedzi na pytania, możesz skorzystać z miejsc opatrzonych napisem Brudnopis. Zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane i oceniane.
Liczba punktów możliwych do uzyskania:
Liczba punktów umożliwiająca kwalifikację do kolejnego etapu: 60 54
WYPEŁNIA KOMISJA KONKURSOWA Podpisy przewodniczącego i członków komisji:
1. Przewodniczący -...
2. Członek - ...
3. Członek - ...
4. Członek - ...
5. Członek - ...
6. Członek - ...
Zapoznaj się z wierszami Jana Kochanowskiego i Ignacego Krasickiego. Następnie wykonaj polecenia 1 - 7.
Nr zadania 1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 0
1 1
1 2
1 3
1 4
1 5
1 6
1 7
1 8
1 9
2 0
2 1
2 2
23 Razem
Liczba punktów możliwych do zdobycia
1 1 1 3 3 1 1 2 1 2 2 2 3 3 4 1 1 3 3 1 4 1 16 60
Liczba punktów uzyskanych przez uczestnika konkursu
Tekst nr 1
Jan Kochanowski „Pieśń IX”
Nie porzucaj nadzieje, Jakoć się kolwiek dzieje:
Bo nie już słońce ostatnie zachodzi, A po złej chwili piękny dzień przychodzi.
Patrzaj teraz na lasy, Jako prze zimne czasy
Wszytkę swą krasę drzewa utraciły, A śniegi pola wysoko przykryły.
Po chwili wiosna przyjdzie, Ten śnieg z nienagła zyjdzie, A ziemia, skoro słońce zagrzeje, W rozliczne barwy znowu się odzieje.
Nic wiecznego na świecie:
Radość się z troską plecie,
A kiedy jedna weźmie moc najwiętszą, Wtenczas masz ujźrzeć odmianę najprędszą.
(…)
Lecz na szczęście wszelakie Serce ma być jednakie:
Bo z nas Fortuna w żywe oczy szydzi, To da, to weźmie, jako sie jej widzi.
Ty nie miej za stracone, Co może być wrócone:
Siła Bóg może wywrócić w godzinie;
A kto mu kolwiek ufa, nie zaginie.1
Tekst nr 2
Ignacy Krasicki „O miłości ojczyzny”
Święta miłości kochanej ojczyzny!
Czują cię tylko umysły poczciwe!
Dla ciebie zjadłe smakują trucizny;
Dla ciebie więzy, pęta nie zelżywe!
Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny, Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe!
Byle cię można wspomóc, byle wspierać.
Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać.2
Zadanie 1. Wskaż, które wartości są ważne dla podmiotów lirycznych zacytowanych utworów – obok odpowiedzi wpisz numer tekstu. (1p.)
A. równowaga ducha - tekst nr …..
B. poświęcenie dla kraju – tekst nr ………
C. bezgraniczne oddanie – tekst nr ……...
D. pogodzenie z losem – tekst nr ………
Zadanie 2. Wybierz właściwy wariant dokończenia zdania i wpisz odpowiedź w oznaczone miejsce: (1 p.)
„Pieśń IX” Jana Kochanowskiego
1 Kochanowski Jan: Pieśń IX. (w:) Jan Kochanowski: Dzieła polskie. Warszawa 1953, Państwowy Instytut Wydawniczy, ss.322-323.
2 Krasicki Ignacy: O miłości ojczyzny. (w:) Wacław Borowy: Od Kochanowskiego do Staffa. Antologia liryki polskiej. Warszawa 1958, Państwowy Instytut Wydawniczy, ss. 54-55.
A. propaguje stoicyzm ponieważ a. podmiot liryczny głosi pochwałę korzystania z życia
B. propaguje epikureizm b.opowb. podmiot liryczny opowiada się za zachowaniem umiaru, spokoju
Tu wpisz odpowiedź.
………...
Zadanie 3. Która z definicji pochodzących ze „Słownika terminów literackich” pod redakcją Janusza Sławińskiego odpowiada pojęciu hymnu, jakim jest utwór „O miłości ojczyzny” Ignacego Krasickiego? (1 p.)?
A. Utwór wierszowany – najczęściej stroficzny – o charakterze pochwalno- panegirycznym lub dziękczynnym, utrzymany w patetycznym stylu.
B. Uroczysta i podniosła pieśń pochwalna sławiąca bóstwo, bohaterskie czyny, wielkie idee i otoczone powszechnym szacunkiem wartości i instytucje.
C. W rozumieniu nowożytnym to utwór liryczny o treści poważnej, refleksyjny, utrzymany w tonie smutnego rozpamiętywania lub skargi, dotyczący spraw osobistych lub problemów egzystencjalnych (przemijanie, śmierć, miłość).
D. Zwięzły utwór poetycki o charakterze aforystycznym (…), zamknięty wyrazistą i zaskakującą pointą.
Zadanie 4. Nazwij środki stylistyczne znajdujące się w cytowanych niżej fragmentach wierszy. (3p.)
Cytat Nazwa środka stylistycznego
„Święta miłości”
„Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać”
„żywe oczy”
„A ziemia, skoro słońce zagrzeje, W rozliczne barwy znowu się odzieje”
Zadanie 5. Poniżej w tabeli podano informacje na temat zacytowanych wyżej wierszy Jana Kochanowskiego i Ignacego Krasickiego. Napisz w odpowiednich kolumnach
„TAK” lub NIE” (3 p.)
„Pieśń IX” „O miłości ojczyzny”
W każdym wersie jest jednakowa liczba sylab.
Wiersz ma budowę stychiczną.
Utwór posiada budowę stroficzną.
W wierszu występują rymy męskie.
W utworze pojawiają się rymy w układzie parzystym.
Zadanie 6. Podaj frazeologizm ze słowem „Fortuna” (1 p.)
………..
Zadanie 7. Jaka postawa podmiotu lirycznego wynika z wiersza Ignacego Krasickiego?
(1 p.)
………
Przeczytaj wiersz Wisławy Szymborskiej „Nic dwa razy” i wykonaj podane niżej polecenia związane z utworem.
Nic dwa razy się nie zdarza i nie zdarzy. Z tej przyczyny zrodziliśmy się bez wprawy i pomrzemy bez rutyny.
Choćbyśmy uczniami byli najtępszymi w szkole świata, nie będziemy repetować żadnej zimy ani lata.
Żaden dzień się nie powtórzy, nie ma dwóch podobnych nocy, dwóch tych samych pocałunków, dwóch jednakich spojrzeń w oczy.
Wczoraj, kiedy twoje imię, ktoś wymówił przy mnie głośno, tak mi było jakby róża
przez otwarte wpadła okno.
Dziś, kiedy jesteśmy razem, odwróciłam twarz ku ścianie.
Róża? Jak wygląda róża?
Czy to kwiat? A może kamień?
Czemu ty się, zła godzino,
z niepotrzebnym mieszasz lękiem?
Jesteś – a więc musisz minąć.
Miniesz – a więc to jest piękne.
Uśmiechnięci, wpółobjęci spróbujemy szukać zgody, choć różnimy się od siebie
jak dwie krople czystej wody3.
Zadanie 8. Zaznacz wszystkie, pasujące do utworu Wisławy Szymborskiej, stwierdzenia wstawiając znak „X” w ostatniej kolumnie tabeli: (2p.)
Budowa wiersza jest regularna.
Utwór jest dziewięciosylabowcem.
W strofie pierwszej wystąpiły przerzutnie.
Utwór jest przykładem wiersza wolnego.
Wartością, o której mowa w utworze Wisławy Szymborskiej, jest przemijalność złych chwil.
Przekonanie o tym, że w życiu można wszystko zmienić, poprawić, jest myślą przewodnią utworu.
Los ludzki jest niepowtarzalny, więc wymaga szacunku dla każdej z danych nam chwil.
„Różnimy się od siebie jak dwie krople czystej wody” – te słowa można uznać za paradoks.
Zadanie 9. Wskaż właściwe dokończenie rozpoczętego zdania. Wybierz je spośród liter a), b), c), d). W utworze Wisławy Szymborskiej „Nic dwa razy”: (1 p.)
A. Podmiot liryczny występuje między innymi w pierwszej osobie liczby mnogiej.
B. Podmiot liryczny nie ujawnia się bezpośrednio.
C. Podmiot liryczny utworu jest kobietą.
D. Podmiot liryczny wie, że żadnej chwili w życiu nie wolno zmarnować.
a) Prawdziwe są stwierdzenia A i B.
b) Prawdziwe są stwierdzenia A i C.
c) Prawdziwe są stwierdzenia C i D.
d) Prawdziwe są stwierdzenia A, C i D.
Zadanie 10. Jak można zrozumieć słowa „zła godzino(…), jesteś – a więc musisz minąć.
Miniesz – a więc to jest piękne”. W swojej odpowiedzi weź pod uwagę to, jaką postawę ujawnia w tych słowach podmiot liryczny wiersza Wisławy Szymborskiej. (2 p.)
………
………
………
………
3 Szymborska Wisława: Nic dwa razy. (w:) Wiersze o miłości. Antologia kontrowersyjna. Wybrał i opracował Robert Stiller. Warszawa 1990, Iskry, ss.42-43.
………
………
Zadanie 11. Zaznacz właściwe stwierdzenie w kolumnie tabeli, stosując znak „X”
(2 p.)
„Spróbujemy” – o aspekcie dokonanym tego czasownika decyduje formant przedrostkowy.
Wyrazy „wymówił”, „odwróciłam” mają podobną budowę słowotwórczą – ten sam typ formantu.
„Głośno” to wyraz pochodny od przymiotnika „głośny”.
„Róża” i „kwiat” należą do tej samej rodziny wyrazów.
Przeczytaj podane niżej wiersze i wykonaj związane z nimi polecenia.
Leopold Staff „Wysokie drzewa”
O, cóż jest piękniejszego niż wysokie drzewa, W brązie zachodu kute wieczornym promieniem, Nad wodą, co się pawich barw blaskiem rozlewa, Pogłębiona odbitych konarów sklepieniem.
Zapach wody, zielony w cieniu, złoty w słońcu, W bezwietrzu sennym ledwo miesza się, kołysze, Gdy z łąk koniki polne w sierpniowym gorącu Tysiącem srebrnych nożyc szybko strzygą ciszę.
Z wolna wszystko umilka, zapada w krąg głusza I zmierzch ciemnością smukłe korony odziewa, Z których widmami rośnie wyzwolona dusza…
O, cóż jest piękniejszego niż wysokie drzewa!4
Czesław Miłosz „Dar”
Dzień taki szczęśliwy.
Mgła opadła wcześnie, pracowałem w ogrodzie.
Kolibry przystawały nad kwiatem kaprifolium.
Nie było na ziemi rzeczy, którą chciałbym mieć.
Nie znałem nikogo, komu warto byłoby zazdrościć.
Co przydarzyło się złego, zapomniałem.
Nie wstydziłem się myśleć, że byłem kim jestem.
Nie czułem w ciele żadnego bólu.
Prostując się, widziałem niebieskie morze i żagle. 5
4 Leopold Staff: Wysokie drzewa. (w:) Leopold Staff: Wybór poezji. Wrocław 1985, s. 164.
5 Miłosz Czesław: Dar. (w:) Czesław Miłosz: Poezje. Warszawa 1983, Czytelnik, s.362.
Zadanie 12. Zapisz odpowiedzi na pytania zamieszczone w tabeli poniżej w ostatniej kolumnie, posługując się tytułem wiersza jako odpowiedzią. (2p.)
Który z tekstów jest wierszem wolnym?
W którym z tekstów opiewaną wartością jest zachwyt przyrodą?
Który tekst posiada tytuł o charakterze dosłownym?
W którym z tekstów odnajdziesz powtórzenia – anafory?
Który tekst jest utworem polskiego laureata Nagrody Nobla?
Zadanie 13. W kolumnie tabeli poniżej podano cytaty z wiersza Leopolda Staffa „Wysokie drzewa”. Rozpoznaj środek stylistyczny, który jest właściwy dla poszczególnych cytatów, i wpisz cyfrę odpowiadającą jego nazwie w ostatnią kolumnę tabeli.
Zwróć uwagę, że nazw środków stylistycznych do wyboru jest więcej niż miejsc do wpisania – dokonaj wyboru. (3 p.)
„koniki polne (…) tysiącem srebrnych nożyc szybko strzygą ciszę”
„O, cóż jest piękniejszego niż wysokie drzewa!”
„zmierzch ciemnością smukłe korony odziewa”
„wysokie drzewa w brązie zachodu kute wieczornym promieniem”
„wyzwolona dusza”
„zapach wody, zielony w cieniu, złoty w słońcu”
Do wyboru: 1. metafora 2. metonimia 3. hiperbola 4. epitet 5.onomatopeja/instrumentacja głoskowa 6.porównanie7.personifikacja 8. wykrzyknienie 9. apostrofa 10. synestezja
Zadanie 14. Jak można zinterpretować tytuł utworu „Dar”? Sformułuj swoją odpowiedź, biorąc pod uwagę wartości, o których mówi podmiot liryczny wiersza?(3 p.)
………
………
………
………
………
………
Zadanie 15. Zredaguj opis krajobrazu na podstawie informacji z wiersza Leopolda Staffa.
Pamiętaj o uwzględnieniu koniecznych „elementów” krajobrazu. (4 p.)
...
...
...
...
...
...
...
...
...
Zadanie 16. Umierający Ramzes, bohater „Z legend dawnego Egiptu” Bolesława Prusa, chce przekazać władzę w państwie młodemu Horusowi. Czym charakteryzują się ci dwaj bohaterowie? Wskaż wszystkie właściwe odpowiedzi wynikające ze znajomości całego utworu. (1 p.)
A. Horus nie znał litości wobec poddanych.
B. Ramzes był zwolennikiem silnej władzy opartej na przykładnych karach.
C. Horus miał dobre serce, a w sercu odrazę do wojen.
D. Ramzes był wyrozumiałym władcą, który przychylał się do próśb swej żony o łagodne traktowanie niewolników.
Zadanie 17. Jaka wartość okazała się dla młodego Horusa najważniejsza? Wskaż właściwą odpowiedź. (1 p.)
A. dobro państwa B. silna władza C. miłość D. religia
Poniżej zamieszczono fragment utworu „Z legend dawnego Egiptu” Bolesława Prusa. Po przeczytaniu fragmentu wykonaj polecenie 18.
„Właśnie Księżyc, przy którym tliła się złowroga gwiazda Saturn, złocił spiżowe wody Nilu, na łąkach i ogrodach malował cienie olbrzymich piramid i na kilka mil wokoło oświetlał całą dolinę. Mimo późnej nocy w chatach i gmachach płonęły lampy, a ludność pod otwarte niebo wyszła z domów. Po Nilu snuły się łódki, gęsto jak w dzień świąteczny; (…)”. 6
Zadanie 18. Jakie zjawiska fonetyczne zachodzą w podkreślonych wyrazach? Nazwij je. (3 p.) przy ……….
piramid ………...
oświetlał ………..
łódki ………
6 Bolesław Prus: Z legend dawnego Egiptu. (w:) Bolesław Prus: Z legend dawnego Egiptu. Stara bajka. Dziwna historia. Rzeszów 1986, Krajowa Agencja Wydawnicza, ss.4-5.
Przeczytaj podany niżej wiersz Adama Asnyka. Wykonaj po zapoznaniu się z nim ćwiczenie 19 i 20.
„XVII
Co złość zniweczy, co występek zburzy, To miłość z gruzów na powrót postawi.
Upadłą ludzkość z krwi i łez kałuży, Gdzie ją spychają występni i krwawi, Czyn poświęcenia podniesie i zbawi, Myśl, która dobru powszechnemu służy, Wiedzie ze sobą duchów zastęp duży, Jak łańcuch w niebo lecących żurawi.
Cichych poświęceń nieustanna praca I serc szlachetnych dobroć promienista Grzesznej spuścizny przekleństwo odwraca, I coraz głębiej przenikając, czysta,
Powszechny skarbiec duchowy wzbogaca, Z którego każdy czerpie i korzysta.
Zadanie 19. Oznacz – kierując się treścią utworu „XVII” Adama Asnyka – informacje prawdziwe lub fałszywe, wpisując obok zdania litery odpowiednio „P”
(PRAWDA) – „F” (FAŁSZ). (3 p.)
Za wartości ważne w życiu ludzi podmiot liryczny uznaje miłość i poświęcenie.
Ważne jest, aby w życiu mieć na uwadze dobro własne.
Sformułowanie „grzeszna spuścizna” można uznać za metaforę.
W pierwszym wersie utworu znajdziemy paralelizm składniowy.
Podmiot wiersza Adama Asnyka wierzy w ludzi.
Asnykowskie określenie „ciche poświęcenie” mogłoby pasować do postawy bohatera opowiadania Gustawa Herlinga – Grudzińskiego, sycylijskiego nauczyciela.
Zadanie 20. Wskaż właściwe dokończenie zdania dotyczącego cytowanego wiersza Adama Asnyka: (1 p.)
Utwór Adama Asnyka jest
1.elegią ponieważ A.ma smutny nastrój
2.sonetem B.ma charakterystyczną budowę
Odpowiedź: ……….
Przed Tobą ostatni wiersz w arkuszu – polskiego poety Jana Twardowskiego
„Kiedy mówisz”. Zapoznaj się z nim, a następnie wykonaj polecenie.
Kiedy mówisz
Aleksandrze Iwanowskiej Nie płacz w liście
nie pisz że los ciebie kopnął
nie ma sytuacji na ziemi bez wyjścia kiedy Bóg drzwi zamyka – to otwiera okno odetchnij popatrz
spadają z obłoków
małe wielkie nieszczęścia potrzebne do szczęścia a od zwykłych rzeczy naucz się spokoju
i zapomnij że jesteś kiedy mówisz że kochasz7
Zadanie 21. Do jakiej postawy w życiu zachęca podmiot liryczny wiersza „Kiedy mówisz” Jana Twardowskiego? Odpowiedz, wpisując we właściwej kolumnie swoją propozycję. (4 p.)
cytat moja propozycja odpowiedzi
wynikająca z cytatu
„nie płacz w liście/ nie pisz że los ciebie kopnął”
„nie ma sytuacji na ziemi bez wyjścia”
„małe wielkie nieszczęścia potrzebne do szczęścia”
„zapomnij że jesteś kiedy mówisz że kochasz”
Zadanie 22. Lebbroso, bohater opowiadania Gustawa Herlinga – Grudzińskiego „Wieża” to człowiek, którego dotknęło wielkie nieszczęście. Jaką postawę życiową przyjął ten bohater? (1 p.)
7 Jan Twardowski: Kiedy mówisz. (w:) Jan Twardowski: Jak tęcza co sobą nie zajmuje miejsca. Wybór wierszy.
Warszawa 1997, Państwowy Instytut Wydawniczy, s.319.
………
………
………
Zadanie 23. Jakie wartości mogą dawać człowiekowi radość życia? Odwołaj się w swoich rozważaniach między innymi do obu książek wskazanych w zakresie tego etapu konkursowego (Gustaw Herling-Grudziński „Wieża”, Bolesław Prus „Z legend dawnego Egiptu” ) oraz własnych przemyśleń. (0-16 p.)
Pamiętaj, że Twoja praca powinna liczyć przynajmniej połowę przeznaczonej objętości. Za pracę o mniejszym formacie uzyskasz punkty jedynie za kryterium treści.
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
……….
………
……….
……….
……….
……….
……….
………..
………
……….
……….
……….
……….
………
……….
……….
………..
………
……….
……….
……….
……….
……….
……….
……….
………..
………
………..
………..
………..
………..
………..
………..
………..
………..
………..
………..
………..
………..
………..
………..
………..
………..
………..
………..
………...
………
……..
BRUDNOPIS
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
……….
………
……….
……….
……….
……….
……….
………..
………
……….
……….
……….
……….
………
……….
……….
………..
………
……….
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
……….
……….
……….
